Κίμων Λάσκαρης, ο εμπνευσμένος αρχιτέκτονας και σκηνογράφος

Ένας πρωτοπόρος Λαμιώτης

Πρόλογος

Κίμων Λάσκαρις (1971)

(σκίτσο αυτοπροσωπογραφία)

   Όσο κι αν έψαξα στο Διαδίκτυο, δεν βρήκα φωτογραφία του Κίμωνα Λάσκαρη. Ίσως νέα προσπάθεια φέρει άλλο αποτέλεσμα. Ευτυχώς, που ο ίδιος έκανε θαυμάσια σκίτσα και σ’ ένα απ’ αυτά, αποδίδει τον εαυτό του (παρατίθεται).

   Τόσο η καταγωγή του από τη Λαμία, όσο και το σημαντικό αρχιτεκτονικό του έργο, που απετέλεσε την άλλη πρόταση στον εισαγόμενο νεοκλασικισμό των Βαυαρών, με παράλληλη ανάδειξη και μίξη με τη λαϊκή αρχιτεκτονική, ιδιαίτερα την περίοδο του Μεσοπολέμου 1930-40, που τον ανέδειξαν, αποτέλεσαν την αφορμή για να γίνει η παρούσα προσπάθεια.

   Η εργασία θα αποδοθεί με όσο γίνεται σύντομο, αλλά πάντα και περιεκτικό τρόπο.

1.    Τα πρώτα του χρόνια - Σπουδές και εμπειρίες

      Ο Κίμων Λάσκαρης γεννήθηκε στη Λαμία το 1905. Πατέρας του ήταν ο Θεοδόσιος Π. Λάσκαρης, καθηγητής ελληνικών του Γυμνασίου Λαμίας. Τα μαθητικά του χρόνια έζησε στην ίδια πόλη. Μετά εισήλθε στη Σχολή Μηχανολόγων-Ηλεκτρολόγων του Ε.Μ.Π. Το 1928 ολοκλήρωσε τις σπουδές του με άριστα και πήρε το Δίπλωμά του.

   Η πρώτη του επαγγελματική εμπειρία προήλθε από τη Λαμία. Το 1928, ο τότε δήμαρχος Λαμίας Ιωάννης Γρ. Μακρόπουλος (1883-1954), θέλοντας την επανασχεδίαση και επέκταση του ημιτελούς δημοτικού Θεάτρου “Πάνειον” της πόλης, ανέθεσε τη μελέτη στον αρχιτέκτονα Χρ. Σαδούκα, μαζί με το νεαρό τότε, μόλις διπλωματούχο μηχανικό Κίμωνα Λάσκαρη. Το έργο όμως δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

   Το επόμενο έτος 1929, ο Κίμων Λάσκαρης έλαβε μέρος σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τους τύπους κατοικιών, που θα κατασκευάζονταν στην - υπό διαμόρφωση τότε - Νέα Σμύρνη στην Αθήνα και βραβεύτηκε. Με τα χρήματα του βραβείου, πήγε στο Παρίσι. Εκεί ακολούθησαν διετείς αρχιτεκτονικές και διακοσμητικές σπουδές. Θήτευσε στα γραφεία πολλών σημαντικών και πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων, όπως π.χ. του Le Corbusier, ενώ παράλληλα εργάστηκε και με τον Henri Sauvage. Απέκτησε σημαντικές εμπειρίες στην αρχιτεκτονική, αλλά και στη διακοσμητική. Ταξίδεψε σε Ισπανία, Ελβετία και Ιταλία.

   Το 1930 η κυβέρνηση Ελευθ. Βενιζέλου κάλεσε Έλληνες αρχιτέκτονες και γλύπτες να υποβάλουν σχέδια και μελέτες για ένα Μνημείο τιμής στα θύματα των Μακεδονικών Πολέμων (στις περιόδους 1903-08, 1912-13 και 1914-18). Ως τόπος του μνημείου ορίστηκε η Θεσσαλονίκη. Το πολιτικό σκεπτικό της δημιουργίας του έργου ήταν η εθνική συμφιλίωση. Τα πρώτα βραβεία κέρδισαν ο Εμμ. Λαζαρίδης[1] (1894-1961) και ο Κίμων Λάσκαρης. Δυστυχώς, διάφοροι λόγοι τελικά ακύρωσαν το έργο.

2.    Η παραγωγική δεκαετία του ’30

   Από το 1932 ο Κίμων Λάσκαρης είναι πλέον στην Ελλάδα. Είμαστε στη δεκαετία του ’30, που έχει διαμορφώσει την άποψή του για τη μορφή και το ρόλο των κτιρίων στην Ελλάδα. Είναι αντίθετος στο μαζικό εξευρωπαϊσμό των κτιρίων της Αθήνας. Κατά την άποψή του η (τότε) ελληνική μοντέρνα αρχιτεκτονική θα διαμορφωθεί από τη μίξη της παραδοσιακής και της λαϊκής αρχιτεκτονικής, ενταγμένης στο μεσογειακό τοπίο. Μάλιστα ο Κιμων Λάσκαρης έκανε πρόταση το 1933, για ανάλογο τουριστικό περίπτερο στη Κέρκυρα.

   Από τα πρώτα του έργα, το 1931-32, είναι η οικία του Φώτη Κόντογλου, του ζωγράφου, αγιογράφου και συγγραφέα, στον παλαιό αθηναϊκό οικισμό της Κυπριάδου (οδός Βιζυηνού 16). Ο ίδιος ο ζωγράφος φιλοτέχνησε το καθιστικό της με έργα τέχνης.

   Το αρχιτεκτονικό έργο του Λάσκαρη χαρακτηρίζεται από κτίρια χρηστικά, λιτά, ωφελιμιστικά. Άριστα δείγματα αυτού είναι τα Προσφυγικά (λεωφόρου Αλεξάνδρας) και το Κέντρο Κωφών (λεωφόρου Αλεξάνδρας & Βασιλίσσης Σοφίας). Ήταν αντίθετος στις κλασικές υπερβολές, ένα είδος λογιωτατισμού στην αρχιτεκτονική και στο νεοκλασικισμό[2]. Στο άρθρο του “Ο Λογιωτατισμός στην αρχιτεκτονική”  (Ζυγός 7/1956, σ.5) αναφέρει χαρακτηριστικά γι’ αυτό:

«Οι αρχαιόπληκτοι δεν υποψιάστηκαν ότι στα Αρχοντικά και τα απέριττα λαϊκά σπίτια … βρισκόταν αυτούσιο το πνεύμα της κλασικής αρχαιότητας, διυλισμένο φυσιολογικά μέσα απ' τους αιώνες».

   Ήταν ο πρώτος που υποστήριξε τη νέο-λαϊκή αρχιτεκτονική, με άμεσες αναφορές στην ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του :

“ … οι ξένοι επισκέπτες δεν ενδιαφέρονται να βλέπουν προσπάθειες εξευρωπαϊσμού … και συνήθως μάς λυπούνται γιατί δεν αισθανόμαστε την Ελλάδα ούτε ως ιστορία ούτε ως πραγματικότητα …”.

2α. Αρχιτεκτονικές μελέτες

   Το πλέον γνωστό του έργο είναι το συγκρότημα προσφυγικών πολυκατοικιών[3] της λεωφόρου Αλεξάνδρας το οποίο σχεδίασε σε συνεργασία με τον πολιτικό μηχανικό Δημήτριο Κυριακό (1881-1971).

    Είναι αυστηρά ωφελιμιστικά κτίρια, από αρχιτεκτονική άποψη και σύμφωνα με τη γραμμή του γερμανικού φονξιοναλισμού[4], δηλ. απλά παραλληλεπίπεδα κατασκευασμένα με πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος και επιχρισμένη λιθοδομή, χωρίς ίχνος διακόσμησης ή άλλης παραχώρησης σε πλαστικές αναζητήσεις. Τα κτίρια αυτά αποτελούν ένα μοναδικό δείγμα του μοντέρνου τότε κινήματος, με πρότυπο το μορφολογικό κώδικα του Bauhaus στην Ελλάδα.

   Το έργο έγινε σε οικόπεδο εμβαδού 17,215 στρεμμάτων. Το έργο αποτελείται από οκτώ πολυκατοικίες, που κατασκευάστηκαν σε δυο φάσεις από το 1933 μέχρι το 1936, με 228 διαμερίσματα συνολικά.

   Οι τέσσερεις πρώτες (με 120 διαμερίσματα) κατασκευάστηκαν κατά τα έτη 1933-35 με σχέδια του πολιτικού μηχανικού Δημητρίου Κυριακού. Οι άλλες τέσσερεις πολυκατοικίες (με 108 διαμερίσματα), στο βάθος, σχεδιάστηκαν από τον αρχιτέκτονα Κίμωνα Λάσκαρη και η κατασκευή τους ολοκληρώθηκε τη διετία 1934-36.

   Κάθε διαμέρισμα έχει εμβαδό 50 τ.μ. Όλες οι πολυκατοικίες είναι τριώροφες και στην ταράτσα υπήρχαν πλυντήρια, ανά τρία διαμερίσματα. Για την άνοδο στα διαμερίσματα υπάρχουν κλιμακοστάσια ανά έξι διαμερίσματα. Τα διαμερίσματα είναι συνήθως 1 ή 2 δωματίων, στα οποία όμως έμεναν πολλά άτομα, συχνά με περισσότερες από μία οικογένεια. Τα πιο πολλά διαμερίσματα είναι διαμπερή, λύνοντας έτσι ικανοποιητικά το πρόβλημα ηλιασμού και αερισμού. Ακόμη, είχαν προβλεφθεί εγκαταστάσεις για ηλεκτρικό και νερό, ενώ για τη θέρμανση υπήρχαν σόμπες με καμινάδες, που κατέληγαν στην ταράτσα.

   Ο ελεύθερος χώρος μεταξύ των πολυκατοικιών δεν είναι διαμορφωμένος, οι δε κάτοικοι των ισογείων διαμερισμάτων είχαν καταλάβει ένα τμήμα του χώρου αυτού για να φτιάξουν αυλές.

Προσφυγικά της λεωφόρου Αλεξάνδρας (1932, φωτ. Πουλίδη)

   Με μεταγενέστερες αποφάσεις[5] του 2003 και 2009, οι πολυκατοικίες αυτές έχουν χαρακτηριστεί μνημεία. Από τα 228 διαμερίσματα, τα 177 έχουν μεταβιβαστεί στην Περιφέρεια Αττικής, ενώ τα υπόλοιπα 51 ανήκουν σε ιδιώτες[6]. Από την εταιρία “Ανάπλαση Αθήνας” Α.Ε., θα γίνει μελέτη των έργων επισκευής και αποκατάστασης των όψεων και κοινοχρήστων χώρων και των διαμερισμάτων που ανήκουν στην Περιφέρεια Αττικής. Αυτά, μετά την ολοκλήρωση των έργων, θα διατεθούν για κοινωνική κατοικία[7], σε συνοδούς ασθενών του Νοσοκομείου “Άγιος Σάββας” και ως χώρος Μουσείου Μικρασιατικής Μνήμης.

 

Τα Προσφυγικά (2019)

   Άλλα δικά του έργα είναι : Το κτίριο του Κέντρου Κωφών (έγινε το 1935),  που βρίσκεται στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας & Βασιλίσσης Σοφίας, τα κτίρια των δημοτικών σχολείων : 9ο Λαμίας, Ζωγράφου, Καλαμάκι, όπως και το κτίριο του Γυμνασίου Ζωγράφου. Επίσης υπάρχουν αρκετά ιδιωτικά κτίρια (κατοικίες).

  Παράλληλα, ασχολήθηκε με τους θεατρικούς χώρους. Το 1937 σχεδίασε και τελικά υλοποιήθηκε η μετατροπή του Θεάτρου Κοτοπούλη, στην Ομόνοια και λειτούργησε εκεί ο κινηματογράφος “Κρόνος”. Το ίδιο έτος (1937), μετά από διαγωνισμό, πήρε το α’ βραβείο για το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων (ΜΤΠΥ) στο Σύνταγμα.

   Επιπλέον των μελετών και έργων που αναλάμβανε ως ελεύθερος επαγγελματίας, ο Κίμων Λάσκαρης ήταν και αρχιτέκτονας της Τεχνικής Υπηρεσίας της Ε.Τ.Ε.

   Το 1939, στο περιοδικό ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, του Τ.Ε.Ε. δημοσιεύτηκε[8] η μελέτη του “Η κάλυψη του Ιλισού ως κυκλοφοριακή αρτηρία και ως ειδυλλιακή λεωφόρος της πόλεως των Αθηνών”. Νέα δημοσίευση[9] με επιπλέον στοιχεία έγινε το 1950. Αργότερα όμως, όταν πλέον είχε καλυφθεί ο ποταμός Ιλισός και είχε γίνει κυκλοφοριακή αρτηρία της Αθήνας, ο Λάσκαρης με άλλη πρόταση (καθυστερημένη) πρότεινε τη διατήρηση του ποταμού Ιλισού, με σχετική εκβάθυνση ώστε να έχει και θαλασσινό νερό και την ανάλογη διαμόρφωση στις όχθες του με χώρους πρασίνου και αναψυχής. Έτσι θα γινόταν και αξιοποίηση του ποταμού, με μεταφορικά πλοία.

2β. Σκηνογραφικό έργο

   Εκτός του αρχιτεκτονικού γραφείου στην Αθήνα με μελέτες αρχιτεκτονικών έργων, ο Κίμων Λάσκαρης αναλάμβανε διακοσμητικές και σκηνογραφικές εργασίες. Η παρουσία του στο χώρο της σκηνογραφίας κατά τη δεκαετία του ’30, είναι επίσης πολύ σημαντική.

   Στο άνοιγμα του Θεάτρου της Μαρίκας Κοτοπούλη στο Rex, το Φεβρουάριο του 1937, ανέλαβε τη σκηνογραφία του έργου “Βασίλισσα Ελισάβετ”, του Α. Ζοσέ, σε σκηνοθεσία Γιαννούλη Σαραντίδη. Το ίδιο έκανε και στο έργο “ABCD” του Τίμου Μωραϊτίνη (στο ίδιο έτος). Επίσης το 1937, ανέλαβε τη σκηνογραφία του έργου “Έκτο Πάτωμα”, του Ζερύ, σε σκηνοθεσία Γιαννούλη Σαραντίδη.

   Το 1939, ανέλαβε τη σκηνογραφία του έργου “Αίθουσα Αναμονής”, του Αλέκου Λιδωρίκη, σε σκηνοθεσία Γιαννούλη Σαραντίδη. Το ίδιο έτος ο Κίμων Λάσκαρης έκανε τη σκηνογραφία του έργου “Η Γυναίκα με το Χαμόγελο”, στο θέατρο "Μαρίκα Κοτοπούλη". Ακολούθησε (το 1939) η σκηνογραφία του έργου “Το Μεράκι του Άρχοντα”, του Νίκου Κατηφόρη, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν.

   Ο Κίμων Λάσκαρης έχει καταγραφεί στους πλέον σημαντικούς 14 Έλληνες σκηνογράφους, μαζί με τους Γιάν. Τσαρούχη, Γιώργο Βακαλό, Σπύρο Βασιλείου, Νικ. Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Νίκο Εγγονόπουλο, Γιάν. Μιγάδη, Γιάν. Μόραλη, κ.ά.

3.    Περίοδος Κατοχής & Μεταπολεμικό έργο

   Το 1942, από τον Κίμωνα Λάσκαρη έγιναν σημαντικές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις στα έργα : (α) Ανακαίνιση στο Μαλλιαροπούλειο Θέατρο στην Τρίπολη και (β) Αναμόρφωση του παλαιού κτιρίου της Λυρικής Σκηνής στην Αθήνα.

   Το 1944 έκανε τη σκηνογραφία του έργου “Η Πινακοθήκη των Ηλιθίων”, του Νίκου Τσιφόρου. Το έργο παίχτηκε με το θίασο Δημήτρη Χορν και Μαίρης Αρώνη, στο θέατρο “Ακροπόλ”.

   Με την είσοδο της δεκαετίας του ’50, ο Κίμων Λάσκαρης ανέλαβε την ανακαίνιση του Μητροπολιτικού Ιερού Ναού της Αθήνας. Το 1945 έκανε τη μελέτη του Τουριστικού Περιπτέρου του Ε.Ο.Τ. στην Επίδαυρο.

   Το 1955-56 ο δήμαρχος Λαμίας Ιωάννης Παπασιόπουλος (1904-1967), από τα πρώτα χρόνια της θητείας[10] του, επέλεξε τον Κίμωνα Λάσκαρη - παλιό συμμαθητή του στο σχολείο - για να αναλάβει τα σχέδια κατασκευής του Δημοτικού Θεάτρου Λαμίας.

      Στις αρχές του 1959, ο Λάσκαρης παρουσίασε τη μακέτα του νέου Δημοτικού Θεάτρου Λαμίας και μαζί τα ολοκληρωμένα σχέδια του έργου. Στο μεταξύ, αγοράστηκε το κατάλληλο οικόπεδο από το Σεραφείμ Ιωσήφ και στις 2 Ιανουαρίου 1959 θεμελιώθηκε το έργο, με την παρουσία του τότε υπουργού Ασφαλείας Ευαγ. Καλαντζή, των άλλων τριών βουλευτών της Φθιώτιδας (Γεωρ. Πλατή, Στέφ. Μακροπούλου, Δημ. Κωστή), κ.ά.

   Ακολούθησε η κατασκευή του Θεάτρου από τον ντόπιο εργολάβο Αθαν. Κούτλα και στις 2 Δεκεμβρίου 1961 εγκαινιάστηκε. Το έργο ολοκληρώθηκε μέσα σε 2 χρόνια, με σχετικά μικρό κόστος και ήταν το πιο μοντέρνο μεταπολεμικό περιφερειακό θέατρο της Ελλάδας!

Εγκαίνια Δημοτικού Θεάτρου Λαμίας (2 Δεκ. 1961)

  Στα εγκαίνια του Δημοτικού Θεάτρου Λαμίας, μίλησε και ο Κίμων Λάσκαρης. Είπε :

     Σεβασμιώτατε, κύριοι Βουλευταί, κυρίες και κύριοι,

Με το σημερινό Δήμαρχο, μικρά παιδιά, ήμαστε συμμαθηταί στο Δημοτικό Σχολείο αυτής της Πόλεως και επειδή ήμουν πιο επιτήδειος απ’ αυτόν στο σχέδιο, ερχόταν κάθε τόσο ο Γιαννάκης Παπασιόπουλος και τον βοηθούσα για τις ζωγραφιές και τους χάρτες του σχολείου.

   Τα χρόνια πέρασαν, μεγάλωσαν τα παιδιά και ύστερα από μισό περίπου αιώνα, Δήμαρχος πια ο Παπασιόπουλος, ήρθε πάλι σε μένα, όχι φυσικά για χάρτες και ζωγραφιές, αλλά για αρχιτεκτονικά σχέδια. Ήρθε για να φτιάξουμε το Δημοτικό Θέατρο της Λαμίας, που ήταν το απραγματοποίητο όνειρο γενεών αυτής της πόλεως.

   Όταν μαθεύτηκε η απόφαση του Δημάρχου για το θέατρο, ασφαλώς η εντύπωση του κόσμου ήταν ότι χάναμε τον καιρό μας, αφού και λεπτά δεν υπήρχαν και προηγούμενες απόπειρες αξιολόγων Δημάρχων δεν τελεσφόρησαν.

   Τα σχέδια άρχισαν. Άρχισαν με ένα πρόγραμμα για ένα θέατρο άρτιο, ευπρεπές και απλουστευμένο, ώστε να είναι και οικονομικό και να μην παρουσιάζη ασύνδετη πολυτέλεια με την υπόλοιπη πόλη.

   Σχετικές μου σκέψεις για τα θέατρα του είδους αυτού εξέθεσα πέρυσι στην Αθήνα στο καλλιτεχνικό συνέδριο που έγινε στα πλαίσια της “εβδομάδος του Θεάτρου”.

   Έτσι λοιπόν, το Θέατρο αυτό έχει τη δυνατότητα να εξυπηρετεί πρόζα, μελόδραμα, οπερέττα, συναυλίες και κινηματογράφο, με την προϋπόθεση πάντοτε ότι η Δημοτική αρχή θα δίδη την προτεραιότητα στο θέατρο, αλλιώς η καμπίνα του κινηματογράφου θα εκτοπίση τα πάντα.

   Υπάρχει στην είσοδο ένα ευρύχωρο φουαγιέ για δεξιώσεις και φιλανθρωπικές γιορτές, και στο υπόγειο μια κατάλληλη αίθουσα για εκθέσεις ζωγραφικής και διαλέξεις.

   Υπάρχουν ευρύχωρα καμαρίνια, όπως και τα απαραίτητα είδη υγιεινής.

   Η σάλα του θεάτρου δεν έχει κανένα περιττό διάκοσμο, προσπάθησα μόνον να έχη ευχάριστες αναλογίες, άρτιο φωτισμό, ψύξη και θέρμανση.

   Δεν έγιναν θεωρεία, γιατί τα θεωρεία είναι υπολείμματα άλλων αναχρονιστικών αντιλήψεων. Η καλοζυγισμένη γαλαρία, που έγινε, είναι ό,τι χρειάζεται και πολλοί θα την προτιμούν από την πλατεία.

   Η σκηνή του θεάτρου είναι άρτια εξοπλισμένη. Είναι περίπου στα μέτρα των αθηναϊκών θεάτρων, ώστε να προσαρμόζονται τα ίδια σκηνικά. Για το λόγο ακριβώς αυτόν, θα έπρεπε με Νόμο, όλα τα επαρχιακά θέατρα να έχουν τις ίδιες διαστάσεις σκηνής, ώστε να γίνεται χρήσις παντού των ίδιων σκηνικών, πράγμα που θα ήταν μια αξιόλογη εξυπηρέτηση των διαφόρων θιάσων.

Εγκαίνια Δημοτικού Θεάτρου Λαμίας

Από αριστερά: Κίμ. Λάσκαρης, Ιωάν. Παπασιόπουλος,

 Αθαν. Κούτλας

(Αρχείο κας Καλλιόπης Παπασιοπούλου)

   Με το Δήμαρχο εγκαταλείψαμε το απέναντι γήπεδο. Το εγκαταλείψαμε, γιατί ως οικόπεδο ήταν ανεπαρκές. Οι εναπομένοντες τοίχοι ήταν αποσαθρωμένοι, ετοιμόρροποι και ακατάλληλοι για ένα αντισεισμικό κτίριο που απαιτεί ο νόμος. Το εγκαταλείψαμε, γιατί δεν επιτρέπεται ένα τέτοιο επίσημο κτίριο να γειτνιάζη με αυλές και να ακουμπάει σε άλλα οποιαδήποτε κτίσματα.

   Το νέο ευρύχωρο γήπεδο μας έδωσε τη δυνατότητα να πλατύνουμε τον προ του θεάτρου στενό δημόσιο δρόμο, ώστε να μπορούν να στέκονται τα αυτοκίνητα. Το θέατρο χτίστηκε σε αρκετό βάθος και έτσι και ο επισκέπτης έχει ένα περιθώριο βηματισμών για να περιεργάζεται το κτίριο, και ο κόσμος που θα βγαίνη στο τέλος της παραστάσεως δεν θα πέφτη επάνω στην επικίνδυνη κυκλοφορία.

   Έτσι το θέατρο, ελεύθερο στο άνετο γήπεδο, με το γύρω πράσινο, αναδεικνύεται σαν ένα κτίριο σημασίας, και το προσόν της προσόψεως του δίδει την αρμόζουσα σοβαρότητα και κυρίως του δίδει ένα επίσημο, ένα εθνικό χαρακτήρα.

   Καρά το διάστημα που χτιζόταν το θέατρο ζήσαμε με το Δήμαρχο χίλιες δυο δυσκολίες και εμπόδια και από πολύ κοντά παρακολούθησα τη λατρεία του για την πόλη αυτή, την αδάμαστη θέλησή του και το δημιουργικό πείσμα του.

   Εγώ, ιδιαιτέρως, στο διάστημα αυτό, ζούσα σε συνεχή αγωνία, γιατί επραγματοποιούσα έναν απλουστευμένο τύπο θεάτρου, τον τύπο του πρώτου ολοκληρωμένου θεάτρου της ελληνικής επαρχίας.

   Να λοιπόν γιατί την ώρα αυτή, που γιορτάζουμε την αποπεράτωση του κτιρίου αυτού, τη θεωρώ σα μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές του επαγγελματικού μου βίου.

   Είναι το τέλος τόσων κόπων και προσπαθειών, και θέλω να ελπίζω, ότι οι προσπάθειες εκαρποφόρησαν και το θέατρο της Λαμίας θα αποτελέση ένα παράδειγμα λελογισμένης κατασκευής και αξιοπρεπούς εμφανίσεως.

   Από τη θέση αυτή αισθάνομαι την ανάγκη να τονίσω την κατανόηση, τη θερμή ηθική και οικονομική συμπαράσταση των πολιτικών παραγόντων του τόπου, για το έργο που έγινε. Ευχαριστώ το δήμαρχο για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε και μου έδωσε την ευκαιρία να προσφέρω και εγώ κάτι από την πείρα μου στην αγαπημένη μου αυτή πόλη.

   Τον ευχαριστώ άλλη μια φορά και του εύχομαι να είναι γερός, για να συνεχίση το τόσο αγαθοποιό έργο του.

   Η εφ. ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ, στις 6-12-1961, σε κριτική του Αλέξη Διαμαντοπούλου έγραψε τότε:

 “… Το θέατρο είναι ένα κατόρθωμα. Με πολύ λίγα χρήματα – το τονίζουμε – με επτά εκατομμύρια, το Δημοτικό Συμβούλιο Λαμίας, ένας δραστήριος και προοδευτικός δήμαρχος ο κ. Ιωάννης Παπασιόπουλος, ένας αρχιτέκτων που μελετά και που σέβεται τις συνθήκες του τόπου του ο Κίμων Λάσκαρης, δημιούργησαν μέσα σε 2 χρόνια, ένα θέατρο, χωρίς καμιά περιττή πολυτέλεια, ένα τέλεια εξοπλισμένο θέατρο … ”

Το ψηφιδωτό

   Το 1963, μετά από προσχέδια που είχε φιλοτεχνήσει ο Κίμων Λάσκαρης ολοκληρώθηκε το σχέδιο[11] μνημείου του ήρωα Αθανασίου Διάκου, που πολέμησε στην Αλαμάνα. Η σύζυγός του Έλλη Βοΐλα-Λάσκαρη (1908-1989) ψηφιδογράφος και πρώτη διδάξασα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας δημιούργησε την ψηφιδωτή εικόνα του Θανάση Διάκου.

   Το έργο τοποθετήθηκε σε μαρμάρινη πλάκα, στη νέα εθνική οδό Αθηνών-Θεσσαλονίκης, κοντά τη νέα γέφυρα του ποταμού Σπερχειού. Δήμαρχος Λαμίας ήταν τότε ο Ιωάννης Παπασιόπουλος.

   Στο αρχιτεκτονικό έργο (το 1970) του Κίμωνα Λάσκαρη πρέπει επίσης να αναφέρουμε : (α) την ανακαίνιση του Πνευματικού Κέντρου της Αθήνας, (β) τη νέα σχεδίαση της αυλής της Βίλας Ιλίσια[12], που πλέον στεγάζει το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και (γ) το Δημοτικό Θέατρο του Δήμου Αθηναίων (μελέτη για την οποία ο Κίμων Λάσκαρης πήρε το γ’ βραβείο).

   Η συμβολή του στη διάσωση ενός ιστορικού κτιρίου της Αθήνας είναι αξιομνημόνευτη. Έγινε το 1972, την περίοδο της δικτατορίας, όταν οι κυβερνώντες αποφάσισαν την κατεδάφιση μεγάλου ιστορικού νεοκλασικού κτιρίου[13], που έγινε το 1856-57, με σκοπό να οικοδομηθεί νέο κτίριο του Υπουργείου Παιδείας. Άμεσα αντέδρασαν, ο τότε πρύτανης του ΕΚΠΑ Καίσαρ Αλεξόπουλος, αλλά και γνωστοί αρχιτέκτονες, μεταξύ των οποίων και ο Κίμων Λάσκαρης. Τελικά το κτίριο σώθηκε και ακολούθησε η αναστήλωσή του.

   Το έργο του Λάσκαρη ήταν πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα την περίοδο του Μεσοπολέμου (δεκαετία 1930-40) με πολλαπλές συμμετοχές σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς.

   Ο Κίμων Λάσκαρης πέθανε το 1978 στην Αθήνα, σε ηλικία 73 ετών.

Επίλογος

   Για τη Λαμία, τη γενέτειρα πόλη του, ο Κίμων Λάσκαρης περιποίησε τιμή με το έργο του, όπου του ζητήθηκε. Το εμβληματικό κτίριο του δημοτικού θεάτρου Λαμίας, έχει την πρωτοπορία να είναι (όπως είπε και ο ίδιος) ο απλουστευμένος τύπος θεάτρου, το πρώτο ιστορικά ολοκληρωμένο και σύγχρονο θέατρο της ελληνικής επαρχίας!

   Όμως η πόλη αυτή του οφείλει την έμπρακτη ευγνωμοσύνη, τιμώντας τον με την προτομή του στο Δημοτικό Θέατρο ή με ονοματοθεσία. Αξίζει το χαρακτηρισμό του άξιου Λαμιώτη και του πρωτοποριακού Έλληνα αρχιτέκτονα.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                  φυσικός

--------------------------

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Κίμων Λάσκαρης : “Ιλισός”, στο περ. ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, 1950.

2.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Πάνειον” Θέατρον Λαμίας, δημοσιεύτηκε στην εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, σε 2 συνέχειες στις 31/3/2011 και 1/4/2011, Λαμία.

3.    Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Δημήτρης Φιλιππίδης, Εκδόσεις Μέλισσα

4.    Ηλίας Μυκονιάτης : “Μακεδονικό Ηρώο Θεσσαλονίκης, Τέχνη και πολιτική στον μεσοπόλεμο”, Ευρετήριο ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, σελ 159-170, στην ιστοσελίδα http://grissh.gr/

5.    Α. Γιακουμάτος : “Προστασία του κτιριακού πολιτισμού”, 2008, στην ιστοσελίδα www.tovima.gr/opinions/article/?aid=114634

6.    Κίμων Λάσκαρης : “Το Δημοτικόν Θέατρον Λαμίας” (ομιλία, 3-12-1961), περ. ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, σελ. 89, Σεπ.-Δεκ. 1961, ΤΕΕ.

7.    Αρχιτεκτονικά Θέματα, 1978

8.    Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς : “Οι σπουδαίοι σκηνογράφοι της δεκαετίας ’60, που προκαλούσαν κοσμοσυρροή στα θέατρα”, 31/1/2020, στην ιστοσελίδα https://www.taathinaika.gr

9.    Ιστοσελίδα https://www.mag24.gr/

10.  Ιστοσελίδα http://athensanaplasis.gr/erga/prosfygika-alexandras

11.  Ιστοσελίδα https://engineers.ims.forth.gr/engineer

12.  Ιστοσελίδα http://athensanaplasis.gr/erga/prosfygika-alexandras

13.  Ιστοσελίδα Βικιπαίδεια.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Πολύ σημαντικός Έλληνας αρχιτέκτων, με σπουδές στην Α.Σ.Κ.Τ. Παρισιού. Το έργο του έχει επηρεαστεί από την Αρ Ντεκό (Art Deco) και τον Κλασικισμό. Μεταξύ των έργων του είναι ο υπόγειος σταθμός σιδηροδρόμου  της πλατείας Ομονοίας Αθηνών, το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στην πλατεία Συντάγματος, κ.ά.

[2] Το 1970 όμως επανεμφανίζονται στο έργο του κάποιες νεοκλασικές μορφές, όπως π.χ. στο διαγωνισμό για το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, όπου ο Κίμων Λάσκαρης πήρε το γ’ βραβείο.

[3] Έγιναν για να στεγάσουν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.

[4] fonctionnalisme, δηλ. λειτουργικότητα. Είναι τρόπος ερμηνείας ή μέθοδος ανάλυσης σύνθετων καταστάσεων ή δομών με βάση τη λειτουργία, δράση, απόδοση και αποτελεσματικότητα. Ο γερμανικός φονξιοναλισμός ήταν το αρχιτεκτονικό ρεύμα, που προήλθε από επιρροές της σχολής Μπαουχάους, με κτίρια γεωμετρικά, λειτουργικά ή αλλιώς ωφελιμιστικά.

[5] Οι αποφάσεις είναι στα : ΦΕΚ 1747/Β/26-11-2003 και ΦΕΚ 62/13-2-2009.

[6] Παραμένουν ιδιόκτητα με το νόμο 4414/ΦΕΚ 149Α/9-8-2016 και αρ. 62.

[7] που είναι δικαιούχοι επιδότησης ενοικίου, πρόσφυγες, φοιτητές αριστούχους, διδακτορικούς, κτλ.

[8] Στο περιοδικό “Τεχνικά Χρονικά”, τεύχος 171/1939 του ΤΕΕ.

[9] Στο περιοδικό “Τεχνικά Χρονικά”, τεύχος 308, σελ. 71-80, 1950, του ΤΕΕ.

[10] Η πρώτη θητεία του ως δημάρχου ήταν 1955-59 και ακολούθησε και δεύτερη θητεία το 1959-64.

[11] Προσχέδια και τελικό σχέδιο φυλάσσονται στα ΓΑΚ – Αρχείο Λαμίας.

[12] Έγινε από τη Sophie de Marbois-Labrun ή Δούκισσα της Plaisance, από το 1837. Στην αψίδα της εισόδου φέρει το όνομα ΙΛΙΣΣΙΑ. Το 1926 η Βίλα Ιλίσια παραχωρήθηκε για χρήση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Λειτουργεί μέχρι σήμερα.

[13] Ήταν το ”Ελληνικό Εκπαιδευτήριο”, στη γωνία των οδών Ακαδημίας 48 και Μασσαλίας. Ήταν έργο του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη. Το 1870 αγοράστηκε από το ΕΚΠΑ και λειτούργησαν εκεί τα εργαστήρια του Πανεπιστημίου. Σήμερα στεγάζει το Πανεπιστημιακό Πολιτιστικό Κέντρο, με την επωνυμία “Κτίριο Κωστή Παλαμά”.