Οι άνθρωποι του εκκλησιαστικού χώρου της Λαμίας (Στο πρώτο μισό περίπου του 20ού αι.)

Από τα Βιβλία των Ιερών Ναών της πόλης

Πρόλογος

   Οι παλαιότεροι ενοριακοί ναοί της Λαμίας : των Αγ. Θεοδώρων, του Αγ. Νικολάου, της Παναγίας Δέσποινας, της Ευαγγελίστριας, του Αγ. Δημητρίου και της Αγ. Παρασκευής υπηρετήθηκαν από ιερείς, διακόνους, ιερομονάχους και λοιπό λαϊκό προσωπικό (ιεροψάλτες, νεωκόρες) με τη σημαντική βοήθεια των μελών των εκκλησιαστικών συμβουλίων (επιτρόπων).

   Από τα Βιβλία αυτών των ναών, αλλά και από άλλες πηγές, προήλθαν τα στοιχεία, που θα ακολουθήσουν. Θα αποδοθούν με όσο γίνεται συνοπτικό τρόπο.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

1.    Οι Επίσκοποι της Φθιώτιδας

   Από το 1833 έως σήμερα, στη Μητρόπολη Φθιώτιδος έχουν διατελέσει οι επόμενοι Μητροπολίτες, στην περίοδο που αναφέρεται στην παρένθεση :

1. Ιάκωβος Παπαγεωργίου            (1833 - 1851)

2. Καλλίνικος Καστόρχης              (1852 - 1877)

3. Κωνσταντίνος Καλοζύμης         (1894 - 1902)

4. Θεόφιλος Ιωάννου                    (1906 - 1913)

5. Ιάκωβος Παπαϊωάννου             (1914 - 1932)

6. Αμβρόσιος Νικολαΐδης               (1932 - 1958)

7. Δαμασκηνός Παπαχρήστου        (1960 - 1996)

8. Νικόλαος Πρωτοπαπάς             (1996 - )

2.    Στον Ι. Ν. των Αγίων Θεοδώρων

     Από τα Βιβλία Αποβιώσεων του Ι. Ναού, τις περιόδους 1912-1922 και 1926-1961 (δεν βρέθηκε το Βιβλίο της περιόδου 1922-1926) προκύπτει ότι οι μόνιμοι εφημέριοι (στη χρονική περίοδο που σημειώνεται σε παρένθεση) ήταν :

Γεώργ. Ντάλλας

(1886-1982)

i.   Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος (από 2 Οκτ. 1912 έως Αύγ. 1922)

ii.  Δήμος Δημητρίου  (από 23 Φεβρ,1913 έως τον Αύγ. 1922)

iii. Στέργιος Κατηχωρίτης (από τον Ιούλ. 1926 έως τις αρχές 1950)

iv.  Γεώργιος Κ. Ντάλλας  (από τον Ιούνιο 1950 και μετά)

v.  Λάμπρος Παππάς (από το 1966 και μετά)

Οι ιερείς-πρεσβύτεροι, που ήταν αναπληρωτές και σποραδικά υπηρέτησαν κάποιες περιόδους τον Ι. Ναό ήταν οι επόμενοι :

α) Γεώργ. Σταματόπουλος (από Νοε. 1913)

β) Ιωάν. Μπούργος (από Αύγ. 1947)

γ) Ευθ. Μούτσελος (από Σεπ. 1950)

δ) Αχιλ. Ευθυμιόπουλος (από Μαρ. 1951)

ε) Γεώρ. Μαργαρίτης (από Ιούλ. 1955)

ζ) Γεώρ. Αγγελόπουλος (από Ιούλ. 1958)

η) Βασ. Τσέκας (από Φεβ. 1960)

θ) Γεώρ. Χριστόπουλος (από Ιούν. 1961)

   Στη ζώνη της ενορίας του ναού ανήκε και ο κοιμητηριακός ναός της Κοιμήσεως Θεοτόκου στο Νεκροταφείο Ξηριώτισσας, όπου οι ιερείς προσέφεραν τις υπηρεσίες τους.

  Ιερέας του Νεκροταφείου ήταν ο Γεώργιος Σταματόπουλος (1857-1943), που καταγόταν από την Πελασγία. Νεκροθάφτης ήταν ο Θωμάς Αγγ. Λύτρας (1879-1942), που καταγόταν από το Κόμμα.

  Τις υπηρεσίες του ως ιεροψάλτης των ναών προσέφερε ο Νικόλαος Δ. Γιαβάσης (1847-1933), πρόσφυγας από την Καλλίπολη της Θράκης. Η Ζαχαρώ Μπαρμπερέλη (1883-1963) ήταν νεωκόρα του ναού.

3.    Στον Ι. Ν. του Αγίου Νικολάου

   Το Βιβλίο Αποβιώσεων του Ι. Ν. καλύπτει την περίοδο 1913-1953, στο οποίο φαίνεται  ότι οι μόνιμοι εφημέριοι (στη χρονική περίοδο που σημειώνεται σε παρένθεση) ήταν :

Κων. Παπαστεργίου

(1873-1923)

i.  Κωνσταντίνος Ν. Παπαστεργίου  (στα έτη 1913 έως 1919)

ii. Χ. Κιτσοπανίδης  (από Φεβρουάριο 1921 έως και το έτος 1923)

iii. Ιωάννης  Αθ.  Τσώνης (από Απρίλ. 1929 έως τέλος Ιουλίου 1931)

iv. Δημήτριος Ν. Καρμίρης (από 5 Δεκ. 1928 έως 1953)

   Σποραδικά, από το έτος 1901, υπηρέτησε το ναό ο πρεσβύτερος Λάμπρος Κοκκοτάκης.

   Σημείωση : Την περίοδο 1924-1928 στο Βιβλίο δεν υπογράφει κανείς ιερέας!

   Στη ζώνη της ενορίας του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου διέμεναν με τις οικογένειές τους, όπου και τελεύτησαν, οι επόμενοι άνθρωποι του εκκλησιαστικού χώρου, που μερικοί υπηρετούσαν σε άλλους ναούς. Για όλους δηλώθηκε ως τόπος καταγωγής η Λαμία.

   Ακολουθούν τα στοιχεία :

α/α         Ονοματεπώνυμο                 έτη         ηλικία     λειτούργημα

1         Κωσταντίνος Στεργιανός     1848 - 1913        65            ιερεύς

2         Γεώργιος Παπαστάμου       1874 - 1951        77            ιερεύς

3         Δημήτριος Καρμίρης           1900 - 1965        65            ιερεύς

4         Σεραφείμ Αργυρόπουλος    1877 - 1939        62         ιεροψάλτης

5         Απόστολος Πρωτόγερος     1895 - 1944        48        ιερομόναχος

  

4.    Στον Ι. Ν. Παναγίας Δέσποινας

   Από το Βιβλίο Αποβιώσεων του Ι. Ναού, το οποίο καλύπτει τη χρονική περίοδο 1913-1951, προκύπτει ότι οι μόνιμοι εφημέριοι (στη χρονική περίοδο που σημειώνεται σε παρένθεση) ήταν :

Ευθύμιος Μούτσελος

(1898-;)

i.  Ν. Νικολαΐδης (από τον Ιανουάριο 1913 έως το Φεβρουάριο 1927)

ii. Δήμος Δημακόπουλος (από Ιαν. 1913 έως Δεκ. 1917 & Αύγ.1921 έως Σεπτ. 1940)

iii. Νικόλαος Αντωνόπουλος (από Σεπτ. 1918 έως Δεκ. 1920)

iv. Γεώργιος Ζορμπάς (από Σεπτ. 1940 έως Δεκ. 1951)

v.  Ευθύμιος Μούτσελος (από Ιαν. 1945 έως Δεκ. 1951)

vi. Γεώργιος Μαργαρίτης (από Μάρ. 1948 έως Δεκ. 1950)

vii. Δημήτριος Κεραμάρης (από Δεκ. 1949 έως Μάρ. 1950)

Οι ιερείς-πρεσβύτεροι, που ήταν αναπληρωτές και σποραδικά υπηρέτησαν κάποιες περιόδους τον Ιερό Ναό ήταν οι επόμενοι :

    α) Κωνσταντίνος Παπαστεργίου (από Μάιο 1916)

    β) Θρασύβουλος Κοντομήτρος (από Μάρτιο 1930-Οκτώβριο 1935)

    γ) Αχιλλεύς Ευθυμιόπουλος (από Οκτ. 1936-Μάρ.1940, Ιούν. 1942, 1945, 1949)

    δ) Δημήτριος Καρμίρης (Αύγουστο 1936)

    ε) Γεράσιμος Λαούδης (Δεκέμβριο 1941)

    ζ) Γεώργιος Μαργαρίτης (Νοέμβριο 1942, 1948, 1949)

    η) Ε. Γεωργούσης (Ιούνιο 1948)

    θ) Κ. Τετριμίδας (Μάιο 1948)

    ι)  Δημήτριος Πουρνάρας (Φεβρουάριο 1948)

   Στη ζώνη της ενορίας του Ι.Ν. Παναγίας Δέσποινας διέμεναν με τις οικογένειές τους, όπου και τελεύτησαν, οι επόμενοι άνθρωποι του εκκλησιαστικού χώρου. Μερικοί υπηρετούσαν σε άλλους ναούς. Για όλους ως τόπος καταγωγής δηλώθηκε η Λαμία.

α/α           Ονοματεπώνυμο                  έτη        ηλικία     λειτούργημα

1        Κωνσταντίνος Παπαστεργίου    1873-1923        50            ιερεύς

2        Νικόλ. Νικολαΐδης                  1859-1927        68            ιερεύς

3        Σωτήριος Λάππας                   1866-1941        75         ιεροψάλτης

5.    Στο μικρό Ι. Ν. του Αγίου Γεωργίου Ελασσωνείου[1]

Κωνστ. Μητσάκης

(1865-1945)

   Μετά από μεγάλη δωρεά του Κωνσταντίνου Παπαθανασίου Ελασσώνα, στο τέλος του 19ου αι., οικοδομήθηκε στην περιοχή Νέας Άμπλιανης Λαμίας, μεγάλο κτίριο, για νοσοκομείο, με το όνομα Ελασσώνειο Πολιτικό Νοσοκομείο Λαμίας. Ταυτόχρονα κτίστηκε και μικρός “ιερός ναός επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου (όπου θα φυλάσσονται τα οστά του ζεύγους Παπαθανασίου Ελασσσώνα) θα τελήται δε κατ’ έτος επιμνημόσυνον του ζεύγους κατά την επέτειον του Αγίου.”

  Τα εγκαίνια τελέστηκαν το 1911. Χοροστάτησε ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος - Λοκρίδος και Θαυμακού Θεόφιλος Ιωάννου. Παράλληλα εγκαινίασε και τον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου στα δυτικά (στην πίσω πλευρά) του Νοσοκομείου. Φρόντισε μάλιστα να τοποθετήσει και ιερέα στο ναό, τον Κωνσταντίνο Μητσάκη[2] (1865-1945), που παρέμεινε για ένα περίπου χρόνο, αλλά μετά έμεινε ως απλό ξωκλήσι.

  Στο ίδιο οικόπεδο του μικρού ναού, από το 2000 και μετά υψώθηκε ο νέος μεγάλος ναός του Αγίου Γεωργίου.

6.    Στο Μητροπολιτικό Ι. Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Ευαγγελίστρια)

Γεώρ. Λαναράς

(1874-1957)

   Μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του ναού, τα διαθέσιμα στοιχεία προήλθαν από το Βιβλίο Αποβιώσεων του Ναού, που καλύπτει τη χρονική περίοδο 1923-1967. Απ’ αυτό προκύπτει ότι οι μόνιμοι εφημέριοι (στη χρονική περίοδο που σημειώνεται σε παρένθεση) ήταν οι πρωτοπρεσβύτεροι:

    i.  Γεώργιος Λαναράς (1924-1952)

    ii. Χρήστος Κολώνης (1923-1968)

    iii. Κωνσταντίνος Σκλαβούνος (1952-2006)

   Στη ζώνη της ενορίας του Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας διέμεναν με τις οικογένειές τους, όπου και τελεύτησαν, οι επόμενοι άνθρωποι του εκκλησιαστικού χώρου. Μερικοί υπηρετούσαν σε άλλους ναούς. Ως τόπος καταγωγής δηλώθηκε η Λαμία (εκτός του Δήμου Δημακόπουλου, που καταγόταν από τον Άγιο Βλάσιο).

α/α         Ονοματεπώνυμο ιερέων              έτη        ηλικία

 1         Δήμος Δημακόπουλος               1866-1941        75

 2         Γεώργιος Αθαν.Λαναράς            1874-1957        83

 3         Χρήστος Κολώνης                    1895-1968        73

 4         Αθανάσιος Αναγνωστόπουλος    1899-1969        70

7.    Στον Ι. Ν. του Αγίου Δημητρίου

   Από το Βιβλίο Αποβιώσεων του Ι. Ναού, το οποίο καλύπτει τη χρονική περίοδο 1930-1965, προκύπτει ότι οι μόνιμοι εφημέριοι (στη χρονική περίοδο που σημειώνεται σε παρένθεση) ήταν :

Κων. Ζήσης

(1886-;)

    i.   Κων. Ζήσης (από 27 Νοεμβρίου 1929 έως 25 Φεβρουαρίου 1956)

    ii.  Γεώργιος Αγγελόπουλος (από 17 Σεπτεμβρίου 1946 έως το 1965)

    iii. Β. Δ. Τσιάκας (από το 1960 έως το 1965)

Οι ιερείς-πρεσβύτεροι, που ήταν αναπληρωτές και σποραδικά υπηρέτησαν κάποιες περιόδους τον Ι. Ναό ήταν οι επόμενοι :

    α. Γ. Σταματόπουλος (Ιούλιος 1933)

    β. Παπασπύρος (1935, 1941)

    γ. Σπ. Σπυρόπουλος (1938)

    δ. Παπαζήσης (1940)

    ε. Δ. Πουρνάρας (1948)

    ζ. Γεώρ. Αγγελόπουλος (1948, 1952, 1957)

    η. Β. Δ. Τσιάκας ((1956)

    θ. Λ. Παππάς (1964)

    ι.  Παν. Θεοδωρόπουλος (1965)

   Στη ζώνη της ενορίας του Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου διέμεναν με τις οικογένειές τους, όπου και τελεύτησαν, οι επόμενοι άνθρωποι του εκκλησιαστικού χώρου, που υπηρετούσαν σε άλλους ναούς. Για τον Κων/νο Ζυγούρη ως τόπος καταγωγής δηλώθηκε το χωριό Σκλήθρο, ενώ για τους άλλους η Λαμία.

   Ακολουθούν τα στοιχεία :

α/α            Ονοματεπώνυμο               έτη         ηλικία     ασχολία

 1       Ιωάννης  Δουδουμόπουλος   1866-1947        81          ιερεύς

 2       Κωνσταντίνος Φλύκας (;)      1876-1956        80          ιερεύς

 3       Κων/νος  Ζυγούρης             1889-1959        70          ιερεύς

 4       Βασίλειος Τσάνος                1891-1964        73        νεωκόρος

8.    Στον Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής Νέας Άμπλιανης

   Ο πρώτος ναός λειτούργησε από το 1928. Τα εγκαίνια έγιναν στις 26 Ιουλίου 1929. Δυστυχώς τα βιβλία του Ι. Ναού, από υπαιτιότητα του προηγουμένου εφημερίου, δεν διατέθηκαν στην έρευνα. Από τις λίγες μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι οι ιερείς-εφημέριοι που τον υπηρέτησαν ήταν οι :

Γεώργ. Αγγελόπουλος

(1890-;)

    i.   Γεώργιος Αγγελόπουλος (από 7-3-1928 έως 28 Μαΐου 1946)

    ii.  άγνωστα τα ονόματα 2 ιερέων

    iii. Γεώργιος Γράββαλος (από το 1948 έως 31 Μαρτίου 1989)

    iv. Κωνσταντίνος Στεφανής (από 21 Ιουνίου 1966 έως 31 Δεκ. 1983)

    v.  Άγγελος Νικ. Αγγελής (από 30 Απριλίου 1975 έως 2005 περίπου)

Οι ιερείς-πρεσβύτεροι, που ήταν αναπληρωτές και σποραδικά υπηρέτησαν κάποιες περιόδους τον Ι. Ναό (στις αρχές του ’70) ήταν οι επόμενοι :

   α. Ευθύμιος Χρ. Μούτσελος (1961-1963)

   β. ……………  Ράρρας   ( ; - ; )

   γ. Αναστάσιος Γ. Τρυπαμπούκης (1963-1966)

Επίλογος

   Η πλειάδα των ιερέων που άσκησαν το λειτούργημα του εφημερίου στη Λαμία ήταν απόφοιτοι εκκλησιαστικών Σχολών ή Φροντιστηρίων (Λαμίας, Βόλου, Κορίνθου, Ριζαρείου), υπήρχαν πτυχιούχοι υποδιδάσκαλοι ή δημοδιδάσκαλοι, μερικοί είχαν απολυτήριο Σχολαρχείου, αλλά υπήρχαν και τελειόφοιτοι-πτυχιούχοι Θεολογίας (Δήμος Δημακόπουλος, Συμ. Καλαμάτας, Δημ. Τσίντζας).

Χρήστος Κολώνης

(1895-1968)

   Υπηρέτησαν πολλά χρόνια στον ίδιο ναό, μέχρι τα γηρατειά τους, π.χ. Κων. Σκλαβούνος (54 χρόνια), Χρ. Κολώνης (45 χρόνια), Γ. Γράββαλος (41 χρόνια), Γ. Λαναράς (28 χρόνια), Κων. Ζήσης (27 χρόνια), Δημ. Καρμίρης (25 χρόνια), Στέργ. Κατηχωρίτης (24 χρόνια), Δήμ. Δημακόπουλος (23 χρόνια), κλπ.

   Η περίοδος του 20ού αι. όπου αναφέρεται η παρούσα εργασία ήταν έντονα ταραγμένη, με πολέμους, Κατοχή και Εμφύλιο, αλλά συνοδεύτηκε και από ασθένειες, όπως η πανδημία γρίπης του ’18, και την αθεράπευτη τότε φυματίωση. Μεγάλη δοκιμασία για τις οικογένειες και τους ανθρώπους του εκκλησιαστικού χώρου ήταν η μεγάλη παιδική θνησιμότητα.

   Οι ιερείς-εφημέριοι ανταποκρίθηκαν στο δύσκολο θρησκευτικό και κοινωνικό τους έργο. Συμπαραστάθηκαν στις δοκιμασίες των οικογενειών και στήριξαν τους ανθρώπους της ενορίας τους με το λόγο και το φιλανθρωπικό τους έργο.

   Τούτη η γραφή ας αποτελέσει μικρή συμβολή στη μνήμη τους.

Βιβλιογραφία-Αναφορές

1.    Βιβλία Αποβιώσεων των Ιερών Ναών της Λαμίας.

2.    Μητρώο εφημερίων της Ι. Μ. Φθιώτιδος.

3.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ελασσώνειο Πολιτικό Νοσοκομείο Λαμίας”, στην εφ. “ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ”, σε συνέχειες στα φύλλα 17-20 Αυγούστου 2011, Λαμία.

4.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Η συνοικία και ενορία των Αγίων Θεοδώρων Λαμίας”, περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2006, σελ. 143-154, Λαμία.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Η ζώνη της ενορίας του Αγίου Νικολάου Λαμίας”, 2008, Λαμία.

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Η ζώνη της ενορίας του Ι. Ναού Παναγίας Δέσποινας Λαμίας”, περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2008, σελ. 31-127, Λαμία.

7.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Απασχόληση και επαγγέλματα στη ζώνη της ενορίας του Ι. Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λαμίας”, περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2010, σελ. 239-293, Λαμία.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ελασσώνειο Πολιτικό Νοσοκομείο Λαμίας”, στην εφ. “ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ”, σε συνέχειες στα φύλλα 17-20 Αυγούστου 2011, Λαμία.

[2] Γεννήθηκε στο χωριό Ασπρόκαμπος. Σπούδασε κι έγινε δημοδιδάσκαλος. Υπηρέτησε τη δημοτική εκπαίδευση στην Πτελέα μέχρι τη συνταξιοδότησή του. Χειροτονήθηκε διάκονος και μετά πρεσβύτερος, από τον επίσκοπο Φθιώτιδος Θεόφιλο. Με τη λειτουργία του Ελασσωνείου Νοσοκομείου Λαμίας ορίστηκε ως ιερέας του μικρού Ι. Ν. του Αγίου Γεωργίου. Απεβίωσε την 11η Μαΐου 1945, σε ηλικία 80 ετών.