Προλεγόμενα
Η Μονή είναι γνωστή στο Πανελλήνιο και ευρύτερα, είναι δε συνδεμένη
τοπικά και ιστορικά με την Υπάτη. Από τόπος λατρείας και προσευχής, αναδείχθηκε
σε κέντρο εκπαίδευσης, οικολογίας, αλλά κύρια κοινωνικής προσφοράς στο
συνάνθρωπο. Είναι σημείο αναφοράς για τη Φθιώτιδα και προσκυνηματικός
προορισμός. Σ’ ένα όμορφο τοπίο, μέσα στο δάσος, στην πλαγιά της Οίτης το
μοναστήρι απέχει 30 χλ. απ’ τη Λαμία.
Η γραφή τούτη αποβλέπει στην απόδοση της ιστορίας της Μονής, με όσο
γίνεται συνοπτικό τρόπο, που να αναδείξει τη διαχρονική προσφορά των ανθρώπων
που την υπηρέτησαν.
Μοναστική τοπική προϊστορία
Από την προφορική παράδοση αναφέρεται το «Παλαιομονάστηρο» που ήταν ένα
από τα παλαιότερα μοναστικά κέντρα της περιοχής Υπάτης. Σ’ αυτό μόνασε ο
Δανιήλ, ο οποίος καταγόταν από το «Κάστρο των Πατρών», δηλ. το κάστρο της
σημερινής Υπάτης (παλιά λεγόταν Νέα Πάτρα[1]
και Πατρατζίκ). Αναφέρεται η επίσκεψη[2]
που έκανε ο Δανιήλ στον όσιο Νικήτα[3]
εκ Θηβών στη μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καμένων Βούρλων της οποίας είναι ο
κτίτωρ. Αναφερόμαστε στον 11ο και 12ο αιώνα. Ο Δανιήλ είναι ο πρώτος οικιστής
και πιθανά ο κτίτωρ του «Παλαιομονάστηρου». Τη χριστιανική ζωή του διήλθε στο
κελί του και το 1.100 μ.Χ. “πλήρης ημερών
γεγονώς, τω Κυρίω το πνεύμα παρέδωκεν”. Ο Δανιήλ ανεδείχθη όσιος και η
μνήμη τιμάται στις 23 Ιουνίου.
Από διηγήσεις ντόπιων αναφέρεται η μεγάλη περιουσία αυτού του παλιού
μοναστηριού, σε χωράφια (καλλιεργήσιμα και δάσος) και σε κτηνοτροφία (με
χιλιάδες αιγοπρόβατα και βόδια). Το μαρτυρούν επίσης τα τοπωνύμια
“Καλογερόστανη”, “Καλογερόβρυση”, κ.ά. Ήταν αφιερωμένο στην Παναγία. Είναι
άγνωστος ο χρόνος ίδρυσης[4]
και λειτουργίας του και γκρεμίστηκε μετά από κάποια φυσική καταστροφή (πιθανά
από καθίζηση ή κατολίσθηση του εδάφους).
Προφανώς το Παλαιομονάστηρο μπορεί να θεωρηθεί πρόγονος της σημερινής
μονής Αγάθωνος. Όμως ακολούθησε εγκατάλειψη και τα κτίσματα ερειπώθηκαν. Στην
καταστροφή συνετέλεσαν οι κατολισθήσεις. Αναφέρεται ως πιθανή αιτία επίσης και
η διαμάχη εικονομάχων-εικονολατρών στα χρόνια εκείνα. Η μόνη σκέψη και σκοπός
ήταν η αναζήτηση της εικόνας της Παναγίας του παλιού μοναστηριού.
Ο Αγάθων και η εικόνα της Παναγίας
Μετά από 1-2 αιώνες, μετά τα μέσα του 14ου αι., στη θέση[5]
όπου ήταν τα χαλάσματα του παλιού μοναστηριού, σε ασκητική καλύβα πιθανά, ήρθε
και εγκαταστάθηκε ο μοναχός Αγάθων. Ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά γι’ αυτόν. Η
καταγωγή του είναι αβέβαιη, αν προερχόταν από την περιοχή Υπάτης ή ήταν
πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία[6].
Υπάρχει και η πιθανή άποψη[7]
ο μοναχός Αγάθων να ήταν συμμοναστής[8]
με τον Αθανάσιο το Μετεωρίτη. Θυμίζουμε ότι ο Αθανάσιος[9]
ο Μετεωρίτης (1302-1380), στην κόψη ενός κατακόρυφου γκρεμού (Μετέωρα) περί το
1340 μ.Χ. έκτισε τη μονή, οργάνωσε την πρώτη συστηματική μοναστική κοινότητα
και οικοδόμησε το ναό της Θεομήτορος.
 |
|
Ο Όσιος Αγάθων
(δια χειρός Βασιλ. Σίμου) |
Αργότερα, κοντά στο χωριό Λυχνός, πλησιέστερα στη θέση της σημερινής μονής, ο Αγάθων έκτισε σε σταθερό έδαφος τη λιτή σκήτη του.
Ένα όραμα κατά τη διάρκεια των προσευχών του, που επαναλήφθηκε τρεις διαδοχικές
φορές ήταν το ουράνιο μήνυμα και η απάντηση στο σκοπό της ζωής του.
Ξημερώνοντας η 6η Αυγούστου (εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος) του έτους 1400,
περπατώντας με άνωθεν καθοδήγηση στην πλαγιά του βουνού, σε παρακείμενο δάσος, ανάμεσα
σε πουρνάρια, βρήκε την είσοδο σπηλιάς[10].
Μέσα σ’ αυτήν βρέθηκε η αγία και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Θεοτόκου
Βρεφοκρατούσας του Παλαιομονάστηρου.
Η δημιουργία της μονής Αγάθωνος
Πότε κτίστηκε η μονή παραμένει άγνωστο. Ο πρώτος ιδρυτής της μονής (κατά
τον Ι. Βορτσέλα) ονομαζόταν Αάθων (ή
Αγάθων) ή ορθότερο Αγαθώνη[11].
Πάντως, η ανέγερση του Καθολικού της
μονής τοποθετείται το 15ο αιώνα, με πολλές όμως μεταγενέστερες
παρεμβάσεις. Το έτος 1.500 ο Κωνστ. Παπαρρηγόπουλος χρονολογεί τη μονή στην
Ιστορία του. Το ίδιο υποστηρίζει και το Λεξικό Ελευθερουδάκη. Από το 17ο αι.
πέντε τουρκικά φιρμάνια και άλλα επίσημα έγγραφα αναγράφουν το επώνυμο Μονή της
Αγαθώνης[12].
Τη νύχτα της 4ης Οκτωβρίου 1740, έγινε[13]
ισχυρός σεισμός[14] με
επίκεντρο τις Θερμοπύλες, από τον οποίο κατέρρευσαν όλα τα πλινθόκτιστα σπίτια[15]
(300-400) των χριστιανών στη Λαμία. Τα χωριά Θερμοπύλες, Μώλος, Ρεγγίνι και
Υπάτη (Παλαιά Πάτρα) καταστράφηκαν. Κατέρρευσε και η Μονή Αγάθωνος.
Με άδεια της Υψηλής Πύλης, το έτος 1745 αποφασίστηκε η ανοικοδόμηση της
Μονής παρά το χωρίον Μάρμαρα (ή Μαρμαρά), όπως λέει η τουρκική απόφαση
(Ιλιάμιον). Ο ναός της Μονής (Καθολικό) βυζαντινού ρυθμού, αφιερωμένος στην
Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι “θαυμάσιο αρχιτεκτονικό οικοδόμημα”, όπως το
χαρακτηρίζει ο Ιωάν. Βορτσέλας.
Σε περίληψη (που έγινε από τον γράφοντα) δίνεται το κείμενο της απόφασης
(Ιλιάμιον), η αξία του οποίου έγκειται στην περιγραφή της κατάστασης της μονής
το 1745, δηλ 5 χρόνια μετά το σεισμό:
“ Ηγούμενος της Μονής
ήταν ο παπα-Χρήστος. … Από την αυτοψία
που έκανε το Συμβούλιο, με παρατήρηση στα τέσσερα μέρη του μοναστηριού, είδε
ότι οι θόλοι γκρεμίστηκαν, οι νεροχύτες βγήκαν και οι τοίχοι από τις τέσσερις
μεριές γκρεμίστηκαν.
Τα χωριά πλησίον του μοναστηριού δεν έχουν
εκκλησίες και είναι απόλυτος ανάγκη να κτιστεί όλο το μοναστήρι. Γι’ αυτό το
Συμβούλιο αποφάσισε ομόφωνα την επισκευή του μοναστηριού.
Το μοναστήρι είναι μεγάλο. Από τη δεξιά και
την αριστερή πλευρά είχε δύο πέτρινους θόλους. Είχε δωμάτια (οντάδες) με πάτωμα
και κεραμοσκεπή. Δεξιά κι αριστερά είχε δύο άλλα δωμάτια (οντάδες) μικρά με
τρία παράθυρα και ξύλινες πόρτες. Το μοναστήρι είχε δεκατρία μεγάλα παράθυρα με
τζάμια. Η εκκλησία κάτω από τους θόλους ήταν ζωγραφισμένη (αγιογραφίες). Το
άγιο βήμα είναι διαιρεμένο σε δύο, το δε Σκευοφυλάκιο έχει 16 ντουλάπια για
βιβλία κι άλλα 8 ντουλάπια πάλι για βιβλία.
Ο θόλος θα στηριχθεί επάνω σε τέσσερις
κολόνες. Στη μέση θα γίνει μια πόρτα με ύψος 9 πήχες. Το ύψος σε όλους τους
θόλους θα είναι 7 πήχες από την επιφάνεια της γης.
Καθόρισαν τις διαστάσεις (μήκος 9 ½ πήχες
και πλάτος 8 ½ πήχες). Έξω από την πόρτα του μοναστηριού, όπου είχαν το χαγιάτι
θα γίνει μήκος 11 ½ πήχες και ύψος 4 πήχες από τη γη, με 12 στύλους, το πάτωμα
με ξύλο και κεραμίδια στη στέγη.
Τα τείχη του μοναστηριού έξω από τα 4 μέρη
θα είναι έως 9 αγκωνάρια, οι θόλοι ασβεστόκτιστοι και κεραμοσκεπείς. …”
Η απόφαση ελήφθη το αραβικό έτος[16]
1.158 (ή έτος 1.745 του Γρηγοριανού ημερολογίου).
Είναι ναός Βυζαντινού-αγιορείτικου σταυροειδούς τρουλλαίου σύνθετου
τετρακιόνιου ρυθμού, δηλ. σε σχήμα σταυρού, με 4 κολώνες στο εσωτερικό του. Από
το κυρίως κτίσμα εξέχουν και τέσσερα μικρά παρεκκλήσια. Παρόμοιο θεωρείται το
Καθολικό της Μονής Αντίνιτσας[17]
στη Φθιώτιδα και της Μονής Γαλατάκη στην Εύβοια.
 |
| Κάτοψη του Καθολικού (σχέδιο Παύλου Λαζαρίδη) |
Τα 4 παρεκκλήσια είναι αφιερωμένα στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, στους
Αγίους Αποστόλους, στον Άγιο Χαράλαμπο και στον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο. Βόρεια
αυτών υπάρχει το παρεκκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, με κύριο
αγιογράφο του τον Κώστα Θετταλό.
Η μονή Αγάθωνος στο 19ο αι.
Σύμφωνα με κάποια παράδοση, τη μονή ανοικοδόμησε ο Δημάκης[18]
Χατζηαναγνώστου ή Δημάκης Χατζή Αναγνώστου Οικονόμου, που ήταν προεστώς της
επαρχίας Πατρατζικίου[19]
και διοικητής των Χριστιανών, όπως ήταν και ο πατέρας του Χατζηχρήστος[20]
Αναγνώστου Οικονόμου (γνωστοί ως Χατζαίοι). Στο μονή παρεκκλήσι του Αγίου
Χαραλάμπους της μονής υπάρχει η εικόνα του Δημάκη, που όμως είναι στο πρόσωπο
και στο κάλυμμα κατεστραμμένη. Αυτή η εικόνα φέρει γύρω από την κεφαλή τις
λέξεις “Ο ΑΡΧΩΝ ΔΗΜΑΚΗΣ” με κεφαλαία
βυζαντινά γράμματα και τον παριστάνει να κρατά στο αριστερό χέρι ζωγραφιστό
ομοίωμα της μονής.
Το 1805, σε κειμήλιο της μονής αναγράφεται Μονή Αγάθωνος, αλλά κοινά λέγεται μονή της Αγάθωνης. Στις 10-9-1810, ο ιερομόναχος Κωνσταντίνος Δημητριάδης, 60
ετών, εκ Τσούκας Υπάτης, έγραψε Ακολουθία
της Υπεραγίας Θεοτόκου Δεσποίνης Ημών Θεοτόκου της επιλεγομένης του
Αγάθωνος (για την εύρεση της θαυματουργού εικόνας).
Το 1810 ο περιηγητής Πουκεβίλ έγραψε ότι η μονή Αγάθωνος (τη γράφει
“Αγάθεμι”) είχε 15 σπίτια.
Την περίοδο της ελληνικής επανάστασης η μονή ήταν ορμητήριο του
οπλαρχηγού Κοντογιάννη και άλλων κλεφτών. Στις 18 Απριλίου 1821, οι οπλαρχηγοί
Πανουργιάς και Τράκας οργάνωσαν ελληνική
επίθεση από τις Κομποτάδες εναντίον των Τούρκων του Πατρατζικίου και Βογομύλων.
Με ορμή κατέλαβαν τους Βογομύλους και
τότε[21]
“εκινήθησαν και οι εν τω Μοναστηρίω της
Αγάθωνης υπό τον Κοντογιάννην και διαβάντες τον Ξηριάν έπεσον εις την συνοικίαν
Μεσαλάν, απεδίωξαν τους εκεί οχυρωθέντας Τούρκους και εισήλθον εις την πόλιν…”.
Οι 35 μοναχοί της Μονής ακολούθησαν
τον Μήτζο Κοντογιάννη.
 |
| Η Ιερή Εικόνα της Παναγίας |
Στα τέλη Ιουνίου 1822 έγινε μεγάλο κακό στη μονή. Ο Μαχμούτ πασάς ή Δράμαλης, κατά την εκστρατεία του, περνώντας απ’ τη Φθιώτιδα λεηλάτησε και παρέδωσε στις φλόγες τη μονή Αγάθωνης, οπότε και η εικόνα της Παναγίας έπαθε κάποιες φθορές. Τότε καταστράφηκε μια μικρότερη εικόνα της Παναγίας, η οποία όμως το 1869 αντικαταστάθηκε με άλλη ισομεγέθη (φορητή εικόνα σε προσκυνητάρι), η οποία αγιογραφήθηκε στο Άγιον Όρος. Κι αυτή φέρει αργυρό επικάλυμμα.
Από την πυρκαγιά του 1822 διασώθηκαν πολύτιμα κειμήλια και ιερά λείψανα
αγίων. Όμως καταστράφηκε η πλουσιότατη βιβλιοθήκη της Μονής και χάθηκαν
πολύτιμα έγγραφα και βιβλία.
Η δημιουργία του νεοελληνικού κράτους βρήκε εγκαταλειμμένη τη Μονή,
εφόσον οι μοναχοί έφυγαν την 1η Μαΐου 1821. Επέστρεψαν στο μοναστήρι στις 14
Νοεμβρίου 1833. Από τους 35 πατέρες που έφυγαν το 1821, επέστρεψαν μόνο 3. Χρέη
ηγουμένου ασκούσε ο Γρηγόριος, ανεψιός του ηγουμένου Θεοκλήτου, με εφημέριο τον
ιερομόναχο Κωνστάντιο και ψάλτη το γέρο-Γερμανό. Εκεί βρήκαν ένα σπίτι με
αχυρώνα, όπου διέμεναν και εκεί λειτουργούσαν.
Τελευταίος προεπαναστατικός επίσκοπος Ζητουνίου
ήταν ο Δανιήλ[22].
Από το 1819 εξελέγη ο Νικηφόρος, ως επίσκοπος Ζητουνίου, μετά την παραίτηση του
προκατόχου του Θεοφάνη. Ο Νικηφόρος απεβίωσε το 1828. Από τότε μέχρι το έτος 1833
η Επισκοπή Ζητουνίου παρέμεινε χηρεύουσα, μετά δε από διάταγμα του βασιλικού
επιτρόπου Ρίζου Ιακωβάκη, ανέλαβε ως τοποτηρητής ο ιερομόναχος πρωτοσύγκελος
Γρηγόριος[23].
Με διάταγμα της 21-11-1833 διορίστηκε Επίσκοπος Φθιώτιδος[24]
ο Ιάκωβος Παπαγεωργίου (ο οποίος μέχρι τότε ήταν Επίσκοπος Ευρίπου, κατά την
περίοδο 1827-1833).
Το 1933, η Κυβέρνηση (με τη σύμφωνη γνώμη
της Ι. Συνόδου) αποφάσισε να καταργήσει όλα τα άλλα μοναστήρια του νομού
Φθιώτιδας, εκτός της μονής Αγάθωνος, η οποία επιπλέον «υποβάλλεται εις φόρον». Με διάταγμα του Όθωνα (το υπογράφουν οι 3
αντιβασιλείς) «περί φορολογίας και μισθώσεως των μοναστηριακών», τα έρημα
μοναστήρια διαλύονται και όσα έχουν μέχρι 6 μοναχούς, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να
μετατεθούν σε άλλα μοναστήρια. Δεν είναι γνωστός ο λόγος που η μονή Αγάθωνος
εξαιρέθηκε, εφόσον είχε μόνο 3 μοναχούς. Πάντως όλοι οι μοναχοί των άλλων μονών
που τις έκλεισε η κυβέρνηση, υποχρεώθηκαν να εγκατασταθούν στη μονή Αγάθωνος.
 |
|
Η πρώτη σφραγίδα
της Μονής
(1834) |
Να αναφερθούν δύο μοναχοί που ήρθαν να
υπηρετήσουν τη μονή. Ο Αβραάμ Κωνσταντίνου, 50 ετών, από χωριό της Λαμίας (ήρθε
το 1833) και ο ιερομόναχος Δαμιανός Αθανασίου, 68 ετών, από το Λιανοκλάδι (ήρθε
το 1835).
Έγγραφο (στις 8-10-1835) του
μητροπολίτη Φθιώτιδος προς τον Έπαρχο Φθιώτιδος αναφέρει τη δυστροπία των
μοναχών από διαλυθείσες Μονές της Φθιώτιδας, να μονάσουν στη διατηρηθείσα μονή
της Αγάθωνης. Στις 3-12-1835 γίνεται έγγραφη παρατήρηση προς τον ηγούμενο της
Μονής Αγάθωνης, διότι «οι υπ’ αυτόν μοναχοί στερούνται των αναγκαίων». Ο
μητροπολίτης ζητά (29-6-1835) από τους μοναχούς να μεταβούν στη μονή Αγάθωνης
για εκλογή νέου ηγουμένου της και ταυτόχρονα να εγκατασταθούν[25]
εκεί : « … προς άπαντας τους πατέρας των διαλυθέντων Μοναστηρίων Φθιώτιδος,
προς εγκαταβίωσίν των εις την Ι. Μ. Αγάθωνης ».
Στην πρώτη σφραγίδα της Μονής μετά την
απελευθέρωση, το 1840, την αναγράφει ως Μονή της Αγαθώνης. Ως ηγούμενος αυτής ανέλαβε ο ιερομόναχος Γρηγόριος από το
1840 μέχρι το 1854.
Το 1851 πεθαίνει ο Επίσκοπος Φθιώτιδος Ιάκωβος. Το επόμενο
έτος 1852, στην επισκοπή Φθιώτιδος προστίθεται και η επαρχία Λοκρίδος[26].
Τον Οκτώβριο του 1852 αναλαμβάνει επίσκοπος Φθιώτιδος ο Καλλίνικος Καστόρχης.[27]
Μαρμάρινη επιγραφή του έτους 1852
αναφέρει προσθήκες και νέες κατασκευές σε κτίσματα της Μονής Αγάθωνος.
Συγκεκριμένα γράφει :
“Τα συνεχόμενα ταύτα κελλία μετά της αυτού
περιοχής και του παρακείμενου αχυρώνος ανηγέρθησαν επιμελεία του ηγουμένου της
Ιεράς Μονής Αγάθωνος Κωνσταντίνου Δημητριάδου και των συμβούλων Δαμιανού και
Καλλινίκου - 11 Ιουλίου 1852”.
 |
| Το Κωδωνοστάσιο της Μονής |
Μία στήλη πίσω από το Ιερό Βήμα του Καθολικού, νότια είναι το Κοιμητήριο,
γράφει ότι : “Εκτίσθη δαπάναις Δημητρίου
Χατζίσκου, εν έτει 1855 επί της ηγουμενείας Κωνσταντίου ιερομονάχου”.
Ακολούθησαν άλλες πολλές κατασκευές.
Το 1858 σε πίνακα[28]
των Μοναστηρίων της Ελλάδος, η Μονή της Αγάθωνης (Κοίμηση της Θεοτόκου) στο Δήμο Υπάτης καταγράφει 1
μοναχό. Ηγούμενος της μονής Αγάθωνος τη διετία 1858-1860 ήταν ο ιερομόναχος
Διονύσιος. Σε απουσία του, χρέη ηγουμένου ασκούσε ο μοναχός Αλύπιος Γεωργίου.
Το 1859 κτίστηκε το Κωδωνοστάσιο, όπου υπάρχει η επόμενη επιγραφή :
"ΤΟ ΚΟΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟΝ ΤΟΥΤΟ
ΕΚΤΙΣΘΗ ΔΙ’ ΕΞΟΔΩΝ ΤΩΝ κ. ΚΩΝ ΚΟΥΤΡΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΑΥΤΟΥ Γ. ΑΝΑ. ΑΘ. ΙΩ. ΣΠ.
ΑΙΚ. ΚΟΥΤΡΕΗ ΕΠΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΑΛΗΠΙΟΥ Χ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΑΚΑΚΙΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
ΚΩ. Χ ΕΝ ΕΤΕΙ 1859 ΜΑΡΤΙΟΥ 3".
Το 1860 αναλαμβάνει ηγούμενος της μονής ο
ιερομόναχος Γεννάδιος Δημητριάδης. Είχε ίσως τη μακροβιότερη θητεία,
παραμένοντας στη θέση αυτή για 35 χρόνια, μέχρι το 1895. Ενδιάμεσα για μικρά
χρονικά διαστήματα τον αντικαθιστούσαν άλλοι.
Στη μονή προσήλθαν και παρέμειναν : ο ιεροδιάκονος Μιχαήλ Λωκόπουλος από
τα Καλάβρυτα, που ήρθε στη μονή το 1861 (σε ηλικία 50 ετών), ο μοναχός Άνθιμος
Νικολαΐδης από την Πετρομαγούλα Ορχομενού, που ήρθε στη μονή το 1865 (σε ηλικία
35 ετών), ο μοναχός Δανιήλ Τσώρης από το Κρίκελο Ευρυτανίας, που ήρθε το 1868
(σε ηλικία 48 ετών), ο μοναχός Αγάπιος Ιωάννου, από τη Σουβάλα, που ήρθε το
1870 (σε ηλικία 27 ετών), ο ιερομόναχος Στέφανος Βακατσάνος από την Άμφισσα,
που ήρθε το 1873 (σε ηλικία 55 ετών), ο μοναχός Κωνστάντιος Δελιμάρας από τη
Γραμμένη, που ήρθε το 1884 (σε ηλικία 40 ετών, ο πρεσβύτερος Αγαθάγγελος
Καλλινίκου από την Καλλιθέα Σπερχειάδος, που ήρθε το 1888 (σε ηλικία 65 ετών),
ο μοναχός Βησσαρίων Καλαμάρας από την Καλλιθέα Σπερχειάδος, που ήρθε το 1893
(σε ηλικία 40 ετών) και ο αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Τσάπος από την Κάλυμνο, που
ήρθε το 1895 (σε ηλικία 42 ετών).
Το 1865, το Επαρχιακό Συμβούλιο Φθιώτιδος,
με πράξη του απαίτησε από τη Νομαρχία Φθιωτιδοφωκίδος τον έλεγχο των
λογαριασμών διαχείρισης της περιουσίας της Μονής Αγάθωνος στα έτη 1865, 1866
και 1867 για αποκάλυψη των καταχρήσεων και του υπαίτιου. Για το διαχειριστή
πανοσιολογιώτατο Διονύσιο Στεφανόπουλο, πρώην ηγούμενο της Ι. Μ. Αγάθωνος και
μετά της Ι. Μ. στη Μαλεσίνα Λοκρίδος η τοπική εφ. ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ, ζητά από το
Υπουργείο των Εκκλησιαστικών την ταχεία “θεραπεία του κακού”, απειλώντας να
δημοσιεύσει στοιχεία μάλλον δυσάρεστα γι’ αυτόν.
Στο άνω μέρος της κεντρικής πύλης της μονής υπάρχει επιγραφή , που
αναφέρει: “Η ανατολική πλευρά και τόδε
περιτείχισμα ωκοδόμησαν επιμελεία του πανοσιοτάτου ηγουμένου της Ιεράς Μονής
Αγάθωνος κ. Γενναδίου Δημητριάδου και των περί αυτόν συμβούλων Ακακίου,
Φιλίππου και Ησαΐου-Γεωργίου εν έτει 1872 Ιουνίου 29”.
Το 1877, κατά την τρίτη εκστρατεία για
απελευθέρωση της Θεσσαλίας, με τμήμα τακτικού στρατού που έφυγε[29] από τη Λαμία, εψάλλη αγιασμός στον οποίο έλαβε μέρος
και ο ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγάθωνος Γεννάδιος Δημητριάδης, που βρέθηκε στη
Λαμία από μέρες και ευλόγησε επίσης τη σημαία του στρατού.
Το 1877 πεθαίνει ο μητροπολίτης Φθιώτιδος Καλλίνικος Καστόρχης.
Ακολουθούν 17 χρόνια (μέχρι το 1894), με την επισκοπή Φθιώτιδος ακέφαλη. Τον
Οκτώβριο του 1894 ανέλαβε ως επίσκοπος Φθιώτιδος ο Κωνσταντίνος Καλοζύμης[30],
που είχε - δυστυχώς - μόνο 7ετή θητεία (πέθανε το Δεκέμβριο του 1901).
Στη γενική απογραφή πληθυσμού to 1889 και το
1896, η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή Αγάθωνης είχε 16 άρρενες συνολικά.
Μετά το Γεννάδιο Δημητριάδη, το 1895, στη θέση του ηγουμένου της μονής
αναδείχθηκε ο αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Τσάπος. Παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το
1899, οπότε ανέλαβε ο ιερομόναχος Ιερεμίας Πλέτσης.
Η Ι. Μ. Αγάθωνος στον 20ό αιώνα (μέχρι το 1940)
Στη Μονή γίνεται αγιογραφικό έργο. Στο ιερό (άδυτον) του Καθολικού
υπάρχουν τέσσερις εικόνες των μοναχών Ιωσαφαίων εν Άθω (του Ιησού, της
Παναγίας, του Προδρόμου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου). Επίσης στους
αγιογράφους αδελφούς Ιωσαφαίους αποδίδονται και οι εικόνες του τέμπλου.
Στη θαυματουργό ιερά εικόνα της Παναγίας τέθηκε αργυρό επικάλυμμα, που
είναι έργο του Ι. Α. Νικητοπούλου, Αθήναι, 1906, όπως σημειώνει σχετική
επιγραφή. Κάτω από το επικάλυμμα υπάρχει άλλη επιγραφή που αναφέρει “Δέησις του
δούλου του Θεού Κωνσταντίνου εις αιώνιον μνημόσυνον, 1812”.
Το 1906 επίσης αγιογραφήθηκαν ο Παντοκράτωρ και οι τέσσερις μεγάλοι
προφήτες (Ησαΐας, Ιερεμίας, Ιεζεκιήλ και Δανιήλ). Είναι έργα του Ν.
Αργυροπούλου. Επίσης και η Πλατυτέρα. Οι τοιχογραφίες είναι νεότερες
αντικαθιστώντας τις παλιές που καταστράφηκαν από την πυρκαγιά του 1822. Είναι
έργα του Γ. Σαραφιανού και έχουν δυτικότροπες επιδράσεις. Το σημερινό
ξυλόγλυπτο τέμπλο αντικατέστησε το παλιότερο που καταστράφηκε.
Το 1907-08 η Μονή Αγάθωνος είχε 10 μοναχούς[31].
Ηγούμενος ήταν ο Ιερεμίας Πλέτσης.
Το 1908 έγιναν - στη μνήμη Ιωάννου Δ. Ζουλούμη (υπάρχει σχετική επιγραφή
στα αριστερά) - η ευρεία πύλη εισόδου στον ιερό ναό με το λευκό σκαλισμένο
μάρμαρο, όπως και τα δύο θολωτά καλλιμάρμαρα παράθυρα με χρωματιστά γυαλιά.
Κατά την πρώτη δεκαετία του αιώνα το μοναχικό έργο ήρθαν να μονάσουν : ο
μοναχός Ιερεμίας Τουραλόπουλος από την Αθήνα, που ήρθε το 1900 (σε ηλικία 50
ετών), ο ιερομόναχος Αμφιλόχιος Παπαδημητρίου από το Παλαιοκάτουνο, που ήρθε το
1902 (σε ηλικία 30 ετών), ο μοναχός Κοσμάς Τσιόπελας από το Ασλάναγα Καλαμών,
που ήρθε το 1902 (σε ηλικία 35 ετών), ο μοναχός Άνθιμος Πολίτης από το Νεοχώρι
Υπάτης, που ήρθε το 1902 (σε ηλικία 42 ετών) και ο μοναχός Ακάκιος Κουτσούρας από
τον Κων/νο Αυδανίας, που ήρθε το 1905 (σε ηλικία 45 ετών).
Την περίοδο 1900-1918 ολοκληρώθηκε η αμαξιτή οδός από την Υπάτη, που επέτρεπε
να μεταφέρονται με άμαξα[32]
οι μοναχοί στην Υπάτη για υποθέσεις της Μονής. Η οδός αυτή, μετά το 1918, από
τα όμβρια ύδατα καταστράφηκε τελείως και μετατράπηκε σε μονοπάτι. Έτσι έμεινε
μέχρι τα μεταπολεμικά χρόνια.
Με την άμαξα που προαναφέρθηκε μεταφέρθηκαν οι μεγάλες καμπάνες (οι
μεγαλύτερες είναι 4, από τις 8 και συνολικά) βάρους 800, 600, 400, 200, 100
οκάδων και 3 μικρότερες των 100 οκάδων. Οι καμπάνες κατασκευάστηκαν στη Βιέννη
και η Μονή τις πλήρωσε 50.000 δρχ. σε χρυσό.
Το 1909 έγινε η κρήνη στη θέση “Καμάρα” από τον ηγούμενο αρχιμ. Ιερεμία
Πλέτση, που καταγόταν από την Πελοπόννησο (ήταν ηγούμενος αρκετά χρόνια). Το
1910 κτίστηκε η πρώτη δεξαμενή του υδραγωγείου. Μια μεγάλη δεξαμενή με
χωρητικότητα 20.000 οκάδων νερού που έλυσε οριστικά το πρόβλημα της ύδρευσης.
Σ’ αυτή γίνεται ετήσια κατά την εορτή των Θεοφανείων η κατάδυση του Τιμίου
Σταυρού.
Το 1913 πεθαίνει ο Επίσκοπος Φθιώτιδος, Λοκρίδος και Θαυμακού Θεόφιλος
Ιωάννου[33]
«πάσχων προ πολλού εκ διαβήτου». Ως νέος Επίσκοπος Φθιώτιδος (1913-1932)
αναλαμβάνει ο Ιάκωβος[34]
Παπαϊωάννου.
Η Μονή Αγάθωνος βρίσκεται (1915) σε περίοδο οικονομικής ακμής. Διαθέτει
σημαντική ακίνητη περιουσία με λιβάδια, αγρούς, οικίες, αλευρόμυλους,
νεροτριβές, κ.ά. στη Φθιώτιδα, σε Λοκρίδα και Παρνασσίδα, όπως και κοπάδια με
χιλιάδες αιγοπρόβατα, μεταφορικά ζώα, βόδια για άροση, κ.ά. Στη μοναστηριακή
περιουσία, όπως είναι γνωστό ακολούθησαν πολλαπλές απαλλοτριώσεις.
Μεταπολεμικά, έμεινε μόνον ο χώρος περί την Μονή.
Νέα πρόσωπα έρχονται να υπηρετήσουν τη μονή. Αναφέρουμε : το μοναχό
Λεόντιο Θάνο από τη Σουβάλα Δωριέων, που ήρθε το 1913 (σε ηλικία 50 ετών), τον
αρχιμανδρίτη Θεόκλητο Παναγιωτόπουλο από τη Δημητσάνα Γορτυνίας, που ήρθε το
1914 (σε ηλικία 30 ετών), το μοναχό Καλλίνικο Ντάσιο από τη Δρέμισσα Καλλιέων,
που ήρθε το 1914 (σε ηλικία 40 ετών), τον αρχιμανδρίτη Καλλίνικο Παπαδόπουλο
από τη Λαμία, που ήρθε το 1914 (σε ηλικία 45 ετών) , τον ιεροδιάκονο Αβέρκιο
Μητρόπουλο από την Αιγιαλεία, που ήρθε το 1915 (σε ηλικία 35 ετών) και τον
αρχιμανδρίτη Γερμανό Κυριαζή από την Αθήνα, που ήρθε το 1917 (σε ηλικία 45
ετών).
Το 1917 στη θέση του ηγουμένου τοποθετήθηκε ο αρχιμ. Χρυσόστομος
Καλατζής (για 1 μήνα) και μετά ανέλαβε ο αρχιμ. Γερμανός Κυριαζής, που
παρέμεινε μέχρι το 1919.
Το 1919 έγινε καταγραφή[35]
της περιουσίας των μοναστηριών, από το Υπουργείο των Εκκλησιαστικών και της
Δημόσιας Εκπαίδευσης. Ενώ υπάρχουν στοιχεία για τις άλλες μονές, για τη μονή
Αγάθωνος ελλείπουν (άγνωστος ο λόγος). Ο σχετικός πίνακας παρατίθεται.
Από το 1920 ανέλαβε ως ηγούμενος της μονής ο αρχιμ. Καλλίνικος
Παπαδόπουλος. Είχε παράλληλα και χρόνια[36]
προβλήματα υγείας. Παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 1929.
Στη γενική απογραφή πληθυσμού του έτους 1920, η Μονή Αγάθωνος είχε 10
άρρενες.
Ένα σοβαρό και σπάνιο εγκληματικό περιστατικό συνέβη στη Μονή. Τη νύχτα
14 προς 15 Μαΐου 1921, και ώρα 9 μμ., δύο ένοπλοι εισήλθαν στο μαγειρείο της
Μονής, όπου ήταν ο ηγουμενεύων Ιερεμίας Τσουραλόπουλος, σύμβουλος της μονής και
2 υπηρέτες. Τους έδεσαν και τους
χτύπησαν με το όπλο. Πήραν τα κλειδιά του χρηματοκιβωτίου και αφαίρεσαν 9.000
δρχ. περίπου. Από τους άλλους μοναχούς πήραν 200 δρχ. και 500 δρχ. περίπου και
τους άφησαν δεμένους. Στη συνέχεια πήραν
μαζί τους 2 ψωμιά και τυρί, τον δε Ιερεμία Τσουραλόπουλο έφεραν εκτός της μονής
και τον εκτέλεσαν. Ο ηγούμενος Καλλίνικος Παπαδόπουλος ήταν άρρωστος στη Λαμία.
Κατά τη δεκαετία 1920-30 στη μονή προσήλθαν νέα άτομα να την
υπηρετήσουν. Ήταν: ο μοναχός Κύριλλος Γιαννακού από τη Δημητσάνα, που ήρθε το
1924 (σε ηλικία 52 ετών), ο μοναχός Ιερεμίας Παπαγιαννακόπουλος από τη
Μαγούλιανα Γορτυνίας, που ήρθε το 1924 (σε ηλικία 55 ετών), ο μοναχός Γεράσιμος
Κουκούμπας από το Λυχνό Υπάτης, που ήρθε το 1924 (σε ηλικία 65 ετών), ο
ιερομόναχος Ιερεμίας Παπαδημητρίου από το Κροκύλιον, που ήρθε το 1924 (σε
ηλικία 35 ετών), ο Χριστόφορος Καλαντζής από την Καλλιθέας Σπερχειάδος, που
ήρθε το 1925 (σε ηλικία 30 ετών), ο μοναχός Κύριλλος Κυπαρισσόπουλος από τη
Δράκεια, που ήρθε το 1926 (σε ηλικία 42 ετών), ο μοναχός Σαμουήλ Κριτσέλης από
τις Κορυσχάδες, που ήρθε το 1928 (σε ηλικία 55 ετών) και ο αρχιμανδρίτης
Αμβρόσιος Ανδρεάδης, από τα Μηλόγουστα Δομενίκων, που ήρθε το 1929 (σε ηλικία
(68 ετών).
 |
| Αμβρόσιος Ανδρεάδης (1939) |
Από το 1929 τη θέση του ηγουμένου ανέλαβε ο αρχιμ. Αμβρόσιος Ανδρεάδης.
Ήταν πολύ δραστήριος, με δημιουργικές ιδέες και έγιναν πολλά έργα κατά την
περίοδο της ηγουμενείας του.
Με πρωτοβουλία του ηγουμένου Αμβροσίου Ανδρεάδη και των ιερομονάχων
Αμβροσίου και Χρυσοστόμου, σε ακαλλιέργητη έκταση 6 στρεμμάτων, σε επικλινές
έδαφος, στα δεξιά της μονής φυτεύτηκε άμπελος. Τα κλήματα προήλθαν από τη Νέα
Αγχίαλο, το Συκούριο (Μεγάλο Κεσερλή), την Έδεσσα, το Μώλο και τις Ράχες (από
τον καλλιεργητή Βασίλειο Αναστασίου).
Στις 22-7-1932 παραιτήθηκε ο
μητροπολίτης Φθιώτιδος Ιάκωβος.[37].
Ως επόμενος μητροπολίτης Φθιώτιδος ανέλαβε (1932-1958) ο Αμβρόσιος Νικολαΐδης.
Κατά τη δεκαετία του ’30 ήρθαν στη μονή Αγάθωνος : ο μοναχός Ευγένιος
Παπαευαγγέλου από το Τσερνοβίτι Φαλάρων (σε ηλικία 35 ετών), ο
ιερομόναχος-σταυροφόρος Αμβρόσιος Γεωργακός από τη Σκήτη Αγυιάς Λάρισας (σε
ηλικία 18 ετών), ο ιερομόναχος Γαβριήλ Αργυρίου από τον Πτελεό Αλμυρού (σε
ηλικία 40 ετών) και ο μοναχός Ιεζεκιήλ Ρίνας το 1932 (σε ηλικία 30 ετών).
Το επόμενο έτος (1933) το Τοπικό Συμβούλιο του ΟΔΕΠ (Οργανισμού
Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας) προχώρησε σε εκποίηση με πλειοδοτική
δημοπρασία, διαφόρων κτημάτων, που ήταν περιουσία των Μονών Αντινίτσης και
Αγάθωνος (στις 27-8-1933). Η ανακοίνωση[38]
προήλθε από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Το ίδιο έτος, ο μητροπολίτης
Φθιώτιδος Αμβρόσιος κατηγορήθηκε μέσω της τοπικής εφημερίδας “Η ΕΠΑΡΧΙΑ”, για
χρηματισμό, για οικονομική αφαίμαξη μονών και ναών και για προκλητική
συμπεριφορά προς το λαό. Ακολούθησε σειρά πρωτοσέλιδων δημοσιευμάτων[39].
Τα έργα στη Μονή Αγάθωνος προχωρούν. Στα μέσα της δεκαετίας του ’30, στο
μέσο των αμπελώνων της μονής αποπερατώθηκε το επισκοπικό μέγαρο και αμέσως
κατοικήθηκε από το μητροπολίτη Φθιώτιδος Αμβρόσιο. Είναι διώροφο, με σκάλες και
εξώστες σε 3 σημεία του ορίζοντα. Περιλαμβάνει πολυτελή αίθουσα υποδοχής, με
εικόνες των μητροπολιτών και παρακείμενο δωμάτιο, που είναι ο κοιτώνας του
δεσπότη.
Από το 1935 η μονή απέκτησε νεόδμητα κελιά. Στα νότια κελιά έγινε
προέκταση δημιουργώντας εξώστη. Απ’ αυτόν ο μητροπολίτης Αμβρόσιος μιλούσε στην
ετήσια πανήγυρη της μονής (6 Αυγούστου), ημέρα που βρέθηκε η ιερά εικόνα της
Παναγίας στο σπήλαιο.
Από μεγάλες μουριές με μαύρες μούρες, οι μοναχοί παρήγαγαν εξαίρετο
ούζο. Ένα δείγμα του που εστάλη στην 12η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης το 1938,
βραβεύτηκε με αργυρό μετάλλιο. Το Γεωργικό Επιμελητήριο Φθιωτιδοφωκίδος
ανακοίνωσε στη μονή ότι κέρδισε και έπαινο στη 12η Δ.Ε.Θ. για “δείγμα ερεβύνθων”. Παράλληλα, ζήτησε από
τη Μονή να στείλει κι άλλα εκθέματα για το περίπτερο του Νομού μας στην επόμενη
ΔΕΘ.
Δημιουργικός ηγούμενος της Ι. Μ. Αγάθωνος στα χρόνια αυτά είναι ο
αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Ανδρεάδης. Στη μονή υπηρετούν ο ιερομόναχος-σταυροφόρος
Αμβρόσιος Δ. Γεωργακός και ο ιερομόναχος Χρυσόστομος Παπαευαγγέλου ως σύμβουλοι
και επίσης ο μοναχός Γεράσιμος Κουκούμπας.
Το 1939 εκδόθηκε το “ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΟΝ της εν Υπάτη της Φθιώτιδος Ι.
Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου της επιλεγομένης ΤΟΥ ΑΓΑΘΩΝΟΣ”, με δαπάνη
της Μονής, 120 σελίδων, από τον Εκδοτικό Οίκο Σωτ. Ν. Σχοινά, εν Βόλω. Περιέχει
Ακολουθία για την εύρεση της θαυματουργού εικόνας. Επίσης σημαντικά ιστορικά
στοιχεία για τη Μονή, από το υπάρχον τότε αρχείο της.
Η Ι. Μ. Αγάθωνος στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου
Στη μονή Αγάθωνος, μετά τον Αμβρόσιο Ανδρεάδη, για τη θέση του ηγουμένου
ορίστηκε ο ιερομόναχος Νικόδημος Γκλάβας. Στις 23-10-1940, ο τότε μητροπολίτης
Αμβρόσιος Νικολαΐδης διόρισε (παρά τις αντιρρήσεις του) τον πρεσβύτερο Γερμανό
Δημάκο, που ανήκε στην αδελφότητα της Ι. Μονής Αγάθωνος, στη θέση του ηγουμένου
της Ι. Μονής Δαδίου.
Στις 24 Σεπτεμβρίου 1942, ο Γερμανός Δημάκος (με νέα απόφαση του
μητροπολίτη Αμβροσίου) μετατέθηκε από τη Μονή Δαδίου ως ηγούμενος στην Ι. Μονή
Αγάθωνος. Αντικατάστησε τον μέχρι τότε ηγούμενο Νικόδημο Γκλάβα[40],
ιερομόναχο, που μετατέθηκε στην Ι. Μονή Δαμάστας. Για να ικανοποιήσει μερικώς
τις αντιδράσεις των Δαδιωτών, που δεν ήθελαν να φύγει ο Γερμανός Δημάκος[41],
ο δεσπότης Αμβρόσιος του επέτρεψε να πηγαίνει στη Μονή Δαδίου για “ενημέρωση του νέου ηγουμένου”. Παράλληλα
- με την ανοχή και συναίνεση του μητροπολίτη - μπορούσε να περιοδεύει στα χωριά
της Λοκρίδας “εξομολογώντας και
κηρύττοντας το λόγο του Θεού”, ώστε να καλύπτεται η αντιστασιακή δράση του.
Με την Κατοχή οι περισσότεροι δεσποτάδες έφυγαν από τις Μητροπόλεις
τους. Από τους ελάχιστους που παρέμειναν ήταν ο Φθιώτιδος Αμβρόσιος[42].
Με εγκύκλιό του στις 18-2-1942 προς τους εφημερίους των Ναών και τους
ηγουμένους των Μονών παρήγγειλε να πείσουν τους πιστούς όπως παραδώσουν τα όπλα
τους στις ιταλικές αρχές “διότι τούτο
απαιτεί το συμφέρον των”. Πρόσθετε δε ότι “αι ιταλικαί αρχαί καθ’ ά γνωρίζουσιν υμίν υπισχούνται ιδιατέρας εις
τρόφιμα αμοιβάς εις τους εφημερίους τους μέλλοντας να εργασθώσιν
αποτελεσματικότερον προς τον σκοπόν αυτόν”! … Στις 19-2-1942 με έγγραφο
προς τη Μονή Αγάθωνος γράφει : …“Θα εμάθατε
ίσως ότι ο ηγούμενος[43] της
Ι. Μονής Δαμάστας εφυλακίσθη ευρεθέντων όπλων εν τη Ι. Μονή, παρά τας
υποδείξεις μας. Ειξεύουμεν ότι σεις δεν είχατε ποτέ όπλον εν τη Ι. Μονή, δεν
πιστεύομεν να αποκτήσατε εν των μεταξύ. …”.
Η ιταλική διοίκηση με έγγραφό[44]
της (στις 22-3-1943) διόρισε τον αρχιμανδρίτη Γερμανό Δημάκο, ως πρόεδρο της
κοινότητας Αμφικλείας (Δαδίου). Μετά από παραστάσεις της γερμανικής διοίκησης
στη Λαμία προς το δεσπότη Αμβρόσιο, για τον ηγούμενο της μονής Αγάθωνος και
πρόεδρο της κοινότητας Αμφίκλειας, ο Αμβρόσιος για να προφυλάξει τη μονή
Αγάθωνος από τους κατακτητές, με έγγραφό του στις 18-5-1943, απάλλαξε των
καθηκόντων του το Γερμανό Δημάκο και διόρισε τον μοναχό Εφραίμ Πούλιο, ως νέο
ηγούμενο της μονής Αγάθωνος. Στο ίδιο έγγραφο ο δεσπότης προσποιείται άγνοια
και προβάλει στις αρχές Κατοχής τη δικαιολογία ότι ο Γ. Δ. “εξομολογεί και κηρύσσει το λόγο του Θεού στη
Λοκρίδα”.
 |
|
Ο Γερμανός
Δημάκος στην Εθνική
Αντίσταση (φωτ. Σπ. Μελετζή) |
Από τη νύχτα της 10ης Μαΐου 1943, ο Γερμανός Δημάκος ανέβηκε οριστικά
στο βουνό και στο αντάρτικο. Οι Ιταλοί τον αναζητούσαν ως υπεύθυνο για την
εκτέλεση ενός Ιταλού, που έγινε από ομάδα της τοπικής οργάνωσης Αμφίκλειας (εν
αγνοία βέβαια του Γερμανού Δημάκου). Στις 14-5-1943 ο Γερμανός συνάντησε τον
Άρη Βελουχιώτη και δήλωσε την ένταξή του στην αντιστασιακή ομάδα του, μη έχοντας
άλλη επιλογή (δηλ. να επιστρέψει στο μοναστήρι). Η αναλυτική αντιστασιακή δράση
και η σπάνια προσφορά του αρχιμ. Γερμανού Δημάκου, ως “παπά του Άρη” ή με το
όνομα “πάτερ Ανυπόμονος”, δεν θα αναφερθεί στην παρούσα γραφή.
Μετά τη συμφωνία[45]
της Βάρκιζας, το 1946, ο Γερμανός Δημάκος γύρισε στο μοναστήρι του (του
Αγάθωνα). Η συμμορία του εθνικόφρονα-εγκληματία Βουρλάκη απήγαγε τον ηρωικό
μοναχό και τον βασάνισε απαιτώντας να υποσχεθεί ότι θα αναθεματίσει τους
Αριστερούς της Φθιώτιδας.
Είμαστε σε χρόνια Εμφυλίου. Οι αρχές διέταξαν να αδειάσουν τα χωριά και
οι κάτοικοι να μεταφερθούν στις πόλεις. Η Αδελφότητα της Μονής Αγάθωνος
κατέβηκε πρώτα στην Υπάτη και στη συνέχεια στη Λαμία. Εκεί, πίσω από το Ιερό
του Ναού του Αγίου Δημητρίου, έστησαν μια μεγάλη σκηνή. Εγκαταστάθηκαν σ’ αυτή
και εκεί έζησαν τρία ολόκληρα χρόνια. Την περίοδο εκείνη άρχισε να κτίζεται ο
σημερινός Ναός του Αγίου Δημητρίου πάνω στη θέση του παλιού. Ο Γερμανός ήταν σε
όλους γνωστός ως ο παπάς που ήταν κοντά στον Άρη, ως “ο παπάς του Άρη”. Το 1949
ο ηγούμενος και οι μοναχοί επέστρεψαν στο μοναστήρι.
Μεταπολεμικά χρόνια – Αξιοσύνη & εμπάθεια
Από την καταστροφή και το θάνατο, στη νέα δεκαετία του ’50, η Ελλάδα
έπρεπε να βρει τη δύναμη να ζήσει και να ετοιμάσει το μέλλον της. Ο ηγούμενος
Γερμανός, με κοινωνική αντίληψη σκέφτηκε την αξία της γεωργικής παραγωγής, για
να τραφεί ο λαός μας.
 |
| Γερμανός Δημάκος (1950) |
Έτσι το 1951 υπέβαλε στο Βασιλικό Εθνικό Ίδρυμα[46] μια πρόταση-εισήγηση να ιδρύσει Γεωργοτεχνική Σχολή στον Αγάθωνα για επιμόρφωση των νέων αγροτών. Με αρκετές πιέσεις έγινε τελικά δεκτή. Η Μονή προσέφερε τα αναγκαία κτίρια, τις εκτάσεις και κάποια χρήματα. Η Σχολή διέθετε γεωπόνο, δάσκαλο, μελισσοκόμο, ξυλουργό και κτίστη. Λειτούργησε μέχρι το 1959 οπότε έκλεισε, από αλλαγές στο πρόγραμμα του Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος (αυτή τη δικαιολογία βρήκαν). Η φοίτηση ήταν 9μηνη αρχικά και μετά έγινε 18μηνη. Στις 12 Ιουλίου 1953 δόθηκαν τα πτυχία στους πρώτους αποφοίτους[47].
Το 1953 διαμορφώθηκε και λειτούργησε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Οίτης. Σ’ αυτό προβάλλεται ο χλωρίδα
και η πανίδα του Εθνικού Δρυμού της Οίτης. Στο εξωτερικό χώρο της μονής δημιούργησε
Εκτροφείο ευγενών θηραμάτων με άγρια ζώα και πτηνά σε ειδικούς χώρους όπως π.χ.
παγώνια, ελάφια, αίγαγρους, κρι-κρι, αγριοπρόβατα, κ.ά. (σε περιφραγμένο χώρο
1.200 στρεμμάτων). Ήταν το μοναδικό στην Ελλάδα.
 |
| Η Μονή Αγάθωνος μέσα στον παραδεισένιο τόπο της Οίτης |
Το 1955 ήρθε στη Φθιώτιδα ο (κατά κόσμον Ανδρέας) Βησσαρίων Κορκολιάκος
(1908-1991) και γράφτηκε στο μοναχολόγιο της Ι. Μονής Αγάθωνος.
Τα πολιτικά πάθη, η ανθρώπινη κακία και φθόνος ίσως δίνουν την εξήγηση
στη δίωξη που θα ασκηθεί στον άξιο ηγούμενο. Το 1957, ο μητροπολίτης Φθιώτιδος
Αμβρόσιος αντικατέστησε[48]
τον ηγούμενο της Μονής Αγάθωνος αρχιμανδρίτη Γερμανό Δημάκο, με τον άσημο νεαρό
μοναχό Βησσαρίωνα Αργυρόπουλο.
Η τοπική[49] εφ.
ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, τον Ιούνιο του 1957 καταγγέλλει το μητροπολίτη Φθιώτιδος, ως μία
κραυγαλέα εκδήλωση της αρχιερατικής “δεσποτείας”, χωρίς λόγο, σε έναν ιερωμένο
- υπόδειγμα αρετής - με λαμπρή δραστηριότητα, που είχε εξαρθεί από όλες σχεδόν
τις αθηναϊκές εφημερίδες. Με την ικανότητά του ανέδειξε τη μονή σε όαση
πολιτισμού και καθολικό ευλαβικό προσκύνημα. Ακόμη και ο ίδιος ο μητροπολίτης
Φθιώτιδος τον επαίνεσε προ έτους, έλαβε δε και την ευαρέσκεια της Ιεράς
Συνόδου. Η εφημερίδα καλεί την άρχουσα τάξη της Λαμίας σε αντίδραση στο
“πραξικόπημα” του μητροπολίτη, ως ηθικό χρέος και αξιοκρατική δικαίωση του
ηγουμένου.
Σε επιστολή του (με ημερομηνία 25-1-1958) προς την εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ[50],
ο νέος ηγούμενος της Μονής Αγάθωνος Βησσαρίων διαψεύδει τα δημοσιεύματα των εφ.
“Ε.Α.” και “ΠΡΟΟΔΟΣ” για οικονομικές ανωμαλίες, ότι έκλεισε μοναχούς στα κελιά
και ότι ξυλοκόπησε τον Αβέρκιο, άτομο με πνευματική καθυστέρηση. Αν και
διορίστηκε (όπως αναφέρει στην επιστολή του) για εκκαθάριση ανωμαλιών
παλιότερης περιόδου, ο μητροπολίτης Αμβρόσιος τον αντικατέστησε στέλνοντας
έγγραφο, όπου αναφέρει “… του μοναχού
Βησσαρίωνος κατ’ επανάληψιν δηλώσαντος υμίν ότι επιθυμεί να παραιτηθή του
αξιώματος του Ηγουμένου …” . Διαμαρτύρεται
και κατά του μητροπολίτη, επειδή “δεν
διαψεύδει όλες αυτές τις κακόβουλες φήμες, και δημοσιεύει έγγραφο που σπιλώνει
την τιμή του”. Κλείνει η επιστολή, απειλώντας προσφυγή στα Δικαστήρια.
Στις 23-1-1958, καταγράφονται στον τοπικό τύπο τα θλιβερά επεισόδια[51]
που έγιναν στην Ι. Μ. Αγάθωνος με πρωταγωνιστή τον Βησσαρίωνα ή Βασίλειο
Αργυρόπουλο, νεαρότατο ιερομόναχο που αντικατέστησε τον πρώην ηγούμενο Γερμανό
Δημάκο. Η Μητρόπολη Φθιώτιδος λόγω κακής διαχείρισης της περιουσίας της μονής
αλλά και της απρεπούς συμπεριφοράς του νεαρού ηγουμένου, τον διέταξε να
παραδώσει την περιουσία της μονής Αγάθωνος στον ιερομόναχο Καισάριο Φιλοθεΐτη,
ηγούμενο στην Αγ. Μαρίνα Λοκρίδας. Ο Φιλοθεΐτης ήλθε στη μονή και ειδοποίησε
τον Βησσαρίωνα, που ήταν στο χωριό Λυχνό. Ερχόμενος ο Βησσαρίων στη μονή,
αρνήθηκε να την παραδώσει και τον απείλησε. Στη συνέχεια έκλεισε τους μοναχούς
στα κελιά όλη νύχτα. Το πρωί επρόκειτο να φύγει με το λεωφορείο
Καστανιάς-Λαμίας και συνάντησε τον ιερομόναχο Αβέρκιο, τον οποίο ξυλοκόπησε
άγρια με τα χέρια και ομπρέλα. Τον έσωσαν οι επιβάτες και ο οδηγός του
αυτοκινήτου. Μετά οργισμένος επιβιβάστηκε στο αυτοκίνητο και όταν περνούσε από
τα Λουτρά Υπάτης πήδηξε από την πίσω πόρτα και με το αυτοκίνητο-ταξί του
Παπασταμούλη έφυγε για άγνωστη κατεύθυνση, πιθανά στην Αθήνα.
Από τη Μητρόπολη Φθιώτιδος (τον Κωνσταντίνο Σκλαβούνο Γεν. Αρχιερ.
Επίτροπο) εστάλη έγγραφο στον ιερέα Αθανάσιο Λαϊνά, οικονόμο στην Υπάτη, με
εντολή να μεταβεί στη μονή και να
επιβλέψει την ασφάλεια της περιουσίας της, καλώντας σε βοήθεια και τον πρόεδρο
της Κοινότητας Λυχνού ή την αστυνομική αρχή Υπάτης.
Την 31 Ιανουαρίου 1958, με την
παρουσία των : Γεωργ. Μαργαρίτη, ιερέως και εφημερίου του Ι.Ν. Παναγίας
Δέσποινας Λαμίας, του νέου ηγουμένου της μονής Καισαρίου Φιλοθεΐτη,
ιερομονάχου, του πρώην ηγουμένου αρχιμ. Γερμανού Δημάκου και της αστυνομίας,
παραδόθηκε[52]
κανονικά και ομαλά η ηγουμενία από τον αντικατασταθέντα ηγούμενο Βησσαρίωνα, ο
οποίος παραμένει στη μονή ως καλόγηρος. Ο νέος ηγούμενος Καισάριος Φιλοθεΐτης,
ιερομόναχος υπηρετούσε ως εφημέριος στην ενορία της κοινότητος Αγίας Μαρίνας
Λοκρίδας. Ο ερχομός στη μονή Αγάθωνος του αρχιμ. Γερμανού Δημάκου ως απλού
μοναχού έφερε ιδιαίτερη χαρά στους κατοίκους των γύρω χωριών και ιδιαίτερα του
Λιχνού. Αντίθετα, οι κάτοικοι του Βαθύκοιλου συνόδευσαν με δάκρυα λύπης την
αποχώρησή του, μετά από αποχαιρετιστήρια θεία λειτουργία. Στη συνέχεια, 40
έφιπποι προέπεμψαν από το Βαθύκοιλο μέχρι την Πελασγία τον Γερμανό, τιμώντας με
συγκίνηση έναν αγαπημένο και άξιο ιερωμένο.
Μετά από ανακρίσεις που έγιναν κατά του ιερομονάχου Βησσαρίωνος
Αργυροπούλου για επεισόδια, απομακρύνθηκε[53]
με απόφαση της μητρόπολης Φθιώτιδος (20-2-1958) και τέθηκε στη διάθεση της
μητρόπολης Μαγνησίας. Παράλληλα ο αρχιμ. Γερμανός Δημάκος που ανεκλήθη στη μονή
Αγάθωνος από τον ενοριακό Ναό Βαθύκοιλου, εξεδιώχθη και πάλι από τη μονή στο
χωριό Πίτσι της ορεινής Δυτ. Φθιώτιδος!
Το Μάιο του 1958, η τοπική εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ[54]
επαναφέρει το θέμα της δίωξης του αρχιμ. Γερμανού Δημάκου, και καταλήγει : “Επειδή πολλά διαδίδονται δια την υπόθεσιν
αυτήν εις βάρος του Μητροπολίτου, τα οποία κλονίζουν το κύρος της Εκκλησίας,
δι’ αυτό η Ι. Σύνοδος έχει υποχρέωσιν να επιληφθή αμέσως της υποθέσεως και να
επαναφέρη εις την τάξιν τον παρεκτραπέντα Μητροπολίτην.”
Τον Οκτώβριο 1958, μετά από απόφαση της Ι. Συνόδου, επαναδιορίστηκε ως
ηγούμενος στη Μονή Αγάθωνος ο αρχιμ. Γερμανός Δημάκος (είχε παυτεί από έτους,
από τον πρώην[55]
μητροπολίτη Αμβρόσιο Νικολαΐδη). Επέστρεψε και ανέλαβε τη διοίκηση της Μονής
και της Γεωργικής Σχολής. Η άφιξη[56]
και αποκατάσταση του ηγουμένου έγινε ευμενώς δεκτή από τους κατοίκους της
περιοχής, στους οποίους είναι ιδιαίτερα λαοφιλής.
Σύμφωνα με τον τοπικό τύπο (27-11-1958) : Η ακατανόητη πολιτική[57]
ορισμένων κατά την τελευταία 2ετία είχαν ως αποτέλεσμα να αμαυρώσουν την
πανελλήνια αίγλη της Μονής Αγάθωνος και επιπλέον να οδηγήσουν στη διάλυση της
Σχολής για τα αγροτόπαιδα της χώρας μας. Δεν πέτυχαν όμως να εξαφανίσουν
τελείως το θρησκευτικό και κοινωνικό έργο του φωτισμένου αρχιμ. Γερμανού
Δημάκου, ο οποίος εδέχθη απηνή και εμπαθή δίωξη. Η δικαίωσή του από την Ιερά
Σύνοδο, τον επανέφερε στη θέση του για ανάδειξη της μονής, αλλά και η
επαναλειτουργία[58] της
Γεωργοτεχνικής Σχολής Αγάθωνος από 1ης Μαρτίου 1959 θα συνεχίσει το
επιμορφωτικό και κοινωνικό έργο της.
Την ημέρα που ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών[59]
τηλεγραφούσε στον τοποτηρητή της Μητρόπολης Φθιώτιδος να διακόψει ο αρχιμ.
Γερμανός την εξορία του στο Πίτσι και να γυρίσει στη μονή Αγάθωνος, ο
αντιπρόσωπος του Εθνικού Ιδρύματος πήγε στο μοναστήρι για απογραφή και παραλαβή
του υλικού της Γεωργικής Σχολής, με την απόφαση για διάλυσή της! …. Την άλλη
μέρα ο Γερμανός Δημάκος παρουσιάστηκε στη Διοίκηση του Ιδρύματος στην Αθήνα
ζητώντας την ανάκληση της εντολής για κατάργησή της. Αρνήθηκαν. Ζήτησε ακρόαση[60]
από το Βασιλιά. Του δημιούργησαν δυσκολίες. Δεν αποθαρρύνθηκε όμως δηλώνοντας
ότι θα ζητήσει τη μεσολάβηση του Αρχιεπισκόπου για να πετύχει τη βασιλική
ακρόαση. Τότε το αποτέλεσμα ήταν θετικό. Η διοίκηση του Εθνικού Ιδρύματος
υποχώρησε και άμεσα ετοιμάστηκαν τα έγγραφα για τη συνέχιση της ζωής για τη
Γεωργοτεχνική Σχολή Αγάθωνος. Αυτό ήταν. Στο νέο σχολικό έτος από το Μάρτη
1959, οι αιτήσεις των νέων αγροτόπαιδων είναι αθρόες. Σύντομα έρχεται
εξοπλισμός, υλικά και εφόδια από την Αθήνα για τη λειτουργία της Σχολής. Αυτός
ήταν ένας ακόμα νικηφόρος αγώνας του αρχιμ. Γερμανού Δημάκου.
Από τις 29 Ιανουαρίου 1959 η Δασική Υπηρεσία έφερε στο Κυνηγετικό
Εκτροφείο της Μονής τα πρώτα αγρίμια (11 αίγαγρους από τη νήσο Σκόπελο και 1
δορκάδα από τη Μακεδονία). Το εκτροφείο έχει έκταση 800 στρέμματα με ποικιλία
δασικών δένδρων και θάμνους, με βράχους, ρεύματα, πηγές, κλπ. Η περίμετρος
μήκους 4.500 μ. έχει περιφραχθεί με δικτυωτό σύρμα ύψους 2 μ. και 2-3 σειρές
αγκαθωτό σύρμα. Ο εμπλουτισμός θα συνεχιστεί με άλλα άγρια ζώα (ελάφια,
δορκάδες και αίγαγρους).
Σε κάποια εκσκαφή, στις 28-4-1959, που έγινε για κάποιο σύνηθες έργο στο
προαύλιο της μονής ανακαλύφθηκε[61]
τάφος, ο οποίος συνδέθηκε με κάποια τεκμήρια και αποδόθηκε ότι ανήκει στον
κτήτορα αυτής τον όσιο Αγάθωνα.
Αναδημιουργία της Ιερής Μονής
Μετά το θάνατο του μητροπολίτη Αμβροσίου, από τις 26-6-1960 ανέλαβε ο
Δαμασκηνός Παπαχρήστου, ως νέος μητροπολίτης Φθιώτιδος. Ταυτόχρονα έχουμε τη
νέα δεκαετία των έργων στη μονή Αγάθωνος.
Το Μάιο του 1961 άρχισε η ανοικοδόμηση και ανακαίνιση[62]
της Μονής. Η αριστερά βόρεια πλευρά της μονής, όπου ήταν κελιά των μοναχών κατεδαφίστηκε και θα
οικοδομηθεί νέα πτέρυγα με πολλά δωμάτια και βοηθητικούς χώρους. Μετά θα
κατεδαφιστεί η νότια πτέρυγα, όπου θα ανεγερθούν ξενώνες των προσκυνητών.
Συμμετείχαν ο ηγούμενος Γερμανός και όλοι οι μοναχοί (ο π. Γεράσιμος
τραυματίστηκε κατά τις εργασίες κατεδάφισης). Βοήθησαν επίσης κάτοικοι από τα
χωριά Λυχνό, Συκά, Ροδωνιάς, κ.ά. και μαθητές των τελευταίων τάξεων του
Γυμνασίου Υπάτης, με το Διευθυντή τους Δημ. Παπαδάμ και τους καθηγητές Ευστ.
Γαγάνη και Χρ. Παπαθανασίου.
Με την ευκαιρία της θρησκευτικής πανήγυρης, στις 6-8-1961, ο Θεόκτ.
Λαϊνάς γράφει[63] στον
τοπικό τύπο ότι το μοναστήρι διέρχεται περίοδο αναδημιουργίας. Αποτελεί απόφαση
ενός δημιουργικού ανθρώπου με κοινωνικές και πνευματικές ανησυχίες. Οι δύο
δρόμοι πρόσβασης στη μονή, από το χωριό Βασιλικά αλλά και από την Υπάτη,
αποτελούν έργο του ηγουμένου της αρχιμ. Γερμανού. Η συνδρομή όλων είναι
απαραίτητη, ώστε η μονή Αγάθωνος να γίνει ένα λαμπρό μνημείο για τον άνθρωπο,
μέσα σε εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον.
Το επόμενο έτος (1962) άρχισε ανακαίνιση της Μονής. Η ΒΑ πλευρά των
κελιών κατεδαφίστηκε και άρχισε η ανοικοδόμηση νέας πτέρυγας. Επιθυμία του
ηγουμένου αρχιμ. Γερμανού Δημάκου είναι η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής στη
Μονή. Σημαντική είναι η στήριξη του νέου μητροπολίτη Φθιώτιδος Δαμασκηνού
Παπαχρήστου. Στη μονή υπηρετούν 8 μοναχοί.
 |
| αρχιμ. Γερμανός Δημάκος |
Από το 1964 εμπλουτίστηκε το Εκτροφείο ζώων με σπάνια παραδείσια πουλιά,
όπως φασιανοί, ορτύκια, πέρδικες, κ.ά. Με εκκολαπτικές μηχανές γινόταν ο
πολλαπλασιασμός τους και τα νέα πουλιά στέλνονταν στα θηρευτικά καταφύγια της
χώρας μας.
Το 1964, η Μονή δέχτηκε 4 ομάδες Κυπρίων φοιτητών, που εκπαιδεύτηκαν
υποτυπωδώς, για να αναλάβουν επιστρέφοντας αντιστασιακή δράση. Με τη λήξη της
εκπαίδευσης, οι Κύπριοι μεταλάβαιναν και έφευγαν. Το όλο εγχείρημα παρέμεινε
μυστικό[64]
για προφανείς λόγους.
Την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών ο αρχιμ. Γερμανός Δημάκος
αφέθηκε να ξεκουραστεί και να ασχοληθεί με το συγγραφικό του έργο. Τότε κάποιοι
τον κατήγγειλαν, ως ακραίο αριστερό και άπιστο χριστιανό και τον οδήγησαν στο
Συνοδικό Δικαστήριο, το οποίο όμως τον αθώωσε.
Στις 19-12-1971 έγιναν τα εγκαίνια[65]
στις νέες εγκαταστάσεις του Εκτροφείου
Θηραμάτων και του Κέντρου Βασικής
Δασικής Εκπαίδευσης στην μονή Αγάθωνος. Την πρωτοβουλία της εκδήλωσης είχε
η Διεύθυνση Δασών Φθιώτιδος (με διευθυντή τον Μ. Παπαζήση). Έγινε απονομή
πτυχίων σε αποφοιτήσαντες θηροφύλακες (7η σειρά) και ακολούθησε επίσκεψη στο
Μουσείο ταριχευμένων θηραμάτων. Παρέστησαν[66]
ο μητροπολίτης Φθιώτιδος Δαμασκηνός, ο ηγούμενος της μονής αρχιμ. Γερμανός
Δημάκος, ο δήμαρχος Λαμίας Νικ. Μουντούρης, κ.ά. Η Σχολή Θηροφυλάκων
λειτούργησε την περίοδο 1970-1981. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο Καρπενήσι.
Στην εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6-8-1973) έγινε μεγάλη
θρησκευτική πανήγυρη[67]
στη μονή. Με πολλά αυτοκίνητα, που δημιούργησαν κυκλοφοριακή συμφόρηση,
ιδιαίτερα στο ημιτελές τμήμα της οδού από το χωριό Συκά, προσήλθαν χιλιάδες
πιστών στον αρχιερατικό εσπερινό με αρτοκλασία. Επικεφαλής ήταν ο μητροπολίτης
Φθιώτιδος Δαμασκηνός Παπαχρήστου, βοηθούμενος από τον αρχιμ. Γερμανό Δημάκο,
τον αρχιμ. Αμβρόσιο Αντωνάρα, τον πρωτοσύγκελο Αγαθόνικο Φιλιππότη και πολλούς
ιερείς της περιοχής. Στον εξωτερικό χώρο πλήθος μικροπωλητών εξυπηρέτησε και
διασκέδασε τους προσκυνητές. Η
αναμόρφωση του μοναστηριακού συγκροτήματος, με τις προσπάθειες του ηγουμένου
αρχιμ. Γερμανού Δημάκου είναι εμφανέστατη. Έτσι το άλλοτε πολεμικό ορμητήριο
των Κοντογιάννηδων μετατράπηκε σε έναν υποβλητικό χώρο λατρείας του Υψίστου και
τόπος σωματικής αλλά και ψυχο-πνευματικής ανακούφισης των πιστών.
Ο επιθεωρητής Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης Δημ. Παπαδάμ στις 6-5-1974,
δημοσιεύει[68] σε
τοπική εφημερίδα ποίημα με τίτλο “Στον ηγούμενο Ιεράς Μονής Αγάθωνος”.
Σε καταγραφή του 1976 για το νομό Φθιώτιδος[69]
βρέθηκαν ότι υπάρχουν 5 ορθόδοξα μοναστήρια με 38 μοναχούς και 5 μοναστήρια
παλαιοημερολογιτών με 70 μοναχούς.
Το 1985, η Διεύθυνση Δασών Φθιώτιδας με τη συνδρομή του ηγουμένου π.
Γερμανού ίδρυσε το Μουσείο Φυσικής
Ιστορίας της Οίτης παρά τη Μονή Αγάθωνος. Σε διώροφο κτίριο, στο χώροι του
Εκτροφείου Ζώων, προβάλλεται η χλωρίδα και πανίδα της Οίτης και παρέχονται
πληροφορίες που έχουν σχέση με τη Γεωλογία, την Παλαιοντολογία, την
Κλιματολογία, την Εδαφολογία και την Οικολογία της περιοχής του Εθνικού Δρυμού
Οίτης. Γι’ αυτό, στις 12.6.1988, ο ηγούμενος της Μονής π. Γερμανός Δημάκος,
τιμήθηκε με σχετικό δίπλωμα και μετάλλιο από τον τότε υφυπουργό Γεωργίας.
Στις 22-1-1991, σε ηλικία 83 ετών ο μοναχός Βησσαρίων Κορκολιάκος, “ὁ ἅγιος τῶν πτωχῶν καὶ τῶν βασανισμένων, ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ.”
Ο ηγούμενος αρχιμ. Γερμανός Δημάκος έγραψε στο μοναχολόγιο :
“Τὴν 22αν τοῦ μηνὸς Ἰανουαρίου, ἡμέραν Τρίτην καὶ περὶ ὥραν 4:30΄ ἀπογευματινήν, ὁ π. Βησσαρίων ἀφῆκεν τὴν τελευταῖαν πνοήν, παραδοὺς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, εἰς χεῖρας Θεοῦ, τὸν ὁποῖον ἐπὶ ἥμισυ καὶ πλέον αἰώνα, ὑπηρέτησε πιστὰ ὡς Ἱερεὺς καὶ πνευματικὸς πατήρ, ὁδηγήσας πολλὰς ψυχὰς εἰς τὸν παράδεισον... Ἀφῆκεν φήμην Ἁγίου!”
 |
| αρχιμ. Δαμασκηνός Ζαχαράκης |
Στις 22-5-1996 “εκοιμήθη” ο
μητροπολίτης Φθιώτιδος (1960-1996) Δαμασκηνός Παπαχρήστου. Ο μητροπολίτης
Αλμυρού Χριστόδουλος (κατά κόσμον Χρήστος) Παρασκευαΐδης ορίστηκε ως
τοποτηρητής της Μητρόπολης Φθιώτιδας. Στις 17-11-1996 ενθρονίστηκε και ανέλαβε
ο Νικόλαος Πρωτοπαπάς, ως νέος μητροπολίτης Φθιώτιδος.
 |
| Ψηφιδωτό στο υπέρθυρο της εξωτερικής πύλης της Μονής (φωτ. Κ.Α.Μ., 10-4-2015) |
Η Μονή Αγάθωνος στον 21ο αιώνα
Το έτος 2.000 η Εκκλησία της Ελλάδος, με πρόταση του τότε
Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, βράβευσε τον αρχιμ. Γερμανό Δημάκο για την
αντιστασιακή δράση του. Επιπλέον, η Ιερά Σύνοδος εξέδωσε έναν τόμο με
τίτλο «Μνήμες και Μαρτυρίες από το ’40 και την Κατοχή» με αναφορές στη
δράση του Γερμανού Δημάκου τον καιρό της Κατοχής.
Στις 9 Ιουνίου 2004, ο άξιος γέροντας Γερμανός Δημάκος “εκοιμήθη” πλήρης
ημερών, σε ηλικία 92 χρονών σε κλινική της Λαμίας. Ένα μήνα μετά, τον Ιούλιο
του 2004, εκδόθηκε το βιβλίο του “Στο βουνό με τον σταυρό, κοντά στον Άρη”,
αρχιμ. Γερμανός Κ. Δημάκος, Πάτερ Ανυπόμονος, Στρατιωτικός ιερεύς στο Γενικό
Στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε να το δει δημοσιευμένο, αλλά το είχε
διαβάσει στην τελική του μορφή και το ενέκρινε.
 |
| Βησσαρίων Κορκολιάκος |
Έπρεπε να γίνουν έργα αντιστηρίξεως στο μοναστήρι και οι Υπηρεσίες της
Νομαρχίας Φθιώτιδας επέμεναν ότι για να γίνει σωστή αντιστήριξη θα έπρεπε να
γκρεμιστούν τα κτίρια της ανατολικής πλευράς και ανάμεσά τους ο χώρος όπου
βρισκόταν ο τάφος του Γέροντα Βησσαρίωνα. Έτσι το 2006 αποφασίστηκε η εκταφή με
την έγκριση του Μητροπολίτη. Στις 3-3-2006 πραγματοποιήθηκε η εκταφή (15 χρόνια
μετά) του Βησσαρίωνα Κορκολιάκου και το σκήνωμά του βρέθηκε ολόκληρο, άφθαρτο
και ευωδιάζον! Το γεγονός διαδόθηκε σε όλη την Ελλάδα και η Μονή έγινε
προορισμός χιλιάδων προσκυνητών.
Το 15αύγουστο του ίδιου έτους ο ηγούμενος της μονής αρχιμ. Δαμασκηνός
Ζαχαράκης έγραψε ποίημα 88 στροφών, όπου περιγράφει συνοπτικά το χρονικό της
εκταφής. Τυπώθηκε και μοιράστηκε σε προσκυνητές. Το σκήνωμα του π. Βησσαρίωνα
έχει τοποθετηθεί στο παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους.
Ο ηγούμενος αρχιμ. Δαμασκηνός καλλιέργησε και ανέπτυξε ένα προσωπικό
χάρισμα, της στιχοποιίας. Με αρκετές κατά καιρούς δημοσιεύσεις αξιόλογων
ποιημάτων του σε εφημερίδα της Λαμίας, το 2009 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική
του συλλογή, με τίτλο “Αγαθωνίτικες
μαρτυρίες”, σε έκδοση της Μονής Αγάθωνος.
Το 2010, πάλι ο ηγούμενος αρχιμ. Δαμασκηνός έγραψε και κυκλοφόρησε
βιβλίο με τίτλο “Πώς γνώρισα τον Γέροντα
Βησσαρίωνα”, σε έκδοση της μονής. Επίσης κυκλοφόρησε και το φυλλάδιο “Το
χρονικό της εκταφής”.
Μετά από πρόσκληση του μητροπολίτη Εδέσσης
Πέλλης και Αλμωπίας κ. Ιωήλ, ο οποίος στις 20 Δεκεμβρίου 2011 οργάνωσε ημερίδα
στην Έδεσσα, αφιερωμένη στον ορθόδοξο μοναχισμό, ο αρχιμ. Δαμασκηνός Θ.
Ζαχαράκης, ηγούμενος της μονής Αγάθωνος μίλησε σ’ αυτήν με θέμα “Αναμνήσεις
από το Γέροντα Βησσαρίωνα Αγαθωνίτη”.
Τον Απρίλιο του 2015, νέο μικρό πνευματικό έργο του ηγουμένου αρχιμ.
Δαμασκηνού με τίτλο “Χριστός Ανέστη”,
τυπωμένο σε μικρό σχήμα (βιβλίο τσέπης) αποστέλλεται με την ευκαιρία των εορτών
του Πάσχα, σε πλήθος ευσεβών και καλών φίλων της μονής. Ακολουθεί, στο ίδιο
έτος (2015) η έκδοση βιβλίου από τον ίδιο, με τίτλο “Ο Όσιος Αγάθων”, που περιλαμβάνει : Το βίο και τα θαύματα, την
Ασματική Λειτουργία και Παρακλητικό Κανόνα.
Το νέο ηγουμενοσυμβούλιο της Μονής Αγάθωνος που προέκυψε από τις εκλογές
στις 31-5-2016 απαρτίζεται από τον ηγούμενο αρχιμ. Δαμασκηνό Ζαχαράκη, ως
Πρόεδρο και τους αρχιμανδρίτες Γερμανό Γιαντσίδη και Αγάθωνα Κατερνόπουλο, ως
μέλη. Η Μονή έχει 8 μοναχούς.
Η αγάπη κι ο σεβασμός στη μνήμη του προ-ηγουμένου της Μονής Γερμανού
Δημάκου, για τα 12 χρόνια από την Κοίμησή του, ενέπνευσαν στον αρχιμ. Δαμασκηνό
τη γραφή ενός ποιήματος με τίτλο “Το
χάδι”, που δημοσιεύτηκε στην εφ. “Λαμιακός Τύπος”, στις 23-6-2016.
Ηγούμενος Γερμανός Δημάκος – Ένα άξιο και τιμημένο ράσο
Γεννήθηκε το 1912 στο χωριό Αγρίδιο της Βυτίνας. Το όνομά του ήταν
Γεώργιος. Από τις 22 Αυγούστου 1929 μέχρι το Σεπτέμβριο 1940 εγκαταβίωσε στη
Μονή Ξενιάς Βόλου. Στις 27 Ιουλίου 1933 εκάρη μοναχός με το όνομα Γερμανός και
στις 29 Ιουλίου 1934 χειροτονήθηκε διάκονος.
Από τις 23 Σεπτεμβρίου 1940 ο ιεροδιάκονος Γερμανός Δημάκος εντάχθηκε
στη Μονή Αγάθωνος. Στις 7 Οκτωβρίου 1940 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και στις 30
Δεκεμβρίου 1940 του εδόθη το οφίκιο του αρχιμανδρίτη, από τον τότε μητροπολίτη
Αμβρόσιο.
Διορίστηκε ηγούμενος στην Ι.Μ. Δαδίου (αν και ανήκε στην Ι.Μ. Αγάθωνος).
Το 1942 επέστρεψε στη Μονή Αγάθωνος, αλλά δραστηριοποιείτο στην περιοχή της
Αμφίκλειας ως πνευματικός. Η ιταλική διοίκηση τον διόρισε πρόεδρο της
κοινότητας Αμφίκλειας, παρά τη θέλησή του). Μετά το σαμποτάζ στο Σ.Σ.
Αμφίκλειας και τη σύλληψη ομήρων από τη Βελίτσα, με παρέμβασή του στις
γερμανικές αρχές κατοχής στη Λιβαδειά τους έσωσε. Η σύλληψη και εκτέλεση ενός
Ιταλού, το Μάιο του 1943, από Ομάδα Νέων της τοπικής οργάνωσης αποδόθηκε από
τους Ιταλούς ως αποτέλεσμα εντολής του κοινοτάρχη π. Γερμανού και διατάχθηκε η
σύλληψή του.
Για να αποφύγει τη σύλληψη ανέβηκε στο βουνό, στο Αντάρτικο. Στην
Κουκουβίστα συνάντησε τον Άρη Βελουχιώτη. Στην Αγία Τριάδα Ευρυτανίας του
δόθηκε το ψευδώνυμο “πάτερ Ανυπόμονος”, από τον Άρη. Ακολούθησε και συμμετείχε
ενεργά ως ιερωμένος και αγωνιστής κατά του κατακτητή και των ντόπιων
υποτακτικών τους, μέχρι την Ήπειρο και την Πελοπόννησο. Επέστρεψε στη Λαμία το
1946, μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας. Από τον επίσκοπο Φθιώτιδος Αμβρόσιο
αιτήθηκε την επιστροφή του στη Μονή Αγάθωνος. Διορίστηκε[70]
αμέσως.
 |
| Γερμανός Δημάκος |
Τότε επέστρεψε στη Μονή Αγάθωνος, όπου και ανέπτυξε κοινωνική δράση, με τη Γεωργοτεχνική Σχολή Αγάθωνος, με εκτροφείο Άγριας Πανίδας, με Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, κ.ά.. Παράλληλα ανακαίνισε τη Μονή, από τη δεκαετία του ’60 και μετά, την οποία και ανέδειξε σε θρησκευτικό κέντρο αναφοράς για τη Φθιώτιδα.
Παρά τις μεταπολεμικές ταλαιπωρίες που υπέστη (βασανισμό από τη συμμορία
Κ. Βουρλάκη, δυσμενείς μεταθέσεις από τη Μονή Αγάθωνος και παραπομπή το 1968
στο Συνοδικό Δικαστήριο) τίμησε όσο λίγοι το ράσο στα πέτρινα χρόνια της
Κατοχής και του Εμφυλίου, με πίστη στο Χριστό και στην ελευθερία. Τιμήθηκε[71]
σε πολλαπλές εκδηλώσεις από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, την
Πολιτεία, την Αυτοδιοίκηση, αλλά κυρίως έμεινε στη συνείδηση του λαού μας για
το εκκλησιαστικό, εθνικό και κοινωνικό του έργο.
Ο πρώην Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάση Ελλάδος Χριστόδουλος είπε :
«Σε καμία χώρα της κατεχόμενης Ευρώπης δεν υπήρξε
ένας Παπα-Ανυπόμονος, ο Αρχιμανδρίτης Γερμανός Δημάκος, τ. Ηγούμενος της Ιεράς
Μονής Αγάθωνος, που έδρασε αντιστασιακά κατά την ιστορούμενη περίοδο 1941-1944
και έφερε στο περιβάλλον του Άρη Βελουχιώτη και προς τα ένοπλα τμήματα
του Αντιστασιακού Ε.Α.Μ. την αγάπη της Εκκλησίας».
Στον αείμνηστο γέροντα Γερμανό Δημάκο αρμόζουν οι στίχοι του ποιητή
Οδυσσέα Ελύτη :
«Εκείνοι
που μας λιθοβόλησαν δεν ζούνε πια. Με τις πέτρες έχτισα μια βρύση».
Εκοιμήθη στις 9 Ιουνίου 2004, σε ηλικία 92 ετών, αφήνοντας την αγαπημένη
του Μονή σε άξια χέρια.
Η Βιβλιοθήκη και το Μουσείο της Μονής
Έχουν διασωθεί πολλά πολύτιμα κειμήλια και τίμια λείψανα. Τα ιερά
κειμήλια πού υπάρχουν σήμερα στο Μουσείο της Μονής είναι πολλά και
ενδιαφέροντα. Υπάρχουν δεκάδες σταυροί,
ιερά σκεύη, Αρτοφόρια, άγια Λείψανα, ιερές εικόνες, άμφια, κώδικες, βιβλία, που
συνελέγησαν από τούς Ναούς και τις διαλελειμένες Μονές της περιοχής από τον
Ηγούμενο Γερμανό Δημάκο και με αυτό τον τρόπο διασώθηκαν από αρχαιοκάπηλους.
Το πιο παλιό βιβλίο της βιβλιοθήκης είναι
ένα σύγγραμμα του Ιουστίνου Φιλοσόφου και Μάρτυρος του έτους 1551. Είναι δωρεά
του Επισκόπου Ζητουνίου Φιλοθέου προς τη Μονή. Σε πολλά λειτουργικά βιβλία της
Μονής υπάρχουν ενδιαφέρουσες ενθυμήσεις Ηγουμένων και Μοναχών πού έχουν μεγάλη
ιστορική αξία για τη ζωή της Μονής και των γύρω χωριών.
Επίσης υπάρχει και η στρογγυλή σφραγίδα (απεικονίζει
την Κοίμηση της Θεοτόκου) του Μοναστηριού, του 1834, σε άριστη κατάσταση.
Σώζονται και πέντε τουρκικά φιρμάνια[72],
το ένα με ισλαμικό έτος 1195, που αντιστοιχεί στο γρηγοριανό έτος 1780, είναι
δε γραμμένα με την παλιά τουρκική γραφή. Επιπλέον υπάρχει και μια επιστολή
οπλαρχηγού, που απευθύνεται σε Τούρκο άρχοντα της περιοχής.
Στο Μουσείο της Μονής σώζονται ιερά αντικείμενα, σύμβολα και κειμήλια
της πίστης και του έθνους μας. Αυτά δεν ήταν αντικείμενα μόνο του Μοναστηριού
αλλά και άλλων Μονών, που διαλύθηκαν το 1833 και αναγκαστικά μεταφέρθηκαν στη
Μονή Αγάθωνος. Τα κυριότερα είναι τα εξής:
1. Λειτουργικά Σκεύη (Άγια Ποτήρια, Άγια Δισκάρια, Θυμιατά,
καντήλια και κυρίως Ιερά Ευαγγέλια)
2. Ιερές Εικόνες (του 16ου-19ου αι.
κυρίως)
3. Ιερά Άμφια
4.
Ιερά Λείψανα
5. Κειμήλια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821.
Κυρίως οπλισμός διάφορων οπλαρχηγών (π.χ. 2 πιστόλες του Μήτσου Κοντογιάννη),
επιστολές και ενδυμασίες τους,
Το μοναστήρι πανηγυρίζει στις 6 Αυγούστου (Μεταμόρφωσις
του Σωτήρος) και στις 15 Αυγούστου (Κοίμησις της Θεοτόκου).
Επίσης εορτάζει και στις 10 Φεβρουαρίου (του Αγίου Χαραλάμπους).
Η μονή
διαθέτει και ξενώνα.
Επίλογος
Θεωρώ ευτυχή τον εαυτό μου, που συγκέντρωσα
το απαραίτητο υλικό, ώστε να αποδώσω, με συνοπτικό αλλά περιεκτικό τρόπο, την
ιστορική πορεία στο χρόνο και την προσφορά των ανθρώπων της Μονής Αγάθωνα.
Σίγουρα υπάρχουν προσπάθειες και ενέργειες των ανθρώπων της μονής που διέφυγαν
ή είναι άγνωστες, παραμένοντας σε προσωπικό επίπεδο των απλών ανθρώπων. Μην
ξεχνάμε ότι καμία μελέτη και εργασία δεν είναι ποτέ απόλυτα πλήρης. Πρέπει όμως
να είναι δίκαιη, αληθής, να μην ωραιοποιεί ή αποκρύπτει στοιχεία ή γεγονότα και
οπωσδήποτε ορθά τεκμηριωμένη.
Από τον π. Γερμανό Δημάκο, το 1984, ζήτησα
να τελέσω το γάμο μου στη Μονή Αγάθωνα. Μου είπε την απαγόρευση τέλεσης γάμων
από το μητροπολίτη. Του ζήτησα όμως να παραστεί και ήρθε στο εκκλησάκι του
Αγίου Λουκά, όπου μαζί με τον αείμνηστο πρωτοπρεσβύτερο Δημήτριο Τσίντζα
τελέστηκε το μυστήριο. Ο παραινετικός του λόγος και η ευχή του για την έγγαμη
ζωή μου και την οικογένεια θεωρώ ότι ήταν η ευλογία της εκκλησίας.
Η γνωριμία μου με τον αρχιμ. π. Δαμασκηνό
Ζαχαράκη, όταν διδάσκαμε στο Εκκλησιαστικό Λύκειο Λαμίας, ήταν αρκετή για να
εκτιμήσω τον άξιο διάδοχο του Γέροντα. Του εύχομαι καλή υγεία και διαρκή
προσφορά στον άνθρωπο.
Η γραφή τούτη χαρίζεται στη μνήμη του
μεγάλου Γέροντα Γερμανού Δημάκου.
Κωνσταντίνος Αθαν.
Μπαλωμένος
φυσικός
--------------------------------
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ-ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
1.
εφ. ΦΑΡΟΣ
ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, 1877, Λαμία.
2.
εφ.
ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 1957-1959,
1961, 1971, 1973, 1974, Λαμία.
3.
εφ.
Η ΕΠΑΡΧΙΑ, 1932, 1933, 1957, Λαμία.
4.
εφ.
“ΣΗΜΑΙΑ”, φ. 130, 5-9-1913, Λαμία.
5.
Ιωάν. Βορτσέλα : “ΦΘΙΩΤΙΣ, η
προς νότον της Όθρυος”, έκδ.
ΚΑΣΤΑΛΙΑ, 1973, Αθήνα.
6. Χρ. Καραγεωργίου
: “Η Ιερά Μονή Αγάθωνος”, εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ,
από 30-4-1952 έως 9-5-1952, Λαμία.
7. Θ. Α. Λαϊνά :
“Το μοναστήρι του Αγάθωνος”, εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 6-8-1961, Λαμία.
8.
Ιστοσελίδα
http://www.romiosini.org.gr
9. Αρχιμανδρίτης
Γερμανός Κ. Δημάκος, ο Πάτερ Ανυπόμονος της Εθνικής Αντίστασης, Τιμητικός
Τόμος, Αρκαδική Ακαδημία, Εκδοτική Τριπόλεως, Τρίπολη 2003
10.
Δημ.
Γληνός : “Εκλεκτές Σελίδες”, τόμ. 4, “Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ”, σ.
141-143, εκδ. Επικαιρότητα, 1975, Αθήνα.
11. Βασ.
Παπαζάχος-Κατερίνα Παπαζάχου : “ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ”, Γ’ έκδοση, σ. 204-205,
εκδ. ΖΗΤΗ, 2003, Θεσσαλονίκη.
12.
Ιστοσελίδα http://www.romiosini.org.gr
13.
αρχιμ. Δαμασκηνού Ζαχαράκη : «Σαράντα
δημιουργικά χρόνια της Ιεράς Μονής Αγάθωνα Υπάτης (1952- 1992)».
14.
αρχιμ. Δαμασκηνού Ζαχαράκη : “Ο Όσιος Αγάθων”, έκδ. Ι.Μ. Αγάθωνος, 2015,
Λαμία.
15. Βασ. Παπαζάχος-Κατ. Παπαζάχου : “Οι σεισμοί
της Ελλάδας”, Γ’ έκδοση, ΖΗΤΗ, 2003, Θεσσαλονίκη.
16. Νικ.
Δαβανέλλος- Γεώργ. Σταυρόπουλος : “Λαμία, Με τη γραφίδα των περιηγητών (1159-1940)”,
εκδ. ΟΙΩΝΟΣ, 2005, Λαμία.
17. Κωνστ. Αθ.
Μπαλωμένου : “Ιερά Μονή Αντίνιτσας”, ανέκδοτη εργασία, αναρτημένη στο
Διαδίκτυο, στο www.amfictyon.blogspot.gr
18. Δημ. Νάτσιου
“Η διοργάνωση της Επισκοπής Ζητουνίου (Λαμίας) τα έτη 1834-1835”, σ. 25-26, περ. Φθιωτικά
Χρονικά 2011, Λαμία.
19. Θεόφιλου Ν.
Σιμοπούλου : «Δύο ανέκδοτοι κώδικες της Ι. Μητροπόλεως Φθιώτιδος (1834 και
1835)”, Αθήναι 1975.
20. Σπύρου Κοκκίνη
: «Τα μοναστήρια της Ελλάδος», Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1976, Αθήνα.
21. Επετηρίδα του
Υπουργείου των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, 1907-1908, εν
Αθήναις, 1909.
22. Δημ. Νάτσιου
& Βαρβάρας Νάτσιου : “Ο
Μητροπολιτικός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λαμίας”, 2003, Λαμία.
23. Βικιπαίδεια.
24. Μαρτυρία
αειμνήστου Αναργ. Γ. Πιπιλίγκα.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Ο Πουκεβίλ, το
1810 περίπου, καταγράφει Νέαι Πάτραι με 1500 σπίτια (κατά το ήμισυ
Έλληνες-Τούρκοι και 600 Εβραίοι).
[2] Από Συναξάρι, που βρίσκεται στον κώδικα 552 της μονής
Παντελεήμονος του Αγίου Όρους. Δημοσιεύτηκε από Π. Β. Πάσχο, καθηγητή
Πανεπιστημίου στην επετηρίδα της Εταιρείας Στερεοελλαδικών Μελετών (τόμος Στ’,
σ. 251-284, Αθήναι, 1976-77)
[3] Έζησε τον 11ο αι.
και κοιμήθηκε το 1079 μ.Χ.
[4] Πέτρου Γεωργαντζή “Ιστορική διαδρομή περί την Ιεράν
Μονήν Μεταμορφώσεως Καμένων Βούρλων”, έκδ. Ι. Μ. Φθιώτιδος, σελ. 58, Αθήνα,
2001]
[5] Στα όρια των γειτονικών χωριών Λυχνού και Καστανιάς.
[6] μαρτυρία του μοναχού Μωυσή του Αγιορείτη.
[7] Καταγράφηκε ως
σκέψη-προβληματισμός του Δημητρίου Σοφιανού, πρώην καθηγητή του Ιονίου
Πανεπιστημίου, στον προ-ηγούμενο της Μονής Αγάθωνος Γερμανό Δημάκο. [μαρτυρία
του αρχιμ. Δαμασκηνού Ζαχαράκη, στο βιβλίο του “Ο Όσιος Αγάθων”, σ. 31, έκδ.
Ι.Μ. Αγάθωνος, 2015, Λαμία]
[8] Μνημονεύεται στον
κώδικα 404 της Μονής Μεταμορφώσεως του Μεγάλου Μετεώρου, § 33 και 36, που
γράφτηκε από τον ιερομόναχο Βαρλαάμ, 24-2-1570.
[9] Γεννήθηκε στη Νέα Πάτρα, τη σημερινή Υπάτη, το δε
κοσμικό του όνομα ήταν Ανδρόνικος. Το 1332 έλαβε ως μοναχός το όνομα Αθανάσιος.
[10] Αργότερα την
ονόμασαν “σπηλιά της Παναγιάς”. Τον Ιανουάριο του 1940 εκεί κτίστηκε μικρό
παρεκκλήσι, που κατέρρευσε.
[11] Η λέξη είναι θηλυκού γένους και δεν ταιριάζει με το όνομα Αγάθων. Πιθανά
η λέξη αυτή έχει άλλη προέλευση.
[12] Σύμφωνα με τη γραμματική που μάθαμε στα σχολεία (για
την απλή καθαρεύουσα) όταν η λήγουσα είναι μακρά (Α-γα-θώ-νη), τότε η
προπαραλήγουσα δεν τονίζεται. Έτσι η λέξη Αγαθώνη, στην καθομιλούμενη γλώσσα
(δημοτική) έγινε Αγάθωνη.
[13] Από διήγηση του άγγλου περιηγητή Richard Pocoque
(1704-1765), που πέρασε από τη Λαμία στις 4 Οκτ. 1740.
[14] Από τον καθηγητή σεισμολογίας Βασ. Παπαζάχο ο σεισμός εκτιμήθηκε σε 6,6 R με επίκεντρο τις Θερμοπύλες.
[15] Τα τούρκικα σπίτια (που χρησιμοποιούσαν ασβεστοκονίαμα)
δεν κατέρρευσαν. Ο σεισμός έγινε αισθητός στη Μονή Ταξιαρχών της Ζαγοράς, στη
Μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων, ακόμα και στα Γιάννενα.
[16] Για την ακριβή αντιστοίχιση των ετών ανάμεσα στο
ισλαμικό (ι) και το γρηγοριανό (γ) ημερολόγιο, χρησιμοποιείται ο τύπος : γ = 0,97023 ´ ι + 621,57.
[17] Κωνσταντίνου Αθ.
Μπαλωμένου : “Ιερά Μονή Αντίνιτσας”, ανέκδοτη εργασία αναρτημένη στο Διαδίκτυο
στη διεύθυνση : www.amfictyon.blogspot.gr
[18] Ο Δημάκης Χατζηαναγνώστου καλλώπισε την Υπάτη με
λιθόστρωτους δρόμους, με κρήνες και άλλα κοινωφελή έργα.
[19] Έτσι λεγόταν η Υπάτη στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
[20] Το 1821, πέντε παιδιά του (μεταξύ αυτών και ο Δημάκης)
τα έσφαξε στο Μαυρίλλο ο Σπυρίδων Κοντογιάννης (από το Πατρατζίκι) για
εκδίκηση. Από τον αρματωλό Ιωάν. Φραγκίστα σώθηκαν τα άλλα 2 αδέρφια Δημήτριος
και Γιαννακός Χατζίσκος. Ο Δημήτριος
Χατζίσκος στα χρόνια του Όθωνα έγινε γερουσιαστής και υπουργός.
[21] Ιωάν. Βορτσέλα : “ΦΘΙΩΤΙΣ, η προς νότον της Όθρυος”, σελ. 403, έκδ.
ΚΑΣΤΑΛΙΑ, 1973, Αθήνα.
[22] Όπως γράφει ο Κ. Οικονόμου εξ Οικονόμων στα “Σωζόμενα
Εκκλησιαστικά Συγγράμματα”, τόμος Γ’, σ. 23, «… Ο τελευταίος επί Τουρκοκρατίας
επίσκοπος Ζητουνίου Δανιήλ αρχομένης της επαναστάσεως έφυγεν».
[23] Καταγόταν από το χωριό Ζαχλωρού του Δήμου Κερπενής
Κυλλήνης. Ο Γρηγόριος (1767-1837) ήταν συμπατριώτης του αποβιώσαντος επισκόπου
Νικηφόρου. [βλ. Δημ. Νάτσιου “Η διοργάνωση της Επισκοπής Ζητουνίου (Λαμίας) τα
έτη 1834-1835”,
σ. 25-26, περ. Φθιωτικά Χρονικά 2011, Λαμία].
[24] Ιωάν. Βορτσέλα ΦΘΙΩΤΙΣ, η προς νότον της Όθρυος, σ. 456, εκδ. Κασταλία,
Αθήνα 1973.
[25] Θεόφιλου Ν. Σιμοπούλου : «Δύο ανέκδοτοι κώδικες της Ι.
Μητροπόλεως Φθιώτιδος (1834 και 1835), σελ. 76-77, Αθήναι 1975.
[26] Ιωάν. Βορτσέλα ΦΘΙΩΤΙΣ, η προς νότον της Όθρυος, σ. 456, εκδ. Κασταλία,
Αθήνα 1973.
[27] ό. π.
[28] Στον ίδιο πίνακα της Επισκοπής Φθιώτιδος, η Μονή
Αντίνιτσας έχει 2 μοναχούς, η Μονή Μαλεσίνας (Άγιος Γεώργιος) στο Δήμο Λάρυμνας
έχει 3 μοναχούς), η Μονή Δαδίου (Κοίμηση της Θεοτόκου) στο Δήμο Δρυμαίαςέχει 4
μοναχούς και η Μονή Αγίου Κωνσταντίνου στο Δήμιο Δαφνουσίων έχει 5 μοναχούς.
[Βλ. Σπύρου Κοκκίνη «Τα μοναστήρια της Ελλάδος», σελ. 241, Βιβλ. της Εστίας,
Αθήνα 1976].
[29] εφ. ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, 25-1-1877, Λαμία.
[30] Ιωάν. Βορτσέλα ΦΘΙΩΤΙΣ, η προς νότον της Όθρυος, σ. 456, εκδ. Κασταλία,
Αθήνα 1973.
[31] Στην επισκοπή Φθιώτιδος υπάρχουν 7 ανδρ. Μονές με 25
μοναχούς. Οι Μονές είναι : Κοίμησις της Θεοτόκου (Αγάθωνος) με 10 μοναχούς, Το
Γενέσιον της Θεοτόκου (Αντινίτσης) με 3 μοναχούς, Άγιος Γεώργιος Μαλεσίνης με 4
μοναχούς, Κοίμησις της Θεοτόκου Δαδίου) με 3 μοναχούς, Άγιος Κωνσταντίνος
Δαφνουσίων με 2 μοναχούς, Άγιος Αθανάσιος Ομβριακής με 2 μοναχούς και Αγία
Τριάς Αβαρίτσης (Μελιταίας) με 1 μοναχό. Βλ.
Επετηρίδα του Υπουργείου των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας
Εκπαιδεύσεως, 1907-1908, εν Αθήναις 1909, σ. 15-29.
[32] φυλασσόταν ως κειμήλιο στη Μονή.
[33] Για το Θεόφιλο Ιωάννου βλ. εφ. “Σημαία”, φ. 130, 5-9-1913, Λαμία.
[34] Βλέπε Πρόλογο του Μητροπολίτη Φθιώτιδος κ. Νικολάου,
στην έκδοση «Ο Μητροπολιτικός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λαμίας», των Δημ.
Νάτσιου και Βαρβάρας Νάτσιου, Λαμία, 2003.
[35] Δελτίον του Υπουργείου των Εκκλησιαστικών και της
Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, Παράρτημα αρ. 4, εν Αθήναις 1919, σ. 38-45. {Βλ.
Σπύρου Κοκκίνη «Τα μοναστήρια της Ελλάδος», σελ. 266-267, εκδ. Βιβλιοπ. της
Εστίας, Αθήναι 1976}
[36] Ήταν λεπρός. Την αδελφή του είχε παντρευτεί ο
συνταγματάρχης Αλέξανδρος Βουλγαράκης στη Λαμία. Την περίοδο 1920-25
επισκεπτόταν στο σπίτι τον φαρμακοποιό Γεώργιο Πιπιλίγκα {Η πληροφορία-μαρτυρία
προέρχεται απ’ τον αείμνηστο φαρμακοποιό Ανάργυρο Γεωργ. Πιπιλίγκα και τη θεωρώ
αξιόπιστη}.
[37] “Παρητήθη χθες ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος κ. Ιάκωβος. Οι
λόγοι της παραιτήσεως ταύτης είναι τα σκάνδαλα τα οποία τον βαρύνουν”. [εφ. Η
ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 538 , σ. 4, 23-7-1932, Λαμία]
[39] (α) «Η αγία έδρα έχει ανάγκη χρημάτων» στην εφ. Η
ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 696, σ. 1, 10-8-1933, Λαμία, (β) «Η πολιτεία του Μητροπολίτου μας»
στην εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 698, σ. 1, 15-8-1933, Λαμία.
[40] Πήρε τη θέση του ηγουμένου Γεράσιμου Λαούδη,
αρχιμανδρίτη, ο οποίος μετατέθηκε στην Ι. Μονή Δαδίου (στη θέση του Γερμανού
Δημάκου).
[41] Το Φθινόπωρο του 1942 έμαθε (από κείμενο του Δημ.
Γληνού) και μυήθηκε στο ΕΑΜ (από γνωστό του στο Δαδί). Φυσικά εντάχθηκε στην
οργάνωση, με δραστηριότητα στην “Εθνική Αλληλεγγύη” (λόγω της ιερατικής
ιδιότητας). Στην Αμφίκλεια ελευθέρωσε πολλούς κρατούμενους των Ιταλών.
Θυμίζουμε ότι η “Εθνική Αλληλεγγύη” (ΕΑ) ιδρύθηκε στις 28 Μαΐου 1941. Βοήθησε
πολύ στην επιμελητεία του αντάρτικου.
[42] Στις 20 Οκτωβρίου
1944, με ελεύθερη τη Λαμία από τους Γερμανούς και ο Άρης Βελουχιώτης ήταν στη
Μητρόπολη για τη δοξολογία, “ο Δεσπότης,
ως συνήθως, έλειπε στην Αθήνα”, γράφει ο Γερμανός Δημάκος στο Βιβλίο του
(σελ 293).
[43] Ήταν ο Ευλόγιος Μόρφης (1895-1954), που τον Ιανουάριο
του 1942 φιλοξένησε και βοήθησε 12
Νεοζηλανδούς μέχρι να διαφύγουν με συμμαχικό υποβρύχιο από τη Στυλίδα. Η ενέργεια
προδόθηκε και οι Ιταλοί μετά από έρευνα βρήκαν κάποια όπλα που άφησαν εκεί και
συνέλαβαν τον ηγούμενο, έναν μοναχό κι έναν υπηρέτη. Καταδικάστηκε σε θάνατο,
αλλά με παρέμβαση του Δαμασκηνού, τότε Αρχιεπισκόπου και Αντιβασιλέως, η ποινή
μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη.
[44] Είχε υπογραφεί και από το Γ. Φλωρίδη, τότε Νομάρχη
Φθιωτιδοφωκίδας. Ο Γερμανός Δημάκος παρά τις αντιρρήσεις του και τη δικαιολογία
- κώλυμα ως κληρικός, τελικά - μετά από πίεση των ντόπιων - δέχτηκε τη θέση.
[45] Υπογράφηκε στις 12-2-1945, από την κυβέρνηση Νικ. Πλαστήρα και τους
αντιπροσώπους του ΕΑΜ.
[46] Στη Λαμία ήταν τότε πρόεδρος του τμήματος Φθιώτιδας του
Β.Ε.Ι. (Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος) ο νομομηχανικός Κωνσταντίνος Κεφάλας Η
θετική του εισήγηση βοήθησε στην τελική έγκριση για ίδρυση της Σχολής Αγάθωνος.
[47] Οι απόφοιτοι
φεύγοντας έπαιρναν μαζί τους δωρεάν και μία σειρά γεωργικών και ξυλουργικών
εργαλείων και οικοδόμου. Επίσης από ένα ζευγάρι κουνέλια και κοτόπουλα
εξευγενισμένης ράτσας.
[48] Το 1956, ο μητροπολίτης Φθιώτιδος είχε απομακρύνει -
χωρίς κάποια αιτιολογία - τον άριστο ιεροκήρυκα Γεώργιο Παυλίδη, προκαλώντας το
δημόσιο θρησκευτικό αίσθημα.
[49] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 9-6-1957, σ. 2, Λαμία.
[50] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, σ. 4, 21-12-1957, Λαμία.
[51] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, Πέμπτη 23-1-1958, σ. 4, Λαμία.
[52] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, σ. 3, 1-2-1958, Λαμία.
[53] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, Πέμπτη 20-2-1958, σ. 4, Λαμία.
[54] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 15-5-1958, σ. 4, Λαμία.
[55] Ο Αμβρόσιος Νικολαΐδης (1881-1960) διετέλεσε μητροπολίτης Φθιώτιδος την
περίοδο 1932-1958.
[56] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 23-10-1958, σ. 3, Λαμία.
[57] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 27-11-1958, Λαμία.
[58] Μετά από απόφαση του Γενικού Διευθυντού του Εθνικού
Ιδρύματος στρατηγού Μεσσηνοπούλου, που έθετε ως προϋπόθεση να έχει τη διεύθυνση
της Σχολής ο ίδιος ο αρχιμ. Γερμανός Δημάκος.
[59] Ήταν ο Θεόκλητος Β’ (1860-8/1/1962). Στον
αρχιεπισκοπικό θρόνο Αθηνών και πάσης Ελλάδος ήταν την περίοδο 1957-1962. Το
1914 ήταν μοναχός στη Μονή Αγάθωνος.
[60] Στην εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, κείμενο του συνεργάτη Αγραφιώτη, φ. 1025, σ.1, Κυριακή 7-12-1958, Λαμία.
[61] Αρχιμ. Δαμασκηνού Ζαχαράκη : “Ο Όσιος Αγάθων”, σ. 17, έκδ. Ι. Μονής
Αγάθωνος, 2015.
[62] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, φ. 1275, 18-5-1961, Λαμία.
[63] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, φ. 1298, σ. 1, 6-8-1961, Λαμία.
[64] αρχιμ. Δαμασκηνού Ζαχαράκη : «Σαράντα δημιουργικά
χρόνια της Ιεράς Μονής Αγάθωνα Υπάτης (1952- 1992)».
[65] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, Κυριακή 19-12-1971, σ. 4, Λαμία.
[66] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, Παρασκευή 24-12-1971, σ. 4, Λαμία.
[67] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ (ανταπόκριση Δημ. Νάτσιου), Πέμπτη 9-8-1973, σ. 4,
Λαμία.
[68] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 4 Ιουλίου 1974, σ. 2, Λαμία.
[69] Από το «Ημερολόγιον της Εκκλησίας της Ελλάδος 1976» για
την επίσημη έκδοση της Αποστολικής Διακονίας. Δόθηκαν στοιχεία από την εκκλησία
των Γ.Ο.Χ. (Παλαιοημερολογιτών). Περιλαμβάνονται τα εν ενεργεία μοναστήρια,
ησυχαστήρια και σκήτες.
[70] Έγγραφο του Μητροπολίτου Φθιώτιδος Αμβροσίου με αριθ.
πρωτ. 194/8 Φεβρ. 1946 προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος.
[71] Άλλες τιμητικές διακρίσεις :Τρία μετάλλια Εθνικής
Αντίστασης 1941-44, ευαρέσκεια Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (1951),
Βασιλικό Βραβείο (1956), Βραβείο Βασιλικού Ινστιτούτου Γεωργικών Σπουδών
(1956), Μετάλλιο Γεωργίου Β’ (1958), Βραβείο Σώματος Ελλήνων Προσκόπων
Φθιώτιδος (1977).
[72] τα
δύο φιρμάνια αναφέρονται σε αγοραπωλησία και σε τέλεση γάμου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου