Από τα Βραγγιανά Ευρυτανίας μετανάστες στην Αμερική (1912-1914)

 

Προλεγόμενα

  Τα Βραγγιανά είναι ορεινός οικισμός της Ευρυτανίας σε υψόμετρο 1.060 μ. στις πλαγιές των Αγράφων. Έχουν πολύ μεγάλη ιστορία και το όνομα Βραγγιαν άαναφέρεται από το 14ο αι. Δεν το έχω επισκεφθεί.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, αναζήτησα και κατέγραψα και όσους προήλθαν από τα Βραγγιανά. Ο αριθμός τους είναι πολύ μικρός, αλλά αυτός δεν είναι λόγος να μην αποδοθεί. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του 2023. 

 

Πηγή Φοντάνα, στα Βραγγιανά

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκε αρκετή απασχόληση. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε μόνο 2 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων και τελικά ανευρέθηκαν στοιχείαγια 4 άτομα. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από τα Βραγγιανά, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτό. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από τα Βραγγιανά, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

 

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

Αυτοδιοικητικά

Οικισμός Βραγγιανά

   Από τις  30 Σεπτεμβρίου 1836, ο οικισμός Βραγκιανά προσαρτήθηκε διοικητικά στο δήμο Κυφέων του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας. Σε πολύ σύντομο χρόνο, στις 3 Νοεμβρίου 1836 αποσπάστηκε από το δήμο Κυφέων και προσαρτήθηκε στο δήμο Αγραίων.

   Στις 22 Νοεμβρίου 1876, ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμοΑγραίων και προσαρτήθηκε στο δήμο Αγράφων του νομού Αιτωλοακαρνανίας.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμοΑγράφων. Δημιουργήθηκε Κοινότητα Βραγκιανών, με ομώνυμη έδρα. Στις 16 Οκτωβρίου 1940 το όνομα του οικισμού διορθώθηκε σε Βραγγιανά, του νομού Αιτωλοακαρνανίας.

   Στις 22 Μαρτίου 1943 ο οικισμός και μαζί η Κοινότητα Βραγγιανών αποσπάστηκε από το νομό Αιτωλοακαρνανίας και πλέον υπάγεται στο νομό Ευρυτανίας.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”), η Κοινότητα Βραγγιανών καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Αγράφων.

   Ο πληθυσμός του (απογραφή 2011) είναι 42 κάτοικοι.

 

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Όπως προαναφέρθηκε συνολικά έγιναν μόνο 2 ομαδικά ταξίδια πλοίων με μετανάστες προς την Αμερική.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε (τα 4 άτομα) ως προς τον πληθυσμό του χωριού ήταν 1 %, που είναι ελάχιστο σε σχέση με το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8%). Η περιοχή είχε μόνο κτηνοτροφία, ήταν πολύ ορεινήαλλά ο φόβος του αγνώστου και μεγάλου ταξιδιού με καράβια φαίνεται ότι απέτρεπε τους ντόπιους.

    Οι μετανάστες ήταν μόνον άρρενες. Ως προς την ηλικιακή κατανομή ήταν άτομα μεηλικίες έως και 20 ετών.

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 19 έτη. Όλοι οι μετανάστες από τα Βραγγιανά ήταν άγαμοι.

   Σε 2 ταξίδια διακινήθηκαν οι 4 μετανάστες από τα Βραγγιανά. Οι 2 μετανάστες έφυγαν από το λιμάνι του Πειραιά και οι άλλοι 2 έφυγαν από ξένο λιμάνι. Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι μισοί μετανάστες από τα Βραγγιανά έφυγαν με ελληνικό πλοίο και οι άλλοι με ξένο πλοίο.

   Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 5, που παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του EllisIsland (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

    Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Η πολιτεία προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες από τα Βραγγιανά φαίνεται στον Πίνακα 6. Ήταν το Νιού Χαμσάιρ και όλοι οι μετανάστες πήγαν στην πόλη Μάντσεστερ.

 

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

Όλοι οι μετανάστες, δηλ. 4 άτομα δήλωσανεργάτης(laborer).

 

3. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από τα Βραγκιανά

   Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellisisland) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες από ταΒραγκιανά που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[2]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών από ταΒραγκιανά δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 

α/α       Ονοματεπώνυμο                   χρ. άφιξης   ηλικία      έγγαμος    Πλοίο ταξιδιού     Λιμάνι αναχώρ.

 

1       Αστρίτης Γεώργιος                   27-9-1912           20           όχι          Macedonia           Πειραιάς

2       Καλαμέρας Γεώργιος               17-4-1914           18           όχι          Rochambeau        Χάβρη

3       Καψάλης Φώτιος/Απόστολος     17-4-1914           18           όχι          Rochambeau        Χάβρη

4       Οικονόμου Γεώργιος                27-9-1912           20           όχι          Macedonia           Πειραιάς

 

 

4.    Μικρό μεταναστευτικό χρονικό, από τα Βραγγιανά στην Αμερική

 

i.   Η αρχή - Οι πρωτοπόροι

   Μια μικρή ομάδα από δύο άτομα, ήταν οι πλέον τολμηροί, που έκαναν το μεγάλο ταξίδι. Ήταν οι: Γεώργ. Αστρίτης και Γεώργ. Οικονόμου. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 12 Σεπτεμβρίου 1912 επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Macedonia” και στις 27 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το διαθέσιμο υλικό του αρχείου μας αναφέρει επίσης ότι :

·       Ο Γεώργιος Αστρίτης ήταν 20 ετών. Στα Βραγγιανά είχε τη μητέρα του Αικατερίνη. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Μάντσεστερ του Νιού Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δαν. Πέτσας.

·       Ο Γεώργιος Οικονόμου ήταν 20 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Αθανάσιος. Αναζητούσε δουλειά, με 20 $ μαζί του, στο Μάντσεστερ του Νιού Χαμσάιρ, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Πέτσα.

 

 

ii.  Οι επόμενοι και τελευταίοι

   Έγινε άλλο ένα ομαδικό ταξίδι προς την Αμερική, από δύο άτομα. Ήταν οι : Γεώργ. Καλαμέρας και Φώτ. Καψάλης. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο, μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης. Από εκεί, στις 8 Απριλίου ανέβηκαν στο πλοίο “Rochambesu”  και στις 17 Απριλίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το αρχειακό υλικό πληροφορούμαστε ότι:

·       Ο Γεώργιος Καλαμέρας (Kalameras) ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Μίλτος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Μάντσεστερ του Νιού Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Μάνθος Στεργιούλης

·       Ο Φώτιος/Απόστολος[3]Καψάλης ήταν 18 ετών. Το όνομα του πατέρα του δήλωσε ότι ήταν Μίλτος. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν το Μάντσεστερ του Νιού Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Στέφανος Ράφτης.

 

Βιβλιογραφία- Αναφορές-Ιστοσελίδες

 

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκwww.amfictyon.blogspot.gr

6.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

7.    περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

8.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

9.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

10.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

11.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

12.  Ιστοσελίδαhttps://www.greece.com

13.  Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1]Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2]Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[3]Αρχικά γράφτηκε το όνομα  Fotios. Υπάρχει από πάνω και δεύτερο μικρό όνομα που μάλλον γράφτηκε μεταγενέστερο : Apostolos. Δεν ξέρω όμως ποιο όμως είναι το σωστό ;