Από το Μώλο Λοκρίδος, μετανάστες στην Αμερική (1906-1920)

Πρόλογος

   Η εργασία αυτή αναζήτησε και κατέγραψε 30 μεταναστευτικά ταξίδια ανθρώπων του Μώλου προς την Αμερική στις δύο πρώτες 10ετίες του 20ού αιώνα. Εντοπίστηκαν 76 μετανάστες. Έχω επισκεφτεί το Μώλο, αλλά δεν ξέρω επώνυμα των ανθρώπων της, ώστε να είμαι βέβαιος για την προέλευση των μεταναστών. Ευτυχώς το όνομα της κωμόπολης Μώλος εντοπίζεται μόνο στη Λοκρίδα.

  Πιθανά υπάρχουν κι άλλοι μετανάστες που δεν εντοπίστηκαν και θα βρεθούν στη συνέχεια. Η όλη αναζήτηση είναι δύσκολη και χρονοβόρος, εφόσον τα στοιχεία του αμερικανικού αρχείου είναι χειρόγραφα και μερικά δεν διαβάζονται εύκολα.

   Η προσπάθεια αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους του Μώλου, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από ένα και πλέον αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

 

Μώλος Λοκρίδας (πανοραμική)

Α. Από το δήμο Θερμοπυλών στο δήμο Μώλου-Αγ. Κωνσταντίνου

   Από τις 20-4-1835 έγινε η σύσταση του δήμου Θερμοπυλών του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος, με έδρα τον οικισμό Μώλος. Στο  δήμο Θερμοπυλών προσαρτήθηκαν οι οικισμοί Λιαπάτα και Αντέρας.

    Από τις 18-12-1840 (ΦΕΚ 22Α) προσαρτήθηκαν από το δήμο Φαρυγών και οι οικισμοί : Ρουμελιό, Παλιοχώρι, Ξυλικοί, Μαυρουκάταις, Γλούνιτσα, Αρνίτσα, Καραβίδια, Κουτουμάτα, Δερνίτσα, και Μενδενίτσα, Επίσης προσαρτήθηκαν  από το δήμο Δρυμίας οι οικισμοί Δαδίον και Μονή Δαδίου. Η έδρα του δήμου από τον οικισμό Μώλος μεταφέρθηκε στον οικισμό Μενδενίτσα.

   Από τις 8-12-1845 καταργήθηκαν οι οικισμοί Μαυρουκάταις, Ρουμελιό και Παλιοχώρι. Στο δήμο Θερμοπυλών προσαρτήθηκαν οι οικισμοί Ρεντζέρι και Αγία Τριάς.

   Από τις 16-2-1847 (ΦΕΚ 4Α) αποσπάστηκαν από το δήμο οι οικισμοί Δαδίον, Μονή Δαδίου και Γλούνιτσα, που προσαρτήθηκαν στο δήμο Δρυμίας, με έδρα του δήμου τον οικισμό Δαδίον.

   Από τις 25-7-1879 (ΦΕΚ 50Α) οι οικισμοί Ξυλικοί και Δερνίτσα αποσπάστηκαν από το δήμο Θερμοπυλών και προσαρτήθηκαν στο δήμο Δρυμίας. Ταυτόχρονα, η έδρα του δήμου Θερμοπυλών μεταφέρθηκε από τον οικισμό Μενδενίτσα στον οικισμό Μώλος.

   Από το 1899 ο δήμος Θερμοπυλών υπαγόταν πλέον στο νομό Φθιώτιδος. Το 1909 έγινε το αντίθετο, δηλ. υπαγόταν πάλι στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος.

   Από τις 31-8-1912, ο δήμος Θερμοπυλών καταργήθηκε. Ιδρύθηκαν κοινότητες με ομώνυμη έδρα στους οικισμούς : Αντέρα, Μενδενίτσης (προσαρτήθηκαν οι οικισμοί Κατμάτα και Καραβίδια), Μώλου, Ρεντζερίου, Αγίας Τριάδος και Λιαπάτας. Το όνομα του οικισμού Κουτουμάτα διορθώθηκε σε Κατμάτα.

   Από τις 31-3-1943 η κοινότητα Μώλου (όπως και όλες οι άλλες) υπαγόταν στο νομό Φθιώτιδος.

   Από τις 27-8-1996 (ΦΕΚ 203Α) η κοινότητα Μώλου καταργήθηκε. Ιδρύθηκε ο δήμος Μώλου με έδρα τον ομώνυμο οικισμό. Στο δήμο Μώλου προσαρτήθηκαν και οι οικισμοί : Άγιος Χαράλαμπος, Κόμνινα, Μενδενίτσα, Σκάρφεια, Καλλίδρομον, Ανάβρα, Καραβίδια, Αγία Τριάς και Άγιος Σεραφείμ.

   Από τις 7-6-2010 (ΦΕΚ 87Α) ο δήμος Μώλου καταργήθηκε. Δημιουργήθηκε ο δήμος Μώλου-Αγίου Κωνσταντίνου, με έδρα τα Καμένα Βούρλα. Στο νέο (καλλικρατικό) δήμο προσαρτήθηκαν οι οικισμοί : Καραβίδια, Καλλίδρομον, Άγιος Σεραφείμ, Ανάβρα, Κόμνινα, Άγιος Χαράλαμπος, Μενδενίτσα, Αγία Τριάς, Μώλος και Σκάρφεια.

Β. Η κατάσταση στις πρώτες 10ετίες του 20ού αι. – Η απόφαση μετανάστευσης

   Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου  αι., ο Μώλος της Λοκρίδας, ήταν έδρα ομώνυμου δήμου, μαζί με τα άλλα χωριά (οικισμούς) της περιοχής. Ο πληθυσμός του Μώλου έφτασε τους 1.173 κατοίκους. Με την είσοδο του 20ού αι. αυξήθηκε κατά 300 άτομα (βλ. πίνακα 1). Η περιοχή του Μώλου καλύπτει πεδινά παραθαλάσσια εδάφη (50%) της βόρειας Λοκρίδας, αλλά έχει και ορεινά (30%) και ημιορεινά τμήματα (20%). Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία (δημητριακά, ελιές, καπνά, κ.ά.), την αλιεία και την κτηνοτροφία στα ημιορεινά. Στα νεότερα χρόνια έχουν καλλιέργειες με φιστίκια, αμπέλια, βαμβάκι. Παράλληλα έχουν εμπορικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες.

   Με την είσοδο του 20ού αι., κάποιοι άκουσαν από άλλους τον ωραιοποιημένο μύθο της «γης της επαγγελίας». Ήταν το αμερικάνικο όνειρο.  Για έναν τόπο μακρινό, που έχει δουλειές, κερδίζουν πολλά λεφτά και ζουν καλύτερα. Ήταν αρκετά τολμηροί και αποφάσισαν να φύγουν. Η ελπίδα για καλύτερη ζωή ξεπέρασε το φόβο[1] του μακρινού, άγνωστου και επικίνδυνου ταξιδιού.

   Έτσι έφυγαν αρκετοί, από το 1906. Ήταν 10 άτομα. Η φυγή κορυφώθηκε το 1911 κα το 1914. Οι αριθμοί μεταναστών κυμάνθηκαν στα ενδιάμεσα χρόνια (βλ. Πίνακα 2).

   Μαζί τους έφυγαν και άλλοι από γειτονικά χωριά. Πήγαν στην Αμερική[2] κι έδωσαν διέξοδο στην ανέχεια, επιτρέποντας και υλοποιώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσαν και το παράδειγμα που ενθάρρυνε τους επόμενους.

   Δίνονται μερικά στατιστικά στοιχεία των μεταναστών του Μώλου : Συγκεκριμένα από τους 76 μετανάστες που κατέγραψε αυτή η εργασία, 10 άτομα (δηλ. ποσοστό 13%) έφυγαν το 1906 και 19 άτομα (δηλ. ποσοστό 25 %) έφυγαν το 1911. Το 1914, άλλοι 20 μετανάστες (δηλ. 26%) εγκατέλειψαν το Μώλο[3] για την Αμερική.

   Να ληφθεί υπόψη ότι στην εικοσαετία 1900-1920 ο μεταναστευτικός πυρετός στην Ελλάδα θα κορυφωθεί και η χώρα μας θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού. Τότε 25.000 άνθρωποι περίπου εγκατέλειπαν ετησίως την Ελλάδα.

   Οι μετανάστες ήταν άνδρες, εκτός από 2 θήλεις της οικογένειας Γκόλφη. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή βλέπουμε ότι κυριάρχησαν οι πλέον παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 37μετανάστες.

   Σε ομάδες ηλικιών, οι αντίστοιχοι αριθμοί μεταναστών δίνονται στο διπλανό πίνακα 4. Ο μέσος όρος των ηλικιών των 76 μεταναστών του Μώλου ήταν 26 έτη.

   Σε μεγαλύτερες απ’ όλους ηλικίες καταγράφουμε τους : Ανδρέα Ταξιάρχη (41 ετών) που πήγε το 1914, Γεώργιο Κριαρά (41 ετών) που πήγε το 1914 και Κωνσταντίνο Αυλακιώτη (42 ετών) που πήγε το 1913.

   Μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν : τα μέλη (4 παιδιά) της οικογένειας Πολυχρόνη Γκόλφη που πήγαν το 1914, ο Χρήστος Δράκος (18 ετών) και ο Βασίλειος Σκωροδήμος (18 ετών), που πήγαν το 1911.

   Οι περισσότεροι μετανάστες του Μώλου ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 76 μετανάστες, οι 61 ήταν άγαμοι (ποσοστό 80%), ενώ οι υπόλοιποι 15 ήταν έγγαμοι.

    Από τις ευρύτερες οικογένειες του Μώλου τους περισσότερους - αριθμητικά - μετανάστες στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα: Γκόλφης, Αυλακιώτης και Ευθυμίου. Ακολουθεί αναλυτικός πίνακας με τη συχνότητα των επωνύμων :

Πολλαπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 5 άτομα που έκαναν διπλό ή τριπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Επίσης η μεταφορά μελών της οικογένειας. Τα ονόματα και οι πολλαπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Δημήτριος Πιτσοδήμος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-1912 στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 πάλι στον ίδιο προορισμό.

2.    Ευάγγελος Δαλαμάγκας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-1912 στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Ηλίας Μανδάλης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1912 στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Απόστολος Πατατούκας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-1912 στο Κιούμπερλαντ της Ινδιάνα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στην Τζονστάουν (Johnstown) της Πενσυλβάνια.

5.    Γεώργιος Ευθυμίου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-1911 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Νέα Υόρκη. Το γ’ ταξίδι έγινε το 1920 πάλι στη Νέα Υόρκη.

Σημείωση : Ο Πολυχρόνης Γκόλφης πρέπει να έκανε διπλό ταξίδι στην Αμερική. Το α’  ταξίδι έγινε το 1911. Δεν ξέρουμε πότε επέστρεψε, αλλά πρέπει να έφυγε το 1913, εφόσον η γυναίκα του Άννα είχε μαζί της το 1914 που πήγε στην Αμερική, ένα μωρό παιδί ηλικίας 8 μηνών.

Γ. Τα πλοία

Η αναχώρηση του πλοίου για την Αμερική

   Τα μεγάλα ταξίδια γίνονταν με ατμόπλοια, που ανήκαν σε ελληνικές ή σε ξένες εταιρείες. Μεγάλη ξένη εταιρεία ήταν η Austro-Americana Line[4], με μεγάλα υπερωκεάνια, όπως τα : Alice, Giulia, Martha Washington, Oceania, Kaiser Franz Josef I, Laura, Argentina, κ.ά.  Οι άλλες ξένες εταιρείες ήταν μικρότερες. 

Ελληνικές ατμοπλοϊκές εταιρείες δημιουργήθηκαν από το έτος 1907, στην υπερπόντια γραμμή[5] Ελλάδα - Αμερική.  Οι πρώτες εταιρείες ήταν: “Μωραΐτης”[6] (1906-1908) και “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα[7]” (1910-1912), που δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό και χρεοκόπησαν. 

Διαφήμιση σε εφημερίδα της Λαμίας

 (Αρχές 20ού αι.)

Αντίθετα, η εταιρεία “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος[8]” των αδελφών Εμπειρίκου κυριάρχησε στο χώρο των υπερωκεανίων για 30 χρόνια (1908-1937), με πλοία όπως : Patris[9], Themistocles, Macedonia, Ioannina, Thessaloniki, Vassilefs Constantinos[10], Athinai, κ.ά.

Τα ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοια έπαιρναν επιβάτες από διάφορα λιμάνια (Θεσσαλονίκη, Πειραιά, Καλαμάτα, Πάτρα) με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Με σχετικά μικρή συνολική χωρητικότητα 5-6 χιλιάδων κόρων μετέφεραν 1.200 περίπου επιβάτες. Τα  μεγάλα ξένα ατμόπλοια της υπερατλαντικής γραμμής Μεσόγειος-Νέα Υόρκη έπαιρναν επιβάτες (κυρίως μετανάστες) από πολλά λιμάνια της Μεσογείου. Αυτά τα πλοία ήταν συνήθως μεγαλύτερα για μεταφορά πλέον των 1.500 επιβατών (τα πιο μεγάλα μετέφεραν 2.000 και πλέον επιβάτες).

 

Λιμάνι της Πάτρας, αρχές του 20ού αιώνα.

Μετανάστες περιμένουν το πλοίο (Φωτ.: Αρχείο EΛIΑ).

   Άλλη επιλογή ταξιδιού των μεταναστών ήταν να περάσουν από ελληνικό λιμάνι (Πειραιά, Πάτρα, κ.ά.) σε ξένο λιμάνι (Νάπολη της Ιταλίας, τη Χάβρη ή Μασσαλία της Γαλλίας). Από εκεί, έπαιρναν άλλο ατμόπλοιο (ξένης εταιρείας) κι έφταναν στην Αμερική. Τέτοια πλοία υπήρχαν πολλά όπως Argentina, Kaiser Franz Josef I, Panonnia, Caronia, Germania, Alice, Columbia, Carpathia, Eugenia, κ.ά. 

Η επιλογή του πλοίου δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για το μετανάστη εκτός από το κόστος του εισιτηρίου. Πυκνότερη κίνηση είχαν τα ξένης ιδιοκτησίας ατμόπλοια, εφόσον ήταν αριθμητικά περισσότερα. Οι περισσότεροι μετανάστες του Μώλου (26 άτομα) ταξίδεψαν από τον Πειραιά με το ελληνόκτητο ατμόπλοιο “Patris”.

Συνολικά έγιναν 30 ταξίδια που διακίνησαν 76 μετανάστες του Μώλου. Οι περισσότεροι μετανάστες (59) προτίμησαν το λιμάνι του Πειραιά, εφόσον ήταν ευκολότερο από το Μώλο να μεταβούν στον Πειραιά, ενώ 15 έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας (βλ. πίνακα 6).

Με το πλοίο “Patris” από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 7 μετανάστες, σε ένα ταξίδι το 1910. Με το ίδιο πλοίο πάλι από τον Πειραιά έφυγαν από 6 μετανάστες κάθε φορά σε 3 ταξίδια το 1911 και με το πλοίο “Themistocles” πάλι από τον Πειραιά έφυγαν 6 μετανάστες σε ένα ταξίδι το 1914. Από το λιμάνι της Πάτρας σε ένα ταξίδι, το 1906, έφυγαν 5 άτομα με το πλοίο “Giulia”.  Από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης έφυγαν μεμονωμένα άτομα με τα πλοία “Konigin Luise” και “Citta di Napoli”.

   Οι περισσότεροι μετανάστες προτίμησαν  τα ελληνικής ιδιοκτησίας πλοία “Patris”, “Athinai”, “Themistocles”, “Ioannina”, “Macedonia”, “Thessaloniki” και ταξίδεψαν συνολικά 26, 13, 7, 5, 4 και 4 άτομα αντίστοιχα. (βλ. Πίνακα 7)

Δ. Το ταξίδι – η άφιξη

   Οι σχετικά περισσότεροι μετανάστες του Μώλου - όπως προαναφέρθηκε - προτίμησαν το μεγάλο ελληνικό λιμάνι του Πειραιά και πήραν το ατμόπλοιο για την Αμερική ή μέσω Ιταλίας, απ’ όπου πήραν άλλο πλοίο για τον ίδιο τελικό προορισμό. Σε πλοία των 5-6 χιλιάδων κόρων, οι 1.000-1.300 επιβάτες της 3ης θέσης (οι μετανάστες) στοιβάζονταν σε πολύ στενούς χώρους, κάτω απ’ το κατάστρωμα.

Άφιξη των μεταναστών στην Αμερική

Σ’ ένα κρεβάτι-κουκέτα μόνο περνούσαν αναγκαστικά όλες  τις ώρες και μέρες του ταξιδιού, λόγω του συνωστισμού. Η πολυκοσμία, η ανύπαρκτη καθαριότητα (η ατομική και των χώρων), η ναυτία, το κρύο και η κακή ποιότητα του φαγητού ήταν, για τις 20 περίπου μέρες ταξιδιού, ένα μαρτύριο που το υπέμεναν αναγκαστικά.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, περνούσαν όλοι από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

Οι νεοαφιχθέντες έμεναν για λίγο στη Νέα Υόρκη [11] (η πρώτη εικόνα της Αμερικής). Ήταν όμως ακριβή πόλη[12] και αναγκαστικά έφευγαν σύντομα για τον τελικό προορισμό τους. Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

Πλήθος μεταναστών στο κατάστρωμα του πλοίου,

έτοιμο για αποβίβαση.

Ε. Προορισμοί - Τόποι εργασίας

   Από μελέτη των στοιχείων προκύπτει ότι οι επιλεγμένοι προορισμοί των μεταναστών ήταν:

       (α) Οι πόλεις των ανατολικών πολιτειών της Μασαχουσέτης (κυρίως το Χάβερχιλ) και του Νιου Χαμσάιρ.

 (β) Η μητροπολιτική περιοχή της Νέας Υόρκης

       (γ) Η μεσοανατολική πολιτεία της Αϊόβα, και του Όρεγκον.

   Δεν επέλεξαν τις βόρειες πολιτείες, που είναι κυρίως βιομηχανικές και απέφυγαν τις μακρινές δυτικές πολιτείες και την Καλιφόρνια.

   Πιο συγκεκριμένα  :

   Οι περισσότεροι μετανάστες του Μώλου (46) επέλεξαν την πολιτεία της Μασαχουσέτης, ως τόπο εργασίας. Πήγαν στις πόλεις : Χάβερχιλ (44), Λόουελ (1) και Χάιντενβιλ (1). Αυτός ήταν αριθμητικά ο μεγαλύτερος προορισμός (με ποσοστό 60 %) των μεταναστών του Μώλου!

   Στην πολιτεία της Νέας Υόρκης πήγαν 14 άνθρωποι του Μώλου. Στην πόλη της Νέας Υόρκης κατέληξαν 13 μετανάστες και στο Χορνέλ πήγε 1 άτομο.

   Την Αϊόβα και συγκεκριμένα τη Μέισον Σίτυ προτίμησαν για εργασία 2 άτομα και στο Ντάβενπορτ πήγε 1 άτομο του Μώλου.

   Το Όρεγκον επέλεξαν 3 άτομα και συγκεκριμένα στο Πόρτλαντ.

   Στο Ουισκόνσιν και συγκεκριμένα στο Μιλγουώκι πήγε 1 άτομο του Μώλου.

   Στη Μινεσότα ήρθαν 2 άτομα και συγκεκριμένα στη Μιννεάπολη.

   Στο Σικάγο του Ιλινόις πήγαν 2 άτομα.

   Στην Πενσυλβάνια ήρθαν 2 άτομα στους τόπους Τζόνμπουργκ και Τζόνσονμπουργκ.

   Το Νιου Χαμσάιρ και συγκεκριμένα την πόλη Νασούα επέλεξε 1 άτομο του Μώλου.

   Η μεγάλη πλειοψηφία των μεταναστών δήλωσε εργάτης (workman ή laborer) ή εργάτης σε φάρμα (farm laborer). Λιγότεροι ήταν οι αγρότες-κτηματίες (farmers). Υπήρξε ένας λατόμος (Αθαν. Καράλης) και ένας ράπτης (Πολυχρ. Γκόλφης).

Ζ. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών του Μώλου

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες του Μώλου που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[13]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών του Μώλου δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α         Ονοματεπώνυμο                   χρ. άφιξης  ηλικία  έγγαμος    Πλοίο που ταξίδεψε   Λιμάνι  αναχώρ.

1        Αμπλιανίτης Δημήτριος   8-7-1912        19         όχι        Macedonia               Πάτρα

2        Αναγνώστου Λουκάς     24-4-1911       29         όχι        Patris                      Πειραιεύς

3        Ανατολιώτης Ιωάννης     9-6-1910        22         όχι        Patris                      Πειραιεύς

4        Αυλακιώτης Αθανάσιος  11-8-1906       25         όχι        Sofia Hohenberg       Πάτρα

5        Αυλακιώτης Γεώργιος    20-5-1914       27         ναι        Themistocles           Πειραιεύς

6        Αυλακιώτης Κωνσταντ.   27-11-1913     42         ναι        Patris                      Πειραιεύς

7        Αυλακιώτης Λεωνίδας    4-4-1911        27         όχι        Patris                      Πειραιεύς

8        Αυλακιώτης Μενέλαος   16-6-1914       25         όχι        Pannonia                 Πάτρα

9        Βλαχοσταμάτης Αλέξ.    23-1-1911       25         όχι                                    

10      Γκανάσος Χρήστος        20-4-1912       26         όχι        Macedonia               Πειραιεύς

11      Γκόλφη Άννα                6-11-1914       35         ναι        Ioannina                  Πειραιεύς

12      Γκόλφη Λίτσα               6-11-1914       5          όχι        Ioannina                  Πειραιεύς

13      Γκόλφης Γκόλφης         6-11-1914       3          όχι        Ioannina                  Πειραιεύς

14      Γκόλφης Ιωάννης          6-11-1914       8 m       όχι        Ioannina                  Πειραιεύς

15      Γκόλφης Νίκος             6-11-1914       7          όχι        Ioannina                  Πειραιεύς

16      Γκόλφης Πολυχρόνης    14-3-1911       36         ναι        Patris                      Πειραιεύς

17      Δαλαμάγκας Βασίλειος   25-2-1911       25         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

18      Δαλαμάγκας Ευάγγελος 2-6-1909        19         όχι        Patris                      Πειραιεύς

19      Δαλαμάγκας Ευάγγελος 20-5-1914       25         όχι        Themistocles           Πειραιεύς

20      Δράκος Χρήστος           14-3-1911       18         όχι        Patris                      Πειραιεύς

21      Ευθυμίου Γεώργιος       4-12-1906       26         όχι        Citta di Napoli          Νάπολη

22      Ευθυμίου Γεώργιος       5-4-1914        33         όχι        Patris                      Πειραιεύς

23      Ευθυμίου Γεώργιος       22-10-1920     40         όχι        Themistocles           Πειραιεύς

24      Ευθυμίου Ιωάννης         31-5-1910       19         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

25      Ζαβακόπουλος Νικόλ.     9-6-1910      21         όχι        Patris                      Πειραιεύς

26      Ζάρδας Αλέξανδρος      14-3-1911       25         όχι        Patris                      Πειραιεύς

27      Ζάρδας Αναστάσιος       20-5-1914       26         όχι        Themistocles           Πειραιεύς

28      Ζαρκάδας Γεώργιος      2-11-1907       30         ναι        Alice                       Πάτρα

29      Ζαχαρόπουλος Βασίλ.    31-5-1910       27         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

30      Καρακώστας Σεραφείμ  17-4-1914       40         ναι        Athinai                    Πειραιεύς

31      Καράλης Αθανάσιος       26-2-1911       23         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

32      Καράλης Γεώργιος        13-3-1914       36         όχι        Thessaloniki             Πειραιεύς

33      Καράλης Ζαχαρίας        1-3-1912        28         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

34      Καραμιτσώλης Επαμ.     27-10-1906     23         όχι        Giulia                      Πάτρα

35      Κοκκινάκης Βασίλειος    18-10-1906     19         όχι        Konigin Luise           Νάπολη

36      Κοντομήτρος Κωνστ.     24-4-1911       20         όχι        Patris                      Πειραιεύς

37      Κοτζολούκας Ιωάννης    24-4-1911       29         όχι        Patris                      Πειραιεύς

38      Κουτσοδόντης Νικόλ.    31-5-1910       19         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

39      Κουτσοδόντης Στέλιος   2-6-1909        19         όχι        Patris                      Πειραιεύς

40      Κριαράς Γεώργιος         20-5-1914       41         όχι        Themistocles           Πειραιεύς

41      Κωνσταντίνου Δημήτ.     9-6-1910        23         όχι        Patris                      Πειραιεύς

42      Κωνσταντίνου Δημήτ.     26-2-1911       19         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

43      Λαλάς Ιωάννης             27-10-1906     19         όχι        Giulia                      Πάτρα

44      Λιαπόπουλος Κωνστ.     11-8-1906       23         όχι        Sofia Hohenberg       Πάτρα

45      Μακρόπουλος Κωνστ.    26-2-1911       27         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

46      Μανδάλης Ηλίας           25-3-1906       19         όχι        Neustria                  Πειραιεύς

47      Μανδάλης Ηλίας            20-5-1914       27         όχι        Themistocles           Πειραιεύς

48      Μαρίνος Γρηγόριος       27-10-1906     37         ναι        Giulia                      Πάτρα

49      Μίχου Κώστας              11-11-1910     38         ναι        Athinai                    Πειραιεύς

50      Μπελμέμης Απόστολος   9-6-1910        30         όχι        Patris                      Πειραιεύς

51      Παπαγεωργίου Γεώργ.     20-4-1912       20         όχι        Macedonia               Πειραιεύς

52      Παπαδημητρόπουλος Ν. 5-4-1914        36         όχι        Patris                      Πειραιεύς

53      Παπανικολάου Αθαν.     24-4-1911       28         όχι        Patris                      Πειραιεύς

54      Παπαστεργίου Βασίλ.     13-2-1910       24         όχι        Martha Washington   Πάτρα

55      Παταγός Αθανάσιος Δ.   27-10-1906     31         όχι        Giulia                      Πάτρα

56      Πατατούκας Απόστολ.    20-4-1912       23         όχι        Macedonia               Πειραιεύς

57      Πατατούκας Απόστολ.    20-5-1914       26         όχι        Themistocles           Πειραιεύς

58      Πατατούκας Νικόλαος   24-4-1911       19         όχι        Patris                      Πειραιεύς

59      Πιτσοδήμος Δημήτριος   26-2-1911       27         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

60      Πιτσοδήμος Δημήτριος   27-11-1913    36         όχι        Patris                      Πειραιεύς

61      Ρίζος Γεώργιος                 9-6-1910        19         όχι        Patris                      Πειραιεύς

62      Σάπιος Δημήτριος             9-10-1910       40         ναι        Patris                      Πειραιεύς

63      Σκορδάς Κωνσταντίνος  4-3-1914        27         ναι        Kaiser Franz Josef I   Πάτρα

64      Σκορδάς Παναγιώτης        1-3-1912        39         ναι        Athinai                    Πειραιεύς

65      Σκωροδήμος Βασίλειος  26-2-1911       18         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

66      Ταξιάρχης Νικόλαος      13-3-1914       36         ναι        Thessaloniki             Πειραιεύς

67      Ταξιάρχης Ανδρέας       13-3-1914       41         ναι        Thessaloniki             Πειραιεύς

68      Τραχανάς Δημήτριος     14-3-1911       25         όχι        Patris                      Πειραιεύς

69      Τριανταφύλλου Σεραφ.  11-9-1912       19         όχι        Alice                       Πάτρα

70      Τσεκούρας Κωνσταν.     9-6-1910        23         όχι        Patris                      Πειραιεύς

71      Τσιριγκούλης Κώστας    14-3-1911       30         όχι        Patris                      Πειραιεύς

72      Φακίτσας Ηλίας            17-10-1912     25         όχι        Carpathia                Πάτρα

73      Φακίτσας Κωνσταντ.      13-3-1914       35         ναι        Thessaloniki             Πειραιεύς

74      Φακίτσας Φώτιος          14-3-1911       26         όχι        Patris                      Πειραιεύς

75      Φαφούτης Ευστάθιος     27-10-1906     30         ναι        Giulia                      Πάτρα

76      Χονδρόπουλος Γεώργ.   9-6-1910        20         όχι        Patris                      Πειραιεύς

-----

Η. Χρονικό της μετανάστευσης

1. Οι πρωτοπόροι - Ρεύμα φυγής

   Από το 1906 είχε φαίνεται διαδοθεί η δυνατότητα για μετανάστευση, με καλή προοπτική. Στη διάρκεια του έτους αυτού έγιναν 5 ταξίδια (2 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 10 άνθρωποι του Μώλου. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Ηλία Μανδάλη, που μπορεί να χαρακτηριστεί πρωτοπόρος. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 4 Μαρτίου ταξίδεψε με το πλοίο “Neustria” και στις 25 Μαρτίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών και αναλφάβητος. Με 12 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο Μανδάλη.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε από δύο άτομα, τους Αθ. Αυλακιώτη και Κων. Λιαπόπουλο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 26 Ιουλίου έφυγαν με το πλοίο “Sofia Hohemberg” και στις 11 Αυγούστου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε επίσης ότι :

·         Ο Αθανάσιος Αυλακιώτης ήταν 25 ετών. Δήλωσε εργάτης και με 36 $ για τα πρώτα του έξοδα αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Πέτρος Τσιατίρας.

·         Ο Κωνσταντίνος Λιαπόπουλος ήταν 23 ετών. Προορισμός του, με 18 $ στην τσέπη, για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο θείο του Αθανάσιο Αλεξάνδρου.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από το Βασίλειο Κοκκινάκη[14]. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγε στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης, στις 5 Οκτωβρίου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Konigin Luise” και στις 18 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 19 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 20 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο γνωστός του Σπύρος Αθανασόπουλος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1906 αριθμούσε πέντε άτομα και περιλάμβανε τους : Επαμ. Καραμιτσώλη, Ιωάν. Λαλά, Γρηγ. Μαρίνο, Αθαν. Παταγό και Ευστ. Φαφούτη. Από το λιμάνι της Πάτρας, η ομάδα αναχώρησε με το πλοίο “Giulia” και στις 27 Οκτωβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Επαμεινώνδας Καραμιτσώλης ήταν 23 ετών. Ως εργάτης, με 15 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου είχε τον ξάδερφό του Αθανάσιο Παππά.

·         Ο Ιωάννης Λαλάς ήταν 19 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 12 $ στην τσέπη) στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Δερβέναγας.

·         Ο Γρηγόριος Μαρίνος ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του (με 20 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Αθανάσιο Παππά.

·         Ο Αθανάσιος Δ. Παταγός (Athanasio D. Patagos) ήταν 31 ετών. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ για τις πρώτες μέρες αναζητούσε δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Γεώργιος Σταθόπουλος.

·         Ο Ευστάθιος Φαφούτης ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Με 15 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Νασούα (Nashua) του Νιού Χαμσάιρ, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Ηλιόπουλος.

   Η τρίτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από το Γεώργιο Ευθυμίου. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στην Ιταλία. Στις 18 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Νάπολης έφυγε με το πλοίο “Citta di Napoli” και στις 4 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 26 ετών. Ο τελικός του προορισμός, με 11 $ μαζί του, για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον αδελφό του Παναή Ευθυμίου.

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

2. Μεγάλη πτώση της μετανάστευσης στα έτη 1907-1909

   Στη διάρκεια του 1907 έγινε μόνον ένα μεμονωμένο ταξίδι για την Αμερική. Πραγματοποιήθηκε από το Γεώργιο Ζαρκάδα, που αναχώρησε από το λιμάνι της Πάτρας, με το πλοίο “Alice” και στις 2 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τοτε 30 ετών και παντρεμένος. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

   Το επόμενο έτος 1908 δεν έγινε κανένα ταξίδι.

   Το έτος 1909 έγινε μόνο ένα ομαδικό ταξίδι, από δύο άτομα, τους Ευάγ. Δαλαμάγκα και Στέλ. Κουτσοδόντη. Στις 14 Μαΐου 1909, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 2 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς ξέρουμε επίσης ότι:

·         Ο Ευάγγελος Δαλαμάγκας ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στο Μώλο λεγόταν Ευσταθία. Προορισμός του, με 15 $ για τα πρώτα έξοδα, για δουλειά εργάτη ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Αλέξανδρος Μπούκας.

·         Ο Στέλιος Κουτσοδόντης (Kotsedondis) ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Στο Μώλο Θερμοπυλών είχε την αδελφή του Ελισάβετ Ανδριοπούλου. Με 10 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδελφό του Γεώργιο Κουτσοδόντη.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

3. Νέα αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 5 ταξίδια (2 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 13 άνθρωποι του Μώλου. Αναλυτικά :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Βασίλειο Παπαστεργίου. Από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Φεβρουαρίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν τότε 24 ετών. Άλλα στοιχεία ελλείπουν.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τρία άτομα, τους : Ιωάν. Ευθυμίου, Βασ. Ζαχαρόπουλο και Νικ. Κουτσοδόντη. Από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψαν με το πλοίο “Athinai” και στις 31 Μαΐου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Τα στοιχεία μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ιωάννης Ευθυμίου ήταν τότε 19 ετών και αναλφάβητος. Στο Μώλο είχε τη μητέρα του. Ήταν εργάτης και με 25 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη κοντά στον αδερφό του Παναγιώτη Ευθυμίου.

·         Ο Βασίλειος Ζαχαρόπουλος ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Είχε τον αδελφό του Ευστάθιο στο Μώλο. Με 35 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Κουτσοδόντης.

·         Ο Νικόλαος Κουτσοδόντης (Koutsodonis) ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Στην πατρίδα πίσω είχε την αδελφή του Ελισάβετ Κουτσοδόντη. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδελφό του Γεώργιο Κουτσοδόντη.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 ήταν αριθμητικά μεγαλύτερη με επτά άτομα και συγκροτήθηκε από τους : Ιωάν. Ανατολιώτη, Νικ. Ζαβακόπουλο, Δημ. Κωνσταντίνου, Απ. Μπελμέμη, Γεώρ. Ρίζο, Κων. Τσεκούρα και Γεώρ. Χονδρόπουλο. Στις 22 Μαΐου 1910, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Patris” και στις 9 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας γνωρίζει ότι :

·         Ο Ιωάννης Ανατολιώτης ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του στο Μώλο λεγόταν Δήμος. Με 28 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικόλαος Τσιριγκούλης.

·         Ο Νικόλαος Ζαβακόπουλος ήταν 21 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Βασιλική. Ως εργάτης, με 27 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Σικάγο, κοντά στον ξάδερφό του Χάρρυ Ευαγγελίου.

·         Ο Δημήτριος Κωνσταντίνου ήταν 23 ετών. Στο Μώλο είχε τον αδελφό του Κωνσταντίνο. Με 27 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Γιαννούκος[15].

·         Ο Απόστολος Μπελμέμης ήταν 30 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Προορισμός του (με 24 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι (Milwaukee) του Ουϊσκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Π. Κ. Χάρας.

·         Ο Γεώργιος Ρίζος ήταν 19 ετών. Στο Μώλο ήταν ο πατέρας του Νικόλαος. Ως εργάτης, με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο του Ευάγγελο Δαλαμάγκα.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσεκούρας ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευστάθιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 25 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Απόστολος Μουστάκας[16].

·         Ο Γεώργιος Χονδρόπουλος ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο Μώλο λεγόταν Κωνσταντίνος. Ο τελικός προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Τσιριγκούλης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Δημήτριο Σάπιο. Στις 22 Σεπτεμβρίου από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Patris” και στις 9 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 40 ετών και παντρεμένος. Ήταν εργάτης. Στην πατρίδα είχε τη γυναίκα του Ελένη. Ο προορισμός του με 50 $ μαζί του, ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Πέτρο Ευθυμίου.

   Η τρίτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Κώστα Μίχου.  Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 22 Οκτωβρίου, ταξίδεψε με το πλοίο “Athinai” και στις 11 Νοεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 38 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο Μώλο ήταν η γυναίκα του Χρυσούλα. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ μαζί του πήγαινε στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο του Βασίλειο Ζαχαρόπουλο.

4. Αυξημένη ροή μεταναστών στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 4 ταξίδια (3 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο). Συνολικά έφυγαν 19 άτομα του Μώλου. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Αλέξανδρο Βλαχοσταμάτη. Στις 9 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 23 Ιανουαρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 25 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του λεγόταν Γερακή. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ μαζί του πήγαινε στην Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο κουνιάδος του Γ. Παπακωστάκης.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε έξι άτομα και περιλάμβανε τους : Βασ. Δαλαμάγκα, Αθαν. Καράλη, Δημ. Κωνσταντίνου, Κων. Μακρόπουλο, Δημ. Πιτσοδήμο και Βασ. Σκωροδήμο. Στις 4 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Athinai” και στις 25 Φεβρουαρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επιπλέον ότι :

·         Ο Βασίλειος Δαλαμάγκας ήταν 25 ετών. Δήλωσε καλλιεργητής-αγρότης (cultivator). Στο Μώλο είχε το θείο του Ηλία Τραγοδήμο. Με 75 $ για τα πρώτα του έξοδα, αναζητούσε δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδελφό του Ευάγγελο Δαλαμάγκα.

·         Ο Αθανάσιος Καράλης ήταν 23 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε λατόμος (quarry-man). Στο Μώλο είχε τον αδελφό του Ζαχαρία. Με 25 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Κουτσοδόντης.

·         Ο Δημήτριος Κωνσταντίνου ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ στην τσέπη επέλεξε ως τόπο προορισμού το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Αρχοντή.

·         Ο Κωνσταντίνος Μακρόπουλος ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Στο Μώλο είχε τη μητέρα του Μαρία. Προορισμός του για  δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $) ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου είχε το θείο του Κωνσταντίνο Τσιριγκούλη.

·         Ο Δημήτριος Πιτσοδήμος ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Η αδερφή του στο Μώλο λεγόταν Στυλιανή. Ως εργάτης σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, πήγαινε στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ανεψιός του Βασίλειος Ζαχαρόπουλος.

·         Ο Βασίλειος Σκωροδήμος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Ανατολιώτη.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε επίσης έξι άτομα και τη συγκρότησαν οι : Πολ. Γκόλφης, Χρ. Δράκος, Αλ. Ζάρδας, Δημ. Τραχανάς, Κώσ. Τσιριγκούλης και Φώτ. Φακίτσας. Τέλη Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 14 Μαρτίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Πολυχρόνης Γκόλφης ήταν 36 ετών και παντρεμένος[17]. Η γυναίκα του λεγόταν Άννα. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για αναζήτηση εργασίας στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου είχε τον κουνιάδο του Κώστα Τσιριγκούλη.

·         Ο Χρήστος Δράκος ήταν 18 ετών[18] και αναλφάβητος. Η μητέρα του στο Μώλο λεγόταν Σοφία. Ως εργάτης, με 33 $ για τα πρώτα του έξοδα αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Κωστ. Παλιούρα.

·         Ο Αλέξανδρος Ζάρδας ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Προορισμός του, με 25 $ στην τσέπη, για δουλειά εργάτη ήταν το Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Ριζόπουλος.

·         Ο Δημήτριος Τραχανάς ήταν 25 ετών. Στο Μώλο ήταν η μητέρα του Αθηνά. Δήλωσε εργάτης και με 39 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Ριζόπουλος.

·         Ο Κώστας Τσιριγκούλης ήταν 30 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Ζήσης. Με 25 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ανεψιό του Γεώργιο Ανατολιώτη.

·         Ο Φώτιος Φακίτσας ήταν 26 ετών. Στο Μώλο είχε τον πατέρα του Αθανάσιο. Ως εργάτης, με 40 $ για τα πρώτα του έξοδα αναζητούσε δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Περικλής Χαρμαντάς.

   Η τρίτη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε έξι άτομα, τους : Λουκ. Αναγνώστου, Λεων. Αυλακιώτη, Κων. Κοντομήτρο, Ιωάν. Κοτζολούκα, Αθ. Παπανικολάου και Νικ. Πατατούκα. Στις 4 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Patris” και στις 24 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υπάρχον αρχειακό υλικό μας αναφέρει ότι :

·         Ο Λουκάς Αναγνώστου ήταν 29 ετών. Τον πατέρα του έλεγαν Παναγιώτη. Ως εργάτης, με 87 $ για τα πρώτα του έξοδα αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη όπου είχε τον ξάδερφό του Πέτρο Τσίγκηρα.

·         Ο Λεωνίδα Αυλακιώτης ήταν τότε 27 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Με 24 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδελφό του Αθανάσιο Αυλακιώτη.

·         Ο Κωνσταντίνος Κοντομήτρος ήταν 20 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ευάγγελος. Ο τελικός του προορισμός (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου είχε τον ξάδερφό του Τζέιμς Σιάκο.

·         Ο Ιωάννης Κοτζολούκας ήταν 29 ετών. Στο Μώλο είχε την αδελφή του Αλεξάνδρα Γ. Αλεξίου. Δήλωσε εργάτης και με 21 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ουίλιαμ Αναγνώστου.

·         Ο Αθανάσιος Παπανικολάου ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Με 27 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Αθανάσιο Αυλακιώτη.

·         Ο Νικόλαος Πατατούκας ήταν 19 ετών. Στο Μώλο είχε τον πατέρα του Μιχαήλ. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 24 $ μαζί του) στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Κωστ. Τσιριγκούλης.

5. Νέα μείωση του αριθμού μεταναστών στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 5 ταξίδια (2 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 8 άνθρωποι του Μώλου. Αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους Ζαχ. Καράλη και Παν. Σκορδά. Στις 31 Ιανουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “Athinai” και την 1η Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε επίσης ότι :

·         Ο Ζαχαρίας Καράλης ήταν 28 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Στο Μώλο είχε τον αδελφό του Γεώργιο. Με 23 $ μαζί του πήγαινε στη Μιννεάπολη της Μινεσότα, όπου ήταν ο αδελφός του Αθανάσιος Καράλης.

·         Ο Παναγιώτης Σκορδάς ήταν 39 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο Μώλο είχε το γιο του Γεώργιο. Ως εργάτης σε φάρμα, με 35 $ για τα πρώτα του έξοδα, έψαχνε για δουλειά στη Μιννεάπολη της Μινεσότα, όπου είχε τον ξάδερφό του Αθανάσιο Καράλη.

Ατμόπλοιο “Athinai” (1910)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Χρ. Γκανάσος, Γεώρ. Παπαγεωργίου και Απ. Πατατούκας. Στις 2 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Macedonia” και στις 20 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί για τους μετανάστες αυτούς ότι :

·         Ο Χρήστος Γκανάσος ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αλεξ. Μπούκας.

·         Ο Γεώργιος Παπαγεωργίου ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο Μώλο λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 25 $ στην τσέπη, στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Χονδρόπουλο.

·         Ο Απόστολος Πατατούκας ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Μιχαήλ. Ως εργάτης, με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο αδελφός του Νικόλαος Πατατούκας.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Δημήτριο Αμπλιανίτη. Στις 21 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Macedonia” και στις 8 Ιουλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Ιωάννης. Προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Παναγ. Ευθυμίου.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Σεραφείμ Τριανταφύλλου. Στις 26 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Alice” και στις 11 Σεπτεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Στο Μώλο είχε τη μητέρα του Χρυσούλα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη. Δεν έχει γραφεί όνομα γνωστού ή συγγενή στην Αμερική.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ηλία Φακίτσα. Στις 30 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Carpathia” και στις 17 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ για τα πρώτα έξοδα) στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο αδελφός του Φώτιος Φακίτσας.

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

6. Ελαχιστοποίηση των μεταναστών στο 1913

   Με τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων στην Ελλάδα, που υπήρχαν και πολλά θύματα, η μετανάστευση μπορούσε να περιμένει. Έτσι στη διάρκεια του 1913 έγινε μόνο ένα ομαδικό ταξίδι. Περιλάμβανε δύο άτομα, τους Κων. Αυλακιώτη και Δημ. Πιτσοδήμο. Στις 7 Νοεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 27 Νοεμβρίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε επίσης ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Αυλακιώτης ήταν 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Ως εργάτης, με 38 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο Αυλακιώτη.

·         Ο Δημήτριος Πιτσοδήμος ήταν 36 ετών και αναλφάβητος. Στο Μώλο είχε την αδελφή του Ζωίτσα Χονδροπούλου. Προορισμός του για δουλειά εργάτη, με 27 $ μαζί του, ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάν. Κωσταρίδης. Για το Δημήτριο Πιτσοδήμο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε πάει πάλι την περίοδο 1910-1912 και εργάστηκε πάλι στο Χάβερχιλ.

7. Κορύφωση της μετανάστευσης στο 1914

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 7 μεταναστευτικά ταξίδια (4 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 20 άνθρωποι του Μώλου. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Κωνσταντίνο Σκορδά. Στις 19 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 4 Μαρτίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 27 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μώλο λεγόταν Βασιλική. Έψαχνε για δουλειά εργάτη, με 50 $ για τα πρώτα του έξοδα, στην Χορνέλ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος Αθαν. Δρομάζος.

Ατμόπλοιο “Kaiser Franz Josef I”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από τετραμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Γεώρ. Καράλη, Ανδ. Ταξιάρχη, Νικ. Ταξιάρχη και Κων. Φακίτσα. Στις 16 Φεβρουαρίου από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Thessaloniki” και στις 13 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει ακόμη ότι :

·         Ο Γεώργιος Καράλης ήταν 36 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μώλο λεγόταν Αντωνία. Ως εργάτης, με 28 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Μέισον Σίτυ (Mason City) της Αϊόβα, όπου ήταν ο αδερφός του Αθανάσιος Καράλης.

·         Ο Ανδρέας Ταξιάρχης ήταν 41 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο Μώλο ήταν η γυναίκα του Ελένη. Προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Μπρόμη.

·         Ο Νικόλαος Ταξιάρχης ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Κωνσταντίνα. Ως εργάτης, με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, αναζητούσε δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αθανάσιος Αυλακιώτης.

·         Ο Κωνσταντίνος Φακίτσας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Στο Μώλο ήταν η σύζυγός του Αναστασία. Με 26 $ μαζί του, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Ανατολιώτης.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από δύο άτομα, τους Γεώρ. Ευθυμίου και Νικ. Παπαδημητρόπουλο. Στις 16 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 5 Απριλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Γνωρίζουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Γεώργιος Ευθυμίου ήταν 33 ετών. Στο Μώλο είχε τη μητέρα του Πανωραία. Ως εργάτης, με 28 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Σάπιος. Για το Γεώργιο Ευθυμίου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξαναπάει την περίοδο 1904-1911 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Νικόλαος Παπαδημητρόπουλος ήταν 36 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ελένη. Με 27 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Σάπιος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Σεραφείμ Καρακώστα. Στις 27 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το πλοίο “Athinai” και στις 17 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 40 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης. Στο Μώλο ήταν η γυναίκα του Βασίλω. Τελικός προορισμός του (με 25 $) ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Χρήστος Κορδοπάτης.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε 6 άτομα και περιλάμβανε τους : Γεώρ. Αυλακιώτη, Ευάγ. Δαλαμάγκα, Αναστ. Ζάρδα, Γεώρ. Κριαρά, Ηλ. Μαντέλη και Απ. Πατατούκα. Στις 2 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Themistocles” και στις 20 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου αναφέρουν ότι :

·         Ο Γεώργιος Αυλακιώτης ήταν 27 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος[19]. Ο πατέρας του στο Μώλο λεγόταν Κωνσταντίνος. Ως εργάτης, με 25 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδελφό του Αθανάσιο Αυλακιώτη.

·         Ο Ευάγγελος Δαλαμάγκας (Dalanangas) ήταν 25 ετών. Στο Μώλο ήταν η μητέρα του Σταθώ. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Ανατολιώτης. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική για τον Ευάγγελο Δαλαμάγκα. Πρωτοπήγε την περίοδο 1909-1912 και εργάστηκε πάλι στο Χάβερχιλ.

·         Ο Αναστάσιος Ζάρδας ήταν 26 ετών. Ο πατέρα του λεγόταν Αθανάσιος. Τελικός προορισμός του, με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, αναζητώντας δουλειά εργάτη ήταν το Πόρτλαντ του Όρεγκον, κοντά στον αδελφό του Αλέξανδρο Ζάρδα.

·         Ο Γεώργιος Κριαράς ήταν 41 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης, Στο Μώλο ήταν η γυναίκα του Ευθυμία. Έψαχνε για δουλειά, με 25 $ στην τσέπη, στο Τζόνσονμπουργκ της Πενσυλβανίας, όπου ήταν ο κουνιάδος του Τζέιμς Αρχοντής.

·         Ο Ηλίας Μανδάλης ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Ως εργάτης, με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Περικλής Χαρμαντός. Για τον Ηλία Μανδάλη ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά είχε έρθει την περίοδο 1907-1912 και εργάστηκε πάλι στο Χάβερχιλ.

·         Ο Απόστολος Πατατούκας ήταν 26 ετών και αναλφάβητος. Ήταν εργάτης. Στο Μώλο ήταν ο πατέρας του Μιχαήλ. Προορισμός του (με 23 $) ήταν η Τζονστάουν (Johnstown) της Πενσυλβανίας, κοντά στον αδελφό του Νικόλαο Πατατούκα. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Απόστολος Πατατούκας την περίοδο 1910-1912 και εργάστηκε στην κωμόπολη Κιούμπερλαντ (Cumberland) της Ινδιάνα.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Μενέλαο Αυλακιώτη. Στις 26 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Pannonia” και στις 16 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Νίκος. Ως εργάτης (με 25 $ μαζί του) έψαχνε για δουλειά στη Μέισον Σίτυ (Mason City) της Αϊόβα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αθαν. Καράλης.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε πέντε άτομα και αποτελούσε τα μέλη της οικογένειας Γκόλφη (τη μητέρα Άννα και τα 4 μικρά παιδιά της). Στις 11 Οκτωβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Ioannina” και στις 6 Νοεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Η Άννα Γκόλφη ήταν 35 ετών και παντρεμένη. Στο Μώλο είχε τον πατέρα της Νικόλαο Μπρόμη. Με 80 $ μαζί της για τα πρώτα έξοδα, συνόδευε τα παιδιά της και πήγαινε στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, για να συναντήσει τον άντρα της Πολυχρόνη Γκόλφη.

·         Η Λίτσα Γκόλφη ήταν τότε 5 ετών.

·         Ο Γκόλφης Γκόλφης ήταν 3 ετών.

·         Ο Ιωάννης Γκόλφης ήταν μωρό 8 μηνών.

·         Ο Νίκος Γκόλφης ήταν 7 ετών.

Πλοίο “Pannonia” (Photo: Frank Pichardo Collection)

8. Επίλογος της μετανάστευσης στο 1920

   Στη διάρκεια του έτους έγινε ένα και μεμονωμένο ταξίδι για την Αμερική, από το Γεώργιο Ευθυμίου. Στις 2 Οκτωβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε με το πλοίο “Themistocles” και στις 22 Οκτωβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 40 ετών. Στο Μώλο είχε τη μητέρα του Ελένη. Με 28 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδελφό του Παναγιώτη Ευθυμίου. Αυτό ήταν το τελευταίο ταξίδι του Γεωργίου Ευθυμίου στην Αμερική. Είχε έρθει την περίοδο 1906-1911 και ξανάρθε το 1914, εργάστηκε δε πάλι στη Νέα Υόρκη.

---

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012-2013, Λαμία.

6.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

7.    Ιστοσελίδα http://www.mwlos.gr/

8.    http://infofthiotida.blogspot.gr

9.    Ιστοσελίδα web3.eetaa.gr

10.  περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

11.   εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

12.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

13.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

14.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

15.  Βικιπαίδεια

Ο Ι. Ν. του Μώλου αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1] Ήταν και αρκετοί αναλφάβητοι . Εδώ βρέθηκαν 23 άτομα, δηλ. σημαντικό ποσοστό 30 %.

[2] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[3] Το συνολικό ποσοστό των μεταναστών του Μώλου ήταν 6 % του πληθυσμού.

[4] Αντιπρόσωπος (πράκτορας) για τη Φθιώτιδα ήταν ο Αθανάσιος Γιαννούκος, με γραφείο στην οδό Ρήγα Φεραίου στη Λαμία.

[5] Οι ελληνικές υπερπόντιες γραμμές που αναπτύχθηκαν ήταν κυρίως δύο : η γραμμή βορείου Ατλαντικού (1907– 1977), που τη διέκοψε για επτά χρόνια ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η γραμμή Αυστραλίας (1947 – 1977).

[6] Εταιρεία των Δ. Μωραΐτη και Παν. Βαλλιάνου. Είχε τα αγγλικής κατασκευής υπερωκεάνια "Μωραΐτης" (Moraitis) και "Αθήναι" (Athinai).

[7] Είχε τα ίδια πλοία της προηγούμενης εταιρείας (δηλ. Moraitis και Athinai). Όμως χρεοκόπησε το 1912 και απορροφήθηκε από την εταιρεία των Αφών Εμπειρίκου.

[8] Η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» συχνά αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει επιτάξεις και φθορές πλοίων, από πολεμικές αντιξοότητες (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ παγκόσμιος πόλεμος) αλλά και από εχθρότητα των αντίπαλων πολιτικών μερίδων, που εναλλάσσονταν τότε στη διακυβέρνηση της χώρας. Στη συνέχεια η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» ίδρυσε την αγγλική εταιρεία «Byron Steamship Company» που διαλύθηκε το 1928, μετά υπέγραψε μια ατυχή σύμβαση το 1932 με το κράτος και τελικά το 1937 διαλύθηκε.

[9] Ήταν το πρώτο πλοίο που παρέλαβε το 1909 από τα αγγλικά ναυπηγεία (4.890 κόρων).

[10] Τα επόμενα χρόνια μετονομάστηκε σε Megali Hellas (το 1919) και αργότερα σε Byron (το 1923).

[11] Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα.

[12] «Ο βίος εν Νέα Υόρκη είναι αρκούντως πολυδάπανος. Αν ο μετανάστης μείνει ημέρας τινάς άεργος ενταύθα και δεν έχει συγγενείς ή φίλους, οι οποίοι να δαπανώσι δι΄ αυτόν, οφείλει να υπολογίζει εν τουλάχιστον δολλάριον καθ΄ ημέραν δια τροφήν και κατοικίαν, ήτοι πέντε περίπου φράγκα. Και ταύτα αν τρώγει εις τα ελληνικά μικροεστιατόρια και αποφεύγει τα ποτά και τα κεράσματα. Οιονδήποτε ποτόν στοιχίζει το ολιγότερον 5 σεντς, ήτοι 25 λεπτά. Καλόν είναι ο μετανάστης να προσπαθεί να μη μείνει μακρόν χρόνον εν Νέα Υόρκη, αλλά να διευθύνεται εις το εσωτερικόν. [Από τον «Οδηγόν του Μετανάστου», 1910].

[13] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[14] Μαζί με το Βασίλ. Κοκκινάκη ταξίδεψαν οι Ηλίας Δρίβας, 33 ετών απ’ τη Λαμία, Δ. Σιταρακάς, 24 ετών από τη Λαμία,  Ευάγ. Χατζόπουλος, 18 ετών από το Γαρδίκι, Παναγ. Μπαλτάς, 24 ετών από τις Ράχες, Χρήστος Καλαντζής, 32 ετών απ’ το Γαρδίκι,  και Αθαν.  Φράγκος, 27 ετών από τις Ράχες.

[15] Ο Ιωάννης Αντ. Γιαννούκος, από το Δαδί, έφυγε στις 15 Δεκ. 1909 και στις 6 Ιαν. 1910 έφτασε στην Αμερική. Προορισμός του ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης.

[16] Ο Απόστολος Μουστάκας από τη Λαμία σε ηλικία 19 ετών, στις 20 Οκτωβρίου 1906 έφτασε στην Αμερική. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[17] Η οικογένεια Πολυχρόνη και Άννας Γκόλφη περιλάμβανε τα παιδιά Νίκο, Φάκη, Γιάννη και Λίτσα (μετά σύζ. Κουρέπη). Οι Νίκος και Φάκης με σπουδές στη μουσική επέστρεψαν και ήταν πρωτοπόροι στην καλλιέργεια και διάδοση της κλασικής και λοιπής μουσικής στη Λαμία.

[18] Μεταγενέστερα έχει γραφεί το 21 ως ηλικία του. Επίσης είχε παραπεμφθεί στο νοσοκομείο, απ’ όπου εξήλθε.

[19] Για τα παντρεμένα άτομα, το αμερικανικό αρχείο συνήθως ζητούσε το όνομα της συζύγου. Εδώ, αντί για το όνομα της συζύγου ζητήθηκε το πατρώνυμο του μετανάστη. Ελπίζω να μην είναι λάθος κατά την καταγραφή στην Αμερική.