Οι ευεργέτες της Λαμίας και το χρέος της πόλης

Απόδοση τιμών στην πράξη

Σε μια χώρα που κυβερνάται καλά, η φτώχεια είναι ντροπή. Σε μια χώρα που κυβερνάται άσχημα, ο πλούτος είναι ντροπή.

Κομφούκιος

   Στη νεότερη ελληνική ιστορία (18ος-20ός αιώνας) είναι πολλά τα παραδείγματα που εκδηλώθηκαν έμπρακτα διαχρονικές αξίες όπως η εθνική ευεργεσία, η κοινωνική φιλανθρωπία και οι ιδιωτικές δωρεές ή χορηγίες στον τομέα του πολιτισμού, της παιδείας και έρευνας, καθώς και της υγείας. Λένε ότι το φαινόμενο της ευεργεσίας είναι κατ’ εξοχήν ελληνικό.

   Με τους τρόπους αυτούς το ελληνικό έθνος, σε δύσκολους καιρούς, εξασφάλισε τις βασικές προνοιακές, εκπαιδευτικές, αμυντικές και πλείστες άλλες ανάγκες του Κράτους. Αναφέρουμε τις υποδομές στην πρωτεύουσα για Πανεπιστήμιο, Πολυτεχνείο, Βιβλιοθήκη, Μουσείο, Βαρβάκειος Σχολή, Δικαστήρια, Γηροκομεία, Φυλακές, Ωδεία, Θέατρα, κ.ά.

  Από τα πρώτα χρόνια του νέου ελληνικού κράτους, το χαρακτηριστικό του ήταν τα χρέη σε ξένους και η κακοδιαχείριση  (με ελάχιστες εξαιρέσεις) που πάντα συνδέεται με τη διαφθορά. Οι 4 εθνικές χρεοκοπίες της χώρας το αποδεικνύουν. Έτσι η φτώχεια οδήγησε τους Έλληνες στη μετανάστευση. Εκεί ανέδειξαν τις ικανότητές τους στο εμπόριο, στη ναυτιλία, στις επιχειρήσεις και ο παροικιακός ελληνισμός απέκτησε πλούτο.

   Η μεγάλη αγάπη για τους συμπατριώτες τους, το έλλειμμα της πατρώας γης και το ισχυρό συναίσθημα του νόστου, σε συνδυασμό με τις εθνικές ανάγκες έφερε την αυθόρμητη πράξη της προσφοράς, που λέγονται Xoρηγία, Ευεργεσία, Φιλανθρωπία. Είναι τρεις έννοιες που αποκτούν διαφορετική σημασία μέσα στα ιστορικά συμφραζόμενα που τις δημιούργησαν.

  Ο τόπος μας τιμήθηκε από τέτοιες πράξεις. Αυτές προήλθαν από ευαίσθητους ανθρώπους, που - οι περισσότεροι - δεν γεννήθηκαν στη Λαμία, αλλά ήρθαν στην πόλη και κάλυψαν κάποια σημαντική ανάγκη των ανθρώπων της, την οποία εκείνοι μπορούσαν να ικανοποιήσουν. Το σκληρό είναι ότι οι εκπρόσωποι της Λαμίας (αυτοδιοίκηση) δεν αναγνώρισαν πάντα και δεν απέδωσαν την οφειλόμενη τιμή σ’ αυτούς. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν :

   Το 1822, ο Κάρολος Όθων Βάλντεμαρ φον Κουαλέν, Δανός ευγενής, που ήρθε να βοηθήσει τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων κατά των Τούρκων, στη μάχη της Αγίας Μαρίνας με αρχηγό τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, σκοτώθηκε από μπάλα κανονιού, το Μάρτιο του 1822. Η πόλη της Λαμίας, από το 1897, τίμησε τη θυσία του φιλέλληνα ευγενή δίνοντας το όνομά του “οδός Γκουαλλέν” σε κεντρική οδό της πόλης, που το 1953, με δήμαρχο Λαμίας το Σπύρο Πετρόπουλο την  μετονόμασε σε οδό Ελευθερίου Βενιζέλου!  Έκτοτε η θυσία του φιλέλληνα αγνοήθηκε και δεν τον ξέρει σχεδόν κανείς στην πόλη τούτη.

    Το 1898, ο συμβολαιογράφος Οδυσσέας Πάνου Κουτσοχέρας, έχοντας ισχυρή επιθυμία ευεργεσίας προς την πόλη αυτή και αποδίδοντας ύψιστη σημασία στο θέατρο, διέθεσε το ποσό των 30.000 δραχμών για την ανέγερση θεάτρου, που στη συνέχεια αποκλήθηκε “Πάνειο Θέατρο”. Ο δήμος Λαμιέων δέχθηκε τότε να χορηγήσει το οικόπεδο και παραχώρησε ένα γήπεδο, όπου υψωνόταν ο μόνος τότε τουρκικός Μιναρές. Το 1903 ο δωρητής Οδυσσέας Πάνου απεβίωσε. Το έργο έμεινε ημιτελές για πολλά χρόνια. Τελικά κατεδαφίστηκε το 1957 και το 1966-67 στον ίδιο χώρο θεμελιώθηκε και κτίστηκε η Θερινή Δημοτική Σκηνή Λαμίας. Όμως ο Οδυσσέας Πάνου δεν έτυχε κάποιας τιμής για την πρωτοπόρα προσφορά του.

   Το 1899 ο Κωνσταντίνος Νικολάου ή Μουστάκας με διαθήκη άφησε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για να στεγάσουν Σχολεία (Μουστάκεια Γυμνάσια), για να γίνει Ορφανοτροφείο Θηλέων και την υπόλοιπη περιουσία του στο Δήμο Λαμίας. Τα κτίρια του Γυμνασίου έδωσαν λύση στο στεγαστικό πρόβλημα της εκπαίδευσης για πολλά χρόνια (η ευεργεσία παραμένει μέχρι σήμερα), ενώ το Ορφανοτροφείο δεν έγινε.

   Το 1903 άρχισε να κτίζεται το Δικαστικό Μέγαρο Λαμίας. Προήλθε από το κληροδότημα Ανδρέα Συγγρού που όριζε να ανεγερθούν δικαστικά μέγαρα στις πόλεις όπου εδρεύει Πρωτοδικείο. Ο δήμος Λαμίας έπρεπε να προσφέρει το χώρο και γι’ αυτό το 1902 αγοράστηκε[1] το οικόπεδο (με δήμαρχο τον Νικ. Κρίτσα). Το Μέγαρο αποπερατώθηκε το 1911. Όμως η “οδός Συγγρού” είναι ένα από τα μικρότερα δρομάκια της Λαμίας, δυσανάλογο με το μέγεθος της ευεργεσίας του.

   Το 1905 άρχισε η οικοδόμηση του κτιρίου του Ελασσωνείου Πολιτικού Νοσοκομείου Λαμίας, υλοποιώντας το όνειρο του Κωνσταντίνου Παπαθανασίου Ελασσώνα, ο οποίος διέθεσε όλη την περιουσία του, σε οικόπεδο που δώρισε το 1904 ο κτηματίας Γεώργιος Σ. Καρακαντάς και μαζί ένα άλλο γειτονικό οικόπεδο που δώρισαν οι κληρονόμοι του Μελετίου Γεωργιάδου, του πρώην νομιάτρου Φθιωτιδοφωκίδος. Από το 1911 λειτούργησε και ήταν το μοναδικό Νοσοκομείο της περιοχής, μέχρι το 1933 που έκλεισε από προβλήματα διαχείρισης. Μετά στέγασε πρόσφυγες και – δυστυχώς – κατεδαφίστηκε γύρω στο 1965. Η περιουσία του Κωνστ. Παπαθανασίου Ελασσώνα, με αναγκαστικό νόμο του 1939, μεταβιβάστηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Λαμίας.

   Το 1928, οι αδελφοί Ιωάννης και Δημήτριος Μακρόπουλος και ο Ιωάννης Κρανάκης συμφώνησαν να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή του “Σταθμού νοσηλείας των φυματιώντων  (Σανατορίου), παρά την Μονήν Αντινίτσης, με ιατρική προστασία των γιατρών της Λαμίας. Οι αδελφοί Μακρόπουλοι προσέφεραν το ποσό των 400.000 δρχ. για το Ίδρυμα αυτό “, στη μνήμη της Δέσποινας Μακροπούλου – Κρανάκη και του αδελφού τους Πέτρου Μακρόπουλου, που σκοτώθηκε στη μάχη του Λαχανά. Η κατασκευή καθυστέρησε λόγω έλλειψης οδικής πρόσβασης και τελικά ολοκληρώθηκε το 1935, οπότε άρχισε τη λειτουργία του. Στις 13 Ιουνίου 1944 το Σανατόριο Αντίνιτσας καταστράφηκε από τους Γερμανούς κατακτητές μαζί με τη γειτονική Μονή Αντίνιτσας και το χωριό Καλαμάκι (Δερβέν Φούρκα).

   Την περίοδο 1942-44, ως εκπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, ο ελληνιστής  Στούρε Λιννέρ, έφερε και διένειμε στον πληθυσμό που λιμοκτονούσε τρόφιμα, καθώς επίσης ιματισμό και παπούτσια. Επιπλέον μεσολάβησε στο Γερμανό διοικητή των στρατευμάτων Κατοχής, ώστε να μην ανατιναχτούν οι αποθήκες τροφίμων και το Εργοστάσιο[2] της Ηλεκτρικής Εταιρείας Λαμίας, σώζοντας την πόλη. Η απόδοση της οφειλόμενης τιμής άργησε πολύ και - δυστυχώς - δεν αποδίδεται από το σύνολο του δημοτικού συμβουλίου της Λαμίας.

   Η τυπική ετήσια γιορτή-εκδήλωση τιμής για τους εθνικούς (και τοπικούς) ευεργέτες, από την Περιφέρεια Στερεάς που ανακοινώθηκε, θα απέδιδε έμπρακτά αν συνοδευόταν από ονόματα και τις πράξεις ευεργεσίας, ώστε να τις γνωρίσουν οι συμπατριώτες μας και - στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό - κάποιοι να τους μιμηθούν. Επιπλέον όμως επιβάλλεται οι τοπικοί και περιφερειακοί αιρετοί να γνωρίσουν την προσφορά τους και να μην είναι αγνώμονες στην απόδοση της οφειλόμενης τιμής.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

      φυσικός

   

 

-------------------------------------------------

Δημοσιεύτηκε στην εφ. “ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ”, φ. 20959, σ.6, στις 13-10-2015.

     ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Από τους κληρονόμους του Αριστείδη Στεφ. Σκληβανιώτη, για 15.000 δρχ.

[2] Πολύ σημαντική ήταν η συμβολή του νέου τότε Λαμιώτη κ. Γιώργου Γεωργουλόπουλου (είναι σήμερα 90 ετών), που έπεισε τον Στούρε Λιννέρ να πάει στο Γερμανό Διοικητή και να δεχτεί τη σωτηρία του εργοστασίου. Η αναγνώριση της προσφοράς από το δήμο Λαμίας είναι επιβαλλόμενη.