“Στυλίδα και Μαρία Κάλλας”, ένα Ημερολόγιο Μνήμης και Τιμής, του Μουσικού Ομίλου Στυλίδας

Διθυραμβική κριτική[1]

 

“Γιατί έλκει το γένος της και από τη

Στυλίδα και γιατί η μουσική ιστορία

της Στυλίδας μας είναι για μας μεγάλος

καημός κι ακοίμητη έγνοια.”

         Εισαγωγή του Ημερολογίου (φ. 2)

    ΣΑΡΑΝΤΑ κιόλας χρόνια από την αιώνια «φυγή» της Ντίβας του Λυρικού Θεάτρου Μαρίας  Κάλλας (1923-1977), της Ελληνίδας με την παγκόσμια αποδοχή και αναγνώριση και τη μεταθανάτια επιβίωσή της στο λαμπρότερο καλλιτεχνικό στερέωμα, όπως μόνο ελάχιστοι άλλοι ακόμα, και ένα τιμητικό και αναθηματικό Ημερολόγιο του 2017 γι’ αυτήν, του Μουσικού Ομίλου Στυλίδας, το οποίο φιλικά μας απεστάλη, έγιναν αφορμή να ξαναπροσεγγίσουμε, απλά έστω, τη θαυμαστή και πολύπλευρη (μα και ηδύπικρη) περίπτωσή της και να γνωρίσουμε τη σχέση της με τη Στερεοελλαδική πόλη της μουσικόφιλης Στυλίδας, (της γνωστής βέβαια και από τις σελίδες Ελληνικής Ιστορίας). Έναν τόπο, που συνδέεται καλότυχα, στενά ή άμεσα, με τις προγονικές ρίζες τής Μαρίας Κάλλας, με σωζόμενον εδώ τον οικογενειακό τάφο του Κωνσταντίνου Δημητριάδου (Κέα, 1788 ή 1813-1888), Συνταγματάρχη, προπάππου της μεγάλης ερμηνεύτριας, με μητέρα της την Ευαγγελία Δημητριάδου (1896-1982) και πατέρα της, φαρμακοποιό στον Μελιγαλά Μεσσηνίας, τον Γεώργιο Καλογερόπουλο (1887-1961), και μετανάστη στην Αμερική, όπου γεννήθηκε η Μαρία Καλογεροπούλου ή Κάλλας.

Μαρία Κάλλας

   Δεκαπεντάφυλλο (με λευκή τη δεύτερη σελίδα κάθε φύλλου), μεγάλου σχήματος (28,8 Χ 39,7 εκ.), σε χαρτί πολυτελείας, το Ημερολόγιο αυτό συγκεντρώνει και παρουσιάζει επιλεγμένα στοιχεία ιστορίας, πατριδογνωσίας, βιογραφίας (γέννησης, ζωής, θανάτου), Τέχνης κ.ά., όλα χρήσιμα και αναγκαία, ευχάριστα και συγκινητικά, συνδεδεμένα με της Μαρίας Κάλλας την πορεία ή τον αγώνα και την χαρμολύπη της, από την πριν τη γέννηση και διαδρομή άλλων περίοδο, ως τη δική της αποθέωση και αθανασία,  από τη λάμψη ή τη φωτοσκιά της σκηνικής παρουσίας της ως την άσαρκη και άταφη «πνοή» της …

   ΑΝΤΑΞΙΟ (στο μέτρο του δυνατού) της μορφής της μεγάλης αοιδού του 20ού αιώνα, καλαίσθητο, καλοτυπωμένο, με καλογραμμένα - ή με σύνθετους ποιητικούς τόνους - κείμενα, με παράθεση επαρκών και πειστικών πραγματολογικών, ιστορικών, γενεαλογικών, χωροχρονικών, προσωπικών ή χαρακτηριστικών, καλλιτεχνικών, κ.ά. στοιχείων ή τεκμηρίων, το Ημερολόγιο αυτό του τοίχου, εμπλουτισμένο φυσικά και με καθαρό φωτογραφικό ή εικαστικό υλικό - εκφραστικό, (ανα)παραστατικό, ενημερωτικό, συμπληρωματικό κλπ. - αναβιώνει ή αναδεικνύει χώρους και πρόσωπα, σημεία ή γεγονότα σχετικά, βέβαια, με την πολιτιστική, μουσικόφιλη και φιλοπνευματική Στυλίδα. Και ακόμη, αναφέρει ποικίλα περιστατικά, καταστάσεις, ενέργειες και άλλα δεδομένα στη διαδρομή δύο περίπου αιώνων (χωρίς αμετροέπειες, πλεονασμούς, πλατυασμούς κλπ), συνθέτοντας μια κατάθεση πολύσημη, ένα κόσμημα συλλεκτικό, ένα πόνημα πολυφωνικό και αξιοπρόσεχτο, από αυτά που μαρτυρούν ή αποπνέουν ευαισθησία, γνώση, σεβασμό, ποιότητα, ομορφιά, φιλοπαραδοσιακή στάση και δράση, με φανερή δημιουργική διάθεση και σοβαρή απόδοση της οφειλόμενης Τιμής σε μια μεγάλη μορφή του κόσμου της Τέχνης. Από αυτές, που άμεσα ή έμμεσα, εκούσια ή ακούσια, με την αισθητή ή τη νοητή παρουσία τους προσθέτουν πολλά σ’ έναν (μικρό, κυρίως) τόπο, αυξάνοντας την ιστορική ή άλλη σημασία του και το πολιτιστικό του ενδιαφέρον …

   Με την επιμελημένη αυτή επετειακή ημερολογιακή προσφορά, που ευχάριστα προστίθεται σε όλα όσα μέχρι σήμερα έχουν δημοσιευθεί ή εκδοθεί για τη Μαρία Κάλλας (ποικίλες εκδόσεις, βιογραφίες, μονογραφίες, μελέτες, λευκώματα, κ.ά.) τιμάται ιδιαίτερα και η γη των όποιων από εκεί προγόνων της και των σύγχρονων κατοίκων της Στυλίδας, που δίκαια πρέπει να σεμνύνονται, στον βαθμό που τους αναλογεί, για τη γενιά των Δημητριάδηδων, σηκώνοντας και το ανάλογο βάρος ευθύνης και οφειλής. Όπως τιμώνται, βέβαια, δικαιωματικά και όλα τα μέλη του γενεαλογικού δένδρου της οικογένειας, κορυφαίος γόνος τής οποίας υπήρξε η χαρισματική και αναντικατάστατη λυρική καλλιτέχνιδα της εποχής μας, με τη σχέση της ως προς τη Στυλίδα ν’ αποτελεί ευχάριστη έκπληξη και να παραμένει άγνωστη στους πολυπληθείς, σύγχρονους θαυμαστές της ή στους μη παραλήπτες του Ημερολογίου αυτού. Σχέση, που αποκαλύπτεται και προβάλλεται με σαφήνεια και πληρότητα περισσή με το μνημονευτικό αυτό δώρημα ενός αρμόδιου φορέα, του Μουσικού Ομίλου Στυλίδας, που θα έπρεπε ή θα άξιζε κάποια φορά να έρθει στη Ζάκυνθο για μια συναυλία (με πρόγραμμα ποιοτικό, μουσικο-τραγουδιστικό) αφιερωμένη στην περίπτωση της Μαρίας Κάλλας, που μπορεί εύλογα, να λειτουργήσει σαν κρίκος συνδετικός. Και αυτό, γιατί υπήρξε ένα πρόσωπο γνώριμο και ευπρόσδεκτο στο νησί μας, στη μετασεισμική Ζάκυνθο, τη δεκαετία του 1960 - και λίγο πριν ή μετά. Εδώ, μάλιστα, στην ιδιαίτερη πατρίδα του Παύλου Καρρέρ, του Αλέκου Ξένου ή άλλων έντεχνων - κλασσικότροπης μουσικής - συνθετών και των γνήσιων λαϊκών τραγουδιστών ή κανταδόρων καθώς και των απλών χαρακτηριστικών Ζακυνθινών της χωρίς προσποίηση ή επιτήδευση καθημερινότητας, στα τότε φιλόξενα στέκια, όπου έφτανε κάθε φορά με την παρέα της η ευγενική και καταδεκτική προς όλους Μαρία Κάλλας, διασκεδάζοντας με αυθόρμητα αστεία, με των ντόπιων τα αλληλοπειράγματα, με τραγούδια τοπικά ή άλλα, με αυτοσχέδια στιγμιότυπα (συμμετέχοντας, εκούσια ή ακούσια, ίσως, σε κάποια άλλη μελοδραματική ή κωμικοτραγική της ζωής - εφήμερης διάρκειας - «παράσταση»).

   Μια υπεύθυνη έρευνα για το Τζαντιώτικο «οδοιπορικό» της πολυταξιδεμένης Μαρίας Κάλλας, με συγκέντρωση δημοσιευμάτων, φωτογραφιών, δηλώσεων, μαρτυριών, αναμνήσεων κλπ., θα κάλυπτε ένα ακόμη βιογραφικό κενό στην περιπετειώδη πορεία ή τη δοκιμασία της σύντομης ζωής μιας προικισμένης ανθρώπινης ύπαρξης και «φωνής» μοναδικής, που σημάδεψε θετικά και δημιουργικά της εποχή της με το υψίτονο ηχόχρωμά της και τον δυναμισμό των ερμηνειών της, αφήνοντας για τους επόμενους παρακαταθήκη Πολιτισμού άσβηστη, ανεξάντλητη, ουσιαστική, απολαυστική … Ένα κενό, τοπικής κυρίως σημασίας και ανάλογο, λίγο - πολύ, μ’ αυτό που καλύφθηκε, αποκαλυπτικά και οριστικά, με το Ημερολόγιο 2017 της Στυλίδας, το οποίο έγινε αφορμή να παραχθούν (και να προηγηθούν) κάποιοι απλοί του γράφοντος στίχοι[i], αφιερωμένοι σαν αντιδώρημα μικρό στους φίλους δημιουργούς του. Στους συντελεστές δηλ. ενός μνημονευτικού πονήματος, όπου ξεφεύγοντας από τ’ απλοϊκά ή τα κοινότοπα κυριαρχούν ο λογοτεχνικός τρόπος γραφής ή έκφρασης και η απέριττη ομορφιά της Εικόνας. Και αυτά ή άλλα, μ’ επικεφαλής βέβαια την αδρή και δυναμική μορφή τής πάντοτε αξιομνημόνευτης (και στη νεότερη Ζάκυνθο) και μοναδικά ηδύφωνης αυτής «Θεάς» της Όπερας, στην οποία διέπρεψε και θριάμβευσε, κερδίζοντας (δίκαια) δόξα, φήμη, θαυμασμό, τιμές κλπ. (αλλά και πληρώνοντας το ανάλογο τίμημα, ως το αδόκητο τέλος της).

  ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ, συγχαρητήρια και ευχές, λοιπόν, εκφράζονται κ’ εδώ για ό,τι βέβαια αξίζει περισσότερα, καθώς το περιεχόμενο του Ημερολογίου αυτού λειτουργεί καθοδηγητικά ή διδακτικά και συμβολικά προς πολλές κατευθύνσεις, αγγίζοντας διάφορους τομείς ή χώρους :  Ιστορίας, Μνήμης, Πολιτισμού, Δημιουργίας, Τέχνης, Λογιοσύνης, Μουσικής, Ποίησης, Εκπαίδευσης, Εκκλησίας, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Προσωπικής ή Συλλογικής Πρωτοβουλίας και Προσφοράς, Ανιδιοτέλειας, κοκ.

   ΔΩΡΟ διαχρονικής αντοχής και όχι πρόσκαιρης διάρκειας, το Ημερολόγιο 2017 από τη Στυλίδα και το Μουσικό της Όμιλο  τ ι μ ά  και το Χθες και το Σήμερα του τόπου και δηλώνει το περ’ από μετριότητες ή ασημαντότητες ποιοτικό στοιχείο για την «ταυτότητα» και το Αύριο ενός με θετικά γνωρίσματα ανθρωπογεωγραφικού χώρου ή μιας κοινωνίας καλότυχης ή αξιοζήλευτης για ένα τέτοιο “γέννημα”, για ένα μέγεθος καλλιτεχνικό, όπως υπήρξε και είναι η (τυχερή-άτυχη) Μαρία Κάλλας. Αξιοθύμητη παντού, και στην αγωνιζόμενη κατά της Λήθης και της όποιας Ελαφρότητας του καιρού μας Ζάκυνθο, χάρη (σήμερα) και στο πολυφωνικής σύνθεσης δώρο που μας στάλθηκε από του προπάππου της Μαρίας Κάλλας τη μνήμονα κοιτίδα, με «καρφιτσωμένη» - μαζί μ’ εύστοχες σκέψεις και μ’ αισθήματα φιλοποιητικά - «και τούτη τη γραφή» (δια χειρός του Δημήτρη Καραθεοδώρου, φίλου Στυλιδιώτη Φιλολόγου, σταθερά και αποδεδειγμένα φιλοζακυνθινού …)

«ΕΣΥ πνοή και μνήμη/στις ουράνιες άριές σου/αθανάτισες την Όπερα.

Κι από σοπράνο “Στυλιδιώτισσα” ηδύφωνο/ ευλογούμαστε κι εμείς μικροί σου μελωδοί.»

 

                                                                                               Διονύσης Σέρρας

                  ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

---

[1] Πρωτοδημοσιεύτηκε στη ζακυνθινή εφημερίδα “ΕΡΜΗΣ” (ειδική έκδοση), στήλη ΕΠΙΛΟΓΕΣ (σε επιμέλεια Φιλίππου Συνετού), φ. 5093, 14 Ιουλίου 2017, Ζάκυνθος.

[2] Το ποίημα με τον ομώνυμο τίτλο “Ημερολόγιο 2017, Στυλίδα και Μαρία Κάλλας”  του Διονύση Σέρρα, δημοσιεύτηκε στην εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, φ. 21344, σελ. 6, στις 11 Μαΐου 2017, Λαμία.