Από το Λιτόσελο Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1910-1921)

 

Προλεγόμενα

   Το Λιτόσελο είναι ένας ορεινός οικισμός της Δυτικής Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 740 μ. στις ανατολικές πλαγιές του Τυμφρηστού. Ανήκει διοικητικά στο δήμο Μακρακώμης. Δεν το έχω επισκεφτεί.

 

Μια εικόνα από το χωριό Λιτόσελο (https://www.facebook.com

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν απ’ το Λιτόσελο. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 13 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2021.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 7 μεταναστευτικά ταξίδια και τελικά ανευρέθηκαν 13 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από το Λιτόσελο, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν ή κατοικούσαν σ’ αυτό.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να δήλωσαν άλλον τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Μακρακώμη, Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από το Λιτόσελο, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 ---

 

Αυτοδιοικητικά

Οικισμός Λιτόσελο

   Μέχρι το 1912, ο οικισμός Λιτόσελο ήταν προσαρτημένος στο δήμο Μακρακώμης, του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Μακρακώμης. Συστάθηκε (ιδρύθηκε) κοινότητα Λιτοσέλου και ορίστηκε ως έδρα της νέας κοινότητας.

   Στις 31 Μαρτίου 1943, ο νομός Φθιωτιδοφωκίδος χωρίστηκε και η κοινότητα Λιτοσέλου υπαγόταν πλέον στο νομό Φθιώτιδος. Στις 8 Αυγούστου 1944 το Λιτόσελο καταστράφηκε από τους γερμανούς κατακτητές.

   Στις 19 Μαρτίου 1961, ο οικισμός Αφεντικά, που υπαγόταν στην κοινότητα, καταργήθηκε και προσαρτήθηκε στον οικισμό Βίτωλης της ομώνυμης κοινότητας.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”), η κοινότητα Λιτοσέλου καταργήθηκε και ο οικισμός Λιτόσελο προσαρτήθηκε στο δήμο Μακρακώμης.

  Έχει πληθυσμό 66 κατοίκων (απογραφή 2011).

 

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 13 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (6) έφυγαν το έτος 1910 (ποσοστό 46 %). Συνολικά έγιναν 7 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Κανένας μετανάστης δεν έκανε διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 4 % του πληθυσμού, που είναι το μισό του γενικού μέσου όρου της ελληνικής μετανάστευσης (ήταν 8%). Η περιοχή είχε περιορισμένη γεωργία και  κτηνοτροφία και σχετικά κάλυπτε τις ανάγκες[2] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν όλοι άρρενες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών (με 7 άτομα). Ακολούθησαν οι μικρότερες ηλικίες  έως και 20 ετών (με 3 άτομα) και μετά οι μεγαλύτερες ηλικίες 31-40 ετών (με 2 άτομα). Η κατανομή σε ομάδες ηλικιών των μεταναστών από το ΛΙτόσελο, δίνεται στον πίνακα 3.

   Μικρότερες ηλικίες μεταναστών :

(α) Φώλιας Κων/νος ετών 18 (πήγε το 1914)

(β) Νιώρας Ηλίας, ετών 20 (πήγε το 1910)

(γ) Ταρκατζίκης Κώστας, ετών 20 (πήγε το 1911)

  Μεγαλύτερες ηλικίες είχαν :

       (α) Ζιαγκοβάς Ιωάννης, ετών 41 (πήγε το 1914)

(β) Ζιαγκοβάς Θεόδωρος, ετών 37  (πήγε το 1914)

 

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 27 έτη.

   Οι σχετικά περισσότεροι μετανάστες του Λιτόσελου ήταν έγγαμοι. Πιο συγκεκριμένα, από τους 13 μετανάστες, οι 7 ήταν έγγαμοι (ποσοστό 54 %) και οι υπόλοιποι 6 ήταν άγαμοι.

   Από τις οικογένειες του Λιτόσελου, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

 

   Συνολικά έγιναν 7 ταξίδια, που διακίνησαν τους 13 μετανάστες από το Λιτόσελο. Οι περισσότεροι μετανάστες (6 άτομα) έφυγαν το λιμάνι του Πειραιά, ενώ από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν 5 μετανάστες. Οι υπόλοιποι έφυγαν από το ιταλικό  λιμάνι της Νάπολης (βλ. πίνακα 5). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι σχετικά περισσότεροι μετανάστες (7 άτομα) του Λιτόσελου έφυγαν με ξένα πλοία. Με ελληνικά πλοία έφυγαν 6 άτομα.

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1910 έφυγαν 2 μετανάστες του Λιτόσελου με το πλοίο “Martha Washington”. Το ίδιο έτος και από το ίδιο λιμάνι, σε ένα ταξίδι έφυγαν 3 μετανάστες με το πλοίο “Laura”. Το έτος 1911, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 2 μετανάστες από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης, με το πλοίο “San Guglielmo”. Το 1914 από το λιμάνι του Πειραιά, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 άτομα με το εεληνόκτητο πλοίο “Patris”. Σε σύγκριση, τα μεμονωμένα ταξίδια ήταν λιγότερα από τα ομαδικά. Συγκεκριμένα, έγιναν 3 μεμονωμένα και 4 ομαδικά ταξίδια.

   Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που παρατίθεται.

 

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες του Λιτόσελου φαίνονται στον Πίνακα 7. Κυριάρχησε η πολιτεία της Αϊόβα με 6 άτομα. Συγκεκριμένα, η πόλη Ντε Μόιν ήταν προορισμός για 6 μετανάστες! Ακολούθησε η πολιτεία του Ιλινόις και ακολούθησε η Νέα Υόρκη. Τα αριθμητικά στοιχεία των προορισμών φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 7.

   Αναλυτικά, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ
Αϊόβα (Iowa)	Des Moines (6)
Ιλινόις (Ill.)	Chicago (3), East Moline (2)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (2)
ΣΥΝΟΛΟ	13

 

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Οι περισσότεροι μετανάστες δήλωσαν απλός εργάτης (laborer, workman) και εργάτης σε φάρμα (farm laborer). Οι υπόλοιποι ήταν αγρότες. Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

επάγγελμα	αριθ.
εργάτης (laborer, workman, worker)	6
εργάτης σε φάρμα (farm laborer)	5
αγρότης (farmer, farm land)	2
ΣΥΝΟΛΟ	13

 

 

3. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών του Λιτόσελου

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες του Λιτόσελου που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών από το  Λιτόσελο δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 
 

α/α       Ονοματεπώνυμο           χρ. άφιξης  ηλικία   έγγαμος       Πλοίο ταξιδιού     Λιμάνι  αναχ.

1        Ζιαγκοβάς Θεόδωρος         5-4-1914        37         ναι          Patris                       Πειραιεύς

2        Ζιαγκοβάς Ιωάννης             5-4-1914        41         ναι          Patris                       Πειραιεύς

3        Καλλιώρας Γεώργιος           28-11-1910     32         ναι          Martha Washington     Πάτρα

4        Καραγεώργος Γεώργιος      28-2-1921      29         ναι          King Alexander          Πειραιεύς

5        Καραδήμος Κων/νος           1-4-1921        26         όχι          Megali Hellas             Πειραιεύς

6        Καρφής Ιωάννης                13-11-1911     25         ναι          San Guglielmo           Νάπολη

7        Νιώρας Ηλίας                     29-12-1910     29         ναι          Laura                       Πάτρα

8        Νιώρας Ηλίας Σταύρ.          29-12-1910     20         όχι          Laura                       Πάτρα

9        Στεφανής Δημήτριος           29-12-1910     25         όχι          Laura                       Πάτρα

10      Στεφανής Κων/νος             22-9-1910      24         όχι          Athinai                     Πειραιεύς

11      Συλεούνης Λάμπρος           28-11-1910     30         ναι          Martha Washington     Πάτρα

12      Ταργκατζίκης Κώστας         13-11-1911     20         όχι          San Guglielmo           Νάπολη

13      Φώλιας Κων/νος                5-4-1914        18         όχι          Patris                       Πειραιεύς

 

 ---------

4. Χρονικό της μετανάστευσης από το Λιτόσελο στις Η.Π.Α.

 

Α. Το μεταναστευτικό ρεύμα του 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία μεταναστευτικά ταξίδια με πλοία (2 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν έξη άτομα από το Λιτόσελο. Αναλυτικά:

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Κωνσταντίνο Στεφανή. Στις 3 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “”Athinai” και στις 22 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 24 ετών. Γεννήθηκε στο Λιτόσελο, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε αόριστα “Φθιώτις”. Ο πατέρας του λεγόταν Χρήστος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στον Ήστ Μολάιν (East Moline) του Ιλινόις, κοντά στο συγγενή του Κωνστ. Καριά.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από δύο άτομα, τους  Γεώργ. Καλλιώρα   και Λάμπ. Συλεούνη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 14 Νοεμβρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 28 Νοεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι:

·         Ο Γεώργιος Καλλιώρας ήταν 32 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο χειρόγραφο αρχείο, το όνομα της γυναίκας του είναι δυσανάγνωστο. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Ντε Μόιν  (Des Moines) της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Σακελλάρης[4].

·         Ο Λάμπρος Συλεούνης ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Χάιδω. Με 20 στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στην πόλη Ντε Μόιν  της Αϊόβα, κοντό στον ξάδερφό του Γ. Σακελλάρη.

 

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε τρία άτομα. Ήταν οι: Ηλ. Νιώρας, Ηλ. Σ. Νιώρας και Δημ. Στεφανής. Στις 12 Δεκεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ανέβηκαν στο πλοίο “Laura” και στις 29 Δεκεμβρίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία αντλούμε από το διαθέσιμο αρχειακό υλικό, που αναφέρει ότι:

·         Ο Ηλίας Νιώρας ήταν 29 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Ελένη. Προορισμός του (με 25 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Καραματσούκης[5].

·         Ο Ηλίας Στ. Νιώρας ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Σταύρος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Καραματσούκης.

·         Ο Δημήτριος Στεφανής ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Το όνομα του πατέρα του ήταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 30 $ μαζί του, στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Αθαν. Ζαζάς[6].

 

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

 

Β. Μία ομαδική αναχώρηση στο 1911

   Έγινε από δύο άτομα, τους : Ιωάν. Καρφή και Κώσ. Ταργκατζίκη. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο μέχρι το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης. Από εκεί, στις 31 Οκτωβρίου αναχώρησαν με το πλοίο “San Guglielmo”  και στις 13 Νοεμβρίου έφτασαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επίσης ότι:

·         Ο Ιωάννης Καρφής ήταν 25 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Φώτω. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Καρφής.

·         Ο Κώστας Ταργκατζίκης (Targazikis) ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Βασίλω. Προορισμός του (με 20 $ μαζί του) για δουλειά ήταν η πόλη Ντε Μόιν της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Στεφανής.

 

 Γ. Άλλη μία ομαδική αναχώρηση στο 1914

   Αριθμούσε τρία άτομα, τους : Θεόδ. Ζιαγκοβά, Ιωάν. Ζιαγκοβά και Κων. Φώλια. Από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 5 Απριλίου 1914 αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει ότι :

·         Ο Θεόδωρος Ζιαγκοβάς ήταν 37 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του λεγόταν Αγγέλω. Με 20 $ για τα αναγκαία πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Ρήγα[7].

·         Ο Ιωάννης Ζιαγκοβάς ήταν 41 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του στο Λιτόσελο λεγόταν Μαρία. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Ντε Μόιν της Αϊόβα, όπου ήταν ένας ξάδερφός[8] του.

·         Ο Κωνσταντίνος Φώλιας ήταν 18 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Κατερίνα. Με 23 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά την πόλη Μολάιν (Moline) του Ιλινόις, κοντά στο θείο του Ιωάννη Κεχαγιά.

 

Ατμόπλοιο “Πατρίς” (Patris)

Δ. Επίλογος της μετανάστευσης στο 1921

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 2 μεμονωμένες αναχωρήσεις. Πιο συγκεκριμένα:

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1921 έγινε από το Γεώργιο Καραγεώργο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 12 Φεβρουαρίου έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “King Alexander” και στις 28 Φεβρουαρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αναστασία. Προορισμός του για δουλειά (με 24 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Θεοδόσιος Τραπουκάκης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1921 έγινε από τον Κωνσταντίνο Καραδήμο. Στις 18 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το πλοίο “Megali Hellas” και την 1η Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Χαράλαμπος. Αναζητούσε δουλειά, με 30 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Λούη.

 

Πλοίο Megali Hellas (Photo: Richard Faber Collection)

 

--------------------

 

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Επίσης αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 7 & 14 Ιουλίου 2014 (α’ & β’ μέρος) .

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη  Βαρυμπόπη (Μακρακώμη) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Νοέμβριο 2017. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 31 Δεκ. 2017.

7.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη Μάκρυση (Μάκρη) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1912)”. Ανέκδοτη εργασία από το Φεβρουάριο 2019. Στις 8 Φεβρουαρίου 2019 αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr.

8.    Ιστοσελίδα : https://epimorfotikos.blogspot.com

9.    Ιστοσελίδα :  www.amfictyon.blogspot.gr

10.  Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

11.  περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

12.  εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

13.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

14.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

15.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

16.  Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 13 μεταναστών από το  Λιτόσελο, βρέθηκαν 8 αναλφάβητοι (υψηλό ποσοστό 62 %) !

[3] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4] Από το Ροβολιάρι. Πήγε στην Αμερική το Νοέμβριο 1910, σε ηλικία 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Σταμάτα. Προορισμός του ήταν η πόλη Ντε Μόιν της Αΐόβα.

[5] Από το Πλατύστομο.

[6] Από το Πλατύστομο.

[7] Από το χωριό Στάγια. Πήγε στην Αμερική το 1911, σε ηλικία 25 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Αρχικός προορισμός του ήταν το Καστλ Γκέιτ της Γιούτα.

[8] Στο χειρόγραφο αρχείο, το όνομα είναι κακογραμμένο και δυσανάγνωστο.