Από τη Σαρμουσακλή (Ροδίτσα) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1925)

Προλεγόμενα

   Σε απόσταση 3 χμ, στα ανατολικά της Λαμίας είναι το χωριό Ροδίτσα, γνωστό στους παλαιότερους με το όνομα Σαρμουσακλή. Στη ντοπιολαλιά, το προφέρουν “Σαραμσακλή”.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν απ’ το χωριό αυτό. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 45 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 2018.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 26 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 45 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες της Σαρμουσακλής, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτήν. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία) της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Σαρμουσακλής, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ

Από το χωριό Σαρμουσακλή, στη Ροδίτσα Λαμίας

   Από τις 20 Απριλίου 1835, ο οικισμός Σαρμουσακλή, προσαρτήθηκε στο δήμο Λαμιέων του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Στη συνέχεια υπαγόταν στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

   Από το 1899 ο οικισμός πλέον υπαγόταν στο νομό Φθιώτιδος, ενώ το 1909 πάλι ο οικισμός υπήχθη στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

   Από τις 31 Αυγούστου 1912 ο οικισμός Σαρμουσακλή αποσπάστηκε από το δήμο Λαμιέων και ορίστηκε ως έδρα ομώνυμης κοινότητας. Στις 24 Ιουλίου 1930, με το ΦΕΚ 251Α ο οικισμός μετονομάστηκε σε Ροδίτσα, με  ομώνυμη κοινότητα, στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος.

  Από τις 31 Μαρτίου 1943 ο οικισμός Ροδίτσα υπάγεται πλέον στο νομό Φθιώτιδος. Στις 4 Δεκεμβρίου 1997, καταργήθηκε η κοινότητα Ροδίτσας (σχέδιο Καποδίστριας) και ο οικισμός προσαρτήθηκε πλέον στο δήμο Λαμιέων.

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 45 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (11) έφυγαν το 1912 (ποσοστό 24%). Συνολικά έγιναν 26 μεταναστευτικά ταξίδια (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν και 8 μετανάστες που έκαναν διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 8 % του πληθυσμού, που είναι ακριβώς ίσο με το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8 %). Η περιοχή είχε καλή αυτονομία αγαθών, κυρίως με γεωργικές καλλιέργειες σε ικανή καλλιεργήσιμη έκταση γης, που βοηθούσε τη ζωή[2] των κατοίκων της περιοχής αυτής.

    Οι μετανάστες ήταν μόνον άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών με 20 μετανάστες και ακολούθησαν οι ηλικίες 31-40 ετών, με 13 μετανάστες. Η κατανομή σε ομάδες ηλικιών των μεταναστών από τη Σαρμουσακλή δίνεται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  ήταν :

(α) Βάρσος Χρήστος Κ., ετών 11 (πήγε το 1914)

(β) Τζοβάρας Ευάγγελος, ετών 17 (πήγε το 1910)

   Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν :

(α) Χάρλας Κωνσταντίνος, ετών 41 (πήγε το 1925)

(β) Βάρσος Βασίλειος, ετών 40  (πήγε το 1911)

(γ) Βάρσος Γεώργιος, ετών 40 (πήγε το 1914)

(δ) Βάρσος Κωνσταντίνος, ετών 40 (πήγε το 1914)

(ε) Καραντζάβελος Γεώργιος, ετών 40 (πήγε το 1907)

(ζ) Στεργιανός Ηλίας Ζ. ετών 40 (πήγε το 1914)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 28 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Σαρμουσακλής ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 45 μετανάστες, οι 29 ήταν άγαμοι (64 %) και οι 16 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες των κατοίκων της Σαρμουσακλής, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική (δηλ. περισσότερες φορές) κατέγραψαν τα επώνυμα:

   Συνολικά έγιναν 26 ταξίδια, που διακίνησαν τους 45 μετανάστες της Σαμουσακλής. Οι περισσότεροι μετανάστες (22 άτομα) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας (ποσοστό 49 %), ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 16 μετανάστες. Από το λιμάνι της Νάπολης έφυγαν 7 άτομα (βλ. πίνακα 4). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Οι περισσότεροι μετανάστες της Σαρμουσακλής, στην προκείμενη περίπτωση έφυγαν, κυρίως με ξένα πλοία.

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1911 έφυγαν 4 μετανάστες με το πλοίο “Martha Washington”. Το έτος 1912 και από το ίδιο λιμάνι έφυγαν σε ένα ταξίδι έφυγαν 3 μετανάστες με το ίδιο πλοίο Το έτος 1914, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 4 μετανάστες από το λιμάνι του Πειραιά, με το πλοίο “Pisa”. Tο 1916 από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης έφυγαν 4 μετανάστες με το πλοίο “Giuseppe Verdi”. Έγιναν 11 ομαδικά ταξίδια, και 15 μεμονωμένα.

   Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5, που ακολουθεί :

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες της Σαρμουσακλής φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησε η πολιτεία της Αϊόβα, με 17 άτομα (ποσοστό 38 %)! Ειδικά η πόλη Ντάβενπορτ (Davenport), δέχτηκε 13 μετανάστες. Ακολούθησαν οι πολιτείες της Μασαχουσέτης, του Οχάιο και Ιλινόις. Η Νέα Υόρκη δεν είχε καμία προτίμηση!  Οι μεμονωμένοι προορισμοί φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 6.

   Πιο συγκεκριμένα, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ
Αϊόβα (Iowa)	Davenport (13), Des Moines (2), Dover Port (1), Ottumwa (1)
Μασαχουσέτη (Mass.)	Haydenville (9), Haverhill (1)
Δυτ. Βιρτζίνια (W. Va.)	Wheeling (5), Dover Port (1), Ottumwa (1)
Οχάιο (Ohio)	Alliance (4), Lima (1)
Ιλινόις (Ill.)	Chicago (4)
Μοντάνα (Mo.)	Kansas City (1)
δ. α.	1
ΣΥΝΟΛΟ	45

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (56 %) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν : εργάτες σε φάρμα, αγρότες-κτηματίες, τυπογράφος και μαθητής.  Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

επάγγελμα	αριθ.
εργάτης (laborer, workman, worker)	25
εργάτης σε φάρμα (farm laborer)	14
αγρότης-κτηματίας (farmer)	3
μαθητής (pupil)	1
τυπογράφος (printer)	1
δ. α.	1
ΣΥΝΟΛΟ	45

3.  Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 8 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας.

  Περισσότερα χρόνια στην Αμερική (στο α’ ταξίδι) έμεινε ο Κωνσταντίνος Χάρλας (που απέκτησε και την αμερικανική υπηκοότητα). Οι υπόλοιποι μετανάστες, στο α’ ταξίδι τους, έμειναν 1-2 χρόνια.

   Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Δημήτριος Βάρσος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1912-13 στο Ντόβερ Πόρτ της Αϊόβα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

2.    Κωνσταντίνος Σολωμός :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1912-13 στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Δημήτριος Καραντζάβελος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στην Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Κωνσταντίνος Τζο(υ)βάρας :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-13 στην πόλη Λίμα του Οχάιο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1915 πάλι στον ίδιο προορισμό.

5.    Πέτρος Αντωνόπουλος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στην Αϊόβα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1916 στην πόλη Αλιάνς (Alliance) του Οχάιο.

6.    Αθανάσιος Κόντος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 πάλι στον ίδιο προορισμό.

7.    Δημήτριος Χάρλας :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1912-13 σε τόπο που δεν μας είναι γνωστός. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στην πόλη Γκράφτον της Δυτ. Βιρτζίνια.

8.    Κωνσταντίνος Χάρλας :  Το α’  ταξίδι έγινε από το 1910 στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1925 στην πόλη Πάρκερσμπουργκ της Δυτ. Βιρτζίνια.

4.  Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών της Σαρμουσακλής

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Σαρμουσακλής που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Σαρμουσακλής δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α       Ονοματεπώνυμο              χρ. άφιξης     ηλικία  έγγαμος   Πλοίο που ταξίδεψε     Λιμάνι αναχώρ,

1        Αντωνόπουλος Πέτρος          23-3-1912      25         όχι        Madonna                   Νάπολη

2        Αντωνόπουλος Πέτρος          5-9-1916        30         όχι        Giuseppe Verdi          Νάπολη

3        Βάρσος Αθανάσιος               24-9-1907      26         όχι        Moraitis                    Πειραιεύς

4        Βάρσος Αθανάσιος               10-3-1914      37         ναι        Caronia                     Πάτρα

5        Βάρσος Βασίλειος                 26-4-1911      40         ναι        Martha Washington     Πάτρα

6        Βάρσος Βασίλειος                 14-3-1912      19         όχι        Patris                       Πειραιεύς

7        Βάρσος Γεώργιος                 17-5-1914      40         ναι        Laconia (1912)            Πάτρα

8        Βάρσος Δημήτριος                4-3-1912        25         ναι        Argentina                  Πάτρα

9        Βάρσος Δημήτριος                2-4-1914        35         ναι        Laconia (1912)            Πάτρα

10      Βάρσος Κωνσταντίνος           23-7-1914      40         ναι        Pisa                          Πειραιεύς

11      Βάρσος Νικόλαος                 4-3-1911        35         ναι        Themistocles             Πειραιεύς

12      Βάρσος Χρήστος Κ.              23-7-1914      11         όχι        Pisa                          Πειραιεύς

13      Γαλάνης Βασίλειος                24-9-1907      25         όχι        Moraitis                    Πειραιεύς

14      Δαμαστιώτης Κων/νος Δ.       5-9-1916        30         όχι        Giuseppe Verdi          Νάπολη

15      Διαμαντής Νικόλαος             8-9-1912        25         όχι        Patris                       Πειραιεύς

16      Ιωάννου Δημήτριος               28-8-1909      25         όχι        Patris                       Πειραιεύς

17      Καμής Σπύρος                     4-3-1911        36         ναι        Themistocles             Πειραιεύς

18      Καραντζάβελος Γεώργιος      11-11-1907     40         ναι        Florida                      Νάπολη

19      Καραντζάβελος Δημήτριος     13-3-1911      23         όχι        Martha Washington     Πάτρα

20      Καραντζάβελος Δημήτριος     23-7-1914      25         όχι        Pisa                          Πειραιεύς

21      Καρυώτης Στυλιανός             5-9-1916        25         όχι        Giuseppe Verdi          Νάπολη

22      Κόντος Αθανάσιος                14-4-1910      25         όχι        Alice                        Πάτρα

23      Κόντος Αθανάσιος                2-4-1920        36         όχι        Pannonia                  Πάτρα

24      Παπαδάκης Κώστας              13-3-1911      20         όχι        Martha Washington     Πάτρα

25      Παπαθανασόπουλος Κώστ.    29-9-1912      19         όχι        Martha Washington     Πάτρα

26      Σολωμός Κων/νος                2-4-1914        38         ναι        Laconia (1912)            Πάτρα

27      Σολωμός Κώστας                 4-3-1912        25         ναι        Argentina                  Πάτρα

28      Σταυρόπουλος Δημήτριος      20-4-1912      29         όχι        Macedonia                Πειραιεύς

29      Στεργιανός Ηλίας Ζ.             23-7-1914      40         ναο       Pisa                          Πειραιεύς

30      Στεργιόπουλος Ιωάννης        13-3-1911      25         όχι        Martha Washington     Πάτρα

31      Τζοβάρας Παναγιώτης          14-3-1912      20         όχι        Patris                       Πειραιεύς

32      Τζοβάρας Ευάγγελος            12-5-1910      17         όχι        Argentina                  Πάτρα

33      Τζοβάρας Ευάγγελος            29-9-1912      19         όχι        Martha Washington     Πάτρα

34      Τζοβάρας Κώστας                13-3-1911      20         όχι        Martha Washington     Πάτρα

35      Τζοβάρας Χρήστος               13-2-1910      36         ναι        Martha Washington     Πάτρα

36      Τζουβάρας Κωνσταντίνος      12-7-1915      25         όχι        Vasilefs Constantinos   Πειραιεύς

37      Τσάμης Κωνσταντίνος           29-9-1912      20         ναι        Martha Washington     Πάτρα

38      Τσάμης Κωνσταντίνος           5-9-1916        25         ναι        Giuseppe Verdi          Νάπολη

39      Χαρίλας Δημήτριος Β.           2-4-1914        19         όχι        Laconia (1912)            Πάτρα

40      Χαρίλας Χρήστος                  23-3-1912      19         όχι        Madonna                   Νάπολη

41      Χάρλας Γεώργιος                 8-6-1914        26         ναι        Athinai                      Πειραιεύς

42      Χάρλας Δημήτριος                10-4-1920      28         όχι        Themistocles             Πειραιεύς

43      Χάρλας Κωνσταντίνος           23-11-1910     26         όχι        Patris                       Πάτρα

44      Χάρλας Κωνσταντίνος           21-10-1925     41         όχι        Martha Washington     Πάτρα

45      Χολέβας Βασίλειος               26-4-1911      32         όχι        Martha Washington     Πάτρα

5.  Χρονικό της μετανάστευσης από τη Σαρμουσακλή

Α. Οι πρωτοπόροι του 1907

   Η πρώτη μικρή ομάδα μεταναστών, που “άνοιξε το δρόμο” από τη Σαρμουσακλή προς την Αμερική το 1907, ήταν διμελής και περιλάμβανε τους : Αθαν. Βάρσο και Βασ. Γαλάνη. Από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Moraitis” και στις 24 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε επίσης ότι :

·         Ο Αθανάσιος Βάρσος ήταν 26 ετών και αναλφάβητος. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Στη Σαραμουσακλή Λαμίας είχε τον αδερφό του Γεώργιο. Με 7 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σικάγο, όπου ήταν ο συγγενής του Ιωάννης Γιαννούτσος.

·         Ο Βασίλειος Γαλάνης ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Κι αυτός δήλωσε τη Λαμία ως τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Ο πατέρας του στη Σαραμουσακλή Λαμίας λεγόταν Απόστολος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 10 $ μαζί του) στο Σικάγο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Γιαννούτσος.

   Στο ίδιο έτος 1907 αναχώρησε μεμονωμένα ο Γεώργιος Καραντζάβελος. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα πήγε με πλοίο μέχρι την Ιταλία. Στις 27 Οκτωβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης έφυγε με το πλοίο “Florida” και στις 11 Νοεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 40 ετών και παντρεμένος. Πίσω στην πατρίδα είχε τον αδερφό του Αθανάσιο. Με 12 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Σικάγο, κοντά στο θείο του Γεώργιο Μαργαρίτη[4].

Β. Μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909

   Έγινε από το Δημήτριο Ιωάννου. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 12 Αυγούστου έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 28 Αυγούστου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών. Η μητέρα του στη Σαρμουσακλή λεγόταν Αγγελική. Προορισμός του (με 30 $) για δουλειά ήταν η πόλη Χάιντενβίλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Ζαφείρης Ματθαίου (Zafirin Mathew).

Γ. Τέσσερις μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1910

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Χρήστο Τζοβάρα. Από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Φεβρουαρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 36 ετών και παντρεμένος. Άλλα στοιχεία ελλείπουν (από πρόβλημα του αρχείου).

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Αθανάσιο Κόντο. Στις 28 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Alice” και στις 14 Απριλίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Με 26 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, κοντά στο θείο του Ιωάννη Παπαδάκη.

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Ευάγγελο Τζοβάρα. Στις 25 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Argentina”  και στις 12 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 17 ετών. Με 23 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης για να συναντήσει τον πατέρα του Χρήστο Τζοβάρα.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Κωνσταντίνο Χάρλα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 5 Νοεμβρίου πήρε το πλοίο “Patris” και στις 23 Νοεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Ιωάννης. Προορισμός του (με 30 $) για δουλειά ήταν η πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Παπαλουκάς.

Δ. Αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους  έγιναν τρία ομαδικά μεταναστευτικά ταξίδια προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 8 άνθρωποι από τη Σαρμουσακλή (Ροδίτσα). Συγκεκριμένα:

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από δύο άτομα, τους : Νικ. Βάρσο και Σπ. Καμή. Στις 11 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 4 Απριλίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επίσης ότι :

·         Ο Νικόλαος Βάρσος[5] (Vassos) ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ στην τσέπη, στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, κοντά στον ανεψιό του Ιωάννη Χριστόπουλο[6].

·         Ο Σπύρος Καμής (Camis) ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Για επάγγελμα δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του στο Σαρμουσακλή λεγόταν Δημητρούλα[7].  Ο προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Χάιντενβίλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο κουνιάδος του Γεώργιος Ακρίβος[8].

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους: Δημ. Καραντζάβελο, Κώσ. Παπαδάκη, Ιωάν. Στεργιόπουλο και Κώσ. Τζοβάρα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 27 Φεβρουαρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Δημήτριος Καραντζάβελος ήταν 23 ετών. Η μητέρα του ονομάζονταν Παναγιώτα. Με 36 $ μαζί του για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χ. Τζοβάρας.

·          Ο Κώστας Παπαδάκης ήταν 20 ετών. Τη μητέρα του στο χωριό έλεγαν Θεοδώρα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 29 $ μαζί του, στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, κοντά στο θείο του Ιωάννη Παπαδάκη.

·         Ο Ιωάννης Στεργιόπουλος ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Στο Σαραμσακλή δήλωσε ότι δεν είχε κανένα συγγενή του ή φίλο. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο θείος του Αθανάσιος Κόντος.

·         Ο Κώστας Τζοβάρας ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του λεγόταν Ελισάβετ. Τελικός προορισμός του (με 35 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η πόλη Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο θείος του Χ. Τζοβάρας.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από διμελή ομάδα, με τους Βασ. Βάρσο και Βασ. Χολέβα. Στις 10 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 26 Απριλίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν επιπλέον ότι :

·         Ο Βασίλειος Βάρσος ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Σαρμουσακλή λεγόταν Αικατερίνη. Με 35 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Ντάβανπορτ της Αϊόβα, κοντά στον ανεψιό του Ιωάννη Χριστόπουλο.

·         Ο Βασίλειος Χολέβας ήταν 32 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χ. Τζοβάρας.

Ε. Διατήρηση σταθερού του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους  έγιναν έξη μεταναστευτικά ταξίδια (4 ομαδικά και 2 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 9 άτομα. Αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε δύο άτομα, τους : Δημ. Βάρσο και Κώσ. Σολωμό. Στις 15 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Argentina” και στις 4 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Περισσότερα στοιχεία αναφέρουν ότι :

·         Ο Δημήτριος Βάρσος ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Λεμονιά. Με 35 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο συγγενής του Γ. Βούλγαρης.

·         Ο Κώστας Σολωμός ήταν 25 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Σαραμσακλή λεγόταν Δημητρούλα. Προορισμός του (με 60 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Ντάβενπορτ (Davenport) της Αϊόβα, κοντά στον ανεψιό του Ιωάννη Παπαδούκα.

Ατμόπλοιο “Argentina”

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε δύο άτομα, με τους : Βασ. Βάρσο και Παν. Τζοβάρα. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 25 Φεβρουαρίου ταξίδεψε με το πλοίο “Patris” και στις 14 Μαρτίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επίσης ότι :

·         Ο Βασίλειος Βάρσος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Χριστόπουλος.

·         Ο Παναγιώτης Τζοβάρας ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε τη Λαμία, όπου ήταν ο πατέρας του Ευστάθιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 25 $ μαζί του στην Κάνσας Σίτυ της Μοντάνα, όπου ήταν ο αδερφός του Γεώργιος Τζουβάρας.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από διμελή ομάδα, με τους : Πέτ. Αντωνόπουλο και Χρ. Χαρίλα. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο μέχρι την Ιταλία. Στις 9 Μαρτίου από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Madonna” και στις 23 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Πέτρος Αντωνόπουλος ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Στάθης. Έψαχνε για δουλειά, με 20 $ στην τσέπη, στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, κοντά στο θείο του Γεώργιο Καρατζάβελο.

·         Ο Χρήστος Χαρίλας ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Προορισμός του (με 21 $) για δουλειά ήταν η πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο θείος του Ιωάννης Στεργιόπουλος.

Πλοίο Madonna (Photo: Andreas Hernandez Collection)

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Δημήτριο Σταυρόπουλο. Στις 2 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Macedonia” και στις 20 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 29 ετών. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Η μητέρα του στο χωριό Σαρμουσακλή λεγόταν Αναστασία. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Κώστας Μάργκας.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Νικόλαο Διαμαντή. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 20 Αυγούστου πήρε το πλοίο “Patris” και στις 8 Σεπτεμβρίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Χαρίδημος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Νικ. Χακίζης.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε τρία άτομα, τους : Κώσ. Παπαθανασόπουλο, Ευάγ. Τζοβάρα και Κων. Τσάμη. Στις 16 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 29 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει επίσης ότι :

·         Ο Κώστας Παπαθανασόπουλος ήταν 19 ετών. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν τυπογράφος (printer). Ο πατέρας του στο Σαραμουσακλή λεγόταν (πιθανά[9]) Γεώργιος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτικής Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Γ. Χάρλα.

·         Ο Ευάγγελος Τζοβάρας ήταν 19 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Ο πατέρας του λεγόταν Θεοδωρος. Αναζητούσε δουλειά (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Χουήλιν της Δυτικής Βιρτζίνια, όπου ήταν ο θείος του Χ. Τζοβάρας.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσάμης ήταν 20 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Η γυναίκα του στη Σαραμουσακλή λεγόταν Γεωργία. Με 27 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Χουήλιν της Δυτικής Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Ρούτσιας[10].

Ζ. Κορύφωση της μετανάστευσης στο 1914

   Μετά τη λήξη των εθνικοαπελευθερωτικών πολέμων (Α’ και Β’ Βαλκανικοί πόλεμοι) στα έτη 1912-13 και την αποστράτευση, παλιοί μετανάστες (που είχαν επιστρέψει), αλλά και νέοι φεύγουν για την Αμερική. Στη διάρκεια του 1914  έγιναν πέντε μεταναστευτικά ταξίδια (2 ομαδικά και 3 μεμονωμένα). Συνολικά έφυγαν 10 άτομα. Πιο συγκεκριμένα έχουμε:

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Αθανάσιο Βάρσο. Στις 25 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Caronia” και στις 10 Μαρτίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ασπασία. Προορισμός του (με 35 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Χουήλιν της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Π. Σεμάς (Semas).

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους : Δημ. Βάρσο, Κων. Σολωμό και Δημ. Χαρίλα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 17 Μαρτίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laconia (1912)” και στις 2 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ακόμη ότι :

·         Ο Δημήτριος Βάρσος (Varsas) ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Λεμονιά. Με 34 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Ντόβερ Πορτ της Αϊόβα, κοντά στον αδερφό του Γεώργιο Βάρσο. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Δημήτριος Βάρσος την περίοδο 1912-13 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Κωνσταντίνος Σολωμός ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δημητρούλα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Βασίλειος Βάρσος. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Κωνστ. Σολωμού στις ΗΠΑ. Είχε πάει την περίοδο 1912-13 και εργάστηκε πάλι στην Αϊόβα.

·         Ο Δημήτριος Χαρίλας ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Βασίλειος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη), στην πόλη Ντάβενπορτ (Davenport) της Αϊόβα, όπου είχε έναν φίλο[11] του.

Πλοίο Laconia (1912) [Photo: Hisashi Noma Collection]

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Βάρσο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 2 Μαΐου ταξίδεψε με το πλοίο “Laconia (1912)” και στις 17 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη μικρή πόλη Οτούμβα (Ottumwa) της Αϊόβα, όπου ήταν ο κουνιάδος του Δ. Παπαλουκάς.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Χάρλα. Στις 19 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Athinai” και στις 8 Ιουνίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 26 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Φροσύνη. Ο τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν η πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Ζησόπουλος[12].

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 περιλάμβανε τέσσερα άτομα, τους : Κων. Βάρσο, Χρ. Βάρσο, Δημ. Καραντζάβελο και Ηλ. Στεργιανό. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 3 Ιουλίου, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Pisa” και στις 23 Ιουλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το αρχειακό υλικό γνωρίζουμε γι’ αυτούς επιπλέον ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Βάρσος[13] ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Σαρμουσακλή λεγόταν Βασιλική. Με 55 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Χάιντενβίλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Αθανάσιος Σιάμος[14].

·         Ο Χρήστος Κ. Βάρσος[15] ήταν 11 ετών, γιος του προαναφερθέντος. Γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Μαζί με τον πατέρα του Κων/νο πήγαινε στην πόλη Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης.

·         Ο Δημήτριος Καραντζάβελος ήταν 25 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Παναγιού. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Χαράλαμπο Φράγκο. Είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στην Αμερική ο Δημ. Καραντζάβελος την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Ηλίας Ζ. Στεργιανός ήταν 40 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δέσποινα. Τελικός προορισμός του (με 21 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η πόλη Χάβερχιλ (Haverhill) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Άγριος[16].

Πλοίο “Pisa”

Η. Ελάχιστες αναχωρήσεις μεταναστών στα έτη 1915 και 1916

   Στη διάρκεια του 1915  έγινε μόνο μία μεμονωμένη αναχώρηση, από τον Κωνσταντίνο Τζουβάρα. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 28 Ιουνίου 1915 έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Vasilefs Constantinos” και στις 12 Ιουλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 25 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του λεγόταν Ελισάβετ. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Λίμα του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνστ. Θεοχάρης[17]. Για τον Κων/νο Τζουβάρα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1911-13 και εργάστηκε πάλι στην ίδια πόλη.

   Στη διάρκεια του 1916  έγινε μία μόνο ομαδική αναχώρηση από τέσσερα άτομα. Αυτά ήταν οι: Πέτρ. Αντωνόπουλος, Κων. Δαμαστιώτης, Στ. Καρυώτης και Κων. Τσάμης. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα ταξίδεψαν με πλοίο μέχρι την Ιταλία. Στις 20 Αυγούστου 1916, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Giuseppe Verdi” και στις 5 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Πέτρος Αντωνόπουλος ήταν 30 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Ευστάθιος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 24 $ στην τσέπη) στη μικρή πόλη Αλιάνς του Οχάιο, όπου ήταν ο αδερφός του. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Πέτρος Αντωνόπουλος την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε στην Αϊόβα.

·         Ο Κωνσταντίνος Δαμαστιώτης ήταν 30 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο Σαρμουσακλή λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στη μικρή πόλη Αλιάνς (Alliance) του Οχάιο, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Βούλγαρη[18].

·         Ο Στυλιανός Καρυώτης ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ στην τσέπη, στη μικρή πόλη Αλιάνς (Alliance) του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Βάρσος.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσάμης ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Γεωργία. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα, ήταν η μικρή πόλη Αλιάνς του Οχάιο, όπου ήταν ένας ξάδερφός[19] του.

Πλοίο “Giuseppe Verdi” (Photo: Richard Faber Collection)

Θ. Μεταναστευτικός επίλογος στο 1920 και 1925

   Στη διάρκεια του έτους  έγιναν δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Αθανάσιο Κόντο. Στις 10 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Pannonia” και στις 2 Απριλίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 36 ετών. Στο Σαρμουσακλή είχε το θείο του Σ. Κόντο. Με 100 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, κοντά στο θείο του Ιωάννη Στεργιόπουλο. Είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στις ΗΠΑ ο Αθανάσιος Κόντος, την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στο Ντάβενπορτ.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από το Δημήτριο Χάρλα. Στις 19 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το πλοίο “Themistocles” και στις 10 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 28 ετών. Στο Σαρμουσακλή είχε τον αδερφό του Γεώργιο. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Γκράφτον της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Απόστολος Ξηροπήτας[20]. Για το Δημήτριο Χάρλα ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Πρωτοήρθε την περίοδο 1912-13 και εργάστηκε σε τόπο που δεν μας είναι γνωστός.

   Ως επίλογο της μεταναστευτικής αυτής περιόδου, να αναφέρουμε τη μεμονωμένη αναχώρηση του Κωνσταντίνου (Γκας) Χάρλα το 1925. Από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε μέχρι τη Νάπολη, απ’ όπου στις 7 Οκτωβρίου 1925 πήρε το πλοίο “Martha Washington” και στις 21 Οκτωβρίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 41 ετών. Είχε αποκτήσει την Αμερικανική υπηκοότητα. Προορισμός του ήταν η πόλη Πάρκερσμπουργκ της Δυτικής Βιρτζίνια, όπου ήταν και ο αδελφός του Δημήτριος Χάρλας. Στο προηγούμενο ταξίδι του στην Αμερική ο Κωνσταντίνος (ή Γκας) Χάρλας πήγε το 1910 και εργάστηκε στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα.

---

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Γενικές απογραφές πληθυσμού (1889, 1896, 1920).

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Μετανάστες στην Αμερική από την Κάψη (Τυμφρηστό) Φθιώτιδος (1902-1921)”.  Ανέκδοτη εργασία του 2012. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gr από τις 31-8-2014.

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Απ’ το Γαρδίκι Ομιλαίων μετανάστες στην Αμερική (1903-1921)”.  Εκδόθηκε σε βιβλίο, από το Σύλλογο Απανταχού Γαρδικιωτών Ομιλαίων Φθιώτιδος, 2013, Λαμία.

iv.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από την Παλαιοβράχα Φθιώτιδος, μετανάστες στην Αμερική (1904-1924)”. Ανέκδοτη εργασία από το Σεπτέμβριο 2016. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gt στις 19-9-2016.

v.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: “Από τη Σπερχειάδα (ή Αγά) Φθιώτιδος, μετανάστες στην Αμερική (1906-1924)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάρτιο 2017. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 5 Μαΐου 2017.

vi.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη Χαλίλη (Μεσοποταμία) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1914)”. Ανέκδοτη εργασία από τον Οκτώβριο 2017. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 23 Νοε. 2017.

vii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τα  Πουγκάκια Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από τον Ιανουάριο 2018. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 11 Ιαν. 2018.

viii.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από το χωριό Ζιώψη Φθιώτιδος, μετανάστες στην Αμερική (1907-1914)”. Ανέκδοτη εργασία από τον Ιούνιο 2016. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 22-6-2016.

ix.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από το χωριό Σκόρλια Φθιώτιδος, μετανάστες στην Αμερική (1907-1914)”. Ανέκδοτη εργασία από τον Ιούλιο 2016. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 11-7-2016.

x.    περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

xi.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

3.    Βιβλία, Άρθρα, Ιστοσελίδες

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.    Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρ.  διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.   Ιστοσελίδα  web3.eetaa.gr

v.    Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 45 μεταναστών της Σαρμουσακλής βρέθηκαν 10 αναλφάβητοι (ποσοστό 22 %).

[3] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4] Πήγε στην Αμερική το Μάιο 1907, σε ηλικία 27 ετών. Δήλωσε τη Λαμία ως τόπο γέννησης και κατοικίας. Αρχικός προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη.

[5] Το όνομα έχει γραφεί λαθεμένα ως Vassos και όχι Varsos, που είναι το σωστό.

[6] Πήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία 20 ετών. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Ο πατέρας του λεγόταν Απόστολος. Πήγε για δουλειά εργάτη στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα.

[7] Το επώνυμό της γράφτηκε Κουμή (Dimitroula Coumi) και όχι Καμή. Δεν ξέρω ποιο είναι το σωστό.

[8] Από τη Λαμία (όπως δήλωσε). Πήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία38 ετών και παντρεμένος, με προορισμό τη Νέα Υόρκη.

[9] Στο χειρόγραφο κείμενο του αρχείου είναι κακογραμμένο.

[10] Από την Ιμίρμπεη (Ανθήλη). Πήγε στην Αμερική το 1911, σε ηλικία 22 ετών, με προορισμό την πόλη Χουήλιν της Δυτ. Βιρτζίνια. Εργάστηκε ως αγρότης (farmer) μέχρι τα 1912, που επέστρεψε. Το 1914 έκανε και 2ο ταξίδι, με προορισμό το ανατολικό Σαιν Λούις του Ιλινόις.

[11] Το επώνυμο είναι κακογραμμένο στο χειρόγραφο. Διακρίνονται μόνο : Evan. Hri..copulos.

[12] Από την Ιμίρμπεη. Πήγε στην Αμερική το 1912, σε ηλικία 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Παρασκευή. Προορισμό του, για δουλειά αγρότη (farmer) δήλωσε  τη Νέα Υόρκη.

[13] Φέρει σφραγίδα που γράφει : IN HOSPITAL DISCHARGED. Επίσης άλλη σφραγίδα που γράφει DEPORTED (απελαθείς).

[14] Από τις Μεξιάτες. Πρωτοπήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία 26 ετών, με προορισμό τη Μασαχουσέτη. Επέστρεψε το 1910, αλλά τον επόμενο χρόνο (1911) ξαναπήγε με προορισμό τη Νέα Υόρκη.

[15] Φέρει σφραγίδα που γράφει : IN HOSPITAL DISCHARGED. Επίσης άλλη σφραγίδα που γράφει DEPORTED (απελαθείς).

[16] Από τη Λαμία. Πήγε στην Αμερική το 1909, σε ηλικία 34 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ανθούλα. Προορισμός του για δουλειά ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου είχε τον αδερφό του Απόστολο.

[17] Με το όνομα αυτό είναι γνωστός ένας μετανάστης από τη Λοκρίδα. Ο Κωνσταντίνος Ι. Θεοχάρης, από το Καλαπόδι, πήγε στην Αμερική το 1910, σε ηλικία 23 ετών. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[18] Από τη Λαμία. Πήγε στην Αμερική το 1910, σε ηλικία 34 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Προορισμός του για δουλειά ήταν η πόλη Χαιντενβίλ της Μασαχουσέτης.

[19] Το όνομά του είναι Στυλιανός, αλλά το επώνυμό του είναι κακογραμμένο στο χειρόγραφο.

[20] Από το Μώλο Λοκρίδας. Πήγε στην Αμερική το 1913, σε ηλικία 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Προορισμός του ήταν η πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια.