Από τους Μύλους Πελασγίας, μετανάστες στην Αμερική (1909-1914)

Προλεγόμενα

  Οι Μύλοι Πελασγίας είναι ένα ορεινό χωριό της ανατολικής Φθιώτιδας, που παλιότερα υπαγόταν στο δήμο Πελασγίας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 510 μ. στην πλαγιά της Όθρυος. Χαρακτηρίζεται ως το μπαλκόνι της Όθρυος. Πολύ κοντά είναι η Ιερή Μονή του Αγίου Γεωργίου.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν απ’ τους Μύλους. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 24 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 2020.

   Το αρχειακό υλικό προήλθε από το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 12 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων και τελικά ανευρέθηκαν 24 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από τους Μύλους, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν ή κατοικούσαν σ’ αυτούς. Υπήρξε δυσκολία, επειδή υπάρχει και το χωριό Μύλοι Άργους.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να δήλωσαν άλλον τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Γαρδίκι Κρεμαστής Λαρίσης[1], Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από τους Μύλους, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

                             Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                                           φυσικός

 ---

Αυτοδιοικητικά

Οικισμός Μύλοι

   Από τις 20 Απριλίου 1835, ο οικισμός Μύλοι προσαρτήθηκε στο δήμο Κρεμαστής Λαρίσης του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Από τον επόμενο χρόνο ο νομός ορίστηκε ως Φθιώτιδος και Φωκίδος.

   Το 1899 ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος χωρίστηκε και ο οικισμός ανήκε στο νομό Φθιώτιδος. Το 1909 όμως ξαναενώθηκε σε νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

  Στις 31 Αυγούστου 1912 ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Κρεμαστής Λαρίσης και ιδρύθηκε κοινότητα Μύλων με ομώνυμη έδρα.

   Στις 31 Μαρτίου 1943 ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος χωρίστηκε και πλέον η κοινότητα και ο οικισμός Μύλοι υπάγεται στο νομό Φθιώτιδος.

   Από τις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”), η κοινότητα Μύλων καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Πελασγίας.

   Από τις 7 Ιουνίου 2010 (σχέδιο “Καλλικράτης”), ο οικισμός Μύλοι αποσπάστηκε από το δήμο Πελασγίας, που καταργήθηκε και προσαρτήθηκε στο δήμο Στυλίδας.

   Στην απογραφή του 2001 είχε 426 κατοίκους.

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[2]

   Από τους 24 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (11) έφυγαν το έτος 1912 (ποσοστό 46 %). Συνολικά έγιναν 12 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Υπήρξε κι ένας που έκανε διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 6% του πληθυσμού, που είναι μικρότερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (ήταν 8%). Η περιοχή είχε σημαντική ελαιοκαλλιέργεια και κτηνοτροφία που κάλυπτε τις ανάγκες[3] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν όλοι άρρενες (πλην της Κων/ντίνας Σύρου). Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι παραγωγικές ηλικίες  21-30 ετών (με 13 άτομα). Ακολούθησαν οι μικρότερες ηλικίες έως και 20 ετών (με 11 άτομα). Δεν υπήρξαν μετανάστες με ηλικία μεγαλύτερη από 31 ετών. Η κατανομή σε ομάδες ηλικιών των μεταναστών από τους Μύλους, δίνεται στον πίνακα 3.

   Μικρότερη ηλικία μετανάστη :

(α) Λάμπρου Γεώργιος, ετών 11,5 (πήγε το 1910)

  Μεγαλύτερες ηλικίες μεταναστών :

 (α) Παπαδημητρίου Πολυζωίδης, ετών 30 (πήγε το 1912)

 (β) Σύρος Θωμάς Γ., ετών 30 (πήγε το 1912)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 21 έτη!

   Όλοι οι μετανάστες των Μύλων ήταν άγαμοι.

   Από τις οικογένειες των Μύλων, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

   Συνολικά έγιναν 12 ταξίδια, που διακίνησαν τους 24 μετανάστες από τους Μύλους. Οι περισσότεροι μετανάστες (20 άτομα) έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας (ποσοστό 83 %). Από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν μόνο 2 μετανάστες κι άλλοι 2 από ξένο λιμάνι (βλ. πίνακα 5). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι πιο πολλοί μετανάστες των Μύλων έφυγαν με ξένα πλοία και μόνο 2 άτομα έφυγαν με ελληνικό πλοίο.

   Το έτος 1911, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 5 μετανάστες από το λιμάνι της Πάτρας, με το πλοίο “Alice”. Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι του Πειραιά, το 1912 έφυγαν 2 μετανάστες των Μύλων με το ελληνόκτητο πλοίο “Athinai”. Το ίδιο έτος και από το λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι έφυγαν 4 μετανάστες με το πλοίο “Alice”. Σε σύγκριση, τα μεμονωμένα ταξίδια ήταν λιγότερα από τα ομαδικά. Συγκεκριμένα, έγιναν 5 μεμονωμένα και 7 ομαδικά ταξίδια.

   Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που  παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες των Μύλων φαίνονται στον Πίνακα 7. Κυριάρχησε η πολιτεία της Μασαχουσέτης με 16 άτομα (ποσοστό 67 %). Συγκεκριμένα, η πόλη Λόουελ (Lowell) ήταν προορισμός για 14 μετανάστες! Ακολούθησε η πολιτεία της Νέας Υόρκης. Μεμονωμένες προτιμήσεις καταγράφηκαν στις πολιτείες Ιντιάνα, Καλιφόρνια και Ουισκόνσιν. Τα αριθμητικά στοιχεία των προορισμών φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 7.

   Αναλυτικά, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ
Μασαχουσέτη (Mass.)	Lowell (14), Boston (2)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	Lockport (4)
Ιντιάνα (Ind.)	Anderson (1)
Καλιφόρνια (Cal.)	S. Francisco (1)
Ουισκόνσιν (Wis.)	Milwaukee (1)
δ.α.	1
ΣΥΝΟΛΟ	24

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Οι περισσότεροι μετανάστες (54%) ήταν απλοί εργάτες. Λιγότεροι δήλωσαν εργάτης σε φάρμα (farm laborer). Τα αριθμητικά στοιχεία όλων ακολουθούν:

επάγγελμα	αριθ.
εργάτης (laborer, workman, worker)	13
εργάτης σε φάρμα (farm laborer)	8
μαθητής (scholar)	1
οικιακά (home woman)	1
δ. α.	1
ΣΥΝΟΛΟ	24

3.  Διπλό ταξίδι στην Αμερική

    Ήταν ο Ζαχαρίας Αντωνίου. Στο α’ ταξίδι του πήγε την περίοδο 1911-12 στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας.

4.  Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών των Μύλων

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες των Μύλων που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[4]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών των Μύλων δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

   α/α       Ονοματεπώνυμο              χρ. άφιξης  ηλικία   έγγαμος    Πλοίο ταξιδιού    Λιμάνι αναχ.

1        Αντωνίου Αντώνιος            20-4-1911      26         όχι       Alice                           Πάτρα

2        Αντωνίου Ζαχαρίας            16-6-1914      24         όχι       Pannonia                     Πάτρα

3        Γκουρτζής Βασίλειος          7-6-1912        20         όχι       Athinai                       Πειραιεύς

4        Γκουρτζής Χρήστος           11-9-1912      19         όχι       Alice                           Πάτρα

5        Γυφτοκώστας Απόστολ.      11-6-1910      21         όχι       Eugenia                       Πάτρα

6        Ζαχαράκης Δημήτριος        20-4-1911      22         όχι       Alice                           Πάτρα

7        Κουσβαντέλος Βασίλειος     30-12-1910     19         όχι       Calabria                      Νάπολη

8        Λάμπρου Γεώργιος            14-4-1910      11,5       όχι       Alice                           Πάτρα

9        Λάτος Κωνσταντίνος           7-6-1912        19         όχι       Athinai                       Πειραιεύς

10      Μάνος Αθανάσιος              14-10-1909     20         όχι       Argentina                    Πάτρα

11      Μάνος Γεώργιος                31-8-1912      19         όχι       Kaiser Franz Josef I       Πάτρα

12      Μάνος Ευστάθιος               28-8-1912      22         όχι       Carpathia                     Πάτρα

13      Μάνος Χρήστος                 26-5-1909      18         όχι       Alice                           Πάτρα

14      Πάνου Γεώργιος                28-8-1912      22         όχι       Carpathia                     Πάτρα

15      Πανταζέλος Κώστας           20-4-1911      22         όχι       Alice                           Πάτρα

16      Παπαβασιλείου Κωνστ.       11-9-1912      19         όχι       Alice                           Πάτρα

17      Παπαδημητρίου Πολυζ.      30-12-1910     30         όχι       Calabria                       Νάπολη

18      Ραγάζος Γεώργιος             20-4-1911      22         όχι       Alice                           Πάτρα

19      Ραγάζος Νικόλαος             11-6-1910      21         όχι       Eugenia                       Πάτρα

20      Ράπτης Γεώργιος               20-4-1911      22         όχι       Alice                           Πάτρα

21      Σταματόπουλος Αθανάσ.     11-9-1912      19         όχι       Alice                           Πάτρα

22      Σταματόπουλος Ιωάννης     11-9-1912      20         όχι       Alice                           Πάτρα

23      Σύρος Θωμάς Γ.                9-6-1912        30         όχι       Columbia (1908)            Πάτρα

24      Σύρου Κωνσταντίνα Γ.        9-6-1912        25         όχι       Columbia (1908)            Πάτρα

5.  Χρονικό της μετανάστευσης από τους Μύλους

i.   Ο πρωτοπόρος του 1909 - Η συνέχεια στο ίδιο έτος

   Ο άνθρωπος που προηγήθηκε και “άνοιξε το δρόμο” για την Αμερική ήταν ο Χρήστος Μάνος. Στις 10 Μαΐου 1909, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Alice” και στις 26 Μαΐου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στους Μύλους λεγόταν Δημήτριος. Με 18 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λόουελ[5] (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Χρήστος Μαμαλούγκας.

Ατμόπλοιο “Argentina”

   Το φθινόπωρο του ίδιου έτους, τον ακολούθησε ο αδερφός του Αθανάσιος Μάνος. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1909, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Argentina” και στις 14 Οκτωβρίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 20 ετών. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε το Γαρδίκι (Πελασγία). Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά, με 45 $ μαζί του, στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδερφό του Χρήστο.

ii.  Αύξηση μεταναστών στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 3 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (2 ομαδικά και 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 5 άνθρωποι από τους Μύλους. Αναλυτικά:

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Γεώργιο Λάμπρου. Στις 28 Μαρτίου 1910, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Alice” και στις 14 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν παιδί ηλικίας 11 ετών και 6 μηνών. Γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Η μητέρα του στους Μύλους λεγόταν Αναστασία. Με 25 $ στην τσέπη, πήγαινε στην πόλη Άντερσον (Anderson) της πολιτείας Ιντιάνα, για να συναντήσει τον πατέρα του Κ. (ή Χ.) Λάμπρου.

Πλοίο “Eugenia” (Photo: Maurizio Eliseo Collection)

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από δύο άτομα, τους : Απ. Γυφτοκώστα και Νικ. Ραγάζο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 23 Μαΐου ανέβηκαν στο πλοίο “Eugenia” και στις11 Ιουνίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας γνωρίζει επίσης ότι :

·         Ο Απόστολος Γυφτοκώστας ήταν 21 ετών. Η μητέρα του στους Μύλους λεγόταν Ευαγγελία. Με 24 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χρ. Μάνος.

·         Ο Νικόλαος Ραγάζος ήταν 21 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Δέσπω. Προορισμός του (με 24 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χρ. Μάνος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από διμελή ομάδα που περιλάμβανε τους: Βασ. Κουσβαντέλο και Πολ. Παπαδημητρίου. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο μέχρι το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης. Από εκεί στις 14 Δεκεμβρίου αναχώρησαν με το πλοίο “Calabria” και στις 30 Δεκεμβρίου έφτασαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το υλικό του αρχείου πληροφορούμαστε γι’ αυτούς ότι:

·         Ο Βασίλειος Κουσβαντέλος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Με 23 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Αθανάσιος Μάνος.

·         Ο Πολυζωίδης Παπαδημητρίου ήταν 30 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Δέσπω. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Ραγάζο.

iii.  Μία ομαδική αναχώρηση στο 1911

   Ήταν η μεγαλύτερη αριθμητικά αναχώρηση μεταναστών από τους Μύλους για την Αμερική. Περιλάμβανε πέντε άτομα. Αυτά ήταν οι : Αντ. Αντωνίου, Δημ. Ζαχαράκης, Κώσ. Πανταζέλος, Γεώρ. Ραγάζος και Γεώρ. Ράπτης.  Στις 8 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Alice” και στις 20 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ακόμη ότι :

·         Ο Αντώνιος Αντωνίου[6] ήταν 28 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Κώστας. Με 45 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Μιλγουώκι (Milwaukee) του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ευ. Καβουρλής[7].

·         Ο Δημήτριος Ζαχαράκης ήταν 22 ετών και αναλφάβητος. Δήλωσε το όνομα Τριαντάφυλλο ή Τριανταφυλλιά ως πλησιέστερο συγγενή του (δεν είναι βέβαιο αν είναι η μητέρα του ή ο πατέρας του). Προορισμός του (με 27 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα, ήταν η πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Απ. Κωνσταντίνου.

·         Ο Κώστας Πανταζέλος ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Πανταζής. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ν. Παγκόλας.

·         Ο Γεώργιος Ραγάζος ήταν 22 ετών. Η μητέρα του στους Μύλους λεγόταν Κατίνα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Βασ. Κουσβαντέλο.

·         Ο Γεώργιος Ράπτης ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Σπύρος. Με 30 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αθαν. Μάνος.

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

                        

iv. Μία ομαδική αναχώρηση στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν πέντε μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (4 ομαδικά και 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 11 άτομα από τους Μύλους. Πιο συγκεκριμένα:

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους : Βασ. Γκουρτζή και Κων. Λάτο. Στις 20 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 7 Ιουνίου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Βασίλειος Γκουρτζής ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Μιλτιάδης. Προορισμός του (με 20 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Βασίλη Γούσιο.

·         Ο Κωνσταντίνος Λάτος[8] ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο αδερφός του Δημήτριος Λάτος.

Ατμόπλοιο “Athinai” (1910)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από διμελή ομάδα, από τα αδέρφια : Θωμ. Σύρο και Κων/ντία Σύρου. Στις 20 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Columbia (1908)” και στις 9 Ιουνίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το αρχειακό υλικό πληροφορούμαστε ακόμη ότι :

·         Ο Θωμάς Σύρος ήταν 30 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 50 $ μαζί του (για 2 άτομα) στη Βοστώνη (Boston) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ένας ξάδερφός[9] του.

·         Η Κωνσταντία Σύρου ήταν 25 ετών και αναλφάβητη. Επάγγελμα “οικιακά”. Ο πατέρας της λεγόταν Γεώργιος. Μαζί με τον αδερφό της Θωμά πήγαινε στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους Ευστ. Μάνο και Γεώρ. Πάνου. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 13 Αυγούστου ταξίδεψαν με το πλοίο “Carpathia” και στις 28 Αυγούστου αφίχθησαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ευστάθιος Μάνος ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάν. Ζαχαράκης.

·         Ο Γεώργιος Πάνου ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του στους Μύλους λεγόταν Ακρίβος. Προορισμός του (με 23 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Β. Κουσβαντέλος.

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Γεώργιο Μάνο. Στις 19 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 31 Αυγούστου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών. Άλλα στοιχεία ελλείπουν (από πρόβλημα του αρχείου).

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους : Χρ. Γκουρτζή, Κων. Παπαβασιλείου,  Αθ. Σταματόπουλο και Ιωάν. Σταματόπουλο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 26 Αυγούστου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Alice” και στις 11 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν γι’ αυτούς ότι:

·         Ο Χρήστος Γκουρτζής ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Μιλτιάδης. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδερφό του Βασ. Γκουρτζή.

·         Ο Κωνσταντίνος Παπαβασιλείου ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στους Μύλους λεγόταν Απόστολος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο θείος του Πολυζωίδης Παπαδημητρίου.

·         Ο Αθανάσιος Σταματόπουλος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου είχε έναν ξάδερφό[10] του.

·         Ο Ιωάννης Σταματόπουλος ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Ως τόπο γέννησης και  διαμονής δήλωσε Γαρδίκιον (δηλ. Πελασγία). Ο πατέρας του πρέπει να λεγόταν Αλέξανδρος (γράφει Al. Stamatopoulos). Προορισμός του (με 24 $) για δουλειά ήταν το Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Β. Μαρούλης[11].

v.  Μεταναστευτικός επίλογος στο 1914

   Έγινε μία μεμονωμένη αναχώρηση από το Ζαχαρία Αντωνίου. Στις 26 Μαΐου 1914, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Pannonia” και στις 16 Ιουνίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν24 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στους Μύλους λεγόταν Κωνσταντίνος. Με 25 $ για τα αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια, κοντά στον αδερφό του Γεώργιο Κ. Αντωνίου. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Ζαχαρίας Αντωνίου την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης.

Πλοίο “Pannonia” (Photo: Frank Pichardo Collection)

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 7-7-2014 (α’ μέρος) και 14-7-2014 (β’ μέρος).

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη Στυλίδα Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1922)”. Ανέκδοτη εργασία. Αναρτημένη στο amfictyon.blogspot.gr από τις 30 Ιουνίου 2017.

7.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από το Γαρδίκι Κρεμαστής Λαρίσης (Πελασγία), μετανάστες στην Αμερική (1900-1920)”. Ανέκδοτη εργασία. Αναρτημένη στο amfictyon.blogspot.gr από τις 10 Ιουλίου 2018.

8.    Ιστοσελίδα :  www.amfictyon.blogspot.gr

9.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

10.  Ιστοσελίδα http://politistikosneaspartia.blogspot.com/

11.  περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

12.  εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

13.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

14.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

15.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

16.  Ιστοσελίδα : https://www.lamia.gr

17.  Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Είναι το παλιότερο όνομα της Πελασγίας.

[2] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[3] Στο σύνολο των 24 μεταναστών από τους Μύλους, βρέθηκαν 5 αναλφάβητοι (ποσοστό 21 %) .

[4] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[5] Ο αρχικός τόπος προορισμού ήταν η Βοστώνη (Boston) της Μασαχουσέτης.

[6] Φέρει σφραγίδα που γράφει  DEPORTED (απελάθηκε).

[7] Γράφεται με επιφύλαξη, επειδή είναι κακογραμμένο στο χειρόγραφο και δυσανάγνωστο.

[8] Εργάστηκε στο σιδηρόδρομο κάποιο χρονικό διάστημα. Άνοιξε ξενοδοχείο, από το οποίο απέκτησε καλά χρήματα. [οι πληροφορίες προέρχονται από τον Γεώργιο Λάτο, συγγενή του, στις 18-4-2010, που διαμένει στη Λαμία]. 

[9] Το μικρό του όνομα είναι Βασίλειος, αλλά το επώνυμο είναι δυσανάγνωστο στο χειρόγραφο.

[10] Το μικρό του όνομα είναι Γεώργιος, αλλά το επώνυμο είναι δυσανάγνωστο (An……).

[11] Από το Γαρδίκι (Πελασγία). Πήγε στην Αμερική το 1910, σε ηλικία 18 ετών. Προορισμός του ήταν το Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης.