Από τη Στυλίδα Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1905-1922)

Τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα

 

Προλεγόμενα

   Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού για μετανάστες της Στυλίδας, το είχα από πολύ καιρό, εφόσον κάνω μια γενικότερη καταγραφή των μεταναστών της Φθιώτιδας, αλλά το είχα αφήσει αναξιοποίητο. Με τη Στυλίδα έχω δεσμούς από την περίοδο που υπηρέτησα στην εκπαίδευση (τη διετία 1980-82 στο Γυμνάσιο Στυλίδος), αλλά και καλούς συναδέλφους και φίλους. Ιδιαίτερα θα ήθελα να αναφερθώ στο φιλόλογο (συνταξιούχο πλέον καθηγητή) Δημήτρη Καραθεοδώρου και καλό φίλο, αλλά προσκρούω στη μετριοφροσύνη και τη σεμνότητα του πνευματικού ανθρώπου.

   Αναζήτησα στοιχεία με βάση τα ονόματα που πήρα από πίνακα με “Στυλιδιώτες αγωνιστές του 1821” (στα Γενικά Αρχεία του Κράτους), αλλά και από επώνυμα πρώην μαθητών μου στο Γυμνάσιο Στυλίδος, όσο και από άλλα που βρήκα τυχαία το αμερικάνικο αρχείο EllisIsland. Αρχικά εντόπισα 65 μεταναστευτικά ταξίδια ανθρώπων της Στυλίδας στην Αμερική. Η βοήθεια που έλαβα στη συνέχεια από τον κ. Κώστα Αλπόγλου ήταν σημαντική, εφόσον κατάφερα και εντόπισα επιπλέον άτομα. Συνολικά καταγράφηκαν 85 ταξίδια μεταναστών.

   Μετά από επεξεργασία των στοιχείων αυτών, προσπάθησα να ανασυνθέσω το παρελθόν. Για το σκοπό αυτό, έγραψα το Μεταναστευτικό Χρονικό των ανθρώπων αυτών, δηλ. με τη χρονική σειρά που έφυγαν και όλες τις γνωστές λεπτομέρειες. Στα στοιχεία έγινε στατιστική επεξεργασία και σε χωριστή ενότητα δόθηκαν οι προορισμοί των μεταναστών πάλι με τη σωστή χρονική σειρά που έφτασαν.

   Η εργασία αυτή ήταν μεγάλη σε διάρκεια, αλλά νομίζω ότι απέδωσε τον όγκο των μεταναστών της Στυλίδας. Είναι πιθανό κάποιοι μετανάστες να μην εντοπίστηκαν - παρά την επίμονη προσπάθεια που έκανα. Δεν είμαι Στυλιδιώτης και γι’ αυτό δεν ήξερα όλα τα επώνυμα των ανθρώπων της, ώστε να είμαι σίγουρος για κάποιους μετανάστες, που - αντί για τη Στυλίδα - δήλωσαν τη Λαμία ως τόπο γέννησης ή τελευταίας διαμονής. Οφείλω και αποδίδω θερμές ευχαριστίες στον κ. Κώστα Αλπόγλου.

   Η προσπάθεια αυτή θα μπορούσε στη συνέχεια να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο πολιτιστικός Σύλλογος Στυλίδας ή και μεμονωμένα πρόσωπα μπορούν να αναζητήσουν και να βρουν κάποιες φωτογραφίες που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

    Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Στυλίδας, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

    Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

                  Κωνσταντίνος Αθ.  Μπαλωμένος

                                             φυσικός

---

Αυτοδιοικητικά

Από το δήμο Φαλάρων στο δήμο Στυλίδος

   Από τις 20-4-1835 έχουμε τη σύσταση του δήμου Φαλάρων (στο νομό Φθιώτιδος & Φωκίδος) με έδρα τον οικισμό Στυλίς. Σ’ αυτόν προσαρτήθηκαν οι οικισμοί Αγία Μαρίνα, Σπαρτιά, Αυλάκι, Σαπουνά, Νεράιδα, Αχινός, Νίκοβα και Τσερνοβίτι.

Η σφραγίδα του Δήμου Φαλάρων

   Από τις 5-11-1836 προσαρτήθηκαν και οι οικισμοί Δρίσταλα και Λογγίτσι. Το 1879 καταργήθηκαν οι οικισμοί Δρίσταλα και Σαπουνά.

   Το 1897 στο δήμο Φαλάρων προσαρτήθηκαν και οι οικισμοί Βουρλιά και Μαυρίκα (ΦΕΚ 59Β-17/6/1897). Το 1908 ο οικισμός Βουρλιά καταργήθηκε.

   Το 1912 καταργήθηκε ο δήμος Φαλάρων (ΦΕΚ 261Α-31/8/1912) και δημιουργήθηκε η Κοινότητα Στυλίδος (μαζί με τους οικισμούς Στυλίς, Αυλάκι και Αγία Μαρίνα) με έδρα τη Στυλίδα. Οι άλλοι οικισμοί (Λογγίτσι, Νεράιδα, Σπαρτιά, Νίκοβα, Τσερνοβίτι) έγιναν χωριστές κοινότητες. Ο οικισμός Αχινός προσαρτήθηκε στην κοινότητα Νίκοβας. Ο οικισμός Μαυρίκα καταργήθηκε.

   Το 1920[1] αναγνωρίστηκε ο οικισμός Λιμήν Στυλίδος και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Στυλίδος. Το 1928 αναγνωρίστηκε ο οικισμός Βασιλική και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Στυλίδος. Το 1928 αποσπάστηκε ο οικισμός Αγία Μαρίνα και προσαρτήθηκε στο δήμο Λαμιέων.

   Το 1929 ο οικισμός Αυλάκι αποσπάστηκε από την κοινότητα Στυλίδος και ορίστηκε ως έδρα κοινότητος Αυλακίου. Το 1939 ο οικισμός Αγία Μαρίνα αποσπάστηκε από το δήμο Λαμιέων και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Στυλίδος. Το 1940 ο οικισμός Βασιλική καταργήθηκε.

   Από το 1943 η κοινότητα Στυλίδος ανήκει στο νομό Φθιώτιδος (χωρίστηκε ο νομός Φθιωτιδοφωκίδος). Από το 1947 η κοινότητα έγινε δήμος Στυλίδος.

 1. Η κατάσταση στην πατρίδα - Η απόφαση μετανάστευσης

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Στυλίδα ήταν πληθυσμιακά μία ανθηρή κωμόπολη της επαρχίας Φθιώτιδος, του νομού Φθιωτιδοφωκίδος και το επίνειο της Λαμίας. Στην απογραφή πληθυσμού του 1896 είχε συνολικά 1.852 κατοίκους. ενώ κατά την απογραφή[2] του 1920 εμφάνισε σημαντική αύξηση φτάνοντας τους 2.535 κατοίκους (παρατίθεται σχετικός αναλυτικός πίνακας 1).

Στην παρούσα εργασία αναζητήθηκαν και εντοπίστηκαν 85 μεταναστευτικά ταξίδια ανθρώπων της Στυλίδας, που πήγαν στην Αμερική, στις 2 πρώτες δεκαετίες του 20ού αι. Είναι ποσοστό 4% του πληθυσμού της, που είναι πολύ μικρότερο από το μέσο όρο της μετανάστευσης της χώρας.

   Η ζωή των κατοίκων και η οικονομία της γύρω περιοχής στα χρόνια εκείνα στηριζόταν κυρίως στη γεωργία[3] (ελιές κυρίως), στην αλιεία-ναυτιλία και πολύ λιγότερο στην κτηνοτροφία. Το λιμάνι της Στυλίδας ήταν η κύρια είσοδος της συγκοινωνίας, αλλά περισσότερο του εμπορίου για εισαγόμενα προϊόντα από το εσωτερικό της χώρας, αλλά και από το εξωτερικό. Να θυμίζουμε ότι τη χρονική περίοδο που αναφερόμαστε δεν υπήρχε καλό οδικό δίκτυο, ο δε σιδηρόδρομος ολοκληρώθηκε το 1908.

 Μικρό ποσοστό κατοίκων από τους μεγαλύτερους στην ηλικία ήταν αναλφάβητοι[4] (περισσότερο οι γυναίκες). Οι γυναίκες είχαν το μεγάλο φορτίο τόσο του σπιτιού και των παιδιών όσο και των αγροτικών (γεωργικών ή κτηνοτροφικών) εργασιών. Τα παιδιά βοηθούσαν στις εργασίες ακολουθώντας το πατρικό επάγγελμα. Τα οικονομικά των σπιτιών ήταν περιορισμένα γι’ αυτές τις οικογένειες. Η αγορά των απαραίτητων απ’ το μπακάλη γινόταν για κάποιους με πίστωση.

   Μεγαλύτερες ανάγκες (στις αγροτικές εργασίες, στις συναλλαγές των κτηνοτρόφων, για αγορά εργαλείων, έκτακτα περιστατικά, κ.ά.) απαιτούσαν χρήματα που πολλές φορές ήταν δανεικά. Η τοκογλυφία αποτελούσε τη λύση ανάγκης και τα χρήματα αυτών των δανείων δίνονταν ενίοτε με υποθήκη κάποιου ακινήτου[5] (συνήθως μικροκτήματος).

   Κάποιοι άκουσαν από άλλους τον ωραιοποιημένο μύθο της «γης της επαγγελίας[6]». Ήταν το αμερικάνικο όνειρο.  Για έναν τόπο μακρινό, που έχει δουλειές, που κερδίζουν πολλά λεφτά και όλοι ζουν καλύτερα. Ελάχιστοι στην αρχή αλλά τολμηροί, αποφάσισαν να φύγουν. Η μεγάλη ανάγκη της φτώχειας[7] που ζούσαν ξεπέρασε το φόβο του μακρινού, άγνωστου και επικίνδυνου ταξιδιού.

Για τα απαραίτητα ναύλα[8] (εισιτήριο και λοιπά έξοδα του ταξιδιού) πούλησαν ένα ζώο ή δανείστηκαν[9] χρήματα, με την υπόσχεση να τα επιστρέψει η οικογένεια του μετανάστη τον άλλο χρόνο.

    Έτσι το 1905 έφυγε ο Νικόλαος Γιώτης, ενώ το έτος 1906 οι : Κωνστ. Τσάκαλος και Ιωάν. Γιαννόπουλος. Τον επόμενο χρόνο (1907) κορυφώθηκε η μεταναστευτική φυγή με 23 άτομα. Στα επόμενα χρόνια οι αριθμοί κυμάνθηκαν σε χαμηλά επίπεδα, με μεγαλύτερη τιμή στο έτος 1914. Μαζί τους έφυγαν και άλλοι από γειτονικά χωριά. Πήγαν στην Αμερική[10] κι έδωσαν διέξοδο στην ανέχεια, επιτρέποντας και υλοποιώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσαν και το παράδειγμα που ενθάρρυνε τους επόμενους.

   Δίνονται μερικά στατιστικά στοιχεία των μεταναστών της Στυλίδας:

   Συγκεκριμένα από τους 85 μετανάστες που κατέγραψε αυτή η εργασία, οι 23 (δηλ. το 27 %) έφυγαν στο έτος 1907. Το 1910, έφυγαν 14 άτομα, το 1911 έφυγαν 9 άτομα και το 1914 άλλα 11 άτομα εγκατέλειψαν τη Στυλίδα για την Αμερική. Συνολικά, όπως προαναφέρθηκε, θα μεταναστεύσει ποσοστό 4% του πληθυσμού της Στυλίδας, που είναι το μισό του μέσου όρου όλης της Ελλάδος.

   Να ληφθεί υπόψη ότι στην εικοσαετία 1900-1920 ο μεταναστευτικός πυρετός στην Ελλάδα θα κορυφωθεί και η χώρα μας θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού. Τότε 25.000 άνθρωποι περίπου εγκατέλειπαν ετησίως την Ελλάδα.

  Οι μετανάστες ήταν άρρενες, αλλά υπήρξαν και 8 θήλεις. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι πιο παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 40 μετανάστες. Οι ηλικίες των αριθμητικά περισσότερων μεταναστών της κωμόπολης κατά ηλικία δίνονται στον πίνακα 3.

    Σε ομάδες ηλικιών, οι αντίστοιχοι αριθμοί μεταναστών δίνονται στο διπλανό πίνακα 4. Ο μέσος όρος των ηλικιών των 85 μεταναστών της Στυλίδας ήταν 26 έτη.  

   Σε μεγαλύτερη απ’ όλους ηλικία (65 ετών) πήγε στην Αμερική η Μαρία Τσάμη το έτος 1921. Η Ελένη Κωνσταντίνου πήγε το 1920 σε ηλικία 60 ετών. Τις μικρότερες ηλικίες είχαν τα παιδιά της οικογένειας Ανδριανού (Δημήτριος 5 ετών, Αθανάσιος 8 ετών, Ηρακλής 10 ετών) το 1907. Το 1912 πήγαν ο Απόστολος (9 ετών) και  η Μαριγώ Μαγκαρδά (14 ετών). Ο Επαμ. Αθ. Διβριώτης πήγε το 1907 σε ηλικία 16 ετών.

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Στυλίδας ήταν ανύπαντροι. Πιο συγκεκριμένα από τους 82 μετανάστες οι 65 ήταν άγαμοι (ποσοστό 80 %).

    Από τις ευρύτερες οικογένειες της Στυλίδας τα περισσότερα αριθμητικά ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : Ανδριανός, Κωνσταντίνου, Γιαννόπουλος και Κουσβελάρης. Αναλυτικός πίνακας ακολουθεί:

Πολλαπλά ταξίδια

   Περισσότερα από ένα ταξίδια (διπλά) έκαναν 8 άτομα. Αυτά οφείλονται στη στράτευση των ανδρών την περίοδο 1912-13, στις πιεστικές οικονομικές ανάγκες της οικογένειας, στη μετανάστευση κάποιου παιδιού ή μελών της οικογένειας, εφόσον ξεπεράστηκαν πλέον οι φόβοι του ταξιδιού και της μακρινής Αμερικής. Εντοπίστηκαν τα επόμενα άτομα (δίνονται και οι αντίστοιχες χρονολογίες) :

1.    Γεώργιος Μπάρας : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 πάλι στον ίδιο προορισμό.

2.    Ιωάννης Γιαννόπουλος : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-12 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Ιωάννης Μικές : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1908-12 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Γεώργιος Αποστόλου : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

5.    Κώστας Λαΐνας : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

6.    Γεώργιος Βογιατζής : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

7.    Κωνσταντίνος Τσάκαλος : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 πάλι στον ίδιο προορισμό.

8.    Νικόλαος Μάμαλης : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-20 στο Άκρον, του Οχάιο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1922 πάλι στον ίδιο προορισμό.

2. Τα πλοία

Tα μεγάλα ταξίδια γίνονταν με ατμόπλοια, που ανήκαν σε ελληνικές ή σε ξένες εταιρείες. Μεγάλη ξένη εταιρεία ήταν η Austro-Americana Line[11], με μεγάλα υπερωκεάνια, όπως τα : Alice, Giulia, Martha Washington, Oceania, Kaiser Franz Josef I, Laura, Argentina, κ.ά.  Οι άλλες ξένες εταιρείες ήταν μικρότερες.

Διαφήμιση σε εφημερίδα της Λαμίας

 (Αρχές 20ού αι.)

Ελληνικές ατμοπλοϊκές εταιρείες δημιουργήθηκαν από το έτος 1907, στην υπερπόντια γραμμή[12] Ελλάδα - Αμερική.  Οι πρώτες εταιρείες ήταν: “Μωραΐτης”[13] (1906-1908) και “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα[14]” (1910-1912), που δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό και χρεοκόπησαν.

Αντίθετα, η εταιρεία “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος[15]” των αδελφών Εμπειρίκου κυριάρχησε στο χώρο των υπερωκεανίων για 30 χρόνια (1908-1937), με πλοία όπως : Patris[16], Themistocles, Macedonia, Ioannina, Thessaloniki, Vassilefs Constantinos[17], Athinai, κ.ά.

Τα ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοια έπαιρναν επιβάτες από διάφορα λιμάνια (Θεσσαλονίκη, Πειραιά, Καλαμάτα, Πάτρα) με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Με σχετικά μικρή συνολική χωρητικότητα 5-6 χιλιάδων κόρων μετέφεραν 1.200 περίπου επιβάτες. Τα  μεγάλα ξένα ατμόπλοια της υπερατλαντικής γραμμής Μεσόγειος-Νέα Υόρκη έπαιρναν επιβάτες (κυρίως μετανάστες) από πολλά λιμάνια της Μεσογείου. Αυτά τα πλοία ήταν συνήθως μεγαλύτερα για μεταφορά πλέον των 1.500 επιβατών (τα πιο μεγάλα μετέφεραν 2.000 και πλέον επιβάτες).

   Άλλη επιλογή ταξιδιού των μεταναστών ήταν να περάσουν από ελληνικό λιμάνι (Πειραιά, Πάτρα, κ.ά.) σε ξένο λιμάνι (Νάπολη της Ιταλίας, ή τη Χάβρη της Γαλλίας). Από εκεί, έπαιρναν άλλο ατμόπλοιο (ξένης εταιρείας) κι έφταναν στην Αμερική. Τέτοια πλοία υπήρχαν πολλά όπως Sicilian Prince, Panonnia, Caronia, κ.ά. 

 Η επιλογή του πλοίου δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για το μετανάστη εκτός από το κόστος του εισιτηρίου. Πυκνότερη κίνηση είχαν τα ξένης ιδιοκτησίας ατμόπλοια, εφόσον ήταν αριθμητικά περισσότερα. Οι περισσότεροι μετανάστες της Στυλίδας (από 8 άτομα) ταξίδεψαν με τα πλοία Moraitis και Pannonia.

Συνολικά έγιναν 48 ταξίδια, που διακίνησαν 85 μετανάστες της Στυλίδας. Οι περισσότεροι μετανάστες (53) προτίμησαν το λιμάνι του Πειραιά, ενώ μόνο 25 έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας (βλ. πίνακα 6).

Από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης έφυγαν 5 άτομα, και μόνον 2 έφυγαν από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης.

   Με τα ελληνικής ιδιοκτησίας πλοία “Themistocles”, “Moraitis” και “Patris”, “Athinai” ταξίδεψαν αντίστοιχα 8  και 7 άτομα. (βλ. Πίνακα 5).

 3. Το ταξίδι – η άφιξη

Oι περισσότεροι μετανάστες της Στυλίδας - όπως προαναφέρθηκε - προτίμησαν το μεγάλο ελληνικό λιμάνι του Πειραιά και πήραν το ατμόπλοιο για την Αμερική ή μέσω Ιταλίας ή Γαλλίας, απ’ όπου πήραν άλλο πλοίο για τον ίδιο τελικό προορισμό. Σε πλοία των 5-6 χιλιάδων κόρων, οι 1.000-1.300 επιβάτες της 3ης θέσης (οι μετανάστες) στοιβάζονταν σε πολύ στενούς χώρους, κάτω απ’ το κατάστρωμα.

Σ’ ένα κρεβάτι-κουκέτα μόνο περνούσαν αναγκαστικά όλες  τις ώρες και μέρες του ταξιδιού, λόγω του συνωστισμού. Η πολυκοσμία, η ανύπαρκτη καθαριότητα (η ατομική και των χώρων), η ναυτία, το κρύο και η κακή ποιότητα του φαγητού ήταν, για τις 20 περίπου μέρες ταξιδιού, ένα μαρτύριο που το υπέμεναν αναγκαστικά.

Άφιξη των μεταναστών στην Αμερική

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, περνούσαν όλοι από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

Οι νεοαφιχθέντες έμεναν για λίγο στη Νέα Υόρκη [18] (η πρώτη εικόνα της Αμερικής). Ήταν όμως ακριβή πόλη[19] και αναγκαστικά έφευγαν σύντομα για τον τελικό προορισμό τους. Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

Πλήθος μεταναστών στο κατάστρωμα του πλοίου,

έτοιμο για αποβίβαση.

Οι προορισμοί (αναλυτικά στοιχεία δίνονται σε χωριστή ενότητα) ήταν:

(α) Οι μεγάλες πόλεις των βορειοανατολικών πολιτειών της Νέας Υόρκης, της Μασαχουσέτης και του Νιου Τζέρσεϋ.

 (β) Οι αναπτυγμένες πολιτείες των Μεγάλων Λιμνών του Ιλλινόις (κυρίως το Σικάγο) και του Ουισκόνσιν (κυρίως το Μιλγουώκι).

(γ) Οι μεσοδυτικές πολιτείες της Γιούτα, του Κολοράντο.

Δεν επέλεξαν τις νότιες πολιτείες, που είναι αγροτικές κυρίως και απέφυγαν τις μακρινές δυτικές πολιτείες και την Καλιφόρνια.

4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών της Στυλίδας

   Aπό το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Στυλίδας που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[20]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Στυλίδας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α        Ονοματεπώνυμο           χρ. άφιξης  ηλικία οικ. κατ.         Πλοίο              Λιμάνι αναχ.

1      Αναγνωστόπουλος Παν.     9-6-1910        19       όχι          Patris                   Πειραιεύς

2      Αναστασίου Γεώργιος        6-7-1907        39       ναι          Napolitan Prince    Πειραιεύς

3      Αναστασίου Γεώργιος        28-3-1914      25       ναι          Themistocles        Πειραιεύς

4      Ανδριανός Αθανάσιος         13-4-1907      8        όχι          Sicilian Prince       Πειραιεύς

5      Ανδριανός Δημήτριος         13-4-1907      5        όχι          Sicilian Prince       Πειραιεύς

6      Ανδριανός Ηρακλής           13-4-1907      10       όχι          Sicilian Prince       Πειραιεύς

7      Ανδριανού Ελένη Σ.           13-4-1907      40       ναι          Sicilian Prince       Πειραιεύς

8      Αποστόλου Γεώργιος         22-9-1910      25       όχι          Athinai                 Πειραιεύς

9      Αποστόλου Γεώργιος         16-6-1914      30       όχι          Pannonia              Πάτρα

10    Αργυρίου Αλέξανδρος        19-7-1910      22       όχι          Patris                   Πειραιεύς

11    Αργυρίου Ιωάννης             6-7-1907        26       όχι          Napolitan Prince    Πειραιεύς

12    Βιολιτζής Δήμος                27-4-1910      31       όχι          Oceania               Πάτρα

13    Βογιατζής Γεώργιος           31-5-1910      25       όχι          Athinai                 Πειραιεύς

14    Γιαννόπουλος Γεώργιος     18-2-1914      18       όχι          Franconia             Πάτρα

15    Γιαννόπουλος Ιωάννης       18-2-1914      29       όχι          Franconia             Πάτρα

16    Γιαννόπουλος Νικόλαος     6-10-1911      25       όχι          Patris                   Πειραιεύς

17    Γιαννούτσος Αθανάσιος      24-9-1907      25       όχι          Moraitis                Πειραιεύς

18    Γιώτης Νικόλαος               12-5-1905      20       όχι          Madona                Νάπολη

19    Γκόλφης Νικόλαος            13-8-1916      26       όχι          Duca d’ Aosta       Νάπολη

20    Γραβάνης Χρήστος            6-10-1911      19       όχι          Patris                   Πειραιεύς

21    Δαδιώτης Νικόλαος           15-11-1907     21       όχι          Moraitis                Πειραιεύς

22    Διαμαντόπουλος Αχιλλ.       12-4-1911      20       όχι          Oceania               Πάτρα

23    Διβριώτης Αθανάσιος         11-11-1913     46       ναι          Themistocles        Πειραιεύς

24    Διβριώτης Επαμεινώνδας    24-9-1907      16       όχι          Moraitis                Πειραιεύς

25    Εμμανουήλ Δημήτριος        25-7-1914      24       όχι          Saxonia                Πάτρα

26    Ζάχος Ευάγγελος              4-4-1911        34       ναι          Themistocles        Πάτρα

27    Ηλιάκης Ηλίας                  6-1-1910        23       όχι          Alice                    Πάτρα

28    Καλτσά Μαριγώ                 14-6-1916      5        όχι          Vasilefs Constantin Πειραιεύς

29    Καλτσά Όλγα                    14-6-1916      28       ναι          Vasilefs Constantin Πειραιεύς

30    Καπερώνης Γεώργιος         23-8-1912      22       όχι          Themistocles        Πειραιεύς

31    Καρκαλής Ιωάννης            18-5-1907      24       όχι          Napolitan Prince    Πειραιεύς

32    Καρτάλης Γεώργιος           15-11-1907     18       όχι          Moraitis                Πειραιεύς

33    Κοντογιάννης Νικόλαος      16-5-1914      29       ναι          Kaiser Franz Josef  I   Πάτρα

34    Κουσβελάρης Αλέξιος        26-10-1920     24       όχι          Pannonia              Πάτρα

35    Κουσβελάρης Ευστάθιος     7-6-1920        24       όχι          Pannonia              Πάτρα

36    Κουσβελάρης Παναγ.         7-6-1920        28       όχι          Pannonia              Πάτρα

37    Κωνσταντίνου Αλεξάνδ.      29-10-1919     23       ναι          Megali Hellas         Πειραιεύς

38    Κωνσταντίνου Ελένη          22-10-1920     60       χήρα        Themistocles        Πειραιεύς

39    Κωνσταντίνου Ιωάννης       17-8-1912      18       όχι          Macedonia            Πειραιεύς

40    Κωνσταντίνου Ιωάννης       29-10-1919     40       ναι          Megali Hellas         Πειραιεύς

41    Κώτσικος Γεώργιος           22-9-1910      30       ναι          Athinai                 Πειραιεύς

42    Λαΐνας Κωνσταντίνος         22-9-1910      19       όχι          Athinai                 Πειραιεύς

43    Λαΐνας Κώστας                  16-6-1914      25       όχι          Pannonia              Πάτρα

44    Λιθαριώτης Δημήτριος        2-11-1907      18       όχι          Alice                    Πάτρα

45    Λογάρος Γεώργιος            6-5-1907        36       ναι          La Savoie             Χάβρη

46    Μαγκαρδάς Απόστολος      27-9-1912      9        όχι          Macedonia            Πειραιεύς

47    Μαγκαρδά Μαριγώ            27-9-1912      14       όχι          Macedonia            Πειραιεύς

48    Μαγκαρδά Φωτεινή           27-9-1912      40       ναι          Macedonia            Πειραιεύς

49    Μάμαλης Δημήτριος           14-9-1907      19       όχι          Napolitan Prince    Πειραιεύς

50    Μάμαλης Νικόλαος            27-4-1910      19       όχι          Oceania               Πάτρα

51    Μάμαλης Νικόλαος            2-8-1922        37       ναι          Constantinople      Πειραιεύς

52    Μάμαλης Σπυρίδων           21-4-1907      36       όχι          Neckar                 Νάπολη

53    Μέμος Θωμάς                   18-6-1910      20       όχι          Columbia             Πάτρα

54    Μέμμος Ιωάννης Α.            21-4-1907      27       όχι          Neckar                 Νάπολη

55    Μεταξάς Γεώργιος             16-5-1914      25       όχι          Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

56    Μικές Δημήτριος               12-4-1911      18       όχι          Oceania               Πάτρα

57    Μικές Ιωάννης                  16-5-1914      30       όχι          Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

58    Μίχας Ηλίας                      15-11-1907     26       όχι          Moraitis                Πειραιεύς

59    Μίχας Νικόλαος                26-11-1916     49       ναι          Duca d’ Aosta       Νάπολη

60    Μπάρας Γεώργιος             19-10-1913     32       όχι          Athinai                 Πειραιεύς

61    Μπαρτζώκας Αθανάσιος     16-11-1911     19       όχι          Patris                   Πειραιεύς

62    Μπογιατζής Γεώργιος        16-6-1914      29       όχι          Pannonia              Πάτρα

63    Ξεπλάτης Σπύρος              29-5-1921      12       όχι          Megali Hellas         Πειραιεύς

64    Παπαταξιάρχου Δημήτρ.     20-9-1911      26       όχι          Alice                    Πάτρα

65    Παπαταξιάρχου Ιωάννης     12-4-1911      24       όχι          Oceania               Πάτρα

66    Σταματόπουλος Περικλ.     15-4-1907      30       όχι          Hudson                Χάβρη

67    Στεργίου Αθανάσιος          10-3-1914      18       όχι          Caronia                Πάτρα

68    Στεργίου Αθανάσιος          20-2-1921      24       όχι          Themistocles        Πειραιεύς

69    Στιλβέρας Ιωάννης            22-9-1910      19       όχι          Athinai                 Πειραιεύς

70    Τριανταφυλλίδου Βασιλ.     8-6-1913        23       όχι          Martha Washington     Πάτρα

71    Τριανταφύλλου Ιωάννης     26-10-1920     24       όχι          Pannonia              Πειραιεύς

72    Τρίγκος (-ας) Θεόδωρος    15-11-1907     28       όχι          Moraitis                Πειραιεύς

73    Τσάκαλος Κωνσταντίνος     26-10-1920     41       όχι          Pannonia              Πειραιεύς

74    Τσαμαρδίκας Κωνσταντί.    22-9-1910      30       όχι          Athinai                 Πειραιεύς

75    Τσαμαρδίκας Μιχαήλ         21-12-1907     23       όχι          Alice                    Πάτρα

76    Τσάμη Μαρία                    2-5-1921        65       ναι          King Alexander      Πειραιεύς

77    Τσάμης Απόστολος            14-9-1907      19       όχι          Napolitan Prince    Πειραιεύς

78    Τσάμης Σπύρος                2-5-1921        12       όχι          King Alexander      Πειραιεύς

79    Τσάρας Ιωάννης                24-10-1909     19       όχι          Themistocles        Πειραιεύς

80    Τσάρας Νικόλαος              24-10-1909     21       όχι          Themistocles        Πειραιεύς

81    Φαλάρας Δημήτριος           12-4-1911      27       ναι          Oceania               Πάτρα

82    Χαραλαμπίτσας Δημήτρ.     24-9-1907      24       όχι          Moraitis                Πειραιεύς

83    Χαρλαμπίτας Σπύρος         9-6-1910        17       όχι          Patris                   Πειραιεύς

84    Χατζηαργύρης Αργύρης     19-7-1910      43       ναι          Patris                   Πειραιεύς

85    Χουλιάρας Αθανάσιος        24-9-1907      32       όχι          Moraitis                Πειραιεύς

 

Κτίριο της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ (Νησί Ellis)

5. Χρονικό της μετανάστευσης

Οι πρωτοπόροι

   Ο άνθρωπος που προηγήθηκε ήταν ο Νικόλαος Γιώτης. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης, στις 29 Απριλίου 1905, αναχώρησε με το πλοίο “Madonna” και στις 12 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 20 ετών. Είχε γεννηθεί στη Στυλίδα και δήλωσε εργάτης. Με 33 $ μαζί του για τα έξοδα του ταξιδιού, πήγαινε στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Ασημάκης.

   Ακολούθησαν και έδειξαν το δρόμο στους επόμενους στο 1906, ο Κωνσταντίνος Τσάκαλος, που πήγε στη Νέα Υόρκη και ο Ιωάννης Γιαννόπουλος, που πήγε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.

Α. Η έκρηξη της μετανάστευσης στο 1907

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 11 ταξίδια (τα 5 από μεμονωμένους μετανάστες της  Στυλίδας, ενώ τα άλλα 6 ήταν ομαδικά). Συνολικά στο 1907 έφυγαν 23 άνθρωποι της Στυλίδας. Πιο συγκεκριμένα:

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση του 1907 έγινε από μια 4μελή οικογένεια της Στυλίδας. Επρόκειτο για  μια μητέρα με 3 παιδιά, πιθανά χήρα, που τόλμησε το μεγάλο ταξίδι. Η Ελένη Σ. Ανδριανού με τα 3 παιδιά της (Αθανάσιο, Δημήτριο και Ηρακλή) στα τέλη Μαρτίου 1907, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο “Sicilian Prince” και στις 13 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία μας πληροφορούν επίσης ότι :

·         Η Ελένη Σ. Ανδριανού ήταν τότε 40 ετών, αναλφάβητη και παντρεμένη. Με 38 $ μαζί της πήγαινε στην πόλη Λυν (Lynn) της Μασαχουσέτης, για να συναντήσει τον άλλο γιο της Ιωάννη και τον κουνιάδο της Δ. Ανδριανό.

·         Ο Ηρακλής Ανδριανός ήταν 10 ετών.

·         Ο Αθανάσιος Ανδριανός ήταν 8 ετών.

·         Ο Δημήτριος Ανδριανός ήταν 5 ετών.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1907 έγινε από τον Περικλή  Σταματόπουλο. Από την Ελλάδα με πλοίο πήγε στη Γαλλία. Από το λιμάνι της Χάβρης στις 30 Μαρτίου έφυγε με το πλοίο “Hudson” και στις 15 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 30 ετών και αναλφάβητος. Ως τόπο γέννησης και κατοικίας δήλωσε τη Στυλίδα. Ήταν εργάτης και με 15 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά στο Σωλτ Λέικ Σίτυ της Γιούτα , όπου ήταν ο συγγενής του Δ. Αλεξίου.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση του 1907 έγινε από  δύο άτομα, τον Σπ. Μάμαλη και τον Ιωάν. Μέμμο. Στις αρχές Απριλίου ταξίδεψαν από την Ελλάδα στην Ιταλία. Στις 5 Απριλίου από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης ταξίδεψαν με το πλοίο “Neckar” και στις 21 Απριλίου “πάτησαν πόδι” στην Αμερική. Τα στοιχεία μας γνωρίζουν επίσης ότι :

·         Ο Σπυρίδων Μάμαλης ήταν 36 ετών. Δήλωσε εργάτης (laborer) και με 40 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σταμ. Σταματόπουλος.

·         Ο Ιωάννης Α. Μέμμος ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Ήταν εργάτης και με 20 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Σταμ. Νικολάου.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση του 1907 έγινε από το Γεώργιο Λογάρο. Από την Ελλάδα ταξίδεψε με πλοίο πρώτα στη Γαλλία. Από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης, στις 27 Απριλίου έφυγε με το πλοίο “La Savoie” και στις 6 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 36 ετών και παντρεμένος. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1907 έγινε από τον Ιωάννη Καρκαλή. Στις 25 Απριλίου από το λιμάνι του Πειραιά αναχώρησε με το πλοίο “Napolitan Prince” και στις 18 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Είχε γεννηθεί στη Στυλίδα και τότε ήταν 24 ετών. Ως γνωστό του στην Ελλάδα δήλωσε το συγγενή του Γεώργιο Βάρσο στη Σαρμουσακλή (Ροδίτσα) Λαμίας. Ήταν εργάτης και με 15 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στο συμπατριώτη του Γεώργιο Καλογερά.

 

Πλοίο Napolitan Prince (Photo: World Ship Society)

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση του 1907 έγινε από  δύο άτομα, το Γεώρ. Αναστασίου και τον Ιωάν. Αργυρίου. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 15 Ιουνίου, έφυγαν με το πλοίο “Napolitan Prince” και στις 6 Ιουλίου έφτασαν στην Αμερική. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Γεώργιος Αναστασίου ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Τελικός προορισμός του (με 15 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργ. Τσοπανίδης.

·         Ο Ιωάννης Αργυρίου ήταν 26 ετών. Κι αυτός αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 15 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, με γνωστό εκεί το φίλο Γεώργ. Τσοπανίδη.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση του 1907 έγινε από 2 άτομα, τους : Δημ. Μάμαλη και Απ. Τσάμη. Στις 24 Αυγούστου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψαν με το πλοίο “Napolitan Prince” και στις 14 Σεπτεμβρίου “πάτησαν πόδι” στην Αμερική. Γι’ αυτούς γνωρίζουμε ότι :

·         Ο Δημήτριος Μάμαλης ήταν τότε 19 ετών. Ο αδερφός του λεγόταν Αποστόλης. Με 10 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντ΄λα στο φίλο του Αθαν. Τσάμη.

·         Ο Απόστολος Τσάμης ήταν τότε 19 ετών. Στη Στυλίδα είχε την αδελφή του Ευαγγελία. Δήλωσε εργάτης και με 12 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδελφό του Αθανάσιο Τσάμη.

   Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση του 1907 περιλάμβανε 4 άτομα, τους : Αθαν. Γιαννούτσο, Επαμ. Διβριώτη, Δημ. Χαραλαμπίτ[σ]α και Αθαν. Χουλιάρα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Moraitis” και στις 24 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Να αναφέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Αθανάσιος Γιαννούτσος ήταν 25 ετών κα αναλφάβητος. Στη Στυλίδα είχε τον αδερφό του Αλέξανδρο. Ήταν εργάτης (workman) και με 10 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Σικάγο, όπου είχε τον αδερφό του Ιωάννη Γιαννούτσο.

·         Ο Επαμεινώνδας Διβριώτης ήταν 16 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Αθανάσιος. Δήλωσε εργάτης και με 20 $ στην τσέπη πήγαινε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης όπου ήταν ο θείος του Νικόλαος Διβριώτης.

·         Ο Δημήτριος Χαραλαμπίτ[α]ς (Charalambitsas Dimitrios) ήταν 24 ετών και αναλφάβητος. Ο αδερφός του στη Στυλίδα λεγόταν Γεώργιος Χαραλαμπίτας. Μς 12 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Σικάγο, όπου ήταν οι ξάδερφός του Ιωάννης Καρκαλής.

·         Ο Αθανάσιος Χουλιάρας ήταν 32 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Στυλιανός. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 9 $ στην τσέπη) ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Γιαννούτσος.

 

Ελληνικό ατμόπλοιο “Moraitis”

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1907 έγινε από το Δημήτριο Λιθαριώτη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 15 Οκτωβρίου έφυγε με το πλοίο “Alice” και στις 2 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας[21] του ζούσε στη Στυλίδα. Με 13 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Αθανάσιος Τσάμης.

   Η έκτη ομαδική αναχώρηση του 1907 αριθμούσε 4 άτομα, τους : Νικ. Δαδιώτη, Γεώρ. Καρτάλη, Ηλ. Μίχα και Θεόδ. Τρίγκα. Στις 9 Οκτωβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, η ομάδα επιβιβάστηκε στο πλοίο “Moraitis” και στις 15 Νοεμβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Νικόλαος Δαδιώτης ήταν 21 ετών. Στη Στυλίδα είχε τον αδερφό του Δημήτριο. Δήλωσε εργάτης και με 12 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά στο Σικάγο, κοντά στο ξάδερφό του Ιωάννη Γιαννούτσο.

·         Ο Γεώργιος Καρτάλης ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Σπύρος. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 11$ μαζί του) ήταν το Σικάγο, όπου είχε τον αδερφό του Ιωάννη Καρτάλη.

·         Ο Ηλίας Μίχας ήταν 26 ετών. Στη Στυλίδα είχε τον αδερφό του Δημήτριο Μίχα. Ως εργάτης αναζητούσε δουλειά στο Σικάγο, με 12 $ στην τσέπη, κοντά στο φίλο του Ιωάννη Γιαννούτσο.

·         Ο Θεόδωρος Τρίγκας[22] ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 12 $ μαζί του) ήταν το Σικάγο, όπου είχε τον ξάδερφό του Ιωάννη Καρτάλη.

   Η πέμπτη (τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση του 1907 έγινε από το Μιχαήλ Τσαμαρδίκα. Στις 3 Δεκεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το πλοίο “Alice” και στις 21 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 23 ετών. Στη Στυλίδα είχε τον αδερφό του Γεώργιο. Με 35 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ο ξάδερφός του ήταν στο ελληνικό προξενείο.

   Να αναφερθεί επίσης και ο Γεώργιος Μπάρας, που πήγε το 1907 στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, όπου έμεινε μέχρι το 1912, που γύρισε (ήταν το α’ ταξίδι του στην Αμερική).

            Β. Μία αναχώρηση στο 1909

  Στη διάρκεια του 1909 έγινε μόνο μία ομαδική αναχώρηση από δύο άτομα. Συγκεκριμένα :

   Στις 2 Οκτωβρίου 1909, από το λιμάνι του Πειραιά, ο Ιωάν. Τσάρας και ο Νικ. Τσάρας αναχώρησαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 24 Οκτωβρίου έφτασαν στην Αμερική. Τα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν επίσης ότι :

·         Ο Ιωάννης Τσάρας ήταν 19 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Γεώργιος. Με 50 $ μαζί του πήγαινε στο Μιλγουώκη (Milwaukee) του Ουισκόνσιν για να συναντήσει τον αδερφό του Πανταζή Τσάρα.

·         Ο Νικόλαος Τσάρας ήταν 21 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Γεώργιος. Δήλωσε εργάτης[23]. Προορισμός του ήταν για δουλειά (με 20 $ στην τσέπη) το Ουισκόνσιν για να συναντήσει τον αδερφό του Πανταζή Τσάρα.

             Γ. Σχετική αύξηση αναχωρήσεων στο 1910

  Στη διάρκεια του έτους έγιναν 7 μεταναστευτικά ταξίδια (4 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους μετανάστες). Συνολικά έφυγαν 14 μετανάστες. Πιο αναλυτικά :

   Η πρώτη μεμονωμένη άφιξη του 1910 έγινε από τον Ηλία Ηλιάκη[24]. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 20 Δεκεμβρίου 1909 αναχώρησε με το πλοίο “Alice” και στις 6 Ιανουαρίου 1910 έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 23 ετών και αναλφάβητος. Διέμενε στη Στυλίδα και με 20 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη όπου ήταν ο φίλος του Στ. Νικολάου.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση του 1910 έγινε από 2 άτομα, τους Δήμ. Βιολιτζή και Νικ. Μάμαλη. Στις 8 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Oceania” και στις 27 Απριλίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Από το αρχειακό υλικό πληροφορούμαστε επίσης ότι :

·         Ο Δήμος Βιολιτζής ήταν 31 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Βασίλω. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κ. Μελέτης.

·         Ο Νικόλαος Μάμαλης ήταν τότε 19 ετών και αναλφάβητος. Ως τόπο γέννησης και διαμονής ανέφερε τη Λαμία, όπου ήταν η μητέρα του Χαρίκλεια. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σικάγο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χ. Χατζής.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση του 1910 έγινε από το Γεώργιο Βογιατζή. Από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Athinai” και στις 31 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 25 ετών. Ήταν εργάτης, είχε μαζί του 70 $ και πήγαινε στην πόλη Κολοράντο Σίτυ, στον αδερφό του Ε. Βογιατζή.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση του 1910 έγινε από 2 άτομα τους : Παν. Αναγνωστόπουλο και Σπ. Χαρλαμπίτα. Στις 22 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψαν με το πλοίο “Patris” και στις 9 Ιουνίου “πάτησαν πόδι” στην Αμερική. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος ήταν τότε 19 ετών. Ο πατέρας του Α. Αναγνωστόπουλος έμενε στη Στυλίδα. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Δημ. Χαρλαμπίτα.

·         Ο Σπύρος Χαρλαμπίτας ήταν μόλις 17 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Κατερίνα. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου είχε τον αδερφό του Δημήτριο Χαρλαμπίτα.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1910 έγινε από το Θωμά Μέμο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 30 Μαΐου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Columbia” και στις 18 Ιουνίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 20 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Αγγελική. Τελικός προορισμός του ήταν το Κολοράντο Σίτυ (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη, κοντά στον ξάδερφό του Ε. Βογιατζή.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση του 1910 έγινε από 2 άτομα, τους : Αλέξ. Αργυρίου και Αργ. Χατζηαργύρη. Στις αρχές Ιουλίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 19 Ιουλίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Γνωρίζουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Αλέξανδρος Αργυρίου Ήταν τότε 22 ετών. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

·         Ο Αργύρης Χατζηαργύρης ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Ήταν αρτοποιός (baker). Η γυναίκα του στη Στυλίδα λεγόταν Παγώνα. Με 39 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Πήτερ Γ. Χάρας.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 περιλάμβανε 5 άτομα της Στυλίδας. Την ομάδα αποτέλεσαν οι : Γεώρ. Αποστόλου, Γεώρ. Κώτσικος, Κωνστ. Λαΐνας, Ιωάν. Στυλιαράς και Κωνστ. Τσαμαρδίκας. Η ομάδα στις 3 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Athinai” και στις 22 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας γνωρίζει επίσης ότι :

·         Ο Γεώργιος Αποστόλου ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Απόστολος. Ως εργάτης αναζητούσε δουλειά (με 32 $ μαζί του) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Μίχα.

·         Ο Γεώργιος Κώτσικος ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Στυλίδα λεγόταν Κρυστάλλω. Με 30 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο κουνιάδος του Δημ. Χαραλαμπίτας.

 

Το ελληνικό ατμόπλοιο Athinai (1910)

   Ο Κωνσταντίνος Λαΐνας ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Αθανάσιος. Τελικός προορισμός του (με 25 $ μαζί του) ήταν το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο θείος του Νικόλαος Διβριώτης.

·         Ο Ιωάννης Στυλιαράς ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Αθανάσιος. Με 25 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Δημήτριο Στυλιαρά.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσαμαρδίκας ήταν 30 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Ζωή. Ως εργάτης, με 32 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Όραντζ (Orange) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Μπάρας.

Γ. Σταθερός αριθμός αναχωρήσεων στο 1911

  Στη διάρκεια του έτους έγιναν 5 μεταναστευτικά ταξίδια (2 ομαδικό και 3 από μεμονωμένους μετανάστες), όπως και στο προηγούμενο έτος. Συνολικά έφυγαν 9 άτομα. Συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1911 έγινε από τον Ευάγγελο Ζάχο. Στις 12 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησε με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 4 Απριλίου έφθασε στην Αμερική. Ήταν τότε 34 ετών και παντρεμένος. Στη Στυλίδα είχε τον αδελφό του Κώστα. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ στην τσέπη πήγαινε στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, κοντά στον ανεψιό του Φώτιο Καλαντζή.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση του 1911 έγινε από τετραμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Αχ. Διαμαντόπουλος, Δημ. Μικές, Ιωάν. Παπαταξιάρχου και Δημ. Φαλάρας. Στις 27 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Oceania” και στις 12 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Γνωρίζουμε ακόμη γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Αχιλλεύς Διαματόπουλος ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Ιωάννης. Ως εργάτης σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) πήγαινε στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Ι. Τσάρας.

·         Ο Δημήτριος Μικές ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Αλέξανδρος. Για επάγγελμα δήλωσε ράπτης (tailor) και με 29 $ στην τσέπη πήγαινε στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο αδελφός του Ι. Μικές.

·         Ο Ιωάννης Παπαταξιάρχου ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Κώστας. Ήταν ράπτης και πήγαινε για δουλειά (με 25 $ μαζί του) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο φίλο του Ν. Τζιόβα.

·         Ο Δημήτριος Φαλάρας ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Στυλίδα λεγόταν Βασιλική. Τελικός προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Π. Τσάρας.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση του 1911 έγινε από το Δημήτριο Παπαταξιάρχου. Στις 4 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Alice” και στις 20 Σεπτεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 26 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε ράπτης (tailor). Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Κώστας. Με 25 $ για τα έξοδα ταξιδιού αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης Παπαταξιάρχου.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση του 1911 περιλάμβανε 2 άτομα, τους Νικ. Γιαννόπουλο και Χρ. Γραβάνη. Στις 18 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Patris” και στις 6 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία αναφέρουν ότι:

·         Ο Νικόλαος Γιαννόπουλος. Ήταν τότε 25 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Αικατερίνη. Δήλωσε κτηματίας-αγρότης (farmer) και με 18 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδελφό του Ιωάννη Γιαννόπουλο.

·         Ο Χρήστος Γραβάνης ήταν 19 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Απόστολο Άγριο.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1911 έγινε από τον Αθανάσιο Μπαρτζώκα. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 29 Οκτωβρίου, έφυγε με το πλοίο “Patris” και στις 16 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 19 ετών. Ο πατέρας του πίσω στη Στυλίδα λεγόταν Απόστολος. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά στο Σικάγο, όπου είχε το φίλο Κώστα (Gust) Γεωργίου.

Δ. Δύο αναχωρήσεις μόνο στο 1912

   Στη διάρκεια του 1912 έγιναν 2 αναχωρήσεις από μεμονωμένα άτομα και 1 ομαδική. Συνολικά έφυγαν 5 άτομα. Πιο συγκεκριμένα :

  Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ιωάννη Κωνσταντίνου. Στις 31 Ιουλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησε με το πλοίο “Macedonia” και στις 17 Αυγούστου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 18 ετών. Στη Στυλίδα είχε τη μητέρα του Ελένη. Δήλωσε εργάτης και με 30 $ μαζί του πήγαινε στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο θείο του Γεώργιο Μικέ.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Γεώργιο Καπερώνη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 3 Αυγούστου ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 23 Αυγούστου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 22 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Αλεξάνδρα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 23 $) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρέας Πούλος.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από μέλη της οικογένειας Μαγκαρδά. Περιλάμβανε τη μητέρα Φωτεινή και τα παιδιά της Μαριγώ και Απόστολο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 12 Σεπτεμβρίου ταξίδεψαν με το πλοίο “Macedonia” και στις 27 Σεπτεμβρίου αφίχθησαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Να αναφέρουμε επίσης ότι :

·         Η Φωτεινή Μαγκαρδά (Maugardas) ήταν 40 ετών, αναλφάβητη και παντρεμένη. Ως επάγγελμα δήλωσε οικιακά. Στη Στυλίδα είχε τη μητέρα της Γραμμάτω Λαμπροθανασίου. Με 85 $ μαζί της για τα έξοδα ταξιδιού της οικογένειας, πήγαινε στην πόλη Νασούα (Nashua) του Νιού Χαμσάιρ, για να συναντήσει το σύζυγό της Κωνσταντίνο (Constantinos Maggardos).

·         Η Μαριγώ Μαγκαρδά ήταν 14 ετών και αναλφάβητη. Μαζί με τη μητέρα της πήγαινε για να συναντήσει τον πατέρα της στην πόλη Νασούα.

·         Ο Απόστολος Μαγκαρδάς ήταν 9 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Συνοδευόμενος από τη μητέρα του, πήγαινε κι αυτός για να συναντήσει τον πατέρα του στην πόλη Νασούα.

Δ. Τρεις μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1913

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1913 έγινε από τη Βασιλική Τριανταφυλλίδου. Στις 13 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 8 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 23 ετών. Στη Στυλίδα είχε την αδερφή της Ελένη. Δήλωσε “χωρική” (peasant). Με 25 $ μαζί της πήγαινε να συναντήσει τον αδελφό της στη Νέα Υόρκη.

 

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1913 έγινε από το Γεώργιο Μπάρα. Στις 30 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε με το πλοίο “Athinai” και στις 19 Οκτωβρίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν 32 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε έμπορος. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Δημήτριος. Με 25 $ στην τσέπη πήγαινε στο Νιούαρκ (Newark) του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο φίλος του Εμμ. Αλεξάνδρου. Για το Γεώργιο Μπάρα, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στο .

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1913 έγινε από τον Αθανάσιο Διβριώτη. Από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το πλοίο “Themistocles” και στις 11 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 46 ετών και παντρεμένος. Δυστυχώς ελλείπουν άλλα στοιχεία.

Δ. Νέα αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1914

   Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13, έχουμε παλιούς και νέους μετανάστες που φεύγουν. Στη διάρκεια του 1914 έγιναν 6 ταξίδια (τα 3 ήταν ομαδικά και άλλα 3 από μεμονωμένους μετανάστες της Στυλίδας). Συνολικά έφυγαν 11 μετανάστες. Πιο αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από 2 άτομα, τους αδελφούς Γεώρ. και Ιωάν. Γιαννόπουλο. Στις 4 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Franconia” και στις 18 Φεβρουαρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Γι’ αυτούς ξέρουμε επίσης :

·         Ο Γεώργιος Γιαννόπουλος ήταν 18 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Αικατερίνη. Ως εργάτης (με 25 $ μαζί του) αναζητούσε δουλειά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικόλαος Διβριώτης.

·         Ο Ιωάννης Γιαννόπουλος ήταν 29 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Αικατερίνη. Ως επάγγελμα δήλωσε έμπορος (merchant). Τελικός προορισμός του (με 40 $ στην τσέπη) ήταν το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικόλαος Διβριώτης. Για τον Ιωάννη Γιαννόπουλο, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον πρωτοήρθε την περίοδο 1906-12 και εργάστηκε πάλι στο Μπρούκλιν.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Αθανάσιο Στεργίου. Στις 25 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Caronia” και στις 10 Μαρτίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Γεώργιος. Ως εργάτης, με 60 $ μαζί του, έψαχνε για δουλειά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, κοντά στο θείο του Νικ. Διβριώτη.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Αναστασίου. Στις 9 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Themistocles” και στις 28 Μαρτίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Μαρία. Προορισμός του (με 20 $ για τα πρώτα έξοδα) αναζητώντας δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδερφό του Βασίλειο Αναστασίου.

 

Ατμόπλοιο “Kaiser Franz Josef I”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από τριμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Νικ. Κοντογιάννη, Γεώρ. Μεταξά και Ιωάν. Μικέ. Στις 4 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 16 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν επίσης ότι :

·         Ο Νικόλαος Κοντογιάννης ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Στυλίδα λεγόταν Πολυξένη. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Κάστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κ. Νικολοδήμος[25].

·         Ο Γεώργιος Μεταξάς ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Στη Στυλίδα δήλωσε ως συγγενή του το Γεώρ. Παραλά, κουνιάδο του. Με 35 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο συγγενής του Γεώργιος Αναστασίου.

·         Ο Ιωάννης Μικές ήταν 30 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Αλέξανδρος. Δήλωσε σερβιτόρος και με 30 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον Αδερφό του Δ. Μικέ. Για τον Ιωάννη Μικέ αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1908-12 και εργάστηκε πάλι στο Μιλγουώκι.

   Η τρίτη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε τρία άτομα, τους Γεώρ. Αποστόλου, Κώσ. Λαΐνα και Γεώρ. Βογιατζή. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 26 Μαΐου, έφυγαν με το πλοίο “Pannonia” και στις 16 Ιουνίου “πάτησαν πόδι” στην Αμερική. Γνωρίζουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Γεώργιος Αποστόλου ήταν 30 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Απόστολος. Ως εργάτης (με 28 $ στην τσέπη) πήγαινε για δουλειά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδελφό του Ιωάν. Αποστόλου. Για τον μετανάστη Γεώργιο Αποστόλου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε έρθει την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στο Μπρούκλιν.

 

Πλοίο Pannonia (Photo: Frank Pichardo Collection)

·         Ο Κώστας Λαΐνας ήταν 25 ετών. Δήλωσε εργάτης και με 28 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο θείος του Νικ. Διβριώτης. Για τον Κώστα Λαΐνα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον πρωτοήρθε την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στο Μπρούκλιν.

·         Ο Γεώργιος Βογιατζής (Bogiatzis) ήταν 29 ετών. Στη Στυλίδα είχε τον αδελφό του Ε. Βογιατζή. Ως επάγγελμα δήλωσε ναυτικός (sailor) και με 40 $ στην τσέπη είχε ως προορισμό το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Αποστόλου. Για το Γεώργιο Βογιατζή ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Για πρώτη φορά ήρθε την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στο Μπρούκλιν.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Δημήτριο Εμμανουήλ. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 10 Ιουλίου έφυγε με το πλοίο “Saxonia” και στις 25 Ιουλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης Εμμανουήλ. Ως εργάτης, με 12 $ μαζί του, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνσταντίνος Τσίβας.

Δ. Νέα μείωση των μεταναστών στο 1916

   Στη διάρκεια τους έτους έγιναν 3 ταξίδια (1 ομαδικό και 2 μεμονωμένα). Συνολικά έφυγαν 4 άτομα. Αναλυτικά έχουμε :

   Η (μοναδική) ομαδική αναχώρηση στο 1916 έγινε από 2 μέλη της οικογένειας Καλτσά. Περιλάμβανε τη μητέρα Όλγα και την κόρη Μαριγώ Καλτσά. Στα τέλη Μαΐου από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Vasilefs Constantinos” και στις 14 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα ελάχιστα υπάρχοντα στοιχεία μας αναφέρουν επίσης ότι :

·         Η Όλγα Καλτσά ήταν 28 ετών και παντρεμένη. Με 24 $ μαζί της, πήγαινε στην πόλη Νασούα του Νιού Χαμσάιρ, για να συναντήσει το σύζυγό της Ιωάννη Καλτσά.

·         Η Μαριγώ Καλτσά ήταν 5 ετών. Μαζί με τη μητέρα της Όλγα πήγαινε να συναντήσει τον πατέρα της Ιωάννη Καλτσά.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1916 έγινε από το Νικόλαο Γκόλφη. Το ταξίδι έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στην Ιταλία. Από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης, στις αρχές Αυγούστου έφυγε με το πλοίο “Duca d’ Aosta” και στις 13 Αυγούστου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 26 ετών. Με 75 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ένας φίλος του.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1916 έγινε από το Νικόλαο Μίχα (ή Μίχο). Από την Ελλάδα ταξίδεψε πρώτα στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης, στις 11 Νοεμβρίου, αναχώρησε με το πλοίο “Duca d’ Aosta” και στις 26 Νοεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 49 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Στυλίδα λεγόταν Αικατερίνη. Δήλωσε εργάτης και με 43 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Κωνσταντίνου.

 

       Πλοίο Megali Hellas (Photo: Richard Faber Collection)

Ε. Μία ομαδική αναχώρηση στο 1919

      Έγινε από ένα έγγαμο ζευγάρι, τους Ιωάννη και Αλεξάνδρα Κωνσταντίνου. Στις 12 Οκτωβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Megali Hellas” και στις 29 Οκτωβρίου “πάτησαν πόδι” στην Αμερική. Τα διαθέσιμα στοιχεία μας γνωρίζουν ακόμη ότι :

·         Ο Ιωάννης Κωνσταντίνου ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Στη Στυλίδα δεν είχε κανένα συγγενή. Δήλωσε έμπορος (merchant). Τελικός προορισμός του (με 25 $ μαζί του) ήταν το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο αδελφός του.

·         Η Αλεξάνδρα Κωνσταντίνου ήταν 23 ετών και παντρεμένη. Κι αυτή δεν είχε στη Στυλίδα κανένα συγγενή. Με το σύζυγό της πήγαινε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο κουνιάδος της.

Ε. Μικρή αύξηση αναχωρήσεων στο 1920

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 3 μεταναστευτικά ταξίδια (τα 2 ήταν ομαδικά και 1 από μεμονωμένο άτομο). Συνολικά έφυγαν 6 μετανάστες. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1920 έγινε από τους αδελφούς Ευστάθιο και Παναγιώτη Κουσβελάρη. Στις 14 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγαν με το πλοίο “Pannonia” και τις 7 Ιουνίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Τα στοιχεία μας πληροφορούν επίσης ότι :

·         Ο Ευστάθιος Κουσβελάρης ήταν 24 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Ελένη. Με 45 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μπρούκλιν της Νέα Υόρκης, όπου ήταν ο θείος του Χρήστος Τσαμαρδίκας.

·         Ο Παναγιώτης Κουσβελάρης ήταν 28 ετών, αδελφός του Ευσταθίου. Κι αυτός με 45 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μπρούκλιν της Νέα Υόρκης, όπου ήταν ο θείος του Χρήστος Τσαμαρδίκας.

   Η (μοναδική) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από την Ελένη Κωνσταντίνου. Στις 2 Οκτωβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το πλοίο “Themistocles” και στις 22 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 60 ετών και χήρα. Στη Στυλίδα είχε το γιο της Ιωάννη. Με 20 $ στην τσέπη πήγαινε να συναντήσει το γιο της Νικόλαο Κωνσταντίνου στο Μπρούκλιν της Νέα Υόρκης.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1920 έγινε από τρία άτομα, τους : Αλέξ. Κουσβελάρη, Ιωάν. Τριανταφύλλου και Κων. Τσάκαλο. Στις 30 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Pannonia” και στις 26 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Αλέξιος Κουσβελάρης ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Μαθιός. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά στο Μπρούκλιν της Νέα Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικ. Ντόκος.

·         Ο Ιωάννης Τριανταφύλλου ήταν 24 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Αλεξάνδρα. Με 40 $ μαζί του είχε ως προορισμό το Μπρούκλιν της Νέα Υόρκης, όπου ήταν ο θείος του Ευστάθιος Βογιατζής.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσάκαλος ήταν 41 ετών. Η μητέρα του στη Στυλίδα λεγόταν Ευγενία. Με 100 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Σαρρής. Για τον Κωνστ. Τσάκαλο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά είχε έρθει την περίοδο 1906-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

Ζ. Μεταναστευτικός επίλογος στο 1921 και 1922

   Στη διάρκεια των τελευταίων ετών για την περίοδο που καλύπτει αυτή η εργασία, έγιναν 3 ταξίδια (1 ομαδικό και 2 από μεμονωμένα άτομα) στο 1921 και 1 ταξίδι από μεμονωμένο άτομο στο 1922. Συνολικά έφυγαν 5 άτομα. Συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση έγινε από τον Αθανάσιο Στεργίου. Στις 28 Ιανουαρίου 1921, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε με το πλοίο “Themistocles” και στις 20 Φεβρουαρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στη Στυλίδα λεγόταν Γεώργιος. Δήλωσε εργάτης και με 50 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, κοντά στο θείο του Νικόλαο Κωνσταντίνου.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1921 έγινε από 2 άτομα, τους Μαρία Τσάμη και Σπύρο Τσάμη. Στις 15 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησαν με το πλοίο “King Alexander” και στις 2 Μαΐου “πάτησαν πόδι” στην Αμερική. Γι’ αυτούς γνωρίζουμε επίσης ότι :

·         Η Μαρία Τσάμη ήταν 65 ετών, αναλφάβητη και παντρεμένη. Στη Στυλίδα είχε το γιο της Χρήστο. Δήλωσε οικιακά και με 60 $ μαζί της πήγαινε να συναντήσει το γιο της Απόστολο Τσάμη στην πόλη Ελίζαμπεθ (Elisabeth) του Νιου Τζέρσεϋ.

·         Ο Σπύρος Τσάμης ήταν 12 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής (pupil). Στη Στυλίδα ανέφερε το συγγενή του Χρήστο. Κι αυτός πήγαινε στην πόλη Ελίζαμπεθ (Elisabeth) του Νιου Τζέρσεϋ όπου ήταν ο συγγενής του Απόστολος Τσάμης.

 

Ατμόπλοιο “King Alexander”

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση έγινε από τον Σπύρο Ξεπλάτη. Στις 15 Μαΐου από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Megali Hellas” και στις 29 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε ακόμα παιδί μόλις 12 ετών. Πρέπει να συνοδευόταν από τη χήρα Μαρία Τσάμη (υπάρχει διπλή εγγραφή και στο πλοίο King Alexander). Προορισμός του ήταν η πόλη Ελίζαμπεθ του Νιου Τζέρσεϋ.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1922 έγινε από το Νικόλαο Μάμαλη. Στις 13 Ιουλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Constantinople” και στις 2 Αυγούστου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 37 ετών. Ως τόπο γέννησης και κατοικίας δήλωσε τη Λαμία, όπου ήταν η μητέρα του Χαρίκλεια. Δήλωσε έμπορος και με 40 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Άκρον του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Οικονόμου. Για το Νικόλαο Μάμαλη, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε έρθει το 1909 και εργάστηκε μέχρι το 1920 χπάλι στην ίδια πόλη.

6. Η ζωή του μετανάστη στην Αμερική

Οι Έλληνες που μετανάστευαν στις υπερπόντιες χώρες, εκτός από τη σωματική ικανότητα, δε διέθεταν άλλο προσόν. Έφταναν στην Πάτρα ή στον Πειραιά και αντίκριζαν για πρώτη φορά θάλασσα και βαπόρια. Κάποιοι ήταν αγράμματοι, μερικοί είχαν τελειώσει το Δημοτικό, ήταν “άβγαλτοι” και αθώοι, στερημένοι άνθρωποι, πού δεν είχαν συνείδηση της δύναμής τους, ούτε φυσικά των δικαιωμάτων τους. Ήταν δηλαδή το κατάλληλο υλικό για εκμετάλλευση.

Η ζωή στην Αμερική, ειδικά στην αρχή,  ήταν πολύ δύσκολη. Δεν ήξεραν τη γλώσσα, ήταν ανειδίκευτοι εργάτες ή αγρότες και αντιμετώπιζαν την άρνηση των ντόπιων. Αναλάμβαναν τις πιο ανθυγιεινές και σκληρές δουλειές (ορυχεία, σιδηροδρόμους, κ.ά.). Μερικοί έγιναν πλανόδιοι πωλητές (λαχανικά, φρούτα, γλυκά, λουλούδια). Αρκετοί έγιναν λούστροι (στο βορρά, οι περισσότεροι λούστροι ήταν Έλληνες).

Για να κάνουν οικονομία στα χρήματα έμεναν σε άθλια υπόγεια, σε  ένα δωμάτιο με πολλά κρεβάτια ή στο πάτωμα, χωρίς αερισμό και καθαριότητα. Να σημειωθεί ότι τότε «θέριζε» η φυματίωση.

Κάποιοι άλλαξαν[26] δουλειά και πόλη κι έγιναν εργάτες σε βιομηχανίες. Άλλοι από λαντζιέρηδες  μάζεψαν κάποια χρήματα και άνοιξαν δικό τους μαγαζί. Τελικά πλούτισαν. Το 1920 αρκετοί Έλληνες είχαν μικρές επιχειρήσεις με γλυκίσματα (ζαχαροπλαστεία), εστιατόρια, ανθοπωλεία, καπελάδικα, καθαριστήρια, τσαγκάρικα ή έκαναν (λιανικό ή χονδρικό) εμπόριο[27].

Το φθινόπωρο του 1912 άρχισε η επιστράτευση και αμέσως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι. Η μετανάστευση σταμάτησε και οι νέοι μας ντύθηκαν το χακί και πήγαν στον πόλεμο εναντίον Τούρκων και Βουλγάρων, με πολλά θύματα. Αντίθετα, κάποιοι γύρισαν από την Αμερική και υπηρέτησαν τη θητεία τους ή ήταν επίστρατοι. Το 1914, μετά το τέλος του πολέμου έφυγαν ξανά.

Κάποιοι μπορεί να μην τα κατάφεραν, με βασικότερη αιτία την υγεία. Οι συνθήκες ζωής, η κούραση και η φύση της εργασίας (εργάτες ορυχείων, στις γραμμές του σιδηροδρόμου σε όλες τις καιρικές συνθήκες, ατυχήματα, ασθένειες[28], κ.ά.) με την κακή ψυχολογία από την έλλειψη της οικογένειας δεν οδήγησαν το μετανάστη στον «παράδεισο» της επιτυχίας. Έτσι αρρώστησαν και πέθαναν στα ξένα. Στην πατρίδα έστελναν για κάποια χρόνια όσα χρήματα επέτρεπε η οικονομική τους κατάσταση, βοηθώντας τη γονική οικογένεια. Άλλοι δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στις ξένες συνθήκες ζωής ή ατύχησαν στους ανθρώπους και στον τόπο όπου βρέθηκαν.

     Αντίθετα, κάποιοι άλλοι μετανάστες της Αμφίκλειας ίσως πρόκοψαν τόσο επαγγελματικά, όσο και στην προσωπική τους ζωή. Να παντρεύτηκαν ελληνίδες ή ξένες γυναίκες αποκτώντας οικογένειες με παιδιά, που στη συνέχεια επίσης να ευδοκίμησαν στην Αμερική δημιουργώντας επιχειρήσεις και δημιουργώντας περιουσίες.

      Η έλλειψη γνώσης για πρόσωπα του τόπου δεν επιτρέπει να ξέρω την τύχη των μεταναστών, μετά από κάποια χρόνια στην Αμερική. Αποτελεί αντικείμενο μικρής επιπλέον έρευνας και συμπλήρωσης αυτής της προσπάθειας.

 7.  Προορισμοί - τόποι εργασίας των μεταναστών

   Μετά τον έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, οι άνθρωποι της Στυλίδας, όπως και κάθε άλλος μετανάστης, έφευγαν για τον τόπο τελικού προορισμού, με σκοπό την εγκατάσταση και την εύρεση εργασίας. Με επιστολές είχαν από πριν συνεννοηθεί πού και πώς θα φτάσουν στον τόπο, όπου τους περίμενε ο συγγενής, συμπατριώτης ή φίλος τους. Οι πρωτοπόροι επέλεξαν τον τόπο εργασίας τους με τον ίδιο τρόπο (μέσω κάποιου γνωστού ή συγγενή) ή τυχαία. Από τον παρατιθέμενο πίνακα φαίνεται ότι οι πλέον ζητούμενοι προορισμοί ήταν οι πολιτείες : Νέας Υόρκης,  Ουισκόνσιν, Ιλινόις και Μασαχουσέτης. Για τους κυριότερους τελικούς προορισμούς και τους ανθρώπους της Στυλίδας που βρέθηκαν εκεί, θα δοθεί ένα σύντομο χρονικό. Συγκεκριμένα :

Στην πολιτεία της Νέας Υόρκης : Είναι η τεράστια πολιτεία, που οι μισοί σχεδόν μετανάστες επέλεξαν για τόπο προορισμού τους. Σ’ αυτήν προτίμησαν για εργασία το Μπρούκλιν, τη Νέα Υόρκη και το Όραντζ. Συγκεκριμένα :

- Στο Μπρούκλιν : Προηγήθηκε από τις 14 Σεπτεμβρίου 1907 ο Απόστολος Τσάμης και στις 24 Σεπτεμβρίου ήρθε ο Επαμεινώνδας Διβριώτης. Ήταν ήδη εκεί και τους περίμεναν ο αδελφός Αθαν. Τσάμης και ο θείος Νικ. Διβριώτης αντίστοιχα.

   Στις 22 Σεπτεμβρίου 1910 αφίχθηκε ο Κωνσταντίνος Λαΐνας, κοντά στο θείο του Νικ. Διβριώτη.

   Στις 18 Φεβρουαρίου 1914 έφτασαν οι Γεώργιος και Ιωάννης Γιαννόπουλος, με γνωστό τους εκεί τον ξάδερφό τους Νικ. Διβριώτη. Μεμονωμένα ήρθε στις 10 Μαρτίου 1914 ο Αθανάσιος Στεργίου, πάλι κοντά στο θείο του Νικ. Διβριώτη.

   Στις 16 Ιουνίου 1914 κατέφθασε η τριμελής ομάδα με τους Γεώργιο Αποστόλου, Κώστα Λαΐνα και Γεώργιο Βογιατζή. Ο Νικ. Διβριώτης όπως και ο συγγενής και φίλος Ιωάν. Αποστόλου ήταν οι “δικοί τους άνθρωποι” εκεί.

   Μεμονωμένα ήρθαν στις 13 Αυγούστου 1916 ο Νικόλαος Γκόλφης και στις 26 Νοεμβρίου ο Νικόλαος Μίχας, κοντά σε φίλους τους.

  Το ζεύγος Ιωάννη και Αλεξάνδρας Κωνσταντίνου αφίχθηκε στις 29 Οκτωβρίου 1919, κοντά σε αδελφό τους.

   Οι αδελφοί Ευστάθιος και Παναγιώτης Κουσβελάρης κατέφθασαν στις 7 Ιουνίου 1920. Ο θείος τους Χρήστος Τσαμαρδίκας τους βοήθησε εκεί.

   Η 60χρονη Ελένη Κωνσταντίνου ακολούθησε στις 22 Οκτωβρίου φθάνοντας εκεί όπου είχε το γιο της Νικόλαο.

   Στις 26 Οκτωβρίου 1920 ήρθαν ο Αλέξιος Κουσβελάρης και Ιωάννης Τριανταφύλλου κοντά σε συγγενείς τους (σε ξάδερφο και σε θείο).

   Η τελευταία μεμονωμένη άφιξη έγινε στις 20 Φεβρουαρίου 1921 με τον Αθανάσιο Στεργίου. Ο θείος του Νικ. Κωνσταντίνου βοήθησε στην εγκατάσταση εκεί.

   Συνολικά στο Μπρούκλιν ήρθαν και εργάστηκαν 20 άνθρωποι της Στυλίδας.

 

Η γέφυρα του Μπρούκλιν (1883)

- Στη Νέα Υόρκη : Προηγήθηκαν στις 21 Απριλίου 1907 ο Σπυρίδων Μάμαλης και ο Ιωάννης Μέμμος, κοντά σε φίλους τους. Ακολούθησε στις 18 Μαΐου - μεμονωμένα - ο Ιωάννης Καρκαλής.

   Στις 6 Ιουλίου 1907 αφίχθηκαν οι Γεώργιος Αναστασίου και Ιωάννης Αργυρίου, κοντά στον κοινό φίλο τους Γεώργ. Τσοπανίδη. Στις 14 Σεπτεμβρίου κατέφθασε ο Δημήτριος Μάμαλης, με “δικό του άνθρωπο” εκεί το φίλο Αθαν. Τσάμη.

   Στις 2 Νοεμβρίου 1907 ήρθε ο Δημήτριος Λιθαριώτης. Ο φίλος του Αθαν. Τσάμης τον περίμενε και βοήθησε εκεί. Στις 21 Δεκεμβρίου 1907 έφτασε μεμονωμένα ο Μιχαήλ Τσαμαρδίκας, δηλώνοντας ως ξάδερφό του, μέλος του ελληνικού προξενείου.

Η Νέα Υόρκη (πανοραμική φωτογραφία)

   Με την είσοδο του 1910, στις 6 Ιανουαρίου ήρθε μεμονωμένα ο Ηλίας Ηλιάκης κοντά σε φίλο του. Στις 22 Σεπτεμβρίου 1910 κατέφθασε ο Ιωάννης Στυλιαράς, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο.

   Το επόμενο έτος, στις 20 Σεπτεμβρίου 1911 αφίχθηκε μεμονωμένα ο Δημήτριος Παπαταξιάρχου, κοντά στον αδελφό του Ιωάννη. Στις 6 Οκτωβρίου 1911 ήρθε ο Νικόλαος Γιαννόπουλος κοντά στον αδελφό του Ιωάννη.

   Στις 23 Αυγούστου 1912 έφτασε εδώ ο Γεώργιος Καπερώνης. Ο φίλος του Ανδρέας Πούλος ήταν ο “δικός του άνθρωπος” στην ξένη γη.

   Στις 8 Ιουνίου 1913 η Βασιλική Τριανταφυλλίδου ήρθε να συναντήσει τον αδελφό της. Το επόμενο έτος, στις 25 Ιουλίου 1914 αφίχθηκε μεμονωμένα ο Δημήτριος Εμμανουήλ. Τον περίμενε εκεί ο ξάδερφός του Κωνστ. Τσίβας.

   Τέλος στις 26 Οκτωβρίου 1920 αφίχθηκε ο Κωνσταντίνος Τσάκαλος (στο β’ ταξίδι του) κοντά σε φίλο του.

  Συνολικά στην πόλη Νέας Υόρκης ήρθαν και εργάστηκαν 13 άνθρωποι της Στυλίδας.

- Στο Όραντζ (Orange) : Ήρθε στις 22 Σεπτεμβρίου 1910 ο Κωνσταντίνος Τσαμαρδίκας, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Μπάρα.

   Συνολικά στην πολιτεία της Νέας Υόρκης ήρθαν και εργάστηκαν 35 άνθρωποι της Στυλίδας.

---

Στην πολιτεία Ουισκόνσιν : Συγκεκριμένα στην πόλη Μιλγουώκη (Milwaukee) προηγήθηκαν στις 24 Οκτωβρίου 1909 οι αδελφοί Ιωάννης και Νικόλαος Τσάρας. Ο αδελφός τους Πανταζής Τσάρας τους περίμενε εκεί.

Μιλγουώκι (οδός Ουισκόνσιν, 1900)

   Στις 9 Ιουνίου 1910 ήρθαν μαζί ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος και ο Σπύρος Χαρλαμπίτας, κοντά στον (ξάδερφο και αδερφό αντίστοιχα) Δημήτριο Χαρλαμπίτα. Στις 19 Ιουλίου κατέφθασε ο Αργύρης Χατζηαργύρης, με “δικό του άνθρωπο” εκεί το φίλο Πήτερ Γ. Χάρας.

   Στις 22 Σεπτεμβρίου 1910 αφίχθηκαν ο Γεώργιος Αποστόλου και ο Γεώργιος Κώτσικος. Οι συγγενείς τους Ιωάν. Μίχας και Δημ. Χαραλαμπίτας ήταν οι “δικοί τους άνθρωποι” εκεί.

   Στις 12 Απριλίου 1911 μια 4μελής ομάδα κατέφθασε. Την αποτέλεσαν οι Αχιλλεύς Διαμαντόπουλος, Δημήτριος Μικές, Ιωάννης Παπαταξιάρχου και Δημήτριος Φαλάρας. Ο συγγενής Ι. Μικές και οι φίλοι Ι. Τσάρας και Ν. Τζιόβας βοήθησαν στην αναζήτηση εργασίας και εκεί προσαρμογή τους.

   Στις 17 Αυγούστου 1912 ήρθε - μεμονωμένα - ο Ιωάννης Κωνσταντίνου, κοντά στο θείο του Γεώρ. Μικέ.

   Στις 16 Μαΐου 1914 αφίχθηκε ο Ιωάννης Μικές (στο β’ ταξίδι του), κοντά στον αδερφό του.

   Συνολικά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν ήρθαν και εργάστηκαν 13 άνθρωποι της Στυλίδας.

---

Στην πολιτεία του Ιλινόις : Συγκεκριμένα στο Σικάγο, στις 24 Σεπτεμβρίου 1907 πρώτοι ήρθαν οι :  Αθανάσιος Γιαννούτσος, Δημήτριος Χαραλαμπίτας και Αθανάσιος Χουλιάρας. Οι συγγενείς τους Ιωάν. Γιαννούτσος και Ιωάν. Καρκαλής στήριξαν την εγκατάσταση και ανεύρεση εργασίας στον ξένο τόπο.

Κεντρικός Σταθμός (Union Station) Σικάγου, 1925.

   Στις 15 Νοεμβρίου 1907 κατέφθασε μια 4μελής ομάδα, από τους Νικόλαο Δαδιώτη, Γεώργιο Καρτάλη, Ηλία Μίχα και Θεόδωρο Τρίγκα. Πάλι οι συγγενείς τους Ιωάν. Γιαννούτσος και Ιωάν. Καρτάλης τους υποδέχτηκαν και βοήθησαν.

   Στις 27 Απριλίου 1910 αφίχθηκε ο Νικόλαος Μάμαλης, κοντά στον ξάδερφό του Χ. Χατζή.

   Στις 16 Νοεμβρίου 1911 ήρθε - μεμονωμένα - ο Αθανάσιος Μπαρτζώκας. Ο φίλος του Κώστας Γεωργίου ήταν ο “δικός” του άνθρωπος εκεί.

   Συνολικά στο Σικάγο ήρθαν και εργάστηκαν 9 άνθρωποι της Στυλίδας.

---

Στην πολιτεία της Μασαχουσέτης : Στην πόλη Λυν (Lynn) ήρθε ομαδικά και εγκαταστάθηκε από τις 13 Απριλίου 1907, η οικογένεια Ανδριανού (με την μητέρα Ελένη και τα 3 παιδιά της Ηρακλή, Αθανάσιο και Δημήτριο), κοντά στον άλλο γιο Ιωάννη και τον κουνιάδο της.

 

Λυν, Μασαχουσέτης (πλατεία Δημαρχείου, 1906)

   Στις 28 Μαρτίου 1914 έφτασε μεμονωμένα για εργασία στην πόλη Λόουελ (Lowell) ο Γεώργιος Αναστασίου, κοντά στον αδερφό του Βασίλειο.

Στην πολιτεία του Κολοράντο : Στην Κολοράντο Σίτυ ήρθε στις 31 Μαΐου 1910 - μεμονωμένα - ο Γεώργιος Βογιατζής, κοντά στον αδερφό του Ε. Βογιατζή.

  Τον ακολούθησε - μεμονωμένα - στις 18 Ιουνίου 1910  (αλλά πιθανά είχαν από πριν συνεννοηθεί) ο Θωμάς Μέμος.

---

Στην πολιτεία Νιου Τζέρσεϋ : Στην Ελίζαμπεθ ήρθαν στις 2 Μαΐου 1921 η Μαρία Τσάμη και ο Σπύρος Τσάμης, κοντά στο συγγενή τους Απόστολο Τσάμη. Στις 29 Μαΐου 1921 έφτασε και ο νεαρός Σπύρος Ξεπλάτης.

Στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ αφίχθηκε - μεμονωμένα - στις 19 Οκτωβρίου 1913 ο Γεώργιος Μπάρας. Ο φίλος του Εμμ. Αλεξάνδρου τον περίμενε και εγκατέστησε εκεί.

   Συνολικά στην πολιτεία του Νιου Τζέρσεϋ ήρθαν και εργάστηκαν 4 άνθρωποι της Στυλίδας.

Νασούα (Κεντρική οδός, 1905)

Στην πολιτεία του Νιου Χαμσάιρ : Συγκεκριμένα, στην πόλη Νασούα (Nashua) ήρθε στις 27 Σεπτεμβρίου 1912, η Φωτεινή Μαγκαρδά με τα 2 παιδιά της (Μαριγώ και Απόστολο), για να συναντήσει το σύζυγό της Κωνσταντίνο.

   Στις 14 Ιουνίου 1916 κατέφθασαν η Όλγα Καλτσά με τη μικρή κόρη της Μαριγώ. Τις περίμενε ο αρχηγός της οικογένειας Ιωάννης Καλτσάς.

   Συνολικά στην πολιτεία Νιου Χαμσάιρ πήγαν 5 άνθρωποι της Στυλίδας.

Στην πολιτεία του Οχάιο : Στην πόλη Κολόμπους, στις 4 Απριλίου 1911 αφίχθηκε - μεμονωμένα - ο Ευάγγελος Ζάχος. Ο ανεψιός του Φώτ. Καλαντζής τον περίμενε εκεί.

   Στις 2 Αυγούστου 1922, ήρθε μεμονωμένα στην πόλη Άκρον του Οχάιο, ο Νικόλαος Μάμαλης (στο β’ ταξίδι του στις ΗΠΑ). Ο ξάδερφός του Ιωάν. Οικονόμου τον περίμενε εκεί.

   Συνολικά στην πολιτεία Οχάιο πήγαν και εργάστηκαν 2 άνθρωποι της Στυλίδας.

---

    Μεμονωμένοι άλλοι προορισμοί ήταν :

Πίτσμπουργκ. Πενσυλβάνια : Ήρθε στις 12 Μαΐου 1905 ο πρωτοπόρος μετανάστης της Στυλίδας Νικόλαος Γιώτης. Ο φίλος του Ιωάν. Ασημάκης τον βοήθησε στην εγκατάστασή του.

Καστλ Γκέιτ, Γιούτα :  Στις 16 Μαΐου 1914 πήγε ο Νικόλαος Κοντογιάννης, κοντά στον ξάδερφό του Κ. Νικολοδήμο.

Λόουελ , Μασαχουσέτη : Στις 16 Μαΐου 1914 ήρθε ο Γεώργιος Μεταξάς, κοντά στο συγγενή του Γεώργιο Αναστασίου.

---

   Δεν έγιναν γνωστοί (δεν γράφτηκαν στο Βιβλίο Μεταναστών) οι προορισμοί για 3 μετανάστες. Αυτοί ήταν : Ο Γεώργιος Λογάρος (πήγε το 1907), Ο Αλέξανδρος Αργυρίου (πήγε το 1910) και ο Αθανάσιος Διβριώτης (πήγε το 1913).

 -----

Βιβλιογραφία

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

iv.  Ιστοσελίδα  web3.eetaa.gr

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i     Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Μετανάστες της Γραβιάς στην Αμερική (τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα)», Λαμία, 2009.

iv.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Μετανάστες, από το Γαρδίκι Ομιλαίων στην Αμερική (1903-1921)», έκδοση Τσακωνίτης, 2013, Λαμία.

v.    περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

vi.   εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

3.    Βιβλία και Άρθρα

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.    Νικολ. Ταξ. Δαβανέλλου “Η ΡΕΚΛΑΜΑ (1850-1967)”, έκδοση του Δήμου Λαμιέων, 2000.

iii.   Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iv.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

v.    Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Στην Απογραφή του 1920, συνυπολογίστηκε και ο πληθυσμός που διέμενε στις τοποθεσίες : Άγιος Βλάσιος (42), Άγιος Ιωάννης (24), Βελεκάνδρα (52), Κανάλι (11), Κάραβος (29), Παπούς (59), Σαρακίνα (44) και Σπηλιά ή Καλύβες (147).  

[2] Στην απογραφή του 1920, περιλήφθησαν στο σύνολο του πληθυσμού και οι οικισμοί : Άγιος Βλάσιος (19-23), Άγιος Ιωάννης (13-11), Βελεκάνδρα (21-31), Κανάλι (4-7), Κάραβος (13-16), Παππούς (31-28), Σαρακίνα (19-25) και Σπηλιά ή Καλύβες (61-86). [Σημ. Κ.Α.Μ. Στις παρενθέσεις είναι οι άρρενες-θήλεις].

[3] Οι συνθήκες ζωής στα χρόνια εκείνα, ιδιαίτερα της αγροτιάς η οποία έδωσε και το μεγαλύτερο ποσοστό στον όγκο των μεταναστών, ήταν άθλιες.

[4] Από τους 81 μετανάστες αυτής της εργασίας, οι 13 ήταν αναλφάβητοι (ποσοστό 15 %), κυρίως οι γυναίκες.

[5] Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση ότι οι μετανάστες δεν προερχόντουσαν όλοι από τα πιο φτωχά τμήματα του αγροτικού πληθυσμού. Το ταξίδι απαιτούσε ένα σημαντικό ποσό και οι πράκτορες ή οι τοκογλύφοι που θα δάνειζαν το απαραίτητο για τα ναύλα ποσό, ζητούσαν εξασφάλιση. Έτσι μικροκτηματίες με υποθηκευμένα κτήματα ήσαν πολλοί μεταξύ των μεταναστών.

[6] έτσι παρουσίαζαν την Αμερική  εκατοντάδες μεσίτες μετανάστευσης (επάγγελμα που ανθούσε τα χρόνια εκείνα), ως νέα Γη της Επαγγελίας.

[7] Στους παράγοντες που ώθησαν προς την υπερπόντια μετανάστευση, σημαντική θέση δίπλα στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κατείχαν και οι πολιτικές συνθήκες. Η εμπόλεμη κατάσταση, αλλά και οι πολιτικές εκτροπές και ανωμαλίες γίνονταν πρόξενοι μεγάλων πληθυσμιακών μετακινήσεων. Η ανυποταξία στο στρατό τις δύο δεκαετίες 1890-1910 ήταν σημαντική. Για τις τότε κυβερνήσεις η μετανάστευση αποτέλεσε μια επιθυμητή εκτόνωση και τη διέξοδο από το μεγάλο και άλυτο πολυετές πρόβλημα της ληστείας στην Ελλάδα.

[8] Κυμαίνονταν από 100 μέχρι 400 δραχμές σε αξία της εποχής εκείνης. Με τον ανταγωνισμό των εταιρειών και με το μεγάλο αριθμό μεταναστών σε κάθε ταξίδι (1.000 - 1.500 άτομα), το ταξίδι έφτασε να κοστίζει 60 δραχμές. Πάντως ήταν σημαντικό ποσό για τα χρόνια εκείνα.

[9]  Η τοκογλυφία οργίαζε. Ο τόκος, ήταν 20-30% σε χρήμα, αλλά οι δανειστές έπαιρναν από τους οφειλέτες τους, γάλα, βούτυρο, και άλλα προϊόντα, ανεβάζοντας τον τόκο σε 70 ή και 80%.

[10] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[11] Αντιπρόσωπος (πράκτορας) για τη Φθιώτιδα ήταν ο Αθανάσιος Γιαννούκος, με γραφείο στην οδό Ρήγα Φεραίου στη Λαμία.

[12] Οι ελληνικές υπερπόντιες γραμμές που αναπτύχθηκαν ήταν κυρίως δύο : η γραμμή βορείου Ατλαντικού (1907– 1977), που τη διέκοψε για επτά χρόνια ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η γραμμή Αυστραλίας (1947 – 1977).

[13] Εταιρεία των Δ. Μωραΐτη και Παν. Βαλλιάνου. Είχε τα αγγλικής κατασκευής υπερωκεάνια "Μωραΐτης" (Moraitis) και "Αθήναι" (Athinai).

[14] Είχε τα ίδια πλοία της προηγούμενης εταιρείας (δηλ. Moraitis και Athinai). Όμως χρεοκόπησε το 1912 και απορροφήθηκε από την εταιρεία των Αφών Εμπειρίκου.

[15] Η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» συχνά αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει επιτάξεις και φθορές πλοίων, από πολεμικές αντιξοότητες (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ παγκόσμιος πόλεμος) αλλά και από εχθρότητα των αντίπαλων πολιτικών μερίδων, που εναλλάσσονταν τότε στη διακυβέρνηση της χώρας. Στη συνέχεια η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» ίδρυσε την αγγλική εταιρεία «Byron Steamship Company» που διαλύθηκε το 1928, μετά υπέγραψε μια ατυχή σύμβαση το 1932 με το κράτος και τελικά το 1937 διαλύθηκε.

[16] Ήταν το πρώτο πλοίο που παρέλαβε το 1909 από τα αγγλικά ναυπηγεία (4.890 κόρων).

[17] Τα επόμενα χρόνια μετονομάστηκε σε Megali Hellas (το 1919) και σε Byron (το 1923).

[18] Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα.

[19] «Ο βίος εν Νέα Υόρκη είναι αρκούντως πολυδάπανος. Αν ο μετανάστης μείνει ημέρας τινάς άεργος ενταύθα και δεν έχει συγγενείς ή φίλους, οι οποίοι να δαπανώσι δι΄ αυτόν, οφείλει να υπολογίζει εν τουλάχιστον δολλάριον καθ΄ ημέραν δια τροφήν και κατοικίαν, ήτοι πέντε περίπου φράγκα. Και ταύτα αν τρώγει εις τα ελληνικά μικροεστιατόρια και αποφεύγει τα ποτά και τα κεράσματα. Οιονδήποτε ποτόν στοιχίζει το ολιγότερον 5 σεντς, ήτοι 25 λεπτά. Καλόν είναι ο μετανάστης να προσπαθεί να μη μείνει μακρόν χρόνον εν Νέα Υόρκη, αλλά να διευθύνεται εις το εσωτερικόν. [Από τον «Οδηγόν του Μετανάστου», 1910].

[20] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[21] Το όνομά του είναι δυσανάγνωστο. Αρχίζει από Γ… (μάλλον)

[22] Έχει γραφεί Τρίγκος (Tringos) το επώνυμο, αλλά μάλλον είναι λάθος.

[23] Αρχικά γράφτηκε merchant (έμπορος), που διαγράφηκε μετά.

[24] Για τον τόπο γέννησής του γράφτηκε : Greece, Calonihtis. Δεν ξέρω όμως τι σημαίνει.

[25] Από το Γαρδίκι Ομιλαίων, ο Κωνσταντίνος Νικολοδήμος πήγε στην Αμερική το 1906 [Βλ. Κωνστ. Μπαλωμένου “Μετανάστες απ’ το Γαρδίκι Ομιλαίων στην Αμερική (1903-1921)”, Λαμία, 2013].

[26] Οι περισσότεροι μετανάστες ασχολήθηκαν μετά με το εμπόριο και τα ελεύθερα επαγγέλματα, ενώ άλλοι πολλοί σε διάφορες υπηρεσίες, έχοντας πάντα στο νου τους πώς να κερδίσουν συντομότερα και να επιστρέψουν στην πατρίδα.

[27] Βλ. περιοδικό «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

[28] όπως η φυματίωση, η γρίπη (ιδιαίτερα η ισπανική γρίπη του 1918) και τα αφροδίσια νοσήματα (σύφιλη). Οι απλές μολύνσεις από χτυπήματα μπορούσαν να οδηγήσουν στο θάνατο, εφόσον δεν είχαν ανακαλυφθεί τα αντιβιοτικά.