Από τη Χόχλια Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1922)

Πρόλογος

   Δεν έχω πάει στο χωριό αυτό. Συγκεντρώνοντας υλικό μεταναστών εδώ και κάποια χρόνια, παράλληλα κράτησα στοιχεία και για όσους προήλθαν από το χωριό αυτό. Η γνωριμία που απέκτησα πριν αρκετά χρόνια, με το Γεώργιο Στυλ. Κατσίφα, ήταν το κίνητρο για να συνεχίσω και ολοκληρώσω την παρούσα εργασία.

   Το πρόβλημα ήταν ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που αρκετοί, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Καρπενήσι ή Λαμία) ή στο κεφαλοχώρι της περιοχής. Επιπλέον το τοπωνύμιο Χόχλια ή Κόχλια μοιάζει πολύ με το Κόκλα, που υπάρχει στην Αργολίδα και στη Μεσσηνία, είναι δε επιπλέον το παλαιότερο όνομα των οικισμών Πλαταιές Βοιωτίας και Πηγάδι Ηλείας. Προσπάθησα και ελπίζω να απέφυγα κάποιο λάθος.

   Πάντως,η εργασία αυτή κατέγραψε ως μετανάστες από τη Χόχλια, όσους δήλωσαν ότι γεννήθηκαν ή διέμεναν στη Χόχλια. Για συμπλήρωση της εργασίας δημιούργησα ένα Χρονικό της Μετανάστευσης, με όλα τα διατιθέμενα στοιχεία του αμερικανικού αρχείου.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 13 μεταναστευτικά ταξίδια, από 27 μετανάστες (βρέθηκαν 9 που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική). Είναι πιθανό να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα παρά την επίμονη αναζήτηση.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στη Χόχλια κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Χόχλιας, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

Χόχλια Ευρυτανίας

Αυτοδιοικητικά του οικισμού Κόχλια ή Χόχλια Ευρυτανίας

   Από τις 30-9-1836 ο οικισμός Κόχλια προσαρτήθηκε διοικητικά στο δήμο Κτημενίων, του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας. Το 1899 αποσπάστηκε από το νομό Ακαρνανίας και Αιτωλίας και υπαγόταν πλέον στο νομό Ευρυτανίας. Αντίθετα το 1909 επέστρεψε στο νομό Αιτωλοακαρνανίας.

   Στις 31-8-1912 (ΦΕΚ 261Α) το όνομα του οικισμού διορθώθηκε σε Κόχλια ή Χόχλια. Ταυτόχρονα έπαψε να ανήκει στο δήμο Κτημενίων και ορίστηκε ως  έδρα της κοινότητας Κόχλιας ή Χόχλιας. Το 1940 το όνομα του οικισμού διορθώθηκε σε Χόχλια.

   Από τις 22-3-1943 υπάγεται στο νομό Ευρυτανίας. Από τις 14-3-1971 προσαρτήθηκε ο καταργούμενος οικισμός Έλατος της κοινότητας Χόχλιας.

   Από τις 4-12-1997 (ΦΕΚ 244Α) η κοινότητα Χόχλιας καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Κτημενίων. Από το 2010 προσαρτήθηκε στο δήμο Καρπενησίου.

Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 27 μετανάστες που εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (8) έφυγαν το 1914 (ποσοστό 30%). Συνολικά έγιναν 13 μεταναστευτικά ταξίδια. Να σημειωθεί ότι 9 μετανάστες έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική (θα δοθούν τα σχετικά στοιχεία στη συνέχεια).

   Το ποσοστό[2] που μετανάστευσε ήταν 10% δηλ. μεγαλύτερο σε σχέση με το μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης, που ήταν 8 %. Αυτό δείχνει τις δυσκολίες που περνούσαν και το μάλλον χαμηλό επίπεδο[3] ζωής των κατοίκων της περιοχής αυτής.

   Οι μετανάστες ήταν μόνον άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι πιο παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 11 μετανάστες (ποσοστό 41 %). Οι ηλικίες των αριθμητικά περισσότερων μεταναστών της Χόχλιας δίνονται στον πίνακα 3.

    Μικρότερες ηλικίες είχαν : Αλεξανδρής Χρ. (11 ετών) πήγε το 1914, Ιωάν. Παπαγεωργίου (17 ετών) και Νικ. Σκαρτσούνης (17 ετών), που πήγαν το 1910.

   Μεγαλύτερες ηλικίες μεταναστών : Κατσίφας Κωνστ. (47 ετών) που πήγε το 1921 και Σκαρτσούνης Στέλιος (42 ετών) που πήγε το 1914.

   Οι μετανάστες της Χόχλιας άγαμοι και έγγαμοι μοιράστηκαν. Πιο συγκεκριμένα από τους 27 μετανάστες οι 13 ήταν άγαμοι και οι υπόλοιποι 14 ήταν έγγαμοι.

Διαφήμιση σε εφ. της Λαμίας (1908)

   Συνολικά έγιναν 13 ταξίδια που διακίνησαν τους 27 μετανάστες της Χόχλιας. Οι περισσότεροι μετανάστες (17) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας, ενώ μόνον 7  - έφυγαν από τον Πειραιά. Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

    Οι περισσότεροι μετανάστες (7) έφυγαν με το πλοίο “Kaiser Franaz Josef I”  και ακολούθησε το πλοίο “King Alexander” με 5 μετανάστες. Η επιλογή του πλοίου είναι τυχαία. Τα πλοία “King Alexander” και “Constantinople” ήταν ελληνικής πλοιοκτησίας. Πάντως τα ξένα πλοία ήταν πολύ περισσότερα σε αριθμό από τα ελληνόκτητα και σχετικά πιο γρήγορα και φτηνότερα.

   Σε ένα ταξίδι με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” το 1914 ταξίδεψαν 6 μετανάστες της Χόχλιας. Με το πλοίο “King Alexander” το 1921 ταξίδεψαν 5 μετανάστες.

    Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5.

   Από τις οικογένειες της Χόχλιας, τα περισσότερα αριθμητικά ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : 

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες του Χόχλιας φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησαν οι πολιτείες της Νέας Υόρκης (9), της Ουάσινγκτον (7) και της Βιρτζίνια (7). Πιο συγκεκριμένα :

Στη Νέα Υόρκη (New York), Ν.Υ. πήγαν οι : Δημήτριος Σκαρτσιούνης (1906), Κων/νος Χολέβας (1906), Κων/νος Τσούνης (1907), Χαράλαμπος Κατσίφας (1909), Νικόλαος Τσούνης (1910), Ιωάννης Κατσίφας (1910), Νικόλαος Παπαγεωργίου (1910), Κων/νος Τσούνης (1914) και Θεόδωρος Λαγός (1921).

   Συνολικά στη Νέα Υόρκη πήγαν και εργάστηκαν 9 άνθρωποι της Χόχλιας.

Το Σποκάν (Spokane, 1895)

Στο Σπόκαν (Spokane), Ουάσινγκτον πήγαν οι : Ιωάννης Παπαγεωργίου (1910), Νικόλαος Σκαρτσούνης (1910), Χρήστος Αλεξανδρής (1914), Γεώργιος Κατσίφας (1914), Δημήτριος Κατσίφας (1914), Κων/νος Κατσίφας (1914) και Κων/νος Ντζαβός (1914).

   Συνολικά στο Σπόκαν πήγαν και εργάστηκαν 7 άνθρωποι της Χόχλιας.

Στο Τσάρλεστον (Charlestown) της Βιρτζίνια πήγαν οι : Γεώργιος Κατσίφας (1914), Κων/νος Κατσίφας (1921), Χρήστος Κατσίφας (1921) και Δημήτριος Τσιώνης (1921).

   Συνολικά στο Τσάρλεστον πήγαν και εργάστηκαν 4 άνθρωποι της Χόχλιας.

Πινακίδα στην είσοδο

Στο Μίντλεσμπρο (Middlesboro) του Κεντάκυ πήγαν οι: Λουκάς Κάρδας (1912) και Ταξιάρχης Κόρδας (1921).

   Συνολικά στο Μίντλεσμπρο πήγαν και εργάστηκαν 2 άνθρωποι της Χόχλιας.

Στη Σάρλοτβιλ (Charlottesville) της Βιρτζίνια πήγαν οι: Δημήτριος Κατσίφας (1922) και Δημήτριος Τσιώνης (1922).

   Συνολικά στη Σάρλοτβιλ πήγαν και εργάστηκαν 2 άνθρωποι της Χόχλιας.

   Μεμονωμένοι προορισμοί ήταν :

·         Στην Ουάσινγκτον D.C. πήγε ο Στυλιανός Σκαρτσούνης (1914).

·         Στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια πήγε ο Κων/νος Σκαρτσούνης (1912).

·         Στο Αϊντάχο (αόριστα) πήγε ο Γεώργιος Λαμπράκης (1912).

   Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 9 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν για να φέρουν κι άλλο άτομο της οικογένειας, αλλά και η στράτευση για να υπηρετήσουν την πατρίδα στους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Γεώργιος Κατσίφας : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1907-11 σε τόπο της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Σπόκαν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον.

2.    Δημήτριος Κατσίφας : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1907-11 στο Σπόκαν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Κωνσταντίνος Τσούνης : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1907-1912 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Κωνσταντίνος Κατσίφας : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1909-1914 στο Τσάρλεστον της Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 πάλι στον ίδιο προορισμό.

5.    Χρήστος Κατσίφας : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1911-1912 στο Σπόκαν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 στο Τσάρλεστον της Δυτ. Βιρτζίνια.

6.    Ταξιάρχης Κόρδας : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1909-1916 στο Μίντλεσμπρο του Κεντάκυ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 πάλι στον ίδιο προορισμό.

7.    Θεόδωρος Λαγός : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1909-11912 στο Σικάγο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 στη Νέα Υόρκη.

8.    Δημήτριος Κατσίφας : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1907-1912 στο Λόκερν της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1922 στη Σάρλοτβίλ (Charlottesville) της Βιρτζίνια.

9.    Δημήτριος Τσιώνης : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1907-1919 στο Τσάρλεστον της Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1922 στη Σάρλοτβίλ (Charlottesville) της Βιρτζίνια.

Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών της Δομνίστας

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Χόχλιας που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[4]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Χόχλιας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 α/α         Ονοματεπώνυμο          χρ. άφιξης      ηλικία    έγγαμος         Πλοίο που ταξίδεψε      Λιμάνι αναχώρησης

1           Αλεξανδρής Χρήστος             12-4-1914        11         όχι           Kaiser Franz Josef I          Πάτρα

2           Κάρδας Λουκάς                      21-10-1912      20         όχι           La Touraine                      Χάβρη

3           Κατσίφας (Κατούφας) Κων.   5-1-1921          47         ναι           King Alexander                 Πειραιεύς

4           Κατσίφας Γεώργιος 2             12-4-1914        36         ναι           Kaiser Franz Josef I          Πάτρα

5           Κατσίφας Γεώργιος 1             3-8-1914          37         ναι           Martha Washington           Πάτρα

6           Κατσίφας Δημήτριος              12-4-1914        25         όχι           Kaiser Franz Josef I          Πάτρα

7           Κατσίφας Δημήτριος              2-8-1922          34         ναι           Constantinople                 Πειραιεύς

8           Κατσίφας Ιωάννης                  24-6-1910        32         ναι           Italia                                 Νάπολη

9           Κατσίφας Κωνσταντίνος         12-4-1914        18         όχι           Kaiser Franz Josef I        Πάτρα

10         Κατσίφας Χαράλαμπος           15-4-1909        35         ναι            Laura                                Πάτρα

11         Κατσίφας Χρήστος                 5-1-1921          29         όχι           King Alexander                 Πειραιεύς

12         Κόρδας Ταξιάρχης                  5-1-1921          29         όχι           King Alexander                 Πειραιεύς

13         Λαγός Θεόδωρος                   5-1-1921          42         ναι           King Alexander                 Πειραιεύς

14         Λαμπράκης Γεώργιος             20-5-1912        18         όχι           Martha Washington           Πάτρα

15         Ντζαβός Κωνσταντίνος         12-4-1914        39         ναι           Kaiser Franz Josef I          Πάτρα

16         Παπαγεωργίου Ιωάννης         24-6-1910        17         όχι            Italia                                 Νάπολη

17         Παπαγεωργίου Νικόλαος        9-9-1910          35         ναι           Argentina                          Πάτρα

18         Σκαλτσούνας Δημήτριος        28-9-1906        18         όχι           Sofia Hohenberg                Πάτρα

19         Σκαρτσούνης Κωνσταντ.        20-5-1912        38         ναι           Martha Washington         Πάτρα

20         Σκαρτσούνης Νικόλαος          9-9-1910          17         όχι           Argentina                          Πάτρα

21         Σκαρτσούνης Στέλιος             16-5-1914        42         ναι           Kaiser Franz Josef I          Πάτρα

22         Τσιώνης Δημήτριος                 5-1-1921          35         ναι           King Alexander                 Πειραιεύς

23         Τσιώνης Δημήτριος                 2-8-1922          38         ναι           Constantinople                 Πειραιεύς

24         Τσούνης Κωνσταντίνος          6-12-1907        20         όχι           Laura                                Πάτρα

25         Τσούνης Κωνσταντίνος          12-4-1914        28         όχι           Kaiser Franz Josef I         Πάτρα

26         Τσούνης Νικόλαος                  27-4-1910        33         ναι           Oceania                            Πάτρα

27         Χολέβας Κωνσταντίνος          28-9-1906        25         όχι           Sofia Hohenberg              Πάτρα

Το κτίριο της Υπηρεσίας Μετανάστευσης (EllisIsland)

Χρονικό της μετανάστευσης

1. Η αρχή – Οι πρωτοπόροι

   Έγινε το 1906, από ένα ταξίδια που  έκαναν 2 τολμηροί νέοι άνθρωποι της Χόχλιας. Πιο συγκεκριμένα :

   Στις 11 Σεπτεμβρίου 1906, από το λιμάνι της Πάτρας, οι Δημ. Σκαλτσούνης και Κων. Χολέβας αναχώρησαν με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 28 Σεπτεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Από το αρχειακό υλικό πληροφορούμαστε επιπλέον ότι :

·         Ο Δημήτριος Σκαρτσιούνης ήταν τότε 18 ετών. Δήλωσε εργάτης και με 15 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Στυλιανός (δεν γράφτηκε επώνυμο).

·         Ο Κωνσταντίνος Χολέβας ήταν 25 ετών. Γεννήθηκε στη Χόχλια, αλλά ως τόπο τελευταίας διαμονής δήλωσε τη Φουρνά. Τελικός προορισμός του (με 18 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Κουλός.

2. Μεμονωμένες αναχωρήσεις στα έτη 1907 και 1909

   Στη διάρκεια του 1907 έγινε ένα μόνο μεμονωμένο ταξίδι, από τον Κωνσταντίνο Τσούνη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 19 Νοεμβρίου 1907 έφυγε με το πλοίο “Laura” και στις 6 Δεκεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 20 ετών. Ο πατέρας του στη Χόχλια λεγόταν Γεώργιος. Με 11 $ για τα πρώτα του έξοδα, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Τσοκανά.

   Στη διάρκεια του 1909 έγινε επίσης ένα μόνο μεμονωμένο ταξίδι, από το Χαράλαμπο Κατσίφα. Στις 29 Μαρτίου 1909, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Laura” και στις 15 Απριλίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν τότε 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στη Χόχλια ήταν η γυναίκα του Πολυξένη. Δήλωσε εργάτης και με 40 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωστ. Τσιούνης.

3. Αύξηση αναχωρήσεων στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία μεταναστευτικά ταξίδια (2 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο). Συνολικά έφυγαν 5 άνθρωποι της Χόχλιας.  Αναλυτικά έχουμε :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Νικόλαο Τσούνη. Στις 11 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Oceania” και στις 27 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 33 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Χόχλια λεγόταν Μαρία. Προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Επαμεινώνδα Μπαλάφα.

  Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 2 άτομα, τους Ιωάν. Κατσίφα και Ιωάν. Παπαγεωργίου. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από τον Πειραιά πήγαν με πλοίο στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης, στις 9 Ιουνίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Italia” και στις 24 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ιωάννης Κατσίφας ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελισάβετ. Ως τόπο γέννησης γράφτηκε Ευρυτανία (αόριστα) και ως τόπο τελευταίας διαμονής δήλωσε τον Πειραιά. Με 25 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος Επαμεινώνδας Μπαλάφας.

·         Ο Ιωάννης Παπαγεωργίου ήταν 17 ετών. Κι αυτός δήλωσε ως τόπο τελευταίας διαμονής τον Πειραιά. Στο χωριό είχε τη μητέρα του Μαρία. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, στην πόλη Σπόκαν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον πατέρα του Νικόλαο Παπαγεωργίου.

Ατμόπλοιο “Argentina”

  Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 2 άτομα.  Περιλάμβανε τους : Νικ. Παπαγεωργίου και Νικ. Σκαρτσούνη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 24 Αυγούστου ταξίδεψαν με το πλοίο “Argentina” και στις 9 Σεπτεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Γνωρίζουμε επίσης ότι :

·         Ο Νικόλαος Παπαγεωργίου ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Χόχλια λεόταν Ευαγγελή. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στο συγγενή του Χρήστο Χούπα.

·         Ο Νικόλαος Σκαρτσούνης ήταν 17 ετών. Η μητέρα του στη Χόχλια λεγόταν Δημητρούλα. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Σπόκαν της πολιτείας Ουάσινγκτον. Στην Αμερική ήταν ήδη ο πατέρας του Αριστ. Σκαρτσούνης[5].

4. Λιγότεροι μετανάστες στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 1 από μεμονωμένο). Συνολικά έφυγαν 3 άτομα της Χόχλιας. Πιο συγκεκριμένα :

  Η ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από 2 άτομα, τους Γεώρ. Λαμπράκη και Κων. Σκαρτσούνη. Στις 6 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 20 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Γεώργιος Λαμπράκης ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Κωνσταντίνος. Ως εργάτης σε φάρμα, με 22 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε[6] σε τόπο της πολιτείας Αΐντάχο, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο Λαμπράκη.

·         Ο Κωνσταντίνος Σκαρτσούνης ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε μάγειρας (cook). Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κώστας Καντερές.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

  Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Λουκά Κάρδα. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα με πλοίο έφτασε στη Γαλλία. Από το λιμάνι της Χάβρης, στις 12 Οκτωβρίου αναχώρησε με το πλοίο “La Touraine” και στις 21 Οκτωβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 20 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στη Χόχλια λεγόταν Μήτρος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 20 $ στην τσέπη) στο Μίντλεσμπρο (Middlesboro) του Κεντάκυ, κοντά στον αδερφό του Κωνσταντίνο Κάρδα.

5. Κορύφωση της μετανάστευσης στο 1914

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 2 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 8 άνθρωποι της Χόχλιας. Αναλυτικά έχουμε :

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1914 ήταν η μεγαλύτερη αριθμητικά και έφτασε τα 6 άτομα. Τη συγκρότησαν οι : Χρ. Αλεξανδρής, Γεώργ. Κατσίφας, Δημ. Κατσίφας, Κων. Κατσίφας, Κων. Ντζαβός και Κων. Τσούμας. Στις 30 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 12 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υλικό του αρχείου μας πληροφορεί γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Χρήστος Αλεξανδρής ήταν μόλις 11 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Η μητέρα του στη Χόχλια λεγόταν Μαρία. Με 25 $ μαζί του πήγαινε στο Σπόκαν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον για να συναντήσει τον πατέρα του Δ. Αλεξανδρή.

·         Ο Γεώργιος Κατσίφας ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό ήταν η γυναίκα του Ελένη. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά στο Σπόκαν της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Χ. Ευγενίου. Για το Γεώργιο Κατσίφα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξαναπάει την περίοδο 1907-1911 και εργάστηκε σε τόπο της πολιτείας  Ουάσινγκτον.

Ατμόπλοιο “Kaiser Franz Josef I”  (Photo: Richard Faber Collection)

·         Ο Δημήτριος Κατσίφας ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του στη Χόχλια λεγόταν Νικόλαος. Ως εργάτης (με 25 $ για τα πρώτα έξοδα) αναζητούσε δουλειά στην πόλη Σπόκαν της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στο θείο του Δ. Παπαγεωργίου. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική για το Δημήτριο Κατσίφα. Πρωτοπήγε την περίοδο 1907-1912 και εργάστηκε στον ίδιο τόπο.

·         Ο Κωνσταντίνος Κατσίφας ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στη Χόχλια λεγόταν Νικόλαος. Όπως και ο αδελφός του Δημήτριος (που προαναφέρθηκε), έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στο Σπόκαν της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στο θείο του Δ. Παπαγεωργίου.

·         Ο Κωνσταντίνος Ντζαβός ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Αγαπούλα. Προορισμός του (με 30 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Σπόκαν της  πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον ανεψιό του Γεώργιο Ντζαβό.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσούνης[7] ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σ. (ή Λ.) Καββαδίας. Για τον Κων-νο Τσούνη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε πρωτοπάει την περίοδο 1907-1912 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Στέλιο Σκαρτσούνη. Στις 4 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 16 Μαΐου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 42 ετών και παντρεμένος. Στη Χόχλια είχε τη γυναίκα του Αικατερίνη. Δήλωσε εργάτης και με 20 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στην Ουάσινγκτον D.C., κοντά στον αδερφό του.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Κατσίφα. Στις 20 Ιουλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Αυγούστου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Χόχλια λεγόταν Ολυμπιάς. Προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Τσάρλεστον της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνστ. (Gust) Μπαλάφας.

6. Τελευταίες αναχωρήσεις στα έτη 1921 και 1922 - Επίλογος

   Στη διάρκεια του 1921 έγινε μόνο μία ομαδική άφιξη στην Αμερική, που αριθμούσε 5 άτομα. Περιλάμβανε τους : Κων. Κατσίφα, Χρ. Κατσίφα, Ταξ. Κόρδα, Θεόδ. Λαγό και Δημ. Τσιώνη. Στις 16 Δεκεμβρίου 1920, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “King Alexander” και στις 5 Ιανουαρίου 1921 αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας γνωρίζει επιπλέον ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Κατσίφας[8] ήταν 47 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Γεωργούλα. Με 40 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Τσάρλεστον της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο κουνιάδος του Γεώργ. Τσώνης (ή Τσούνης). Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Κωνστ. Κατσίφα στην Αμερική. Πήγε για πρώτη φορά την περίοδο 1909-1914 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

Ατμόπλοιο “King Alexander”

·         Ο Χρήστος Κατσίφας ήταν 29 ετών. Ο πατέρας του στη Χόχλια λεγόταν Νικόλαος. Ως εργάτης, με 40 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά στο Τσάρλεστον της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Τσούνης. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Χρ. Κατσίφας την περίοδο 1911-1912 και εργάστηκε στο Σπόκαν της πολιτείας Ουάσινγκτον.

·         Ο Ταξιάρχης Κόρδας ήταν 29 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Με 25 $ μαζί του, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Μίντλεσμπρο του Κεντάκυ, κοντά στον αδελφό του Λούη Κόρδα. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Ταξιάρχη Κόρδα στις ΗΠΑ. Είχε πρωτοπάει την περίοδο 1909-1916 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

·         Ο Θεόδωρος Λαγός ήταν 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Χόχλια λεγόταν Φώτω. Ο τελικός προορισμός του (με 38 $ για τα πρώτα έξοδα) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Σκαρλάτος. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Θεόδωρος Λαγός την περίοδο 1909-1912 και εργάστηκε στο Σικάγο.

·         Ο Δημήτριος Τσιώνης ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Με 34 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Τσάρλεστον της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον αδερφό του Γεώργιο Τσιούνη.

   Στη διάρκεια του 1922 έγινε μόνο μία ομαδική αναχώρηση από 2 άτομα, τους Δημ. Κατσίφα και Δημ. Τσιώνη. Στις 30 Ιουνίου 1922, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Constantinople” και στις 2 Αυγούστου “πάτησαν πόδι” στην Αμερική. Ξέρουμε επίσης ότι :

·         Ο Δημήτριος Κατσίφας ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Ήταν ξενοδόχος-πανδοχέας (Inn keeper). Η γυναίκα του στη Χόχλια λεγόταν Ελένη. Με 60 $ μαζί του πήγαινε στη Σαρλοτβίλ (Charlottesville) της Βιρτζίνια, όπου είχε τον αδερφό του Χρήστο Κατσίφα. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Δημ. Κατσίφα στις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά πήγε την περίοδο 1907-1912 και εργάστηκε στο Λόκερν της πολιτείας Ουάσινγκτον.

·         Ο Δημήτριος Τσιώνης ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Ως επάγγελμα δήλωσε ξυλουργός (carpenter). Στη Χόχλια είχε τη γυναίκα του Αθηνά. Τελικός προορισμός του, με 75 $ στην τσέπη, ήταν η Σαρλοτβίλ της Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Ευάγ. Τσιούνη. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Δημ. Τσιώνης, την περίοδο 1907-1919 και εργάστηκε στο Τσάρλεστον της Δυτ. Βιρτζίνια.

----

Βιβλιογραφία

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Γενικές απογραφές πληθυσμού (1889, 1896, 1920).

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκ amfictyon.blogspot.gt

iv.   περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

v.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

3.    Βιβλία, Άρθρα, Ιστοσελίδες

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.    Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.   Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Αν πάρουμε ως βάση τον πληθυσμό του 1896, δηλ. 265 κατοίκους, τότε για τους 27 μετανάστες, το ποσοστό βρίσκεται 10 %.

[3] Βρέθηκαν 2  αναλφάβητοι στο σύνολο των μεταναστών της Χόχλιας (δηλ. ποσοστό 7 %).

[4] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[5] Το περίεργο είναι ότι ο πατέρας του γράφτηκε στο Αϊντάχο (αντί για τον ίδιο προορισμό με το γιο του). Μπορεί όμως να είναι λάθος του αρχείου.

[6] Αρχικά γράφτηκε ως τόπος προορισμού το Σπόκαν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, αλλά έγινε αλλαγή του τόπου αυτού που όμως είναι δυσανάγνωστη.

[7] Είναι κακογραμμένο το επώνυμο και διαβάζεται σχεδόν ως Τσούμας. Δεν πρέπει να είναι σωστό όμως και το πιθανότερο είναι Τσούνης Κωνσταντίνος, εφόσον - όπως δήλωσε - το 1907 είχε ξαναπάει στην Αμερική. Πριν 7 χρόνια, δηλ. θα ήταν 20-21 ετών, που συμφωνεί με τα στοιχεία του Κωνσταντίνου Τσούνη (αναφέρεται στο έτος 1907).

[8] Έχει γραφτεί ως Κατούφας (Katoufas). Νομίζω όμως ότι το σωστό είναι Κατσίφας.

Δασικός δρόμος από Χόχλια προς Βράχα