Ονομαστική καταγραφή υδρομύλων και μυλωθρών του νομού Φθιώτιδος

                      Προλεγόμενα

   Το υλικό αυτό προήλθε κυρίως από δύο βασικές πηγές :

(α) Την ανέκδοτη εκτεταμένη εργασία-μελέτη “Πρόγραμμα Καταγραφής & Αξιοποίησης Δεδομένων του Φθιωτικού Περιβάλλοντος”, των Κωνσταντίνου Μπαλωμένου, φυσικού και Κωνσταντίνου Στασινού, βιολόγου, που ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 1998, στη Λαμία.

(β) Την εξαιρετική εργασία “Φυσικές πηγές ενέργειας (υδροκίνηση στην επαρχία Φθιώτιδος)”, από τις Μαρία Π. Πολυμεροπούλου, Σταματία Γ. Πολυκανδριώτη και Ειρήνη Κ. Οικονόμου, που εκδόθηκε από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Φθιώτιδας, 1998, Λαμία.

   Αποτελεί συμπλήρωση της εργασίας με τίτλο “Υδροκίνηση στη Φθιώτιδα (μέχρι το τέλος του 20ού αι.”, που αναρτήθηκε την περίοδο 6-18 Μαρτίου 2018, σε Α’, Β’ και Γ’ μέρη, στο www.amfictyon.blogspot.gr

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 ---

Άγ. Γεώργιος Τυμφρ.   - (α) Υδρόμυλος των Καρκάνη και Σπ. Ποντικόπουλου (ιδιοκτήτης), στην τοποθεσία Γόνη, με μυλωνά τον Παναγιώτη Γόνη. Ετήσια παραγωγή 15.000 οκάδες αλεύρι. Μέχρι το έτος 2000 ήταν σε λειτουργία.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Βακούφικο”, με μυλωνά τον Ιωάννη Γόνη. Καταστράφηκε.

                                    - (γ) Υδρόμυλος του Κων. Σκούρα, στην τοποθεσία Διπόταμα, μετά τη γέφυρα. Δεν υπάρχει πλέον.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία Γεωργαντά, στο ποτάμι, με μυλωνά τον Κώστα Γεωργαντά. Καταστράφηκε.

Αγ. Παρασκευή            - Υδρόμυλος Χρ. Στεργιοπούλου (Κόγκα). Ήταν από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Γιάννης Βερβέρης. Μέχρι το 1946 δούλευε. Εγκαταλείφθηκε και τη δεκαετία του ’50, μετά την απαλλοτρίωση καταστράφηκε. Υπάρχουν ίχνη.

Άγιος Σώστης               - (α) Υδρόμυλος Ιωάννη Λάγιου, από τα νερά της Βίστριζας. Ήταν μέσα στο χωριό. Υπήρχε στα χρόνια της καταγραφής.

                                    - (β) Υδρόμυλος Βασιλείου Κόγια, από τα νερά της Βίστριζας. Ήταν μέσα στο χωριό. Έχει πέσει. Οι δυο αυτοί υδρόμυλοι βρίσκονταν μέσα στο τσιφλίκι του Θεμιστοκλή Ζουλούμη.

                                    - Επιπλέον υπήρχαν : λανάρι, τριέρι και γεννήτρια για ηλεκτρικό ρεύμα.

Άγ. Γεώργιος Δομοκού  - Υδρόμυλος στη θέση “Αηδονάκι”, με μυλωνά τον Αθανάσιο Κοντοβά. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 5.000 οκάδες. Δεν ήταν γνωστή η κατάστασή του στα χρόνια της καταγραφής.

Άγ. Κωνσταντίνος         - Υδρόμυλος στη θέση “Ξαύλακο”, με μυλωνά το Δημήτριο Αλεξόπουλο. Άγνωστη η κατάστασή του στα χρόνια της καταγραφής.

Αλπόσπιτα                    - Υδρόμυλος μέσα στο χωριό. Παλιοί ιδιοκτήτες ήταν οι : Δυοβουνιώτης, Βάρσος και Κυρώζης. Το 1985 αγοράστηκε από το Σπύρο Τεμπέλη. Σκοπός ήταν η λειτουργία ηλεκτρικής γεννήτριας για ηλεκτροδότηση του χωριού και της επιχείρησής του. Ο μύλος έχει ερειπωθεί.

Αμούρι                         - Υδρόμυλος του Τράκα, στη θέση “Αργυρόβρυση”. Έπαιρνε νερό από το Σπερχειό ποταμό. Λειτούργησε από το 1887 και σταμάτησε στη 10ετία του ’50. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Αθανάσιος Κόντης. Δεν υπάρχει πλέον.

Ανατολή                       - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Λογγιές” ή “Κρανόρεμα”, των Κων/νου & Γρηγορίου Πιπερίτσα[1] (ιδιοκτήτης). Απέμειναν τα ερείπια.

                                    - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Κοδέλες” του Δημητρίου Παπακωνσταντίνου. Απέμειναν μόνο τα ερείπια.

                                    - Υδρόμυλος στη θέση “Γριάς Λογγά” του Ευαγγέλου Σκαρμούτσου. Απέμειναν τα ερείπια.

Άνυδρο (Νίκοβα)           - Υδρόμυλος στη θέση Παληοχώρι, του Νικ. Μπλούνα. Έπαιρνε νερό από το Σαπουνόρεμα. Το 1915, τον αγόρασε ο Ιωάννης Ευαγγελόπουλος (μυλωνάς). Σταμάτησε τη λειτουργία το 1970. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 50.000 οκάδες. Μισογκρεμισμένος.

                                    - Επιπλέον είχε δριστήλα και μαντάνι.

Αργύρια                       - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Σκορδομύλ’” ή “Λογγιές” στα Διπόταμα. Λειτούργησε[2] την περίοδο 1941-1965, με μυλωνάδες τους  Στέλιο & Γρηγόριο Μαργαρίτη. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος βακούφικος στο ρέμα του Ίναχου. Μυλωνάς ήταν ο Παντελής Τσιαμπούρης. Σταμάτησε τη λειτουργία του το 1949.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Καλύβια” του Ίναχου. Ήταν μύλος του Φασουλά. Σταμάτησε τη λειτουργία του το 1948.

                                    - Επιπλέον υπήρχε νεροπρίονο στη θέση “Πριόνια”, που λειτούργησε μέχρι το 1966.

Αργυροχώρι Υπάτης     - Υδρόμυλος του Γ. Γιαννόπουλου. Αναφέρεται στον Επαγγελματικό Οδηγό Ελλάδος 1910, του Νικ. Γ. Ιγγλέση. Δεν είναι γνωστός.

Αρχάνι                         - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Παλιόμυλος”. Δεν υπάρχουν πλέον ίχνη.

                                    - (β)  Υδρόμυλος του Κακκάβα, ιδιοκτησίας Χρήστου Κακκάβα. Παλιός μύλος πριν το 1800 που λειτούργησε μέχρι το 1950.  Είναι πλέον μισοερειπωμένος.

                                    - (γ) Υδρόμυλος του Μουστερή, ιδιοκτησίας Αθανασίου Μουστερή. Παλιός μύλος από το 1800. Λειτουργούσε μέχρι το 1998.

Ασβέστης                     - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Γεφύρι” ή “στου Μύλου” βακούφικος (της εκκλησίας). Λειτούργησε την περίοδο 1906-1947, που κάηκε. Μυλωνάς ήταν ο Δημήτριος Καραντώνης. Παρήγαγε 70.000 οκάδες αλεύρι το χρόνο. Δεν υπάρχει πλέον.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Παλιόλυλος”. Δεν υπάρχει πλέον.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Μαυρέσι Λάκα”. Δεν υπάρχει πλέον.

                                    - Επιπλέον στην ίδια θέση “Μαυρέσι Λάκα”, υπήρχε και νεροτριβή.

Αταλάντη                     - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Φιλιά-Φούφλια” του Παπαναργύρου (ή κουφο-Λουκά). Μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Αλαργηνό” του Κατσαρού. Είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Αλαργηνό” του Κακάτου. Κι αυτός είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

Αυλάκι                         - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Άγιος Αθανάσιος”, ιδιοκτησίας Ελασσώνα. Έπαιρνε νερό από το ρέμα Μουχλή. Τελευταίος μυλωνάς την περίοδο 1950-63 ήταν ο Κων/νος Μυλωνάς. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 5.000 κιλά άλευρα. Δεν  λειτουργεί έκτοτε.

Αχινός                          - Υδρόμυλος μέσα στο χωριό, που έπαιρνε νερό από τις πηγές Αγ. Δημητρίου. Ιδιοκτήτης και τελευταίος μυλωνάς ο Κων/νος Βούλγαρης. Έχει κηρυχτεί διατηρητέος! Μέχρι το 1970 δούλευε.

                                    - Υπάρχει δίπλα πολύ παλιά δριστήλα, με ενετική λιθοδομή.

Αχλάδι                         - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Μύλος”, αριστερά στην είσοδο του χωριού. Το νερό ερχόταν με κτιστό κανάλι από τον Αρμυροπόταμο. Ο μύλος υπήρχε από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και αγοράστηκε από Έλληνες. Τελευταίοι μυλωνάδες ήταν ο Δημήτριος Ραγάζος και ο Φραντσέσκος Καρίμπαλης. Μέχρι το 1970 δούλευε.

Βασιλικά                      - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Γούρνες”, ιδιοκτησίας Γεωργίου Ξεφλούδα. Η ετήσια παραγωγή του εκτιμήθηκε σε 110.000 οκάδες! Ο μύλος έχει πλέον καταστραφεί.

Βίτωλη                         - (α) Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Πέρα κάμπος” ή “στα Μύλια” (στα όρια Βίτωλης-Τσούκας). Τον δούλεψε ο Παναγιώτης Μυλωνάς.

                                    - (β) Υδρόμυλος βακούφικος στην ίδια τοποθεσία “Πέρα κάμπος” ή “στα Μύλια”.

                                    - Επιπλέον αυτών ο πρώτος μύλος έδινε κίνηση και σε τριέρι. Ο δεύτερος μύλος είχε (χαμηλότερα) και δριστήλα.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην ίδια τοποθεσία, αλλά χαμηλότερα με τελευταίο μυλωνά το Γ. Καλλιώρα. Σταμάτησε να λειτουργεί τη δεκαετία του ’70.

                                    - Επιπλέον στον τελευταίο μύλο υπήρχε δριστήλα και μαντάνι.

Γαρδίκι Ομιλαίων         - (α) Υδρόμυλος του Ραχούτη. Έπαυσε τη λειτουργία του το 1947.

                                    - (β) Υδρόμυλος του Μυλωνογιάννη, μετά τη ράχη. Σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

                                    - (γ) Υδρόμυλος των Αφών Σπύρου & Ιωάννη Μπαρμπάτση. Σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στο δρόμο για το χωριό Στάγια των Κώστα & Ιωάννη Φλέγγα (ή Σουραβλή). Σταμάτησε το 1947-48.

Γιαννιτσού Παλαιά       - (α) Υδρόμυλος προεπαναστατικός στη θέση “Μπουργανέικα”. Σταμάτησε το 1920 περίπου. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Πέτρος Καραντώνης.

                                    - (β) Υδρόμυλος βακούφικος στη θέση “Λιτά”. Έπαυσε τη λειτουργία του το 1969. Τελευταίοι μυλωνάδες ήταν οι Νικόλαος και Ιωάννης Ρίζος.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Παλιόμυλος”. Δεν υπάρχει πλέον.

                                    - Επιπλέον στον τελευταίο υπήρχε και μαντάνι.

Γιαννιτσού Νέα            - (α) Υδρόμυλος παλιός βακούφικος, που έπαιρνε νερό από το ρέμα Ρούζια (στα ανατολικά του οικισμού). Ο τελευταίος μυλωνάς λεγόταν Αθανάσιος Κουμπαράκης. Λειτούργησε μέχρι το 1956. Είναι πλέον ερείπια.

                                    - (β) Υδρόμυλος παλιός βακούφικος (στα ανατολικά του οικισμού), ιδιοκτησίας του Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Γιαννιτσούς. Κι αυτός έπαιρνε νερό από το ρέμα Ρούζια. Αναφέρεται ο ίδιος μυλωνάς[3] όπως πριν. Λειτούργησε μέχρι το 1956. Είναι πλέον ερείπια.

Γοργοπόταμος              - (α) Υδρόμυλος των Αφών Παπανάγνου. Είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος των Αφών Παπανάγνου. Διατηρείται και λειτουργεί με μυλωνά τον Κώστα Παπανάγνου.

                                    - (γ) Υδρόμυλος ιδιοκτησίας Παύλου Σκορδοκόπανου. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 100.000 οκάδες (εκτίμηση). Διατηρείται.

                                    - Επιπλέον υπήρχαν και 4 νεροτριβές. Ιδιοκτήτης ήταν ο Π. Σκορδοκόπανος.

Γουλέμι Λοκρίδος         - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Μύλος-Διπόταμος”, με τελευταίο μυλωνά το Χρήστο Πέτρ. Κατσούλα. Είχε ετήσια παραγωγή 5.000 οκάδες άλευρα. Δεν λειτουργεί πλέον.

Γραμμένη                     - (α) Υδρόμυλος παλιός του “Δελημέρα”, από το όνομα του Ιωάν. (ή Θεόδ.) Δελημέρα που τον έφτιαξε το 1850-60.  Μετά τον ανέλαβαν τα παιδιά του. Τελευταίος μυλωνάς ο Μάρκος, μέχρι το 1956.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Ανδρίτσος”, του Δημητρίου Ντούμα. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Ζήσης Μπαρμπέρης. Μέχρι το 1944.

                                    - (γ) Υδρόμυλος της Αγίας Παρασκευής, με τελευταίο μυλωνά τον Κων/νος Παπασταθόπουλο. Η ετήσια παραγωγή του εκτιμήθηκε σε 5.000 οκάδες. Είναι μισογκρεμισμένος.

Δαμάστα                      - Υδρόμυλος στις βρύσες της Μονής Δαμάστας (θέση “Πελεκάνος”), της οποίας ήταν ιδιοκτησία, μέχρι το 1938. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Λιάκος Κουσουρής.

Δάφνη                         - (α) Υδρόμυλος του Δροσογιάννη. Ανήκε στους Ιωάννη & Ηλία Δροσογιάννη. Έπαυσε τη λειτουργία του το 1940.

                                    - (β) Υδρόμυλος που λεγόταν “παπαδέικος”. Λειτουργούσε με νερό από το χείμαρρο Ίναχο. Ανήκε στον παπά, που πρώτα ήταν μυλωνάς και μετά έγινε παπάς. ΤΗ λειτουργία του μύλου συνέχισαν οι κόρες του παπά. Σταμάτησε να λειτουργεί το 1950.

Δίβρη                           - (α) Υδρόμυλος “του Πελεκάνου”, όπως λεγόταν. Προεπαναστατικά ήταν βακούφικος (ανήκε στην Ι. Μονή Αντίνιτσας). Αγοράστηκε απ΄οτον Ευάγγελο Κάλλο (Καραβαγγέλη). Σταμάτησε το 1954.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Ανάβρα” ή “Ξηροπόταμος-Ξηριάς”, από το 1940, γνωστός ως μύλος του “Σκράπα”. Μυλωνάδες ήταν τα παιδιά του Βάιου Παπανάγνου μέχρι το 1953, οπότε ο μύλος αγοράστηκε από τον Αθανάσιο Τσεκούρα. Έπαυσε τη λειτουργία του το 1980.

                                    - Επιπλέον ο τελευταίος είχε παράλληλα μαντάνι και δριστήλα.

Δίκαστρο                     - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Τζιμ τη βρύση”, που ήταν βακούφικος. Λειτούργησε από το 1953 μέχρι το 1970. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 2.000 οκάδες. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Σεραφείμ Καλότυχος. Ο μύλος διατηρείται.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Ρέμα μαχαλά” ή “Καρ’τσάμπαλη”, από τη δεκαετία του ’30. Ιδιοκτήτης ήταν ο ταγματάρχης Ευθύμιος Αλεξόπουλος. Μυλωνάς ήταν ο Ξενοφών Αγγελόπουλος. Άλεθε 1.000 οκάδες δημητριακά ετησίως. Το 1945 έπαψε τη λειτουργία του. Ο μύλος πλέον έπεσε.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Σκυλοχάντακο”. Ήταν πολύ παλιός μύλος που λειτούργησε από τα μέσα του 19ου αι. μέχρι το 1945. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Κωνσταντίνος Τσιλίκας. Δεν είναι γνωστή η σημερινή του κατάσταση.

                                    - Επιπλέον αυτών, στη θέση “Παλιοκαρυά”, είχε μαντάνι και νεροτριβή, ιδιοκτησίας Γρηγορίου Κατσίμπρα. Λειτούργησε την περίοδο 1930-45.

Δίλοφο (Μπρούφλιανη) - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “στο Μύλο”. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Γεώργιος Μαντζαβός. Έπαυσε τη λειτουργία του το 1948.

                                    - (β) Υδρόμυλος άλλος στην τοποθεσία “στο Μύλο”. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Τσούκας. Λειτούργησε μέχρι το 1945.

 Δρυμαία                      - Υδρόμυλος στη θέση “Παλιοκαρυά”, ιδιοκτησίας Ζάγκου. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 5.000 οκάδες. Ο μύλος πλέον έπεσε.

Δυο Βουνά                   - Υδρόμυλος στη θέση “Βυζωτή” του Βασίλη Κων. Παπαμίχου. Λειτούργησε την περίοδο 1923-1945, μόνον το χειμώνα. Δεν υπάρχει πια.

Εκκάρα Δομοκού          - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Μύλος”, με τον Παναγιώτη Οικονόμου. Το χρόνο άλεθε 10.000 κιλά δημητριακά. Ο μύλος καταστράφηκε.

                                    - (β) Υδρόμυλος άλλος στην ίδια θέση “Μύλος”, με τον Παντελή Παπανικολάου. Είχε ίδια περίπου παραγωγή με τον προηγούμενο. Ο μύλος διατηρείται.

Ελευθεροχώρι              - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Ντούνος” ήταν χαμηλά στους ποταμούς Ασωπό και Φοίνικα, που ανήκε στους Δήμο (ή Παναγιώτη) Παπαϊωάννου και Νικ. Νικολόπουλο. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Αυγεροδήμος. Ο μύλος έχει πέσει.

                                    - (β) Υδρόμυλος παλιός στη θέση “Ασωπός”, ιδιοκτησίας Νικ. Μανώλη. Λειτουργούσε με το ιαματικό νερό από τα Ψωρονέρια, που έφτανε ως εκεί με κτιστό κανάλι. Ο μύλος πλέον έπεσε.

Ζέλι Λοκρίδος               - Υδρόμυλος στη θέση “Μεσιακός[4] Μύλος” αναφέρεται ότι υπήρχε παλιότερα, με το Δημήτριο Γκρέκα. Ο μύλος καταστράφηκε.

Ηράκλεια                     - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Ζηριάδες” (την πετρόκτιστη γέφυρα του Ασωπού). Ιδιοκτησία Νικολάου Μανώλη. Λειτούργησε την περίοδο 1920-48. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Γεώργιος Τσιπετός. Ο μύλος είναι γκρεμισμένος.

Θαυμακός Δομοκού      - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Παλιόχανα”. Δεν λειτουργεί.

Θερμοπύλες                 - (α) Υδρόμυλος στα ριζά του βουνού Καλλίδρομος λειτουργούσε από το θερμό νερό των λουτροπηγών. Ο παλαιότερος ήταν από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Σταμάτησε τη δεκαετία του ’30.

                                    - (β) Υδρόμυλος στα ριζά του βουνού Καλλίδρομος λειτουργούσε από το θερμό νερό των λουτροπηγών. Ο νεότερος έπαυσε τη λειτουργία του τη μεταπολεμική δεκαετία του ’50.

                                    - (γ) Υδρόμυλος πίσω από το μνημείο του Λεωνίδα, όπου έφτανε το θερμό νερό των λουτροπηγών με κανάλι. Είναι γκρεμισμένος.

Καινούργιο                   - (α) Υδρόμυλος στον ποταμό Κονιαβίτη, με τον Αθαν. Αδαμόπουλο. Είναι πλέον κατεστραμμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Πλατανιάς”, με τον Παν. Παπαλελούδη. Είναι κατεστραμμένος.

Καλαπόδι                     - Υδρόμυλοι 2, ερειπωμένοι. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

Καλλίδρομο                  - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Παλιόμυλος”, των Αφών Γ. Πασσαλή. Είναι πλέον σε πλήρη κατάρρευση.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Βασιλάκη”, των Αφών Γ. Χρόνη. Είναι πλέον σε πλήρη κατάρρευση.

Καλλιθέα                     - Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Βοϊδολίβαδο”. Έπαυσε τη λειτουργία του το 1947. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Δημ. Φαρρής.

Καμένα Βούρλα            - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Βλάχα”. Εγκαταλειμμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Σταθάκη”, του Ευστ. Βουρβουλάκη. Εγκαταλειμμένος.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση Ασπρονέρι. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

Καμπιά                         - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Καμπάκι”. Έχει καταρρεύσει.

                                    - (β) Υδρόμυλος κοινοτικός, χαμηλά στο ρέμα “Κεραπιάνι”. Λειτούργησε μέχρι το 1960. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Ηλίας Χαμπίπης.

Κανάλια                       - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Σιολέικα”, στα Άνω Κανάλια, με τον Ευάγγελο Σίολο. Λειτούργησε μέχρι το 1960. Είναι γκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Σιολέικα”, στα Άνω Κανάλια (απέναντι από τον προηγούμενο), με το Δημήτριο Σίολο. Έπαυσε τη λειτουργία το 1965.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Νελή” του Δημ. Κωνσταντίνου. Κι αυτός έπαυσε τη λειτουργία του το 1950. Ερειπωμένος.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Γελαδόσταλο”, στα Κάτω Κανάλια του Δημ. Αντωνίου. Λειτούργησε μέχρι το 1950. Έχει γκρεμιστεί.

                                    - (ε) Υδρόμυλος στο ρέμα Ρουστιανίτη, στα Κάτω Κανάλια, των Π. Γκλάβα και … Κυριάκη. Λειτούργησε μέχρι το 1965. Άγνωστη η κατάστασή του.

Κάψη                           - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Κουτσομύλια” ή “Βόθωνας” της Μεσαίας Κάψης. Λειτούργησε μέχρι το 1945 από το Φώτη Υφαντή, που ήταν και ο τελευταίος μυλωνάς.

Καπνοχώρι                   - Υδρόμυλος παλιός στη θέση “Καψάς”, του τσιφλικά Ξηροτύρη. Αγοράστηκε το 1892 από το Θεμιστοκλή Καρβέλη και λειτούργησε μέχρι το 1958. Τελευταίοι μυλωνάδες (που εναλλάσσονταν κάθε χρόνο) ήταν οι Χρήστος & Κωνσταντίνος Θεμ. Καρβέλης. Δεν είναι γνωστή η κατάστασή του.

                                    - Επιπλέον, ο τελευταίος διέθετε δριστήλα και ηλεκτρική γεννήτρια.

Καραβόμυλος               - Υδρόμυλος του “Σαράτση”, στην τοποθεσία “Ζουριό”, κοντά στη θάλασσα. Υπήρχε από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Με μικρά καράβια (βάρκες) έφερναν δημητριακά και τα άλεθαν στο μύλο αυτό. Έτσι η θέση αυτή ονομάστηκε Καραβόμυλος, όπως και το χωριό μεταγενέστερα. Μετά το 1834 αγοράστηκε από τους Αφούς Σκουμπουρδή. Τον νοίκιασαν οι Αφοί Γεώργιος & Λάμπρος Κόρακας και λειτούργησε την περίοδο 1928-1935. Τον γκρέμισαν το 1962, που πέρασε η Εθνική Οδός.

Καρυές Δομοκού          - Υδρόμυλος στο Σαραντόρεμα του Κων. Παπακωνσταντίνου. Άλεθε 2.000 οκάδες δημητριακά ετησίως. Εγκαταλειμμένος.

Καστανιά Υπάτης         - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Τούρνος”, που λειτουργούσε από νερό πηγής. Λεγόταν “μύλος του Αναγνώστου”. Ιδιοκτήτης ήταν ο Κωνστ. Κωνσταντόπουλος. Έχει καταστραφεί.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Τούρνος” (πιο κάτω) του Ευαγ. Αγγελή. Προηγούμενοι ιδιοκτήτες του μύλου ήταν οι : Γρηγ. Ρούσκας, Γ. Ξηροτύρης και Πέτρ. Αγγελής. Σταμάτησε να λειτουργεί το 1947.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Τούρνος”, αλλά από νερό άλλης πηγής (Αρμύρα) του Χρήστου Τσεκούρα. Λειτούργησε μέχρι το 1960.

Καστρί                         - Υδρόμυλος στην ομώνυμη τοποθεσία “στα μύλια”, κοντά στο Σπερχειό ποταμό. Δεν υπάρχει πια.

Κάτω Τιθορέα              - (α) Υδρόμυλος με το Γεώργιο Λούσκα. Είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος με το Γεώργιο Καπερώνη. Είναι μισογκρεμισμένος.

Κλωνί                           - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Κιάφα”, του Ιωάννη Φαρμάκη (ή Σουλιώτη). Είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Αγία Παρασκευή” ή “Τρεστενίκος”. Λειτουργούσε με νερό από άλλη πηγή. Ανήκε στον Ιωάννη Φαρμάκη. Είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στο Ποτάμι, με τον Κωνσταντίνο Τραή. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στη θέση “Πέρα μαχαλάς”, με το Ματθαίο Τιτόπουλο. Εγκαταλειμμένος.

                                    - (ε) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Στρέμμα”, του Βασιλ. Τιτόπουλου. Ήταν ο τελευταίος μύλος του χωριού, που σταμάτησε τη λειτουργία του. Έχει μετατραπεί σε κατοικία!

Κολοκυθιά                   - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Δίρεμα”, με τον Ευάγγελο Τζώρτσο. Έχει καταρρεύσει.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Ντούμες”, με τον Κωνσταντίνο Τζώρτσο. Έχει καταρρεύσει.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Στέρνα”, με το Δημήτριο Τζώρτσο. Έχει καταρρεύσει.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Πενημένη Λουγκά”, με το Γεώργιο Παπακωνσταντίνου. Έχει καταρρεύσει.

                                    - (ε) Υδρόμυλος του Ταξιάρχη, στο ποτάμι. Έπαυσε τη λειτουργία του το 1946.

                                    - (ζ) Υδρόμυλος στο ποτάμι (λίγο πιο κάτω από τον προηγούμενο) του Γεωργίου Τζεβελέκα. Έπαυσε τη λειτουργία του το 1946.

Κόμμα                          - Υδρόμυλος μέσα στο χωριό, που λειτουργούσε από νερό πηγής. Έπαψε τη λειτουργία του τη δεκαετία του ’20.

Κόμνινα                        - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Ασβεστοκάμινο”, του Ιωάννη Χρυσικού. Είχε μεγάλη ετήσια παραγωγή που εκτιμήθηκε σε 200.000 κιλά. Έχει γκρεμιστεί.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Πλάτανος”, με το Δημήτριο Παπαλελούδη. Η ετήσια παραγωγή εκτιμήθηκε σε 200.000 κιλά. Έχει γκρεμιστεί.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Άγ. Ταξιάρχης”, με τον Κ. Ντάλα. Είχε ετήσια παραγωγή (κατ’ εκτίμηση) 200.000 κιλά δημητριακών. Έχει καταρρεύσει.

Κομποτάδες                  - Υδρόμυλος στην ομώνυμη τοποθεσία “Μύλος”, ιδιοκτησίας Σταμούλη. Έχει πλέον καταρρεύσει.

Κορομηλιά Δομοκού      - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Κερασόρεμα”, του Ιωάννη Κατσιλογιάννη.  Άλεθε 10.000 οκάδες δημητριακών το χρόνο. Ο μύλος έχει πέσει.

Κουμαρίτσι[5]                  - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Καραβάκι” ή “Πλακολιθιές”. Φτιάχτηκε πρόχειρα στην Κατοχή και εξυπηρέτησε το χωριό, μέχρι που σταμάτησε. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Βασ. Παπαμίχος.

Κυριακοχώρι                - (α) Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Άη Λιά”, με νερό απ’ το βουνό. Τελευταίοι μυλωνάδες ήταν ο Αθαν. Σκαρλάτος και ο Ιωάννης Ανδρ. Μέντζος. Ο μύλος λειτούργησε μέχρι το 1946.

                                    - (β) Υδρόμυλος παλιός (από το 1895) στη θέση “Φλόρ’τα”. Ιδιοκτήτης ήταν ο Ηλίας Ψυχογιός (ή Αλευρο-Λιάς). Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Θεοφάνης Ψυχογιός. Ο μύλος σταμάτησε το 1958.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην ίδια θέση (δίπλα και πιο κάτω) με τον προηγούμενο του Ευάγ. Ψυχογιού (ή Αλευροβαγγέλη). Ήταν αδερφός του Ηλία. Ο μύλος σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Μανιλίτσα”, του Παναγιώτη Τσαμπούλα. Ο μύλος δούλευε μόνο το καλοκαίρι. Σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

                                    - (ε) Υδρόμυλος στην κάτω άκρη του χωριού. Δεν είναι γνωστό το όνομα του ιδιοκτήτη ή του μυλωνά. Ο μύλος δούλευε μόνο το χειμώνα. Σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

Κυρτώνη Λοκρίδας       - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Ζάστανος”, με τον Ευστράτιο Παπαδόπουλο. Η ετήσια παραγωγή του εκτιμήθηκε σε 10.000 κιλά. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

Κωσταλέξι                    - (α) Νεροπρίονο του Λιάπη.

                                    - (β) Νεροπρίονο στη θέση “Αλογοβαγάς”.

                                    - (γ) Νεροπρίονο στη θέση  “Αγγουριές”.

Λαμία                           - (α) Από το Μυλαύλακο (νερό από την περιοχή Ταράτσας, που με κανάλι έφτανε στο λόφο Αγίου Λουκά και κατέληγε στο Αραπόρεμα) έπαιρναν κίνηση[6] 14 υδρόμυλοι[7] (ο ένας κάτω απ’ τον άλλο). Ο τελευταίος που λειτούργησε ήταν του Παναγιώτη Παπαγιάννη.

                                    - (β) Στην πλαγιά[8] του Κάστρου Λαμίας είχε 5 μικρούς υδρόμυλους, που λειτουργούσαν διαδοχικά με το ίδιο νερό.

Λάρυμνα                      - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Μπάλτιτζα” των Αφών Δάρρα. Μέχρι το έτος 2.000 ο μύλος ήταν σε λειτουργία.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Βρώμα” του Ε. Δάρρα. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Κιαφόβρυση”, με τον Επ. Καριοφύλλη. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

Λευκάδα                      - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Πεζούλα”, με νερά από το ρέμα Ρουστιανίτη. Έφερε το όνομα “Μύλος Ξενοφών”, από το όνομα κάποιου μυλωνά, ίσως. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Καλτσάς. Έχει καταρρεύσει.

                                    - (β) Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Γιούρτια”, από νερό του ρέματος Ρουστιανίτη. Ο μύλος ανήκε στον Ι.Ν. Παναγίας Θεοτόκου Πουγκακίων. Τελευταίος μυλωνάς ο Γεώργιος Κατερνάκης. Μέχρι το έτος 2.000 ήταν σε λειτουργία!

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Βλαχάκη”, του “Καλτσοσυράκου”, όπως λεγόταν. Λειτούργησε μέχρι το 1960. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Δημήτριος Καλτσάς. Άγνωστη η κατάστασή του.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στο συνοικισμό “Ρούστιανη” του Ευαγγέλου Αρβανίτη. Λειτούργησε μέχρι το 1950. Άγνωστη η κατάστασή του.

Λιανοκλάδι                   - (α) Υδρόμυλος παλιός προεπαναστατικός στην ομώνυμη τοποθεσία “Παλιόμυλος” του Κελεμάνη, με νερό από το Σπερχειό ποταμό. Λειτούργησε μέχρι τη δεκαετία του ’60. Κατεδαφίστηκε λόγω του αναδασμού.

                                    - (β) Υδρόμυλος στο δρόμο προς το Ζηλευτό, του Διαμαντή. Κι αυτός έπαιρνε νερό από το Σπερχειό ποταμό. Καταστράφηκε το χειμώνα του 1941 από πλημμύρα.

Λιτόσελο                      - (α) Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Ρέμα” (βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Λιτόσελο και Ροβολιάρι). Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, έπαυσε τη λειτουργία του. Τελευταίοι μυλωνάδες ήταν οι Δημήτριος Αλεξίου και Περ. Στεφανής.

                                    - (β) Υδρόμυλος στο συνοικισμό “Αφεντικά”, στο δρόμο Λιτόσελου-Βίτωλης. Είναι γκρεμισμένος.

Λογγίτσι                       - (α) Υδρόμυλος βακούφικος στην ομώνυμη τοποθεσία “Μύλος” ή “Λουλακιά”, του Ιωάννη Κοκοτάκου (τελευταίου μυλωνά). Έπαιρνε νερό από το Ντριστιλόρεμα. Λειτούργησε στον 20ό αι. Είναι πλέον γκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Παλιούρι”, μάλλον προεπαναστατικός. Κι αυτός έπαιρνε νερό από το Ντριστιλόρεμα. Λειτούργησε μέχρι τις αρχές του 20ού αι. Εγκαταλειμμένος.

                                    - Επιπλέον αναφέρθηκε ότι ο τελευταίος είχε και δριστήλα.

Λυγαριά                       - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Παλιόμυλος”, που έπαιρνε νερό από το ρέμα “Πλατάνια”. έπαψε να λειτουργεί Τη δεκαετία του ’20, λόγω μικρής παροχής νερού.

Λυχνός                         - Υδρόμυλος βακούφικος στη θέση “Λιασκοβόρεμα”. Ήταν ιδιοκτησία της Ι. Μονής Αγάθωνος. Λειτούργησε μέχρι την αρχή της Κατοχής και καταστράφηκε από μεγάλη κατεβασιά νερού. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Βασίλ. Σκάνδαλος. Έχει καταστραφεί.

Μακρακώμη                 - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Χατζίσκου”. Ήταν ιδιοκτησία του μεγαλοκτηματία Χατζίσκου. Κατά άλλη περιγραφή ο υδρόμυλος ήταν στη θέση “Πουρνάρι”, του κτήματος της Έλλης Ριζοπούλου. Στο υπέρθυρο γράφει το έτος 1858. Δούλευε όλο το χρόνο με νερό από τον ποταμό Σπερχειό. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Ευάγγελος Τσούμας. Σταμάτησε το 1964 περίπου. Είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος μέσα στην κωμόπολη (τοποθεσία “Τσουκιώτικα”), με τον Γερμανό Αγαπιάδη. Ο μύλος λειτουργούσε από τον ίδιο (που ήταν μικρασιάτης) και τη γυναίκα του, με νερό από το Σπερχειό ποταμό. Λειτούργησε μέχρι το 1962. Ο μύλος διατηρείται μέχρι σήμερα.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Άγιοι Ταξιάρχαι” (μέσα στην κωμόπολη), των Αφών Γεωργίου Ζάχου (ή Ζαχονιά), με νερό από το Σπερχειό ποταμό. Είναι σε λειτουργία. Έχει γίνει πλέον ηλεκτροκίνητος.

Μακρολείβαδο             -  Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Καλαμάκια”. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

Μαντασιά                     - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Γέφυρα”, με το Νικόλαο Παπακωνσταντίνου. Είχε μεγάλη ετήσια παραγωγή σε άλευρα. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην ίδια θέση “Γέφυρα”, με το Μάρκο Μπαρούτα. Άλεθε 500.000 οκάδες περίπου δημητριακά το χρόνο. Είναι κι αυτός μισογκρεμισμένος.

Μάρμαρα (Σέλιανη)      - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Άμπλας”, από τα προεπαναστατικά χρόνια. Ανήκε στον Ιωάννη Γουβάλα. Δεν υπάρχουν πλέον ίχνη του.

                                    - (β) & (γ) Υδρόμυλοι 2, στο δρόμο Περιβόλι-Αργύρια, του Κωνσταντίνου Δεληχά. Λειτουργούσαν με νερό από το ρέμα του χειμάρρου Ίναχου. Πιθανά έγιναν στα τέλη του 19ου αι. Η σημερινή τους κατάσταση είναι άγνωστη (πιθανά τα ερείπια).

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Παλιόμυλος”, από το 1890. Λειτουργούσε με νερό από το ρέμα της Σέλιανης. Λειτούργησε μέχρι το 1980. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 2.000 κιλά. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Γεώργιος Κουρέλης. Ο σημερινός ιδιοκτήτης του είναι ο Απόστολος Κουρέλης. Ο μύλος διατηρείται.

                                    - (ε) Υδρόμυλος στη θέση “Πλατανιά”, του Ταξιάρχη Κουρέλη, με νερό από πηγή. Ο μύλος κτίστηκε το 1903 από το Μητσόπουλο. Εξυπηρετούσε τους κατοίκους των χωριών Ανατολή (Χομίργιανη) και Κολοκυθιά. Λειτούργησε μέχρι το 1986.

                                    - (ζ) Υδρόμυλος μέσα στο χωριό. Λειτουργούσε από το έτος 1900 με νερό πηγής. Ήταν του Θεμιστοκλή Κουβαρά και μετά τον ανέλαβε η κόρη του Αγγελική Κουβαρά-Λιάγκα μέχρι το 1970. Είχε μικρή ετήσια παραγωγή. Ο μύλος δούλευε το χειμώνα και την άνοιξη.

                                    - (η) Υδρόμυλος μέσα στο χωριό, που λειτουργούσε με το ίδιο νερό πηγής, όπως και ο προηγούμενος (ήταν συνεχόμενοι μύλοι). Ανήκε στο Μητσοθανάση και ο μύλος δούλευε μόνο το καλοκαίρι, μέχρι το 1947. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Αθανάσιος Ανδρεουλάς.

                                    - (θ) Υδρόμυλος μέσα στο χωριό, από το ίδιο νερό πηγής που λειτουργούσαν και οι προηγούμενοι, αλλά και με νερό από το ρέμα “Βροντάκη” του Ιωάννη Μήτσου. Λειτούργησε την περίοδο από το 1890 μέχρι το 1945. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Νικόλαος Κουρέλης.

                                    - (ι) Υδρόμυλος στη θέση “Σπηλιά”, του Σπύρου Καραγεώργου. Έπαιρνε το ίδιο νερό πηγής όπως οι προηγούμενοι, αλλά και με νερό από το ρέμα “Βροντάκη”. Ο μύλος λειτούργησε από το 1932 και σταμάτησε πριν τον πόλεμο (το 1938).

Μαυρίλλο                     - (α) Υδρόμυλος παλιός, ιδιοκτησίας του γιατρού Σεραφείμ Δεδούση (μεγαλοϊδιοκτήτη της περιοχής), που τον ενοικίαζε. Λειτουργούσε με νερά του ρέματος Γκούρας. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Λάμπρος Σκιαδόπουλος. Ο μύλος είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος του Ζωρόπουλου, από το 1859. Λειτουργούσε με νερά του ρέματος Γκούρας. Μετά τον ανέλαβε ο Νικόλαος Καραντάνας και οι  απόγονοί του. Λειτουργούσε μέχρι το τέλος του 20ού αι.

                                    - (γ) Υδρόμυλος βακούφικος του Αγ. Αθανασίου στην τοποθεσία “Ισιώματα”. Γνωστό όνομα μυλωνά ήταν του Ηλ. Μητσάκη. Λειτούργησε μέχρι το 1971. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Δημήτριος Σακελλάρης.

                                    - Επιπλέον αυτών, κατά την περίοδο 1700 μέχρι το 1910 λειτούργησαν από τα νερά της Γκούρας, 12 μπαρουτόμυλοι σε σειρά (διαδοχικά). Περισσότερα στοιχεία σε Χαρίλ. Μηχιώτη “Το Εργαστήρι της φωτιάς”.

                                    - Ακόμη, υπήρχαν από τα νερά του ρέματος Γκούρας, 2 μαντάνια και 3 δριστήλες σε λειτουργία μέχρι το 1957. Υπήρχε και νεροπρίονο μέχρι το 1957.

Μεγάλη Βρύση             - βλ. Αγία Παρασκευή

Μεξιάτες                      - (α) Υδρόμυλος του Ανδρέα Πιστόλη, με νερά από τις πηγές του Κεφαλόβρυσου. Λειτούργησε μέχρι το 1970 περίπου. Ιδιοκτήτης του είναι πλέον ο … Βαγενάς.

                                    - (β) Υδρόμυλος δεύτερος του Ανδρέα Πιστόλη, στην τοποθεσία “Βαένια”, με νερό από τις πηγές του Κεφαλόβρυσου. Ο μύλος σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην αρχή του χωριού, από τον Κ.Αναγνωστόπουλο ή Σανιδά. Το νερό προερχόταν κυρίως από πηγές, που βοηθούσε η μεγάλη κλίση του εδάφους.

                                    - Επιπλέον, να αναφερθεί η νεροτριβή που υπήρχε στη θέση του (γ) υδρομύλου.

Μερκάδα                      - Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Κρανίτσα”, του ομωνύμου ρέματος. Λειτούργησε την περίοδο 1900-1946, κατά την περίοδο χειμώνα και άνοιξης. Τον ενοικίαζε ο Λάμπρος Τσούνης. Έπεσε.

Μεσοποταμία (Χαλίλη)  - (α) Υδρόμυλος παλιός στην τοποθεσία “Σαΐτες” του Καλλίνικου. Ήταν προεπαναστατικός μύλος. Λειτούργησε μέχρι το 1940. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο … Βασιλείου.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Αγιασμός” του Παύλου, με νερά από τη Βίστριζα. Λειτούργησε την περίοδο 1930-1955. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Χρήστος Παύλου.

                                    - (γ) Υδρόμυλος του Κατσαβριά, που δούλευε με νερά της Βίστριζας. Το 1928 ανακαινίστηκε και λειτούργησε μέχρι το 1990. Μυλωνάδες ήταν ο Ευάγγελος Κατσαβριάς και τελευταίος ο Δημήτριος Κατσαβριάς.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην ομώνυμη θέση “Μύλια του Σκουρογιάννη”, στα όρια των χωριών Χαλίλης και Γραμμένης. Λειτούργησε μέχρι το 1945. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Ηλίας Στρωματιάς.

Μεσοχώρι (Λιάσκοβο)   - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Πλαγιά” της Οίτης, που έπαιρνε νερό από ο Λιασκοβόρεμα. Έγινε το 1937 από το Γεώργιο Γ. Καραγεώργο και λειτούργησε μέχρι το 1948, που τον έκαψαν (στον Εμφύλιο).

Μοσχοκαρυά                - Υδρόμυλος του Ζήσιμου στη Δερβέν-Καρυά. Έπαιρνε νερό από το Βοϊδόρεμα. Λειτούργησε μέχρι το 1940. Δεν υπάρχουν πλέον ίχνη του.

Μόδι Λοκρίδος              - Υδρόμυλος στην ομώνυμη θέση “Μύλος” με το Νικόλαο Καυκιά. Έχει εγκαταλειφθεί και καταρρεύσει.

Μονή Δαμάστας            - Υδρόμυλος στη θέση “Πελεκάνος”. Υπήρχε από το 19ο αι. Το 1938 εκποιήθηκε, αλλά δεν  είναι γνωστός ο αγοραστής του.

Μοσχοχώρι                   - Υδρόμυλος κοινοτικός μέσα στο χωριό, που έπαιρνε νερό από το “Μαυρονέρι”. Παραχωρήθηκε στην εκκλησία, η οποία τον επισκεύασε το 1922. Ήταν διπλός μύλος. Λειτούργησε μέχρι το 1982, με μυλωνά το Δημήτριο Ζάρδα. Άγνωστη η κατάστασή του.

Μύλοι Πελασγίας          - (α) Υδρόμυλος του Βασιλείου Ι. Ραγάζου. Έπαιρνε νερό από την “Κεφάλωση”.

                                    - (β) Υδρόμυλος του Τσαλαφούτη, που λειτούργησε σε διάρκεια τριών γενεών. Κι αυτός έπαιρνε νερό από την “Κεφάλωση”.

                                    - (γ) Υδρόμυλος του Αθανασίου Κουσβαντέλλου. Λειτούργησε μέχρι το 1940.

                                    - (δ) Υδρόμυλος του Ιωάννη Μάνου σε διάρκεια τριών γενεών. Ήταν προικώος από τον πεθερό του. Σταμάτησε το 1963-64.

                                    - Επιπλέον αυτών, υπήρχαν : (α) μαντάνι από το μύλο του Αθ. Κουσβαντέλλου, (β) ελαιοτριβείο, από το μύλο του Ιωάν. Μάνου, που λειτούργησε μέχρι το 1940.

Νέα Μάκρυση Δομοκού  - Υδρόμυλος του Γεωργίου Αλευρά. Άλεθε 15.000 οκάδες δημητριακά ετησίως. Ο μύλος κατέρρευσε.

Νέο Μοναστήρι            - Υδρόμυλος στο παλαιό χωριό των Αφών Ν. Γεωργούση. Είχε μεγάλη ετήσια παραγωγή 1.000 τόνους (εκτίμηση). Έχει εγκαταλειφθεί.

Νεοχώρι Τυμφρηστού  - (α) Υδρόμυλος βακούφικος. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Άμπλας”, του Κων. Τσιολόπουλου. Σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Πλάγια”, του Ζήση. Αγοράστηκε διαδοχικά από τον Κοντομήτρο και μετά την Ελισάβετ Μηλιάκη, η οποία τον ανακαίνισε. Ο μύλος δούλεψε με μυλωνά το Χρήστο Μυρεσιώτη. Αγοράστηκε από το Βασίλειο Κολοβό και λειτούργησε με μυλωνά το Θεοφάνη Κολοβό (πατέρα του ιδιοκτήτη). Στα χρόνια του Εμφυλίου άλεθε δημητριακά ο Δημοκρατικός Στρατός. Τότε τον ανατίναξε ο εθνικός στρατός.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην ίδια όπως πριν τοποθεσία “Πλάγια”, κάτω από το μύλο του Ζήση (έπαιρνε νερό διαδοχικά). Καταστράφηκε από μεγάλη κατεβασιά νερού του Κοκκινορέματος.

Νεοχώρι Υπάτης           - (α) Υδρόμυλος του Παν. Αυγίκου (ή Αυγικάκη). Ήταν ο παλαιότερος μύλος. Έπαιρνε νερό από την πηγή “Ασπρόβρυση”.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Πηγαδάκια-Ζερέλια”, του Σ. Παπασταμάτη, που ήταν και μυλωνάς. Κι αυτός έπαιρνε νερό από την πηγή “Ασπρόβρυση”.

                                    - (γ) Υδρόμυλος του Αθανασίου Ζαρκάδα, που διαδοχικά έπαιρνε νερό από την πηγή “Ασπρόβρυση”. Λειτούργησε μέχρι το 1960. Τον αγόρασε ο Χρήστος Αντωνίου και δούλεψε άλλα 5 χρόνια.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Αγγελικό”, της Αγγελικής Γαλάνη. Λειτούργησε μέχρι το 1947.

                                    - (ε) Υδρόμυλος στη θέση “Λογγιές”, του Νικολάου Τσιλούνη (ή Περικλάκη), με νερό από την πηγή “Κυδωνιά”. Μυλωνάδες ήταν οι Νικόλαος Τσιλούνης και Δημήτριος Τσατσανιάς, μέχρι το 1947.

Νεράιδα Στυλίδος         - (α) Υδρόμυλος παλιός βακούφικος μεταξύ παλαιάς και νέας Νεράιδας. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Συρίτσι” ή “Άγιοι Ανάργυροι” (κτήμα Ζακούλα). Έπαιρνε νερό από την πηγή Σαπουνά. Το μύλο αγόρασε το 1915 ο Γεώργιος Κατσικονούρης (πατέρας του ιερέα). Λειτούργησε μέχρι το 1972. Ετησίως άλεθε 50.000 οκάδες δημητριακών (εκτίμηση). Ο μύλος κατέπεσε.

                                    - (γ) Υδρόμυλος παλιός του Λύτρα. Αγοράστηκε από τον Κων/νο Νικ. Κατσικονούρη και λειτούργησε μέχρι το 1972.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Πλατάνια” της παλιάς Νεράιδας, του … Κατσικονούρη. Έπαιρνε νερό από το Νεραϊδόρεμα.

Νικολίτσι                     - (α) Υδρόμυλος παλιός από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Έπαιρνε νερό από το ρέμα “Φροξυλιά”. Σταμάτησε να λειτουργεί το 1920.

                                    - (β) Υδρόμυλος βακούφικος στην ίδια θέση με τον προηγούμενο. Γνωστοί μυλωνάδες ήταν οι : … Παπαδήμας, Νικόλαος Γεωργής και Αθανάσιος Καϊδατζής.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Κλαδέικο Καλύβι”, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Έπαιρνε νερό από τη Βίστριζα. Λειτούργησε μέχρι το 1920 περίπου με τους Νικόλαο Παπαδήμα και Νικόλαο Καϊδατζή.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στη θέση “Κρανιά” του Ευθυμίου Νικολάου (Μοναστήρα). Έπαιρνε νερό από το ρέμα “Φροξυλιά”. Λειτούργησε την περίοδο 1925-1945, μόνο το χειμώνα.

Ξυλικοί Λοκρίδος         - (α) Υδρόμυλος του Γαλατά στην τοποθεσία “Μύλου ρέμα”. Άλεθε ετησίως 120.000 κιλά δημητριακών (εκτίμηση). Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

                                    – (β) Υδρόμυλος στην ομώνυμη τοποθεσία “Μύλος”, με το Δημήτριο Κυριαζάκο. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 100.000 κιλά. Ο μύλος είναι μισογκρεμισμένος.

Οίτη (Γαρδικάκι)           - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Κοτρώτσι”, του Αναγκαστικού Δασικού Συνεταιρισμού Οίτης. Έπαιρνε νερό από τις πηγές της Παύλιανης. Λειτούργησε την περίοδο από το 1890 μέχρι το 1970. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Γεώργιος Τσουράπας.

- Επιπλέον αυτού, στα προπολεμικά χρόνια υπήρχε και μαντάνι.

Ομβριακή                     -  Υδρόμυλος στην ομώνυμη θέση “Μύλος” με τους Γεώργιο Γουργιώτη και Δημήτριο Μπεκρή. Άλεθε 30.000 κιλά δημητριακά το χρόνο. Ο μύλος είναι μισογκρεμισμένος.

Παλαιοβράχα               - (α) Υδρόμυλος του Καραδήμα. Έπαιρνε νερό από το “Μέγα ρέμα”. Λειτουργούσε μόνο το χειμώνα. Σταμάτησε το 1950.

                                 - (β) Υδρόμυλος του Κοσμά. Κι αυτός έπαιρνε νερό διαδοχικά από το “Μέγα ρέμα”. Λειτουργούσε μόνο το χειμώνα, μέχρι την Κατοχή.

                                 - (γ) Υδρόμυλος του Ηλία Παπαευθυμίου (πιο κάτω από τον προηγούμενο). Άρχισε τη λειτουργία του το 1907. Μέχρι το 1995 λειτουργούσε με μυλωνά το Λάμπρος Ηλ. Παπαευθυμίου και τη γυναίκα του Ελένη.

                                 - (δ) Υδρόμυλος παλιός βακούφικος. Λειτουργούσε μόνο το χειμώνα. Δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία.

                                 - (ε) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Σφουντάμι”, του Γεωργίου Μπαρτσώκα. Έπαιρνε νερό από το “Τσιρλόρεμα”. Λειτουργούσε μόνο το καλοκαίρι.

                                 - (ζ) Υδρόμυλος βακούφικος στο ποτάμι, στην τοποθεσία “Μυλόραχη” (απέναντι από το χωριό Βίτωλη). Λειτουργούσε μόνο το καλοκαίρι. Μυλωνάς ήταν ο Χρήστος Κραββαρίτης.

Παλαιόκαστρο              - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Ντελβίτσης”, των Αφών Ζορμπά (Δημήτριος, Βασίλειος, Μιχαήλ). Έπαιρνε νερό από τον ποταμό Ζημιανίτη[9] (όπως και οι υπόλοιποι μύλοι διαδοχικά). Σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Σκάλα”, του Μιχαήλ Ντίκα. Κι αυτός έπαιρνε νερό από τον ποταμό Ζημιανίτη, διαδοχικά. Μετά τον ανέλαβε ο γιος του Πάνος. Σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Ψηλά Αλώνια”, του Παναγιώτη Σιάννου, με νερό από  τον ποταμό Ζημιανίτη, διαδοχικά. Σταμάτησε στα χρόνια του Εμφυλίου.

Παλαιοκερασιά[10]          - (α) Υδρόμυλος παλιός στην τοποθεσία “Βαρσέρα”, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Έπαιρνε νερό από το ρέμα “Βελά”. Μυλωνάς μέχρι το 1941 ήταν ο Βορειοηπειρώτης Απόστολος Ζήσης.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “ Στενό”, του Γεωργίου Ζιώγα. Τον δούλευε η γυναίκα του Φώτω Ζιώγα και μετά ανέλαβε ο γαμπρός του Χρήστος Κούτρας. Έπαιρνε νερό από το ρέμα “Βελά”. Η ετήσια παραγωγή εκτιμήθηκε σε 40.000 κιλά άλευρα. Έχει καταρρεύσει.

                                    - (γ) Υδρόμυλος πολύ παλιός στην τοποθεσία “Κουτσουρέλο”. Έπαιρνε νερό από 3 ποτάμια. Ο μύλος καταστράφηκε.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Βαρσέρα” ή “Στενό”, που είχαν οι Δημήτριος Αποστ. Ζήσης και Αθανάσιος Καραθάνος. Κληρονομήθηκε από το γιο του Αποστόλη Ζήση, Λειτούργησε μέχρι το 1980. Η ετήσια παραγωγή εκτιμήθηκε σε 80.000 κιλά, άλευρα.

                                    - Επιπλέον αυτών ο τελευταίος υδρόμυλος είχε μαντάνι, δριστίλα και νεροπρίονο.

                                    - Ακόμη έχουμε στο Τσερνοβίτι : (i) Ελαιοτριβείο  του Ανδρέα Μπετένιου, από τις αρχές του αιώνα (1900-10). Δούλευε με νερό από το χείμαρρο “Βελά”. Αγοράστηκε και λειτούργησε από το Δήμο Πολύμερο, μέχρι το 1935. Στη συνέχεια το πήραν οι Αφοί Αλεξόπουλοι. (ii) Ελαιοτριβείο  του Αποστόλη Καρανάσου, επίσης από τις αρχές του 20ού αι. Η ιδιοκτησία παρέμεινε στον ίδιο. Άγνωστη η σημερινή κατάστασή τους.

Παλαιοχώρι Τυμφρ.     - (α) Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Λάμπου λιβάδι”, στο δρόμο προς τα Πουγκάκια. Έγινε από μοναχούς και ανήκε στην Ι. Μονή Προφήτη Ηλία. Έπαιρνε νερό με αυλάκι, που το έλεγαν “Κουτσουριώτικο”. Με δημοπρασία, ντόπιοι ανέλαβαν μετά τη λειτουργία του. Δούλευε συνεχώς μέχρι την Κατοχή. Η ετήσια παραγωγή του εκτιμήθηκε σε 1.400 τόνους άλευρα. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Λάμπου λιβάδι”, του Δημητρίου Στάμου, Κι αυτός έπαιρνε νερό με αυλάκι, που το έλεγαν “Κουτσουριώτικο”. Με τον ίδιο μυλωνά λειτουργούσε όλο το χρόνο, μέχρι τα χρόνια του Εμφυλίου. Είχε ίδια ετήσια παραγωγή με τον προηγούμενο. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Κοντού”, των Αφών Ευαγγέλου και Κων/νου Παπαναγιώτου, που ήταν και μυλωνάδες. Έπαιρνε νερό από το ρέμα. Είχε ίδια ετήσια παραγωγή με τον προηγούμενο. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στη θέση “Κοντού”, του Καλόγηρου, που ήταν και μυλωνάς. Ήταν λίγο πιο ψηλά από τον προηγούμενο, κι έπαιρνε νερό από το ρέμα. Ο μύλος καταστράφηκε από κατολίσθηση.

Παλαμάς Δομοκού        - (α) Υδρόμυλος στη θέση του νέου οικισμού του Αγ. Αθανασίου. Είχε μικρή ετήσια παραγωγή 300-400 οκάδες σε άλευρα. Ελλείπουν άλλα στοιχεία. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση του νέου οικισμού. Ανήκε στην Ιερά Μονή Αντίνιτσας. Είχε ίδια παραγωγή περίπου με τον προηγούμενο. Ελλείπουν άλλα στοιχεία. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση του νέου οικισμού. Ανήκε στην Ιερά Μονή Αντίνιτσας. Άλεθε (εκτίμηση) 600-700 κιλά δημητριακών το χρόνο. Ελλείπουν άλλα στοιχεία. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

Πάππα (Μεσοχώρι)       - (α) Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Κακκού μύλος” (στην Ποταμιά), με τον Κωνσταντίνο (ή Χρήστο) Μπενίση[11]. Άλεθε 1.000 οκάδες δημητριακών το χρόνο. Λειτούργησε μέχρι το 1940. Η σημερινή του κατάσταση είναι άγνωστη (πιθανά έπεσε).

                                    - (β) Υδρόμυλος παλιός βακούφικος στην ομώνυμη θέση “Μύλος”. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

Παύλιανη                     - (α) Υδρόμυλος του Καρναβά. Έπαιρνε νερό από τις πηγές “Βελούχι” της Οίτης. Άγνωστα άλλα στοιχεία.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Μαντάνια”, με το Βασίλειο Παλαιορούτα. Είχε ετήσια παραγωγή (εκτίμηση) 35.000 κιλά. Ο μύλος έπεσε.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην ομώνυμη τοποθεσία “Μαντάνια” ή “”Ποτάμι, με τον Ιωάννη Θεοχάρη. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 35.000 κιλά. Ο μύλος διατηρείται.

                                    - Επιπλέον αυτών λειτουργούσαν : (i) Νεροτριβή στη θέση “Ποτάμια”, της Γιαννούλας Θεοχάρη-Παπαποστόλου, (ii) Νεροπρίονο των Ηλία & Ιωάννη Θεοχάρη.

Πελασγία                     - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Τραγάνα”, του Σουλιωτόπουλου. Έπαιρνε νερό από το ρέμα Πλατανάκια, που ερχόταν από την Κεφάλωση του χωριού Μύλοι Πελασγίας (σε ποσοστό ¾).Ο μύλος λειτούργησε από τα τέλη του 19ου αι. μέχρι το 1947-48. Δούλευε μόνο το χειμώνα. Ανήκε στους Σουλιωτόπουλο και Αριστ. Τζούρα ή Λούτα. Άγνωστη η σημερινή του κατάσταση.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην ίδια τοποθεσία “Τραγάνα”, με το ίδιο νερό όπως πριν. Ο μύλος ανήκε στους Μίρκο, Κουσβαντέλλο και Δρυμωνίτη. Δούλευε μόνο το χειμώνα. Λειτούργησε μέχρι το 1947.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην ίδια τοποθεσία “Τραγάνα”, αλλά χαμηλότερα, του Λούλα, που δούλευε με το ίδιο νερό όπως πριν. Λειτούργησε με μυλωνά το Λούλα, μέχρι το 1947. Δούλευε μόνο το χειμώνα.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Πλατανάκια”, πιο χαμηλά από τους άλλους, του Κυριαζή. Τον δούλευε ο ίδιος μέχρι το 1947. Ο μύλος δούλευε μόνο το χειμώνα.

                                    - Επιπλέον ο υδρόμυλος (β) δούλευε παράλληλα και όταν χρειαζόταν, ως λιοτρίβι. Διέθετε πρέσα.

Περίβλεπτο                  - Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Ρεντινιώτικα” ή “Λογγιές”, με νερό από πηγές του Σπερχειού. Λειτούργησε μέχρι το 1955, με τελευταίο μυλωνά τον Κουτσο-Σπύρο. Ο μύλος κάλυπτε και ανάγκες των χωριών Δίκαστρο, Πιτσιωτά και Παλαιόκαστρο.

Περιβόλι (Μούστροβο) – (α) Υδρόμυλος του Καραντζούνη, στην τοποθεσία “Γέφυρα”, μέσα στο χωριό, που έπαιρνε νερό από τη Βίστριζα. Η λειτουργία του σταμάτησε το 1945. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Ηλίας Αγγελόπουλος. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

                                    - (β) Υδρόμυλος του Άη Δημήτρη, που έπαιρνε νερό από το χείμαρρο Ίναχο. Λειτούργησε την περίοδο 1919-1955, με τελευταίο μυλωνά το Δημήτριο Αγγελόπουλο. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Γουρνοκούμασο”, του Δημητρίου Αρχανιώτη. Έπαιρνε νερό από το χείμαρρο Ίναχο. Λειτούργησε από το 1930. Μέχρι το τέλος του 20ού αι. ήταν σε λειτουργία! Άλεθε μόνο καλαμπόκι και ζωοτροφές. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Επαμεινώνδας Αρχανιώτης.

                                    - Επιπλέον αυτών, ο τελευταίος υδρόμυλος είχε και ηλεκτρική γεννήτρια.

Περιστέρι Υπάτης        - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Τσιρλιάς”, με νερό της Βίστριζας, του Γεωργίου Αλτάνη. Λειτούργησε μέχρι το 1935. Άλεθε δημητριακών ετησίως. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Τσιρλιάς”, στην ίδια θέση όπως και ο προηγούμενος, του Χρήστου Λαγδά. Είχε ίδια παραγωγή με τον προηγούμενο. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

                                    - (γ) Υδρόμυλος που λειτουργούσε με νερό της Βίστριζας, του Κωνσταντίνου Χαρίση. Από το 1910 ο μύλος ανήκε στους Αθανάσιο και Γεώργιο Χαρίση.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στη θέση “Τσιρλιάς”, που λειτουργούσε με νερό της Βίστριζας, του Ηλία Τετριμίδα. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 8.000 κιλά. Σταμάτησε το 1940. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

Πίτσι                            - (α) Υδρόμυλος βακούφικος στο Καναλιόρεμα. Χωρίς άλλα στοιχεία.

                                    - (β) Υδρόμυλος του Δημητρίου Αντ. Δερνίκα. Χωρίς άλλα στοιχεία.

                                    - (γ) Υδρόμυλος του Ιωάννη Κυριάκη. Δούλευε μόνο το χειμώνα.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στο “Μέγα ρέμα”, του Κωνσταντίνου Γεωρ. Πιτσογιάννη. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 8.000 κιλά άλευρα. Ο μύλος έπεσε.

Πιτσιωτά                      - (α) Υδρόμυλος παλιός βακούφικος στη θέση “Ανάβρα”. Λειτούργησε από το 1860 μέχρι τα 1975. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Αλέκος Νιώρας.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Πλατανιάς”, του Βασιλείου Αναγνωστάκη. Έπαιρνε νερό από το Κακόρεμα του Σπερχειού ποταμού. Λειτούργησε την περίοδο 1850-1942.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Ανάβρα”, του Κελέση. Λειτούργησε μέχρι το 1950, με τελευταίους μυλωνάδες τους Στέλιο & Ανδρέα Κελέση.

                                    - Επιπλέον αυτών υπήρχαν : (i) Μαντάνι και νεροτριβή στον υδρόμυλο (γ). (ii) Μαντάνι και νεροτριβή του Γαλή. Λειτούργησε μέχρι το 1970, με τελευταίο μαντατζή τον Αθανάσιος Τιμπλαλέξη. (iii) Νεροπρίονο στη θέση “Κακόρεμα” ή “Τσατάλι”, του Ναούμ. Είχε φτιάξει και κανάλι για τα ξύλα. Η υλοτόμηση όμως ήταν λαθραία. Λειτούργησε τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. (iv) Νεροπρίονο στη θέση “Κρυονέρι”, του Ελεύθερου Δασικού Συνεταιρισμού. Λειτούργησε την περίοδο 1950-55.

Πλάτανος (Στάγια)       - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Πλατανάκια”, των Αφών Μπαλαγιάννη. Έπαιρνε νερό από το χείμαρρο Βίστριζα. Λειτούργησε μέχρι το 1930.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Λογγιές”, του Δράκου. Έπαιρνε νερό από το χείμαρρο Βίστριζα και από πηγές. Λειτούργησε μέχρι το 1945, με τελευταίο μυλωνά το Θεοφάνη Ρήγα.

                                    - Επιπλέον αυτών, ο τελευταίος υδρόμυλος είχε και δριστήλα.

Πλατύστομο                 - Υδρόμυλος βακούφικος της Αγίας Παρασκευής. Λειτούργησε μέχρι τα χρόνια του Εμφυλιου. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Θωμάς Νιώρας (απ’ το Λιτόσελο).

Πουγκάκια                   - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Βλάχικο”, στο Ζερελιόρεμα (από το χείμαρρο Ζηριλιώτη), του Βασιλείου Καραχάλιου. Ο μύλος είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Σταυρός” (Κεφαλάρι του χωριού), με τον Σπύρο Παπαδημητρίου (Παπαζιώγα). Ο μύλος βρίσκεται σε καλή κατάσταση!

                                    - (γ) Υδρόμυλος στο Ζερελιόρεμα, του Κων/νου Πιλάτου. Ο μύλος είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (δ) Υδρόμυλος στη θέση “Σπηλιά”, του Γεωργίου Παπαναγιώτου. Μέχρι το 1998 ο μύλος ήταν ακόμη σε λειτουργία!

                                    - (ε) Υδρόμυλος στη θέση “Σπηλιά” (χαμηλότερα από τον προηγούμενο), του Αθανασίου Λιάπη. Λειτούργησε μέχρι το 1950. Είναι μισογκρεμισμένος.

                                    - (ζ) Υδρόμυλος στη θέση “Νεχώρι” ή “Ξηροκέφαλο”, στο Συνοικισμό, του Ιωάννη (ή Γεωργίου) Δανιήλ. Λειτούργησε μέχρι το 1950, μόνον το χειμώνα. Είναι πλέον γκρεμισμένος.

                                    - (η) Υδρόμυλος στη θέση “Γκλάβα”, του Ιωάννη Παπαδήμα. Έπαιρνε νερό από το ρέμα Μετρεγκούνα.

                                    - Επιπλέον αυτών υπήρχαν : (i) Μαντάνια και δριστήλα στους δύο υδρομύλους Παπαναγιώτου και Παπαδήμα. (ii) Νεροπρίονο λαθραίο στη θέση “Κουμάσια”, στη Μετρεγκούνα.

Πουρνάρι Δομοκού       - Υδρόμυλος στη θέση “Μύλια”. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

Πτελέα (Σκόρλια)         - Υδρόμυλος στη θέση “ποτιστικά” του Αποστόλη Κοντογιάννη. Λειτουργούσε με νερό από το Σπερχειό ποταμό. Τώρα ο μύλος ανήκει στο Γεώργιο Παππά.

Πύργος Υπάτης            - (α) Υδρόμυλος παλιός “Ταξιαρχέικος”. Λειτούργησε μέχρι το 1953-54. Δούλευε όλο το χρόνο. Τελευταίοι μυλωνάδες ήταν οι Δημήτριος & Χρήστος Τριανταφύλλου.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Κατήφορο” ή “Ζορμπά”. Λεγόταν του “Νεάνη”. Λειτούργησε μέχρι το 1947, με τελευταίο μυλωνά τον Ευάγγελο Αλατά.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Ζαμπιά”, των Νίκου & Βασιλείου Τσινιάου. Δούλευε όλο το χρόνο. Σταμάτησε το 1960.

                                    - Εκτός αυτών : (i) λειτούργησε μαντάνι με τον Κωνστ. Ανδρεόπουλο, μέχρι το 1947, (ii) λειτούργησε μαντάνι και δριστήλα με τους Παπανδρέου & Καραδήμα μέχρι το 1960, με νερό από τη θέση “Κατήφορο”, (iii) λειτούργησε μαντάνι της εκκλησίας (βακούφικο) μέχρι το 1940.

Ρεγκίνι                        - (α) Υδρόμυλος στη θέση “Γεφυράκι”, του Μπαμπαλιούτα. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 150.000 κιλά άλευρα. Είναι ετοιμόρροπος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Παλιανίφτισσα”, του Τσίκουλου. Είχε ίδια παραγωγή με τον προηγούμενο. Είναι κατεστραμμένος.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Μύλος αλλαγής”, του Ιερού Ναού (βακούφικος). Είναι κατεστραμμένος.

                                    - (δ) Υδρόμυλος ιδιοκτησίας Αντωνίου Σουλιώτη. Μέχρι το 1998 ήταν σε λειτουργία! Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

Ροβολιάρι                    - (α) Υδρόμυλος της Ντούμενας. Έπαιρνε νερό από το ρέμα Ξυλοκούνιας. Το 1952 επισκευάστηκε με τσίγκινο κανάλι και λειτούργησε μέχρι το 1975. Μυλωνάδες ήταν οι Αναστάσιος Μιχαλόπουλος και Νικόλαος Νέλλας.

                                    - (β) Υδρόμυλος βακούφικος στη θέση “Σέλινα”. Λειτούργησε μέχρι τα χρόνια του Εμφυλίου, με μυλωνάδες τους Γεώργιο & Ιωάννη Ζαγκοβά.

Ροδωνιά (Λάλα)            - Υδρόμυλος παλιός στη θέση “Καναπίτσα”, από το 19ο αι., του Ιωάννη Τασούλα. Ο μύλος έπαιρνε νερό από το χείμαρρο Βίστριζα (δεν δούλευε το καλοκαίρι). Αγοράστηκε από τους Δημήτριο Περλεπέ και Μιχαήλ Μπασακάρη. Λειτούργησε μέχρι το 1965.

Σπαρτιά[12]                     - (α) Υδρόμυλος παλιός βακούφικος του Καλλίνικου, κοντά στην Ι. Μονή Αγίας Παρασκευής. Ανήκε στη Μονή. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Σκαμνιά”. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Ντριβέλλες”.

                                    - (δ) Υδρόμυλος του Κουτούλα στην ίδια θέση, όπως πριν.

                                    - (ε) Υδρόμυλος παλιός (τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι.) στη θέση “Παληκέλια”. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

                                    - (ζ) Υδρόμυλος μεγάλος στη θέση “Γεφύρι του Φλώρου”, του Ιωάννη Αναγνωστοπούλου.

                                    - (η) Υδρόμυλος στη θέση “Καρούλα”, του Κώστα Καββαδία. Λειτούργησε[13] την περίοδο 1943-46, μόνον το χειμώνα.

                                    - Επιπλέον αυτών υπήρχαν : (i) μαντάνι στον υδρόμυλο (ζ), (ii) πιθανά δριστήλα στον υδρόμυλο (γ).

Σπερχειάδα (Αγά)        - (α) Υδρόμυλος παλιός στη θέση “Ψυρί”, του Χρήστου Κανούτου. Έπαιρνε νερό από το Μέγα Ρέμα. Λειτούργησε από το 1880 μέχρι το 1956. Η παραγωγή του ήταν 40-60 κιλά/ώρα. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Χρήστος Κανούτος. Ο μύλος έχει εγκαταλειφθεί.

                                    - (β) Υδρόμυλος παλιός στη θέση “Πλατάνια” ή “Χαλιαδιά-Καναπίτσα”, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Δούλευε με νερό της Βίτριζας. Το 1838 τον αγόρασε ο τσιφλικάς Θεόδ. Ζιάκας. Μετά περιήλθε στα ξαδέρφια Χαράλαμπο & Χαράλαμπο Κανούτο. Η παραγωγή του ήταν 40-60 κιλά/ώρα. Το 1944 τον έκαψαν οι Γερμανοί.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Τάγμα”, του Τραή, όπως τον έλεγαν. Δούλευε με νερό του ποταμού Σπερχειού. Το 1944 τον έκαψαν οι Γερμανοί.

                                    - Επιπλέον αυτών υπήρχαν : (i) μαντάνι στον υδρόμυλο (α), (ii) δριστήλα στον υδρόμυλο (γ).

Σταυρός (Μπεκή)          - Υδρόμυλος παλιός στα νότια του χωριού (πιθανά), κάτω από τη γέφυρα της μεταγενέστερης σιδηρ. γραμμής. Υπήρχε από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και το 1833 τον αγόρασε ο Δημήτριος Κεμπρέκος. Δεν υπάρχουν ίχνη του.

Στυλίδα                        - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Λάκα του Καμπούρη”, με τον Αθανάσιο Κούτσικο. Λειτουργούσε με νερό του ρέματος Αμπολή, από την πηγή Σαπουνά. Μεταπολεμικά μετατράπηκε σε ατμόμυλο!

                                    - (β) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Τρακαδάρης”, του Νικολάου Μπλούνα. Λειτουργούσε με νερό του ρέματος Αμπολή, από την πηγή Σαπουνά. Το 1850 μεταβιβάστηκε σε άλλον ιδιοκτήτη. Κληρονομήθηκε από τον Αθανάσιο Μπλούνα και μετά τον Αργύρη Μπλούνα. Λειτούργησε μέχρι το 1960. Τελευταίοι μυλωνάδες ήταν ο Νικόλαος Ι. Βερβέρης και ο Ιωάννης Κατσικαρώνης.

                                    - (γ) Υδρόμυλος του Χρόνη Κόλλια, στο δρόμο από Στυλίδα για Καραβόμυλο (αριστερά). Δούλευε με νερό του ρέματος Αμπολή, από την πηγή Σαπουνά. Το 1917 αγοράστηκε από την Ασπασία Λεωνίδα. Τον κληρονόμησε ο Αθανάσιος Κόλλιας, που ήταν και μυλωνάς μέχρι το 1960. Δωρίθηκε στο Δήμο Στυλίδας.

                                    - Επιπλέον αυτών υπήρχε ελαιοτριβείο στη θέση “Λάκα του Καμπούρη”, του Ιωάννη Κωστορρίζου. Λειτουργούσε με νερό του ρέματος “Αμπολή”, από την πηγή Σαπουνά.

Στύρφακα                    - Υδρόμυλος παλιός στην τοποθεσία “Κατσιλόρεμα”, κάτω του σιδηροδρ. σταθμού. Δούλευε με νερό από πολλά ρυάκια. Μαρτυρείται από το 1870 περίπου και λειτούργησε μέχρι το 1945. Πριν το 1940 ο μύλος ανήκε στο Γεώργιο Παπαματθαίου και τους γιους του. Μυλωνάδες ήταν οι Γεώργιος, Σπύρος και Ανδρέας Καρόπουλος. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Βασίλειος Παπαβασιλείου (από το Νεστόριο Καστοριάς).

Συκά                            - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Ζγάρλα”, του Τσακνιά. Δούλευε με νερό από τη Βίστριζα. Από τις αρχές του 20ού αι. ανήκε στον Π. Τσακνιά, που διετέλεσε και δήμαρχος Υπάτης. Λειτούργησε μέχρι το 1965. Τελευταίοι μυλωνάδες ήταν οι Κων/νος Λάιος και Κων/νος Κομποτός .

Τραγάνα                      - Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Αλμυρά”, του Κωνσταντίνου Καρκαντά. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

Τρίλοφο (Κούρνοβο)     - Υδρόμυλος παλιός βακούφικος στη θέση “Φτέρες”. Δούλευε με νερό από το ρέμα “Λευκάματα”. Λειτούργησε μέχρι το 1945.

Τσούκα                        - (α) Υδρόμυλος παλιός στη θέση “Σέρμα”, των Αφών Ζάχου. Δεν υπάρχουν ίχνη.

                                    - (β) Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Ασμάν”, που ανήκε στον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου Τσούκας. Δούλευε με νερό του ρέματος Ροβολιαρίου, που χυνόταν στο Σπερχειό ποταμό. Μέχρι το 1995 ήταν σε λειτουργία, με τελευταίο μυλωνά το Γεώργιο Καλλιώρα.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Αφεντικά”, στο δρόμο μεταξύ Βίτωλης και Ροβολιαρίου. Ιδιοκτήτης και μυλωνάς ήταν ο Αθανάσιος Σπανός. Τον πούλησε στο Γεώργ. Νιώρα. Ο μύλος λειτούργησε μέχρι τα χρόνια του Εμφυλίου.

Τυμφρηστός (Κάψη)     - Υδρόμυλος σε ομώνυμη τοποθεσία “Μύλος”, του Διονυσίου Γέρνακα. Έπαιρνε νερό από το Σπερχειό ποταμό, χαμηλά στη ρεματιά. Ο μύλος σταμάτησε στην Κατοχή.

                                    - Επιπλέον αυτού, στο ιδιόκτητο δάσος των Χονδρογιανναίων, υπήρχε και λειτούργησε νεροπρίονο.

Υπάτη                          - (α) Υδρόμυλος της οικογενείας Ματσούκα, επάνω στο δρόμο, για άλεση δημητριακών. Σε πλάκα γράφει χρονολογία “1852 Νοεμβρίου 29”. Το έτος 1951 πουλήθηκε στο μυλωνά Νικόλαο Ζιάκα. Σταμάτησε τη λειτουργία το 1965 περίπου.

                                    - (β) Υδρόμυλος της οικογενείας Ματσούκα, κάτω από το δρόμο, για άλεση σουσαμιού. Ο σουσαμόμυλος σταμάτησε τη λειτουργία του στη δεκαετία του ’30.

                                    - (γ) Υδρόμυλος παλιός “Φραγκογιωργέικος”, της οικογενείας Παπακυριαζή, για άλευρα δημητριακών. Από το 19ο αι. λειτούργησε μέχρι το 1910. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Γεώργ. Ρούσκας.

                                    - (δ) Υδρόμυλος παλιός “Φραγκογιωργέικος”, της οικογενείας Παπακυριαζή, για επεξεργασία καπνών (ταμπακόμυλος).

                                    - (ε) Υδρόμυλος της οικογενείας Χαρβαλάκη. Λειτούργησε μέχρι το 1920.

                                    - (ζ) Υδρόμυλος “Ξυθαλέικος”. Μέχρι το 1930 ανήκε στον Ιωάννη Αναστ. Ρούσκα. Πουλήθηκε στον Αριστείδη Ξυθάλη και λειτούργησε μέχρι το 1975. Ανήκει στην Ξανθή σύζυγο Χρήστου Ραχιώτη.

                                    - (η) Υδρόμυλος παλιός “Ζιακέικος”. Μέχρι το 1920 ανήκε στο Μιχάλη Βασακάρη. Επόμενος και τελικός ιδιοκτήτης ήταν ο Νικόλαος Κ. Ζιάκας. Λειτούργησε μέχρι το 1960 περίπου.

                                    - (θ) Υδρόμυλος παλιός των “Τσικραίων”, που ανήκε στο γιατρό Υπάτης Παπαγιαννούλη. Δούλευε με νερό του ξηριά (στα δυτικά της Υπάτης). Στις αρχές του 20ού αι. αγοράστηκε από τον Ευάγγελο Τσεκούρα και ανήκει πλέον στους απογόνους του.

Φιλιαδώνα (Χιλιαδού)   - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Μύλοι”, του Παπαρρίζου. Η ετήσια παραγωγή του ήταν 100.000 κιλά άλευρα. Μέχρι το 1998 ο μύλος ήταν σε λειτουργία!

                                    - (β) Υδρόμυλος άλλος στην ίδια τοποθεσία “Μύλοι”, του Παπαρρίζου. Άλεθε 60.000 κιλά δημητριακών το χρόνο. Είναι πλέον μισογκρεμισμένος.

Φραντζή                      - (α) Υδρόμυλος στην τοποθεσία “Μουρίκι” λειτούργησε ο γνωστός “Φραντζόμυλος”. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αγοράστηκε από την οικογένεια Κρίτσα. Μεταβιβάστηκε το έτος 1874 στον τραπεζίτη Δημήτριο Α. Δημητριάδη. Το 1924 πωλήθηκε στους Ιωάννη Κρανάκη, Δημήτριο & Ιωάννη Μακρόπουλο. Τον ανέλαβε ο Ιωάννης Κρανάκης μέχρι το 1938. Η λειτουργία του σταμάτησε οριστικά το 1956. Τελευταίος μυλωνάς ήταν ο Σταύρος Πάσσος.

                                    - (β) Υδρόμυλος στην ίδια τοποθεσία, του Ανδρέα Μιχαλοπούλου. Πρέπει να σταμάτησε πριν τον πόλεμο.

                                    - Επιπλέον αυτών, στο “Φραντζόμυλο” λειτούργησε (i) παγοποιείο στη δεκαετία του ’30, με ιδιοκτήτη τον Ιωάννη Κρανάκη και (ii) δριστήλα, κατά την ίδια περίπου περίοδο.

Φτέρη                          - (α) Υδρόμυλος βακούφικος στην τοποθεσία “Κάτω Μαυρορράχη”, που έπαιρνε νερό από το ρέμα “Κεραπιάνι”. Λειτούργησε μέχρι το 1956. Μυλωνάδες ήταν οι : Γεώργιος Ευσταθίου και Δημήτριος Μπαρμπούνης.

                                    - (β) Υδρόμυλος στη θέση “Καβρόρεμα”, του Χρήστου Χαψιά, με μυλωνά τον ίδιο. Λειτούργησε μέχρι το 1956. Ο μύλος δεν δούλευε το καλοκαίρι. Δεν υπάρχουν πλέον ούτε ίχνη.

                                    - (γ) Υδρόμυλος στη θέση “Καβρόρεμα”, του Δημητρίου Σταμοκώστα. Ο μύλος δεν δούλευε το καλοκαίρι. Δεν υπάρχουν πλέον ούτε ίχνη.

                                    - Επιπλέον αυτών, ο υδρόμυλος (α) είχε μαντάνι και δριστήλα.

Ψωρονέρια                  - Υδρόμυλος στο κτήμα “Κουτσέκι” υπήρχε από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Από τον Τούρκο ιδιοκτήτη Μουσταφά-μπέη περιήλθε στο Θεμ. Κόρακα και μετά στο Γρηγόριο Ασημακόπουλο (1880-1938). Είχε πετρόκτιστο κανάλι (υπάρχει μέχρι σήμερα) κι έφερνε το ιαματικό νερό. Από τα άλατα έχει καλυφθεί το κανάλι. Λειτούργησε μέχρι το 1972. Ο μύλος έχει καταρρεύσει.

Πανέτσου                     - Υδρόμυλος στην ομώνυμη θέση “Πανέτσου”. Ο μύλος[14] έγινε από το Δημήτριο Πανέτσο το 1881 και λειτούργησε μέχρι το 1930. Δίπλα ήταν και το Χάνι Πανέτσου. Εκτός του Δημητρίου Πανέτσου, επόμενος μυλωνάς ήταν ο Φώτιος Υφαντής.

Νεροπρίονα εκτός οικισμών

(σε Οίτη και Τυμφρηστό)

(α) Δημητρίου Γεωργαντά : Ήταν στη θέση “Προφήτης Ηλίας”, στα Πουριά και στο Κουρετόρεμα.

(β) Συνεταιριστικό Νεροπρίονο 4 ιδιοκτητών : Ήταν στη θέση “Τσατάλι”, με νερό από το Χανόρεμα. Εξυπηρετούσε το δάσος “Σκληθράκι”, την περίοδο από το 1866 μέχρι το 1922. Ιδιοκτήτες ήταν οι : Ι. Δασκαλόπουλος, Ι. Γκρίζας, Κων. Αρκουμάνης και Δημ. Καϊλάνης. Ενοικιαστές ήταν οι : Θεμ. Κόρακας, Δημ. Καρναβάς, Ι. Γκρίζας, Παν. Κιαφούλης και Αναστ. Γεμενής.

(γ) Στη θέση “Άγιο Πνεύμα” ήταν 2 νεροπρίονα, από το έτος 1898. Ανήκαν σε 6 άτομα, τους: Ι. Γκρίζα, Κων. Καϊλάνη, Κων. Αρκουμάνη, Βασ. Χονδρογιάννη, Νικ. Καρφή και Αφούς Αρκουμάνη. Την εκμετάλλευση είχαν οι : Δημ. Καρναβάς, Αντ. Χονδρογιάννης, Νικ. Καρφής, Σπυρ. Σαντάς. Την κατασκευή ενός απ’ αυτά (κοντά στη θέση “Άγιο Πνεύμα”) έγινε από το Σπύρο Σαντά, μαζί με βορειοηπειρώτη τεχνίτη.

(δ) Στη θέση “Καταβόθρες” είχαν νεροπρίονο οι Νικ. Καρφής και Σπ. Σαντάς την περίοδο 1950-55.

(ε) Στη θέση “Μανδρίτσα”, στους πρόποδες της Οίτης, από το 1890 είχε νεροπρίονο ο Κωνστ. Δ. Σαντάς. Τα ξύλα, από το δάσος της Παύλιανης έφταναν μέσα στο νερό του Καστανορέματος στη θέση “Μανδρίτσα”. Αφού κόβονταν στο νεροπρίονο, τα έριχναν πάλι στο νερό, μέχρι που έφταναν στη θάλασσα. Εκεί φορτώνονταν στα καΐκια.

   ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ ετών 1927-1940, Λαμία.

2.    περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1985, λαμία.

3.    Κωνστ. Μπαλωμένου & Κωνστ. Στασινού : “Πρόγραμμα Καταγραφής και Αξιοποίησης Δεδομένων του Φθιωτικού Περιβάλλοντος”, Νοέμβριος 1998, Λαμία.

4.    Μ.  Πολυμεροπούλου, Στ. Πολυκανδριώτη, Ειρ. Οικονόμου : “Φυσικές πηγές ενέργειας (υδροκίνηση στην επαρχία Φθιώτιδας”, έκδ. Νομαρχ. Αυτοδ. Φθ/δας, 1998, Λαμία.

5.     Βιβλίο “Ελλάδα Πατρίδα μου-Φτέρη Χωριό μου”, υπό Β. Σταμοκώστα

6.    Κωνσταντίας Καλέντζου-Τερλιάμη : “Μεσοποταμία (Χαλίλη) Φθιώτιδας”,  σελ. 153, Λαμία, 1995.

7.    εφ. Παλαιοβράχα, έτος 2ο, αρ. φ. 5, Δεκέμβριος 2017, του Πολιτιστικού Συλλόγου. Άρθρο με τίτλο “Οι μύλοι του χωριού μας”, του Κωνστ. Γ. Μπαλάφα (σελ. 2).

8.    Κωνσταντίνας Μπαρπάτση : “Ο Νερόμυλος”, εφ. “Γαρδικιώτικα Νέα”, φ. 66, σελ. 7, Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2014, έκδ. Συλλόγου Απανταχού Γαρδικιωτών.

9.    Νικ. Γ. Ιγγλέση : Επαγγελματικός Οδηγός Ελλάδος (1910).

10.  Ιστοσελίδα : http://www.fteri-fthiotidos.gr

11.  Χαρίλ. Μηχιώτη : “Το εργαστήρι της φωτιάς”, εκδ. ΚΑΣΤΑΛΙΑ, 1998, Αθήνα

12.  Νίκου Θ. Υφαντή : “Νερόμυλοι και μυλωνάδες”, στην ιστοσελίδα : https://apeirosgaia.wordpress.com

13.   Στέφανου Νομικού : “Υδροκίνητες και ανεμοκίνητες εγκαταστάσεις στον ελληνικό χώρο”, ιστοσελίδα :  http://www.hellenicmills.gr/basic

14.  Θανάση Βελέντζα : “Τα υδρωνύμια του πρώην δήμου Τιθορέας”, περ. ΕΚΦΡΑΣΗ 2 (1990), σελ. 83, Λαμία.

15.  Νικ. Δαβανέλλου – Γεωργ. Σταυρόπουλου : «Λαμία, με τη γραφίδα των περιηγητών (1159-1940)», εκδ. Οιωνός, 2005, Λαμία.

16.  Κουγιουμζέλη-Περιστεράκη : Στοιχεία Φυσικής, τόμος 1 (Μηχανική-Θερμότης), σ. 178, 7^η έκδοση, 1969, Αθήναι.

17.  Μάκη Αξιώτη, ιατρού : “Ο σουσαμόμυλος”, στην ιστοσελίδα www.archaiologia.gr

18.  Ιστοσελίδα : www.monopatimas.blogspot.gr

19.  Ιστοσελίδα : www. fthiotikos-tymfristos.blogspot.com

20.  Ιστοσελίδα : http://www.zwglopi.gr/ta_neropriona_tou_xwriou_mas

21.  Ιστοσελίδα :  http://omogeneia.ana-mpa.gr/]

22.  Ιστοσελίδα :  https://olivestories.eu/el

23.  Ιστοσελίδα :  http://www.archaiologia.gr/blog

24.  Ιστοσελίδα :  http://www.agriniopress.gr

25.  Ιστοσελίδα :  http://ecododonea.blogspot.gr/

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] βλ. Νικ. Γ. Ιγγλέση : Επαγγελματικός Οδηγός Ελλάδος (1910).

[2] Μας αναφέρθηκε και το όνομα του Στυλιανού Ευαγγελόπουλου.

[3] Το 19ο αι. ήταν μυλωνάς ο Απόστολος Δημόπουλος (τον έλεγαν “Βούλγαρο”, επειδή καταγόταν από τον Πεντάλοφο Γρεβενών). Επόμενος μυλωνάς ήταν ο Αλέκος Βέλκος (ή Τελώνης). Ακολούθησε ο γαμπρός του Ιωάννης Κουμπαράκης και τελευταίος ήταν ο Αθανάσιος Κουμπαράκης. Ενδιάμεσοι μυλωνάδες ήταν ο Σεραφ. Δ. Νίκας, Στυλ. Τριανταφύλλης, Γεώργ. Κ. Σακελλάρης, κ.ά.

[4] Η λέξη” Μεσιακός “μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι υπήρχαν κι άλλοι πλαϊνοί (ακραίοι) 2 ή περισσότεροι μύλοι. Δεν έχουμε στοιχεία όμως.

[5] Το παλιό Κουμαρίτσι ήταν μέσα στο ρέμα και το λέγανε Γυφτοχώρι. Εκεί, από το προεπαναστατικά χρόνια, υπήρχε μύλος, αλλά δεν είναι γνωστή η θέση του. Το χωριό μετακινήθηκε στη θέση “Γιούρτια”. Με άλλη μία μετακίνηση ήρθε στη σημερινή του θέση.

[6] Ουίλλιαμ Λήκ (Leake, 1805).

[7] Αναφορές : (α) Περδικάρη (σε μετάφραση Κοτσίλη), στο περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1985, σελ. 66-67. (β) Δημ. Νάτσιου “Προϋπολογισμός Δήμου Λαμίας 1862”, σε ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1985. (γ) Κων. Γαλλή “Εκλογικός Κατάλογος 1879” .

[8] Ο Κάρολος Γουστάβος Φίντλερ, που πέρασε το 1836 από τη Λαμία ανέφερε ότι :  “Από αυτή την πλευρά του δρόμου βλέπει κανείς μόνο το κάστρο του Ζητουνίου και μπροστά του πέντε μικρούς νερόμυλους, τον ένα κάτω από τον άλλο και από ψηλά προς τα κάτω ερχόμενο ρυάκι με νερό …”

[9] Πηγάζει από Πιτσωτά και Περίβλεπτο.

[10] παλιά λεγόταν Τσερνοβίτι.

[11] Στις 5 οκάδες άλεσμα, έπαιρνε 2 οκάδες για ξάι!

[12] Στην είσοδο του χωριού, δεξιά, υπήρχε πολύ παλιός ανεμόμυλος!

[13] Να θυμίσουμε ότι το χωριό, λόγω κατολισθήσεων, μετακινήθηκε σε άλλη θέση.

[14] Στο μύλο αυτό έπαιρναν πολύ ξάι.