Από τα Πουγκάκια Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1921)

Προλεγόμενα

   Όσοι ταξιδεύουν από το χωριό Λευκάδα προς Κανάλια και Γαρδίκι αντικρίζουν μπροστά τους, στα νοτιοδυτικά, προς τις πανέμορφες πλαγιές του βουνού, που συνδέουν τους μεγάλους ορεινούς όγκους των Βαρδουσίων και του Τυμφρηστού, ένα από τα ωραιότερα χωριά της Δυτικής Φθιώτιδας, τα Πουγκάκια[1]. Το κεφαλάρι του σχηματίζει ένα πυκνός ανοιχτοπράσινος καστανόλογγος, που βυθίζεται προς τα επάνω στους σκοτεινούς κατάμαυρους ελατιάδες.

   Το όνομα του χωριού Πουγκάκια το ετυμολογούν οι ντόπιοι ως «Απάγγειο», δηλαδή υπήνεμο. Σε μια αγναντερή ραχούλα είναι χτισμένο ένα παλιό μοναστήρι, ο Αηλιάς.

   Τα Πουγκάκια βρίσκονται 62 Km δυτικά της Λαμίας,  σε υψόμετρο 927 μ., στις πλαγιές της Σαράνταινας. Κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία.

 

Ο Ι. Ν. της Παναγίας στα Πουγκάκια

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, στις πρώτες 10ετίες του 20ού αι., κατέγραψα και όσους προέρχονταν από τα Πουγκάκια. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 19 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2017.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 15 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (κάποιοι μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 19 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες των Πουκακίων, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν στα Πουγκάκια. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Μακρακώμη, Λαμία) ή άλλο γειτονικό χωριό της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους των Πουγκακίων, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

                           του Κωνσταντίνου  Αθαν. Μπαλωμένου

                                         φυσικού

 ---

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

Οικισμός Πουγκάκια

   Από τις 28 Δεκ. 1836 ο οικισμός Πουγκάκια προσαρτήθηκε στο δήμο Ομιλαίων του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Στις 8 Δεκ. 1845 αποσπάστηκε από το δήμο Σπερχειάδος και προσαρτήθηκε στο δήμο Τυμφρηστού του νομού Φθιωτιδοφωκίδος.

   Από τις 31 Αυγ. 1912, ιδρύθηκε κοινότητα Πουγκακίων και ομώνυμη έδρα της κοινότητας. Ο δήμος Σπερχειάδος καταργήθηκε.

   Από το 1943 η κοινότητα Πουγκακίων υπάγεται πλέον στο νομό Φθιώτιδος.

   Από τις 4 Δεκ. 1997, η κοινότητα Πουγκακίων καταργήθηκε και ο οικισμός Πουγκάκια προσαρτήθηκε στο δήμο Σπερχειάδος (σχέδιο “Καποδίστριας”).

   Από τις 7 Ιουν. 2010, ο οικισμός Πουγκάκια προσαρτήθηκε στο δήμο Μακρακώμης, με πρωτεύουσα τη Σπερχειάδα (σχέδιο “Καλλικράτης”).

  Ο πληθυσμός τους (απογραφή 2011) ήταν 126 κάτοικοι.

1.    Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[2]

   Από τους 19 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (6) έφυγαν το 1910 (ποσοστό 32%). Συνολικά έγιναν 15 μεταναστευτικά ταξίδια (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν 2 μετανάστες που έκαναν διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 5 % του πληθυσμού, που είναι μικρότερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8 %). Η περιοχή είχε σχετική αυτονομία των απαραίτητων αγαθών από την κτηνοτροφία κυρίως και περιορισμένη γεωργική έκταση, που κάλυπτε τις ανάγκες της ζωής[3] των κατοίκων της περιοχής αυτής.

    Οι μετανάστες ήταν μόνον άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι ηλικίες 21-30 ετών με 8 μετανάστες και ακολούθησαν οι μικρότερες ηλικίες μέχρι 20 ετών, με 6 μετανάστες. Η κατανομή ηλικιών σε ομάδες των μεταναστών από τα Πουγκάκια δίνονται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  (19 ετών) ήταν 2 άτομα : (α) Κων-νος Αλεξίου (πήγε το 1907) και (β) Ηρακλής Ηλιόπουλος (πήγε το 1911).

   Ο μεγαλύτερος σε ηλικία μετανάστης ήταν ο Αθανάσιος Παπαδήμας, 39 ετών (πήγε το 1921).

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 27 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες των Πουγκακίων ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 19 μετανάστες, οι 11 ήταν άγαμοι (58 %) και οι υπόλοιποι 8 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες των Πουγκακίων, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

   Συνολικά έγιναν 15 ταξίδια, που διακίνησαν τους 19 μετανάστες των Πουγκακίων. Οι περισσότεροι μετανάστες  (14 άτομα) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας, ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 3 μετανάστες. Ένας έφυγε από το λιμάνι της Χάβρης κι άλλος 1 από το λιμάνι της Νάπολης (βλ. πίνακα 4). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες των Λιβανατών έφυγαν με ελληνικά πλοία.

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1909 έφυγαν 3 μετανάστες με το πλοίο “Martha Washington”. Το έτος 1910 και από το ίδιο λιμάνι έφυγαν σε ένα ταξίδι 2 μετανάστες με το πλοίο “Alice”. Το έτος 1911, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 2 μετανάστες από το λιμάνι της Πάτρας, με το πλοίο “Martha Washington”.

    Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5, που ακολουθεί :

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες των Πουγκακίων φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησαν οι πολιτείες της Βιρτζίνια και Νέας Υόρκης. Ακολούθησαν οι πολιτείες του Νιού Χαμσάιρ, του Ιλινόις και της Μασαχουσέτης.  Μεμονωμένοι προορισμοί ήταν στη Γιούτα και Ιντιάνα. Τα στοιχεία φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 6.

2.    Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (68 %) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν : εργάτες σε φάρμα και ένας έμπορος.  Αριθμητικά στοιχεία αυτών ακολουθούν:

Ø  εργάτης (laborer, worker, workman) : 13 άτομα (ποσοστό 68 %)

Ø  εργάτης σε φάρμα (farm laborer) : 5 άτομα

Ø  έμπορος (merchant) : 1

3.    Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 2  άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας.

   Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί των μεταναστών ακολουθούν:

1.    Γεώργιος Αγγελής : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1905-07 στο Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1910 στο Σικάγο.

2.    Αθανάσιος Παπαδήμας  : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στο Σικάγο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 στο Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια.

 

4.    Αλφαβητικός Πίνακας των μεταναστών

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες των Πουγκακίων που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[4]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών απ’ τα Πουγκάκια δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α       Ονοματεπώνυμο            χρ. άφιξης     έτη   έγγαμος     Πλοίο που ταξίδεψε      Λιμάνι αναχώρησης

1        Αγγέλης Γεώργιος           27-4-1910      35       ναι          Oceania                       Πάτρα

2        Αγγέλης Ιωάννης             20-8-1907      29       ναι          Gerty                          Πάτρα

3        Αλεξίου Κωνσταντίνος      15-4-1907      19       όχι          Hudson                        Χάβρη

4        Αλεξίου Σπύρος              21-12-1909     35       ναι          Martha Washington        Πάτρα

5        Ηλιόπουλος Ηρακλής       24-10-1911     19       όχι          Martha Washington        Πάτρα

6        Καλτσάς Ευάγγελος         21-12-1909     24       όχι          Martha Washington        Πάτρα

7        Λιάπης Ευάγγελος           26-4-1911      30       ναι          Martha Washington        Πάτρα

8        Μπούρας Ευάγγελος        30-3-1909      20       όχι         Gallia                            Πειραιεύς

9        Μπούρας Κωνσταντίνος    6-7-1907        24       όχι         Napolitan Prince            Πειραιεύς

10      Παναγιωτίδης Παναγιώτ.  12-10-1910     20       όχι         Martha Washington         Πάτρα

11      Παπαδήμας Αθανάσιος     2-5-1921        39       ναι         King Alexander               Πειραιεύς

12      Παπαναγιώτου Νικόλαος  21-12-1909     24       όχι         Martha Washington         Πάτρα

13      Πιλάτος Ανδρέας             22-7-1910      35       ναι         Atlanta                          Πάτρα

14      Πιλάτος Αχιλλεύς             31-5-1910      20       όχι         Alice                             Πάτρα

15      Πιλάτος Λεωνίδας            15-5-1907      20       όχι         Italia                             Νάπολη

16      Πιτσογιάννης Αθανάσ.      2-11-1907      28       όχι         Alice                             Πάτρα

17      Ρέτσος Αθανάσιος           24-10-1911     32       ναι         Martha Washington          Πάτρα

18      Ρέτσος Δημήτριος            31-5-1910      24       όχι         Alice                             Πάτρα

19      Σόλ(ι)ας Γεώργιος           28-11-1910     28       ναι         Martha Washington          Πάτρα

 

5.  Χρονικό της μετανάστευσης από τα Πουγκάκια στην Αμερική

 

   Α. Ο πρωτοπόρος

     Το δρόμο προς την Αμερική από τα Πουγκάκια φαίνεται πως άνοιξε ο Γεώργιος Αγγέλης.  Το 1905, σε ηλικία 30 ετών και αναλφάβητος πήγε στην Αμερική για δουλειά, με προορισμό το Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια.

   Β. Αρκετά μεμονωμένα ταξίδια από το 1907

   Φαίνεται ότι η είδηση για την Αμερική είχε από τα προηγούμενα χρόνια κυκλοφορήσει αρκετά, στην περιοχή και υπήρχαν άνθρωποι αποφασισμένοι για το μεγάλο ταξίδι. Δεν είχαν σχηματίσει ομάδες με άλλα άτομα από τα Πουγκάκια (χωρίς αυτό να αποκλείει να ήταν συνεννοημένοι με άτομα από άλλα γειτονικά συνήθως χωριά). Έτσι στη διάρκεια του έτους 1907, έγιναν 5 ταξίδια προς την Αμερική, από μεμονωμένα άτομα. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Κωνσταντίνο Αλεξίου. Από την Ελλάδα ταξίδεψαν με πλοίο μέχρι τη Γαλλία. Στις 30 Μαρτίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης αναχώρησε με το πλοίο “Hudson” και στις 15 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 17 ετών και αναλφάβητος. Με 13 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Σωλτ Λέικ Σίτυ της Γιούτα, όπου ήταν ο αδερφός του Δ. Αλεξίου.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Λεωνίδα Πιλάτο. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα πήγε με πλοίο μέχρι την Ιταλία. Στις 23 Απριλίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκε στο πλοίο “Italia” και στις 15 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 20 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά, με 20 $ μαζί του, στο Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Σπανός.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Κωνσταντίνο Μπούρα. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 15 Ιουνίου, έφυγε με το πλοίο “Napolitan Prince” και στις 6 Ιουλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 24 ετών. Γεννήθηκε στα Πουγκάκια, αλλά ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Με 20 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Τριανταφύλλου.

 

Πλοίο Napolitan Prince (Photo: World Ship Society)

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Ιωάννη Αγγέλη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 31 Ιουλίου ταξίδεψε με το πλοίο “Gerty” και στις 20 Αυγούστου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 29 ετών και παντρεμένος. Τελικός προορισμός του (με 12 $) για δουλειά ήταν το Νιούπορτ Νιούς της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Δ. Αγγέλης.

   Η πέμπτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Αθανάσιο Πιτσογιάννη. Στις 15 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Alice” και στις 2 Νοεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του στα Πουγκάκια λεγόταν Γεώργιος. Με 10 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Φαλής[5].

Γ. Σχετική μείωση του αριθμού μεταναστών στο 1909

      Στη διάρκεια του έτους έγιναν 2 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 1 από μεμονωμένο άτομο) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 4 άτομα από τα Πουγκάκια. Αναλυτικά :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Ευάγγελο Μπούρα. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 6 Μαρτίου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Gallia” και στις 30 Μαρτίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στα Πουγκάκια λεγόταν Κωνσταντίνος. Με 12 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια, όπου είχε έναν ξάδερφό[6] του.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1909 αριθμούσε τρία άτομα και τη συγκρότησαν οι : Σπ. Αλεξίου, Ευάγ. Καλτσάς και Νικ. Παπαναγιώτου. Στις 6 Δεκεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 21 Δεκεμβρίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Σπύρος Αλεξίου ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Γεννήθηκε στα Πουγκάκια, αλλά ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε το Παλαιοχώρι, όπου ήταν η γυναίκα του Αφέντρα. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά  στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Γ. Αλεξίου.

·         Ο Ευάγγελος Καλτσάς ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Λεωνίδας. Τελικός προορισμός του για δουλειά (με 25 $) ήταν το Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Α. Κουτσούκης[7].

·         Ο Νικόλαος Παπαναγιώτου ήταν 24 ετών. Στα Πουγκάκια είχε τον πατέρα του Δημήτριο. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, κοντά στον ξάδερφό του Ι. Κουτσούκη.

 

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

Δ. Νέα αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1910

      Στη διάρκεια του έτους έγιναν 5 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 4 από μεμονωμένα άτομα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άτομα από τα Πουγκάκια. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Γεώργιο Αγγέλη. Στις 8 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Oceania” και στις 27 Απριλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μαρία. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Σικάγο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χ. Χατζής. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του στην Αμερική. Για πρώτη φορά πήγε την περίοδο 1905-1907 και εργάστηκε στο Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια.

   Η (μόνη) ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από δύο άτομα, με τους Αχιλ. Πιλάτο και Δημ. Ρέτσο. Από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Alice” και στις 31 Μαΐου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Τα ελλιπή διαθέσιμα στοιχεία μας πληροφορούν επίσης ότι:

·         Ο Αχιλλεύς Πιλάτος ήταν 20 ετών. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Όρεγκον του Ιλλινόις, όπου είχε τον ξάδερφό του Γ. Ζαγκλάρα[8].

·         Ο Δημήτριος Ρέτσος ήταν 24 ετών. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στο Όρεγκον του Ιλλινόις, όπου ήταν ο φίλος του Κ. Σιντής.

Ανδρέας Πιλάτος, Γεώρ. Παπαναγιώτου

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Ανδρέα Πιλάτο. Στις 4 Ιουλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Atlanta” και στις 22 Ιουλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στα Πουγκάκια λεγόταν Κωστάντω. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, κοντά στον συγγενή του Γ. Παπαναγιώτου[9].

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Παναγιώτη Παναγιωτίδη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 26 Σεπτεμβρίου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 12 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 20 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Ιωάννης. Προορισμός του (με 30 $μαζί του) για δουλειά ήταν ο τόπος Τέρε Άντε (Terre Aunte) της Ιντιάνα, κοντά στον ξάδερφό του Α. Παπαδήμα[10].

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Γεώργιο Σόλ(ι)α (Solas). Στις 14 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Martha Washington” και τις 28 Νοεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 28 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μαρία. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στ9ο Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Ζίμνης.

Δ. Λίγοι μετανάστες στο 1911

      Στη διάρκεια του έτους έγιναν μόνο 2 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 3 άτομα από τα Πουγκάκια. Αναλυτικά :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Ευάγγελο Λιάπη. Στις 10 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 26 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στα Πουγκάκια λεγόταν  Κωνσταντίνα. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Γεωργακόπουλος.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από δύο άτομα, τους : Ηρ. Ηλιόπουλο και Αθ. Ρέτσο. Στις 9 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 24 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας γνωρίζει ότι :

·         Ο Ηρακλής Ηλιόπουλος ήταν 19 ετών. Δήλωσε έμπορος (merchant). Ο πατέρας του στα Πουγκάκια λεγόταν Ιωάννης. Έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, κοντά στο συγγενή του Αθαν. Κουτσούκη.

·         Ο Αθανάσιος Ρέτσος ήταν 32 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Αλεξάνδρα. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Μαστρογιάννης.

Ε. Μοναχικός επίλογος στο 1921

      Στη διάρκεια του έτους έγινε μόνο 1 μεμονωμένο ταξίδι προς την Αμερική, κλείνοντας αυτή τη μεταναστευτική περίοδο. Έγινε από τον Αθανάσιο Παπαδήμα. Στις 15 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησε με το ελληνόκτητο πλοίο “King Alexander” και στις 2 Μαΐου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 39 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Με 45 $ για τα πρώτα του αναγκαία έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Νιούπορτ Νιούς της Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Χαράλαμπο Χατζή[11]. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Αθανάσιος Παπαδήμας την περίοδο 1909-1912 και εργάστηκε στο Σικάγο.

 

 

Ατμόπλοιο “King Alexander”

 ---

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Γενικές απογραφές πληθυσμού (1889, 1896, 1920).

iv.  Προσωπικό αρχείο-καταγραφές μεταναστών της Φθιώτιδας, Ευρυτανίας, Φωκίδας.

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκ amfictyon.blogspot.gt

iv.   περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

3.    Βιβλία, Άρθρα, Ιστοσελίδες

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.    Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.   Ιστοσελίδα web3.eetaa.gr

v.    Ιστοσελίδα http://agonespoliton.blogspot.gr

vi.  Βικιπαίδεια  https://el.wikipedia.org

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Μαζί με τους οικισμούς Βλάχικο, Κέδρα, Μαστοραίικα και Νεοχώρι έχει  συνολικό πληθυσμό 208 κατοίκων.

[2] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[3] Στο σύνολο των 19 μεταναστών των Πουγκακίων βρέθηκαν 6 αναλφάβητοι (ποσοστό 32 %)!

[4] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[5] Από το Καρπενήσι. Πήγε το 1905 στην Αμερική, σε ηλικία 27 ετών, με προορισμό τη Νέα Υόρκη.

[6] Το επώνυμο είναι δυσανάγνωστο.

[7] Ο Αθ. Κουτσούκης από το Καρπενήσι, πήγε το 1907 στην Αμερική, σε ηλικία 19 ετών, με προορισμό τη Νέα Υόρκη.

[8] Από τα Κανάλια. Ο Γεώργιος Ζαγκλάρας πήγε το 1909 στην Αμερική σε ηλικία 22 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Κυρούλα. Προορισμός του για δουλειά ήταν το Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια.

[9] Από το Παλαιοχώρι. Πήγε το 1909 στην Αμερική, σε ηλικία 25 ετών. Ο πατέρα του λεγόταν Ευάγγελος. Εργάστηκε στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης.

[10] Από τα Πουγκάκια. Πήγε στην Αμερική, για πρώτη φορά το 1909, σε ηλικία 28 ετών. Αρχικός προορισμός του ήταν το Σικάγο. Επέστρεψε το 1912, αλλά ξαναπήγε το 1921.

[11] Από τη Λευκάδα Φθιώτιδας. Πήγε στην Αμερική το 1910, σε ηλικία 23 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Μήτσος. Προορισμός του για δουλειά ήταν το Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια, όπου ήταν ήδη ο αδερφός του Γ. Χατζής.