Ποιος θα είναι ο θριαμβευτής στα ερείπια της Ουκρανίας ;

Κρίσεις - Απόψεις

Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου, φυσικού

                                                  

“Κανείς δεν μπορεί να διαχωρίσει την Ουκρανία από τη Ρωσία, αλλά ούτε και να επιτρέψει στο Κρεμλίνο να τη μετατρέψει σε δορυφόρο της.”

“Συχνά το ζήτημα της Ουκρανίας παρουσιάζεται ως αναμέτρηση αν  η χώρα θα ενταχθεί στην Ανατολή ή στη Δύση. Η Ουκρανία, αν επιβιώσει και ευδοκιμήσει, δεν πρέπει να είναι προπύργιο της μιας πλευράς απέναντι στην άλλη, αλλά να λειτουργήσει σαν γέφυρα ανάμεσά τους.”

[Χένρι Κίσσινγκερ, πρώην υπουργός Εξωτερικών ΗΠΑ]

   Η Ουκρανία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα στην Ευρώπη, μετά τη Ρωσία. Η ιστορία της ξεκινά τον 9ο αι. όταν αποικήθηκε από τους Βαράγγους, ένα τμήμα των Βίκινγκς, που ήρθε και εγκαταστάθηκε στην ανατολική Ευρώπη. Ήταν πολεμικός λαός, αλλά η επαφή τους με το Βυζάντιο μεταξύ 9ου και 12ου αι. ήταν επωφελής, με τη δημιουργία του πρώτου μεσαιωνικού κράτους των Ρως (πρωτεύουσα το Κίεβο), το χριστιανισμό[1] που ασπάστηκαν και τη συμμετοχή τους  στη βυζαντινή αυτοκρατορική φρουρά. Ασχολούνταν κυρίως με τον πόλεμο (ως μισθοφόροι), την πειρατεία και το εμπόριο.

   Η χώρα τους για 4-5 αιώνες ήταν κατακτημένη από 3 ξένες δυνάμεις (Χρυσή Ορδή, Δουκάτο Λιθουανίας, Βασίλειο Πολωνίας). Ακολούθησε ο Μεγάλος Πόλεμος (1700-1721) και η Ουκρανία διαμελίστηκε στις αυτοκρατορίες της τσαρικής Ρωσίας και της Αυστροουγγαρίας. Το μεγαλύτερο μέρος ενσωματώθηκε στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Μετά την επανάσταση των μπολσεβίκων, η Ουκρανία, από το 1922 έγινε αναγκαστικά μέλος της ΕΣΣΔ.

   Το 1954, για τα 300 χρόνια ένωσης Ουκρανίας-Ρωσίας, η Κριμαία παραχωρήθηκε από τη Ρωσία στην Ουκρανία (πρόεδρος ήταν ο Νικήτα Χρουτσώφ[2]). Επικαλέστηκαν οικονομικούς και πολιτιστικούς λόγους. Όμως η πλειοψηφία του πληθυσμού της ήταν ρωσόφωνη.

   Στις 26 Απριλίου 1986 έγινε το γνωστό πυρηνικό ατύχημα, με έκρηξη στον αντιδραστήρα 4 του Σταθμού στο Τσερνόμπιλ της Ουκρανίας. Ακολούθησε σημαντική διαρροή ραδιενέργειας.

   Από το 1991 η Ουκρανία είναι ανεξάρτητη δημοκρατία μετά από δημοψήφισμα και με Σύνταγμα από το 1994. Τα πρώτα χρόνια του κράτους χαρακτηρίστηκαν από πολύ κακή οικονομική κατάσταση και πολιτική αστάθεια. Το σοβαρότερο όμως είναι η κρίση εθνικής ταυτότητας. Η χώρα έχει συμβιώσει πολλά χρόνια με τη Ρωσία, με κυρίαρχη γλώσσα τη ρωσική, όπως και το πολιτικο-οικονομικό μοντέλο της, ώστε να επικαλύψει τα ουκρανικά χαρακτηριστικά της.

   Ως νέα χώρα, ελεύθερη μετά από πολύχρονες επεμβάσεις, νοιώθει ανασφάλεια και αβεβαιότητα, οι δε πρώτοι ηγέτες της ακολούθησαν πολιτική είτε φιλορωσική είτε ευρωπαϊκή, με κλίμα αστάθειας και σύγκρουσης (πορτοκαλί επανάσταση), από  καταγγελίες για εκλογική νοθεία. Οι ηγέτες της δεν έχουν μάθει την τέχνη του συμβιβασμού. Το εσωτερικό πρόβλημα είναι οι προσπάθειες των πολιτικών να επιβληθούν στα εξεγερμένα τμήματα της Ουκρανίας.

   Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε και υπεγράφη συμφωνία σύνδεσης της Ουκρανίας, αλλά το Νοέμβριο 2013 ο Ουκρανός πρόεδρος Βίκτωρ Γιανουκόβιτς αρνήθηκε την υπογραφή της. Ακολούθησαν μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις με 98 νεκρούς  και τραυματίες. Από το Ουκρανικό Κοινοβούλιο, το Φεβρουάριο 2014 ο Γιανουκόβιτς κηρύχθηκε έκπτωτος. Διέφυγε στη Ρωσία, όπου έλαβε άσυλο. Στην Ουκρανία σχηματίστηκε προσωρινή κυβέρνηση.

Ερείπια με ουκρανική σημαία

  Την ευκαιρία εκμεταλλεύτηκε η Ρωσία και από την 1η Μαρτίου 2014 ο στρατός της κατέλαβε μεγάλο μέρος της Κριμαίας. Ζήτησε και έγινε δημοψήφισμα στην Κριμαία, που έδωσε 96 % υπέρ της ένωσης αυτής με τη Ρωσία. Με προφανή ρωσική υποκίνηση, κι άλλες ρωσόφωνες επαρχίες ζήτησαν ανεξαρτησία από την Ουκρανία ή ένωση με Ρωσία.

  Νέος πρόεδρος της Ουκρανίας έγινε ο Πέτρο Ποροσένκο, την περίοδο από το Μάιο 2014 έως τον Απρίλιο 2019, με την ίδια ασταθή κατάσταση και αυξημένη ένταση με τη Ρωσία. Ο ηθοποιός Ζελένσκ και πρωταγωνιστής στην τηλεοπτική σειρά “Υπηρέτης του λαού”, το έτος 2019 εξελέγη πρόεδρος της Ουκρανίας.

   Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκ διατήρησε το φιλοδυτικό προσανατολισμό της Ουκρανίας, επιδιώκοντας την είσοδο της Ουκρανίας στην Ε.Ε. Τον Απρίλιο 2021 κατέθεσε επίσημο αίτημα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, μετά τις ανακοινώσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν για προσάρτηση τεσσάρων ουκρανικών περιοχών στη Ρωσία.

   Στις 22 Φεβρουαρίου 2022 η Ρωσία  αναγνώρισε την ανεξαρτησία των επαρχιών Ντονμπάς, Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ. Μετά από 2 ημέρες άρχισε στρατιωτική επιχείρηση των Ρώσων, χερσαία και με πυραυλικές επιθέσεις. Οι δυτικές χώρες επέβαλαν οικονομικό αποκλεισμό στη Ρωσία. Παράλληλα ενίσχυσαν με βαρύ οπλισμό και νεότερα οπλικά συστήματα την Ουκρανία.

   Από τις πυραυλικές επιθέσεις, τους βομβαρδισμούς, αλλά και τις χερσαίες στρατιωτικές επιχειρήσεις, στην Ουκρανία έχουν καταστραφεί υποδομές, εγκαταστάσεις, κτίρια και νοσοκομεία ακόμα και σε μεγάλες πόλεις. Μετά από ένα χρόνο μαχών, δεν διαφαίνεται καμία προοπτική παρέμβασης για ανακωχή και αναζήτηση ειρηνικής διευθέτησης. Αντίθετα και οι δύο πλευρές ενισχύουν τη συνέχιση των εχθροπραξιών. Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν στις 20 Φεβρουαρίου 2023, πήγε στο Κίεβο, με διαβεβαίωση  για την υποστήριξη των ΗΠΑ, ανακοινώνοντας νέο πακέτο βοήθειας 500 εκατ. $ με όπλα.

   Λεκτικές προθέσεις παρέμβασης για ειρήνη έκαναν ο Πάπας Φραγκίσκος και ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ. Οι εκατέρωθεν όμως κατηγορίες[3] για χρήση εμπρηστικών βομβών θερμίτη από τους Ρώσους και για εγκλήματα πολέμου με βομβαρδισμό μη στρατιωτικών στόχων και εκπατρισμό παιδιών, βαθαίνουν το χάσμα μεταξύ των αντιπάλων. Επιπλέον, η Ρωσία απειλεί και με χρήση πυρηνικών όπλων. Στη Ρωσία υπάρχει σημαντικό μέρος του πληθυσμού που είναι αντίθετο στον πόλεμο, έχοντας ήδη μεγάλο αριθμό θυμάτων.

   Η Ουκρανία ατύχησε. Μια μεγάλη χώρα, πλούσια σε πόρους έγινε το μήλο της έριδος. Δεν έπρεπε να φτάσει στην αντιπαράθεση.

  Η Ουκρανία όπως προαναφέρθηκε είχε μια περίπλοκη ιστορία και πολιτιστική σύνθεση. Το δυτικό μέρος της είναι κυρίως καθολικό, ενώ το ανατολικό είναι ορθόδοξο. Στα δυτικά μιλούν ουκρανικά και στην ανατολή ρωσικά. Ήταν προφανές ότι κάθε προσπάθεια επιβολής ή κυριαρχίας τής μιας πλευρά στην άλλη θα οδηγούσε σε εμφύλιο ή σε διάσπαση.

   Για τη Ρωσία η στρατιωτική επέμβαση, που παραβίασε τους κανόνες της παγκόσμιας τάξης, δεν ήταν η σωστή πολιτική λύση, που μπορεί να φτάσει σε νέο Ψυχρό Πόλεμο ή σε πυρηνικό κτύπημα. Οι προσαρτήσεις στη Ρωσία των ρωσόφωνων περιοχών της Ουκρανίας είναι λάθος. Η αυτονόμηση των περιοχών αυτών είναι μια εκατέρωθεν αποδεκτή λύση.

   Είναι προφανές ότι η Ουκρανία δεν πρέπει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, που αποτέλεσε την αφορμή για στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Πρέπει να παραμείνει μια ανεξάρτητη χώρα, συνεργαζόμενη με τη Δύση και αποφεύγοντας την εχθρότητα με τη Ρωσία.

   Η αντιμετώπιση της Ουκρανίας σαν ένα ζήτημα αντιπαράθεσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης, θα απομακρύνει για πολλά χρόνια την προοπτική να έρθει η Ρωσία και η υπόλοιπή Ευρώπη σε ένα διεθνές σύστημα συνεργασίας.

   Αυτά θα ήταν ευκολότερα να εφαρμοστούν το 2014, με την κρίση στην Κριμαία. Τώρα η κατάσταση έγινε πιο δύσκολη και η λύση δεν είναι ορατή, αν και όλοι την αποζητούν. Η δοκιμασία για την πολιτική είναι πώς τελειώνει ένας πόλεμος και όχι πώς ξεκινά.

    Στην κατεστραμμένη Ουκρανία με πολλούς νεκρούς, αλλά και στην ρωσική πλευρά με ανάλογα θύματα, δεν θα υπάρξει νικητής. Οι μονομάχοι αφού μετρήσουν τις πληγές τους, θα πρέπει να ξαναβρεθούν σαν γείτονες όπως στο ιστορικό παρελθόν τους, οι Ρως του Κιέβου με τους άλλους Ρως και να συμβιώσουν. Μακάρι.

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1] Με πρώτο τον πρίγκηπα Βλαδίμηρο που βαπτίστηκε το έτος 988.

[2] Γεννήθηκε στην Ουκρανία.

[3] Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διατυπώθηκε η πρόταση-αίτημα προς την ουκρανική κυβέρνηση να αποκαλεί τη Ρωσία επίσημα με το όνομα “Μοσχοβία”. Ήταν μια ονομασία του 13ου αι. στις μεγάλες εκτάσεις της σημερινής βορειοδυτικής Ρωσίας. Αυτά όμως δεν συμβάλλουν στην εκτόνωση της κατάστασης.