“Των Αποδήμων Ευρυτάνων Έργα …”

Παρουσίαση τόμου Πρακτικών του επιστημονικού Συνεδρίου του 2012

   Η εκδήλωση αυτή έγινε το Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2019, στο Συνεδριακό Κέντρο του δήμου Καρπενησίου, με ώρα έναρξης 5.30 μμ. Την παρουσίαση είχαν τρεις ομιλητές, οι :

·         Ευάγ. Καραμανές, Δ/ντής του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών,

·         Γιούλη Μάλαινου, Δρ. Κοινωνικής Ανθρωπολογίας

·         Κωνσταντίνος Μπαλωμένος, φυσικός

 Σημείωση : Το Συνέδριο είχε γίνει στο Καρπενήσι (18 και 19 Οκτωβρίου 2012) και στο Κερασοχώρι Αγράφων (20 Οκτωββρίου 2012).

---

Ομιλία Κωνσταντίνου Μπαλωμένου

   Οφείλω εξαρχής να ευχαριστήσω τον καθηγητή κ. Κουτσούκη για την τιμητική πρόταση να αναλάβω την παρουσίαση των πρακτικών.

  Το θέμα του Επιστημονικού Συνεδρίου τον Οκτώβριο του 2012 ήταν “Των  Αποδήμων Ευρυτάνων Έργα …”, με πολύ ενδιαφέρουσες τις επιμέρους 6 θεματικές ενότητες, οι οποίες κάλυψαν όλη τη διαδρομή της ζωής των μεταναστών από την Ευρυτανία στα ξένα. Συνολικά παρουσιάστηκαν 44 εισηγήσεις. Έγιναν και 7 παρεμβάσεις. Ήταν μια πολύ πλούσια συγκομιδή.

   Δεν είχα παρευρεθεί τότε στο Συνέδριο, όμως η μελέτη τού πολύ περιεκτικού τόμου κάλυψε πλήρως την ενημέρωσή μου. Βέβαια η παρουσίαση ενός τόμου Πρακτικών 550 σελίδων σε πολύ περιορισμένο χρόνο είναι ένας μικρός άθλος, αλλά θα επιχειρηθεί.

            Κυρίες και κύριοι

   Για τους κατοίκους της Ευρυτανίας το ορεινό του εδάφους ήταν πλεονέκτημα σχετικής ασφάλειας από τους Τούρκους κατακτητές, αλλά η διατροφή και επιβίωση του πληθυσμού ήταν πολύ δύσκολη. Οι βοσκότοποι ήταν περιορισμένοι και οι χειμώνες ήταν βαρείς για την κτηνοτροφία, ενώ η καλλιεργήσιμη γη για τη γεωργία ήταν ελάχιστη. Από τα χρόνια της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης και μετά, αποτέλεσε καλή λύση η μετανάστευση προς τις μεγάλες πόλεις (όπως σε Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη κ.ά.), οι οποίες παρείχαν ασφάλεια και εργασία.

  Από το Καρπενήσι και τα Άγραφα με προορισμό κυρίως την Κωνσταντινούπολη (αλλά και άλλα μέρη), αναπτύχθηκαν δύο χρονικές περίοδοι μετανάστευσης  :

·         η πρώτη περίοδος είχε  διάρκεια 3 ½ αι. περίπου, δηλ. από την Άλωση της Πόλης μέχρι την Επανάσταση του ’21.

·         η δεύτερη περίοδος διήρκεσε 50-60 χρόνια περίπου, δηλ. από τα μέσα του 19ου αι., μέχρι τις αρχές του 20ού αι.

   Ακολούθησε τρίτη περίοδος με διάρκεια 25 χρόνων περίπου, από τις αρχές του 20ού αι. με προορισμό τις ΗΠΑ. Στα επόμενα χρόνια το προστατευτικό καθεστώς των ΗΠΑ και οι ποσοστώσεις μεταναστών ελαχιστοποίησαν τη μετανάστευση αυτή.

   Στα μεταπολεμικά χρόνια, μια τέταρτη περίοδος (με λίγες όμως αναφορές στο Συνέδριο) είχε ως προορισμούς την Αυστραλία και την Ευρώπη (κυρίως Γερμανία). Η μεγαλύτερη παροικία Ευρυτάνων στην Αυστραλία ήταν στη Μελβούρνη.

   Αρχίζοντας από την πρώτη περίοδο μετανάστευσης ατόμων από την περιοχή Καρπενησίου και Αγράφων προς την Κωνσταντινούπολη, αναφέρουμε την εκτίμηση του αρχιμ. π. Δοσίθεου, Τατάρνας και εξαιρετικού ερευνητή, ότι ο αριθμός αυτών των μεταναστών ήταν γύρω στις 5.000, με μέγιστη τιμή τις 10.000.

   Ήταν αγόρια 11-14 ετών, που άφηναν το πατρικό σπίτι και με τα πόδια σε ένα επικίνδυνο ταξίδι με καραβάνι, διάρκειας 31 περίπου ημερών έφταναν στην Πόλη. Άλλη διαδρομή ήταν από το χωριό με τα πόδια μέχρι το Καρπενήσι. Μετά διανυκτέρευαν στο Χάνι του Πανέτσου και έφταναν στη Λαμία και μετά στη Στυλίδα. Από εκεί, με πλοίο για τη Χαλκίδα ή άλλο λιμάνι και με άλλο πλοίο έφταναν στην Κωνσταντινούπολη.

   Το κυρίαρχο επάγγελμα ήταν μπακάληδες. Η δεδομένη αλληλεγγύη των Ευρυτάνων έδινε δουλειά στα παιδιά αυτά, που στα επόμενα χρόνια αποκτούσαν το δικό τους μαγαζί. Τότε επέστρεφαν, παντρεύονταν και ξανάφευγαν. Δεν ξεχνούσαν ποτέ την οικογένεια και το χωριό τους.

   Οι συνθήκες εργασίας ήταν άσχημες, με δουλειά 16 ωρών, χωρίς αργίες και πολύ μικρό μεροκάματο. Κοιμόντουσαν στο πάτωμα της αποθήκης του καταστήματος. Η τροφή που τους έδιναν ήταν ανεπαρκής και ποιοτικά φτωχή. Η συμπεριφορά του αφεντικού ήταν βάναυση. Μετά από κάποια χρόνια, μεγαλώνοντας τα παιδιά, που ήταν πιο εργατικά και με καλή διαγωγή, γίνονταν πωλητές με καλύτερο μεροκάματο. Αργότερα άνοιγαν δικό τους μπακάλικο.

   Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, πρώτος γνωστός μετανάστης ήταν ο Σκαρλάτος ή Μπεγλιτζής από τα Άγραφα. Από ιπποκόμος κάποιου αξιωματικού, έγινε ζωέμπορος και απέκτησε διασυνδέσεις με την αυλή του Σουλτάνου (ως προμηθευτής κρέατος). Από τον πλούτο που απέκτησε, ευεργέτησε τον τόπο των Αγράφων και έγινε ο δεύτερος κτήτωρ της Ι.Μ. Τατάρνας.

   Εκτός της Κων/πολης, από τα μέσα του 16ου αι. λόγω πληθυσμιακής αύξησης στην περιοχή Αγράφων αλλά και ληστών, έχουμε μεταναστεύσεις για Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Κοζάνη, Σέρρες, κ.α. Στη Θεσσαλονίκη εγκαταστάθηκαν Αγραφιώτες κυρίως σε κεντρικά σημεία της πόλης, κοντά στο λιμάνι, στην οδό Εγνατία, αλλά και σε άλλα αγοραία σημεία. Τα επαγγέλματα είχαν σχέση με το εμπόριο και τη μεταποίηση (μικροπωλητές, παντοπώλες, υποδηματοποιοί, κλπ.).

   Το 17ο αι. παρέμενε σημαντικό το ρεύμα εμπορικής και πνευματικής μετανάστευσης από τη Στερεά Ελλάδα προς την Πόλη. Από πραματευτάδες και αγωγιάτες αρχικά, στη συνέχεια οι Ευρυτάνες θα μείνουν μόνιμα στους τόπους αποδημίας και θα προκόψουν σαν μεγαλέμποροι, τραπεζίτες, αλλά και σαν δάσκαλοι, γραμματικοί, επιστήμονες και αγιογράφοι-καλλιτέχνες.

   Από το 17ο αι., πολλοί Ευρυτάνες εγκαταστάθηκαν στην ασιατική πλευρά της Κων/πολης και ίδρυσαν τα χωριά Μεγάλο και Μικρό (ή Μπουγιούκ και Κιουτσούκ) Μπακάλκιοϊ (όπως θα λέγαμε Μικρό και Μεγάλο Χωριό), με προφανές επάγγελμά τους μπακάληδες. Παράλληλα να αναφερθεί το Μακρυχώρι (ή Μακρύκιοϊ), ένα προάστιο της Κωνσταντινούπολης, όπου αρχικά εγκαταστάθηκαν 10-12 οικογένειες, αγόρασαν χωράφια στην περιοχή και τα καλλιέργησαν με κηπευτικά και αμπέλια. Τα επόμενα χρόνια οργανώθηκαν σε δική τους συντεχνία. Αργότερα (1839) έκτισαν και Ι. Ν. και ακολούθησε οικιστική ανάπτυξη του Μακρυχωρίου. Σημαντικά ονόματα του τόπου ήταν : Τσιτσόπουλος, Ιβράκης, Χαντζάρας, Παπαδημητρίου, Βουτυράς, Σιδερίδης και Βαρσάμης. Όμως, το 1922 οι Τούρκοι έδιωξαν όλους τους Έλληνες.

  Σημαντικό όνομα στην Πόλη ήταν ο Νικολής Τζελέπης από τη Φουρνά, προσωπικός αρχιτέκτονας του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’. Τα παιδιά του : ο Πάνος έγινε αρχιτέκτονας και ποιητής, ο δε Λευτέρης έγινε δημοσιογράφος.

  Η αντιπαλότητα και έχθρα των αντίζηλων κοινοτήτων και των Τούρκων στην Πόλη και Θεσσαλονίκη έφερε φυλακίσεις, μαρτύρια και ενίοτε θάνατο.

   Οι μετανάστες της Ευρυτανίας στην Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη κ.α. ήταν ευλαβείς χριστιανοί. Από το 1544 έχουμε τον πρώτο Αγραφιώτη νεομάρτυρα, το Μιχαήλ Μαυρουδή από τη Γρανίτσα των Αγράφων. Ήταν αρτοποιός στην Πόλη. Οι άλλοι Ευρυτάνες νεομάρτυρες ήταν :

·         Νικόλαος ο Καρπενησιώτης (μπακάλης στο επάγγελμα) από το 1672.

·         Κυπριανός από τον Κλειτσό (από το 1679)

·         Ρωμανός από την Αντράνοβα (από το 1694)

·         Γεράσιμος ο Τρανοχωρίτης (από το 1812)

   Σημαντικές προσωπικότητες στην Πόλη, που κατάγονταν από την περιοχή Αγράφων ήταν:

·         Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (εγγονός του Σκαρλάτου, που προαναφέρθηκε)

·         Καλλίνικος, Πατριάρχης Κωσταντινουπόλεως, από την Καστανιά Αγράφων

·         Σεραφείμ Α’, Πατριάρχης Κωσταντινουπόλεως, επίσης από την Καστανιά.

   Διευθυντές της Μεγάλης του Γένους Σχολής διετέλεσαν οι επόμενοι Ευρυτάνες και Αιτωλοακαρνάνες : Ιωάννης Καρυοφίλης, Γερμανός Αιτωλός, Γεράσιμος Ακαρνάν, Χρύσανθος Αιτωλός και Σέργιος Μακραίος εξ Αγράφων.

   Άλλες πνευματικές μορφές στην Πόλη και μετά στην Ευρυτανία ήταν : Ο Νικόλαος Βελισθονίτης, ο Γεράσιμος ο Ακαρνάν, ο Διονύσιος εκ Φουρνά (αγιογράφος-συγγραφέας), ο Θεοφάνης εκ Φουρνά, ο Αναστάσιος Γόρδιος από τα Βραγγιανά (δάσκαλος), κ.ά.

   Ο αγώνας της ελληνικής επανάστασης ανέδειξε τον Αθανάσιο Καρπενησιώτη (1770-1821) από τον Άγιο Ανδρέα Καρπενησίου. Η έναρξη της επανάστασης του 1821 τον βρήκε στο Ιάσιο και Γαλάτσι της Ρουμανίας. Πολέμησε στη μάχη του ποταμού Προύθου εναντίον των Τούρκων, όπου σκοτώθηκαν 1.600 Τούρκοι και 485 Έλληνες (μεταξύ αυτών και ο ίδιος).

   Ο Γεώργιος Ζώτος ήταν από τη Φουρνά. Από το εμπόριο στην Κωνσταντινούπολη απέκτησε μεγάλη κινητή και ακίνητη περιουσία, που διέθεσε στον αγώνα του ’21. Τον ίδιο συνέλαβαν ύπουλα οι Τούρκοι και απαγχόνισαν στα Γιάννενα.

   Στη δεύτερη περίοδο ακμής των Ευρυτάνων κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, εκτός από παντοπώλες (στο κοσμοπολίτικο Πέραν, στο Σκούταρι, κ.α.), οι Αγραφιώτες και Καρπενησιώτες άνοιξαν εστιατόρια, ξενοδοχεία, κλπ. Έγιναν τραπεζίτες, δημοσιογράφοι (όπως π.χ. Σταύρος Βουτυράς), επιστήμονες (όπως π.χ. Σιδερίδης), συγγραφείς (όπως π.χ. Δημήτριος Παπαδόπουλος εκ Δυτ. Φραγκίστας, με την “Ωραία του Πέραν”), κ.ά.

  Την περίοδο 1910-20 ο Εθνικός Διχασμός και μεγαλοϊδεατισμός στην Ελλάδα που κατέληξαν στη Μικρασιατική Καταστροφή, έφεραν το τέλος. Η ομογένεια, χωρίς το προστατευτικό πλαίσιο του παρελθόντος, έχασε όσα είχε για τόσα χρόνια. Το 10ετές πογκρόμ 1912-22 των Τούρκων, οι διώξεις και απαγορεύσεις που ακολούθησαν, οι καταστροφές τού 1955 και 1964 και οι απελάσεις έκλεισαν οριστικά το θέμα.

   Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή πολλοί Ευρυτάνες (κυρίως μπακάληδες Μικροχωρίτες) κατέληξαν στη Θεσσαλονίκη. Άλλοι πήγαν στη Λαμία, Μεσολόγγι, Αγρίνιο, Καρπενήσι, κ.α.

   Από τους μετανάστες της Πόλης, κάποιοι γύρισαν στα χωριά τους, κι άλλοι έφυγαν για Αμερική, Αυστραλία ή αλλού.

   Στον 20ό αι., δύο πολύ σημαντικά ονόματα της ορθοδοξίας- ευρυτανικής καταγωγής - που πέρασαν από την Κωνσταντινούπολη ήταν:

- Ο Μεγαλοχωρίτης μακαριστός Τιμόθεος (κατά κόσμον Φίλιππος) Κοντομέρκος (1929-2003), μετά τη θεολογική Σχολή Χάλκης αναδείχθηκε μητροπολίτης Κεντρώας Αφρικής και

- Ο Μελίτων (κατά κόσμον Σωτήριος) Χατζής (1913-1989), με καταγωγή από το Κεράσοβο, μητροπολίτης Χαλκηδόνας. Ήταν ο πρωτεργάτης στην προσέγγιση Καθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας, με ταυτόχρονη άρση του αναθέματος.

  Για διαφύλαξη των παραδόσεων, της γλώσσας, του πολιτισμού αλλά και για αλληλοϋποστήριξη, οι Ευρυτάνες της Πόλης, ίδρυσαν Αδελφότητες. Αυτές ήταν :

-   “Αγαθοεργόν Αλληλοβοηθητικόν Σωματείον” (από το 1812)

-   “Σύνδεσμος Μεγαλοχωριτών” (από το 1831)

-   “Αδελφότητα Μικροχωριτών” (από το 1885)

-   “Αδελφότητα των εν Κωνσταντινουπόλει Ευρυτάνων” (την περίοδο 1887-1910)

-   “Αδελφότητα Κλαυσιωτών” (από το 1911), κ.ά.

   Παράλληλα υπήρχαν και οι επαγγελματικοί Σύλλογοι. Από το 1650 οι μπακάληδες των Αγράφων στην Πόλη οργανώθηκαν σε Συντεχνία. Ακολούθησαν και τα άλλα ελεύθερα επαγγέλματα.

   Στο Καταστατικό τους οι Αδελφότητες[1] πρόβλεπαν και εκτός από τις συνδρομές των μελών δημιουργούσαν και αποθεματικό κεφάλαιο για αλληλοβοήθεια, για δωρεές ή για την εκτέλεση έργων στο χωριό. Ως παράδειγμα, για την Αδελφότητα των Μικροχωριτών, οι εισφορές τότε ήταν “από 5 γρόσια μέχρι 1 λίρα”.

   Οι δωρεές και οι ευεργεσίες των Ευρυτάνων της Πόλης ήταν διαρκείς και γενναιόδωρες. Επιγραμματικά αναφέρουμε τις πλέον γνωστές :

·         το Δημήτριο Γολιανίτη, από τον Άγιο Ανδρέα (Γόλιανη), σε ΕΚΠΑ και εκκλησίες.

·         το Γεώργιο Νικολόπουλο, από το Μεγάλο Χωριό, σε ναούς του χωριού.

·         το Μπαρτσιώκα, από το Μεγάλο Χωριό, με δωρεά κτιρίου.

·         το Γεώργιο Σιδέρη ή Σφήκα, από το Μικρό Χωριό, που (στα μέσα του 19ου αι.)  έφτιαξε το υδραγωγείο.

·         το Δημήτριο Σιδέρη (αδελφό του Γεωργίου) για το καμπαναριό του Ναού (1895).

·         το Σπυρίδωνα Σιδερίδη, με υποτροφίες και χορηγίες σε ιδρύματα της Κωνσταντινούπολης, στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και στο Ταμείο του Εθνικού Στόλου της Ελλάδος.

Καμπαναριό Ι.Ν. σε Μικρό Χωριό,

δωρεά Δ. Σιδέρη (1895)

   Ειδικά για την Ι. Μ. Προυσού, από το 1748 εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από τη Συντεχνία των μπακάληδων της Πόλης, η οποία με παρέμβαση στον τότε Πατριάρχη, κατάφερε η Μονή Προυσού να γίνει Σταυροπηγιακή, αποκτώντας προνόμια από τις τουρκικές αρχές και οικον. ανεξαρτησία από τους τοπικούς επισκόπους (εφόσον υπαγόταν στο Πατριαρχείο).

   Το 1814, με ηγούμενο της Μονής τον Κύριλλο Καστανοφύλλη, με άδεια του πατριάρχη, ιδρύθηκε Σχολείο στη Μονή, για το οποίο έγινε Έρανος (ζητεία) στην Πόλη. Τότε αυξήθηκαν οι αφιερώσεις και δωρεές από μετανάστες-ομογενείς. Πλέον σημαντική ήταν η δωρεά ποσού 5.000 άσπρων του Μαστρογιάννη, Μεγαλοχωρίτη μετανάστη μπακάλη προς τη Μονή Προυσού. Όλα αυτά όμως, το 1930 δημεύτηκαν από το τουρκικό κράτος.

   Γενικά, οι απόδημοι Ευρυτάνες στην Πόλη βοήθησαν να γίνουν βρύσες, γέφυρες, ύδρευση, κοινοτικοί μύλοι, πανδοχεία, φωτισμός, εκκλησίες σε Καρπενήσι και Μικρό Χωριό, κ.ά. Άλλες μορφές ευεργεσιών ήταν η πληρωμή χρεών, η προικοδότηση και οι υποτροφίες.

   Από το τέλος του 19ου αι. και αρχές του 20ού, ακολουθεί το κύμα της μετανάστευσης προς την Αμερική. Βασικοί λόγοι για αποδημία ήταν : Η μεγάλη ανέχεια των κατοίκων των ορεινών περιοχών (συχνές σιτοδείες, αγροτικές καιρικές καταστροφές,  τοκογλυφία, πόλεμοι, κ.ά.). Επίσης συνέβαλε και η εκτεταμένη ληστεία, σε ορεινές κυρίως περιοχές.

   Στο Συνέδριο του 2012, παρουσιάστηκαν 13 εισηγήσεις που αφορούσαν τη μετανάστευση στις ΗΠΑ. Οι περισσότεροι Ευρυτάνες μετανάστες έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας για τη Νέα Υόρκη. Για δουλειά επέλεγαν προορισμούς κυρίως της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ. Η αριθμητικά μεγαλύτερη παροικία των Ευρυτάνων ήταν στη Νέα Υόρκη.

   Οι μετανάστες αναλάμβαναν τις πιο ανθυγιεινές και σκληρές δουλειές (ορυχεία, σιδηροδρόμους, κ.ά.). Μερικοί έγιναν πλανόδιοι πωλητές (λαχανικά, φρούτα, γλυκά, λουλούδια). Αρκετοί έγιναν λούστροι (κυρίως στο βορρά, οι περισσότεροι λούστροι ήταν Έλληνες). Το μεροκάματο ήταν 1-3 $. Στις δυτικές πολιτείες πληρώνονταν καλύτερα. Για εξοικονόμηση χρημάτων ζούσαν πολλοί μαζί σε μικρά δωμάτια, χωρίς καλό αερισμό και συνθήκες υγιεινής.

  Σημαντικές δυσκολίες ήταν : η άγνοια της αγγλικής γλώσσας, η έλλειψη προστατευτικών νόμων του εργάτη και η εκμετάλλευση, η εχθρική στάση των ντόπιων σε ξένους (δηλ. ρατσισμός) και ο διαφορετικός τρόπος ζωής (κουλτούρα, ήθη).

   Αργότερα ίδρυσαν ιδιωτικές επιχειρήσεις, με εστιατόρια, ξενοδοχεία, κινηματογράφους, αλλά έκαναν και εμπόριο ακινήτων. Πολύ σημαντικό ήταν και το εμπόριο γούνας.

Οικία Ιωάννη Κλείτση (Παλιαά Βίνιανη), μετανάστη ΗΠΑ

   Το 1912 πολλοί επέστρεψαν, αφήνοντας καλές δουλειές κι επιχειρήσεις, για να λάβουν μέρος στους Βαλκανικούς απελευθερωτικούς Αγώνες. Νέα αύξηση μεταναστών έχουμε το 1914 και το 1920, εφόσον μεσολάβησαν ο Α’ Π.Π. και η Μικρασιατική Εκστρατεία. Οι άγαμοι νέοι μετά το πρώτο ταξίδι στις ΗΠΑ γύριζαν για οικογενειακή αποκατάσταση. Σε μικρό χρονικό διάστημα λιγότερο του έτους ο σύζυγος έφευγε πάλι αφήνοντας έγκυο τη γυναίκα.

   Μετά από κάποια χρόνια, γινόταν η οριστική επιστροφή του μετανάστη στην πατρίδα. Φιλοδοξία σημαντική ήταν η ανέγερση διώροφης κατοικίας, που έφτιαχναν ηπειρώτες μαστόροι. Υπάρχουν ακόμη στα χωριά μας αυτά τα όμορφα σπίτια. Στο τέλος της εισήγησης θα δοθούν λίγες αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες τέτοιων σπιτιών.

  Το ελληνικό κράτος από τη δεκαετία του ’50, ενδιαφέρθηκε για την Ευρυτανία, με αποκατάσταση υποδομών, στήριξη γεωργών, κτηνοτρόφων και επαγγελματιών. Όμως δεν έφεραν σημαντικά αποτελέσματα. Η φυγή 11.800 ατόμων στην εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση ερήμωσε τον τόπο.

   Οι Ευρυτάνες στην Αμερική σύντομα οργανώθηκαν σε Συλλόγους. Επιγραμματικά αναφέρουμε:

·         την Αρχιεπισκοπή Αμερικής (από το 1921),

·         την ΑΧΕΠΑ (από το 1922),

·         τον Αλληλοβοηθητικό Σύλλογο της Ι.Μ. Προυσού (του 1944) για αποκατάσταση των καταστροφών από τους Γερμανούς,

·         το “Σύλλογο Κλαψιωτών Αμερικής”, το 1991, με έδρα το Winston-Salem της Βόρ. Καρολίνας και

·         την  Ένωση Ευρυτάνων Αμερικής “Το Βελούχι” από το 1944.

   Ειδικά για την τελευταία, ήταν πολύ σημαντική η συμβολή των π. Γεωργ. Στεφανή από τη Φουρνά, Κων. Χ. Τσιτούρη από το Καρπενήσι, Θωμά Χ. Καβαλάρη από τη Δυτ. Φραγκίστα, Δ. Πολύζου από το Μικρό Χωριό και Παν. Κωστοπαναγιώτη.

  Η έδρα της είναι στην πόλη Σάρλοτ της Β. Καρολίνας. Στα σημαντικά έργα της καταγράφονται:  Το Νοσοκομείο Καρπενησίου, Γηροκομείο Καρπενησίου, οι υποτροφίες, ειδικά προγράμματα (Αλληλεγγύης, Συσσιτίων, κλπ,), αδελφοποίηση Καρπενησίου-Asheville N.C., κ.ά.

   Στο Συνέδριο του 2012 αναπτύχθηκαν εισηγήσεις επιτυχημένων μεταναστών, όπως : Σπύρου και Φωτεινής Παπαδοπούλου από τα Φιδάκια, με σημαντικές δωρεές στο Καρπενήσι, του Γεωργ. Καρδαρά από το Δερμάτι, του Βαγγέλη Χαρ. Παπακωστόπουλου από το Μικρό Χωριό και μελών της οικογ. Παπακωστοπούλου από την Αντράνοβα.

   Επιτυχημένοι επίσης μετανάστες ήταν ο Αθανάσιος Αγαθίδης στο Λονδίνο (καθηγ. στην Οξφόρδη), ο Μιχάλης Χαρ. Παπακωστόπουλος στη Γαλλία, ο Παύλος Κ. Μπακογιάννης στη Γερμανία και μετά στην Ελλάδα, ο Αλέξης Πανόπουλος στην Αυστραλία και πολλοί άλλοι.

   Κλείνοντας, πρέπει να αναφέρω τιμητικά το χορηγό αυτής της έκδοσης και πρόεδρο της Πανευρυτανικής Ένωσης καθηγητή κ. Ηλία Β. Ντζιώρα. Την επιστημονική επιμέλεια αυτής είχε ο καθηγ. κ. Κλεομένης Κουτσούκης, κάτω από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ευρυτανικών Σπουδών και Ερευνών, του οποίου προΐσταται. Η έκδοση είναι επιμελημένη, με εύστοχες επιλογές εξωφύλλων και επαρκές φωτογραφικό υλικό, στις 550 σελίδες του τόμου.

   Η ευχή που πρέπει να διατυπωθεί είναι για καλή υγεία και αμείωτη δημιουργική δραστηριότητα στον καθηγητή κ. Κουτσούκη και στην ομάδα του, όπως παράλληλα και στους πολυπληθείς δραστήριους συμπατριώτες και μη, που τόσο αγαπούν την ευλογημένη Ευρυτανία.

   Περαίνοντας, για πολύ λίγο χρόνο, θα ήθελα να σας δείξω μερικές φωτογραφίες, από εκπληκτικά σπίτια, που έγιναν από τον κόπο των μεταναστών στην Κωνσταντινούπολη και στις ΗΠΑ. Οι φωτογραφίες έχουν ληφθεί από το μοναδικό και εξαιρετικό βιβλίο-μελέτη του Γεωργίου Κ. Γιαννίτσαρη, αρχιτέκτονα του ΕΜΠ, που εκδόθηκε το 2010, με τίτλο “Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ”. Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο.

  Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

              φυσικός

------------------------------------------------------

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου 2012 “Των Αποδήμων Ευρυτάνων έργα …”, έκδ. Ευρωπαϊκού Κέντρου Ευρυτανικών Σπουδών και Ερευνών.

2.    ΕΛΛΗΝΟ-ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ, S. G CANOUTAS, Νέα Υόρκη (Σερ. Κανούτας, 1909)

3.    Ανέκδοτες εργασίες του Κωνστ. Μπαλωμένου, με μετανάστες από την Ευρυτανία, στο Διαδίκτυο, στη διεύθυνση: www.amfictyon.blogspot.gr

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] όπως π.χ. στους Μικροχωρίτες.