Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας και Τράπεζα Θεσσαλίας

Παλιά πιστωτικά ιδρύματα

Πρόλογος

   Εκτός των κεντρικών τραπεζών, που είχαν έδρα την Αθήνα και υποκαταστήματα στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος, υπήρξαν και σημαντικές προσπάθειες ίδρυσης και λειτουργίας πιστωτικών ιδρυμάτων στην περιφέρεια. Εκτός της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, που άνοιξε το 1860 υποκατάστημα στη Λαμία, ιδρύθηκε από το 1866 και ο Πιστωτικός Οίκος των Κων. Κρόκου και Αφών Μουζέλη.

   Επιπλέον, η Λαμία είχε την πρωτοπορία, να αποκτήσει από το 1900 τον Πιστωτικό Συνεταιρισμό Τεχνοεργατών, ο οποίος για έναν αιώνα περίπου είχε σημαντική προσφορά στην περιοχή.

   Στις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι., στην περιοχή Θεσσαλίας, λειτούργησε η Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας, αλλά και στη Φθιώτιδα (Λαμία) λειτούργησε η Τράπεζα Θεσσαλίας. Για τις δύο αυτές πιστωτικές βραχύβιες προσπάθειες, θα γίνει αναφορά στην παρούσα εργασία.

1.    Η Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας

   Μετά τη συμφωνία της Κωνσταντινούπολης (στις 28 Μαρτίου 1981) μεταξύ της Ελλάδος και της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθορίστηκε η γραμμή των νέων συνόρων μεταξύ τους. Με τη συμφωνία αυτή παραχωρήθηκαν (ελευθερώθηκαν) οι τουρκοκρατούμενες περιοχές της Θεσσαλίας και τμήμα του νομού Άρτας, ανατολικά του ποταμού Αράχθου.

Χαρτονόμισμα 10 δρχ. (1882)

   Το επόμενο έτος 1882 ιδρύθηκε νέα Τράπεζα που ονομάστηκε Ηπειροθεσσαλίας, με σκοπό να βοηθήσει στην οικονομική ανάπτυξη των περιοχών αυτών. Ο πλήρης τίτλος της τράπεζας ήταν Προνομιούχος Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας.

   Τα κεφάλαια της τράπεζας καταβλήθηκαν κυρίως από τον τραπεζίτη Ανδρέα Συγγρό, με τη συμμετοχή της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος, αλλά κι άλλων επενδυτών (Ελλήνων και Γάλλων). Μάλιστα, στην Τράπεζα αυτή παραχωρήθηκε και το προνόμιο της αποκλειστικής έκδοσης και κυκλοφορίας χαρτονομίσματος στις "Νέες Χώρες", όπως τις χαρακτήριζαν. Αντίστοιχα δικαιώματα είχαν η Ιονική Τράπεζα (για τα νησιά του Ιονίου) και η Τράπεζα Κρήτης για το νησί της.

   Έδρα της τράπεζας ήταν ο Βόλος. Στεγάστηκε σε νεοκλασικό μέγαρο στον Βόλο, στο ισόγειο του οποίου ήταν οι αίθουσες συναλλαγών, ενώ ο πρώτος όροφος αποτελούσε κατοικία του εκάστοτε διευθυντή.

   Παράλληλα, μαζί με άλλους Έλληνες της διασποράς, ο Ανδρέας Συγγρός[1] αγόρασε τεράστιες εκτάσεις στην περιοχή της Θεσσαλίας από Τούρκους ιδιοκτήτες. Επιπλέον ίδρυσε υποκαταστήματα στις πόλεις Αλμυρό, Άρτα, Καλαμπάκα, Λάρισα, Τρίκαλα και στην Αθήνα.

   Στις 25 Οκτωβρίου 1882 ιδρύθηκε η ελληνική Α.Ε. με τίτλο “Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας” (με έδρα την Αθήνα), από τον Α. Μαυρογορδάτο[2]. Μέτοχοι της εταιρείας αυτής ήταν ο τραπεζικός Οίκος “Fils A. Mavrogordato” της Κων/πολης (με το Θεόδ. Μαυρογορδάτο, ως εκπρόσωπο), η Εθνική Τράπεζα Ελλάδος, η Προνομιούχος Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας και η Τράπεζα Βιομηχανικής Πίστεως. Η εταιρεία “Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας” ανέλαβε την κατασκευή και εκμετάλλευση του σιδηροδρομικού δικτύου. Ο ανάδοχος ήταν υποχρεωμένος να το κατασκευάσει με γραμμή μετρικού πλάτους (1 μ.) για σύνδεση του Βόλου με τη Λάρισα, μέσω Βελεστίνου και το Βελεστίνο με την Καλαμπάκα, όπου - μέσω Φαρσάλων, Καρδίτσας και Τρικάλων - θα τερμάτιζε.

   Η σύμβαση υπογράφηκε στις 13 Μαΐου 1882. Η κατασκευή του άρχισε το 1883 και τελείωσε το 1886.Το 1889 οι “Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας” αποφάσισαν να κατασκευάσουν μία νέα γραμμή πλάτους 0,60 μ., για σύνδεση του Βόλου με τα χωριά του Πηλίου (τα Άνω Λεχώνια), που έγινε την περίοδο 1894-95.

  Δυστυχώς ακολούθησε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος το 1897, στη διάρκεια του οποίου η τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας έπαθε πολλές καταστροφές και αναγκάστηκε να διακόψει τη λειτουργία της. Με κλονισμένη την τραπεζική αξιοπιστία, τελικά η τράπεζα κατέρρευσε.

   Το 1898 η τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας εκποίησε το μεγάλο αγρόκτημα Δαουκλί (Ξυνιάδας) το οποίο περιήλθε στο βουλευτή Ναυπάκτου Γεώρ. Πλατανιώτη[3]. Το κτήμα αυτό Επιτροπή Ελλήνων Ποντίων του Καυκάσου είχε αγοράσει από την οθωμανίδα Φατμέ Ζεχά χανούμ, κόρη του Σουκρή εφέντη, με δάνειο 370.000 δρχ. που πήρε από την Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας, αλλά δεν μπόρεσε να το αποπληρώσει κι έτσι το πήρε η Τράπεζα.

   Μετά το θάνατο του Ανδρέα Συγγρού, στις 13 Φεβρουαρίου 1899 η Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας περιήλθε στην ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος.

2.    Η Τράπεζα Θεσσαλίας - Υποκατάστημα Λαμίας

   Στον τοπικό τύπο της Λαμίας (εφ. “ΛΑΜΙΑΚΗ”) από το Φεβρουάριο του 1925 ανακοινώνεται ότι :

“Το εν Λαμία Υποκατάστημα της Τραπέζης Θεσσαλίας ενεργεί πάσης φύσεως τραπεζικάς εργασίας. Δέχεται καταθέσεις εν όψει και επί προθεσμία με τόκον από 5-7 ½ τοις εκατόν. Ιδιαιτέρα υπηρεσία ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟΥ με καταθέσεις από 25-25.000 δραχμών, επί τόκω 5 % απηλλαγμένου παντός φόρου”.

   Το κτίριο του Υποκαταστήματος βρισκόταν στην πλατεία Λαού της Λαμίας. Τότε είχε επιστρέψει στη Λαμία ο Λαμιώτης Σπύρος Π. Πετρόπουλος (1880-1970), μετά από 12ετείς σπουδές στη Γαλλία και ανέλαβε τη διεύθυνση του υποκαταστήματος της Τράπεζας Θεσσαλίας.

Από διαφήμιση την εφ “ΛΑΜΙΑΚΗ” (26-2-1925)

   Παράλληλα, η τράπεζα ανέπτυξε δίκτυο πρακτόρων της στις κωμοπόλεις του νομού Φθιώτιδας. Συγκεκριμένα, στο Δομοκό, η Τράπεζα Θεσσαλίας είχε πρακτορείο, που διεύθυνε ο Περλάτος[4]. Στις αρχές του 1928 όμως αυτός μετατέθηκε στην Αθήνα.

  Η πορεία της τράπεζας δυσκολεύτηκε από την ανάπτυξη δικτύων από τις κεντρικές τράπεζες, όπως της “Εμπορικής”, της “Λαϊκής” Τράπεζας (από το 1929 στη Λαμία), κ.ά. Το διευθυντή του υποκαταστήματος στη Λαμίας Σπ. Πετρόπουλο διαδέχτηκε ο Μαργετίδης. Στον τοπικό τύπο, με την έναρξη του νέου έτους 1928 εκφράστηκαν[5] οι ευχές :

“Η ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ του εν Λαμία Υποκαταστήματος τής ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ εύχεται εις φίλους και πελάτας ευτυχές και αίσιον το Νέον Έτος”.

   Στα μέσα όμως του 1929, ανακοινώθηκε η πτώχευση της Τράπεζας Θεσσαλίας. Ο  εμπορικός κόσμος της περιοχής Λαμίας (ιδίως οι επαγγελματίες) θορυβήθηκε[6]. Το σύνολο των δανείων που είχαν λάβει οι επαγγελματίες της πόλης και της υπαίθρου ήταν 4 εκατ. δρχ. και πλέον. Η καλή διοίκηση της Τράπεζας τους είχε υποστηρίξει και τους διευκόλυνε οικονομικά. Το ζητούμενο των οφειλετών, λόγω και της οικονομικής κρίσης, ήταν η ανανέωση των γραμματίων και η διευκόλυνσή τους στην πληρωμή και εξόφληση των υποχρεώσεών τους.

   Τελικά, τη χρεοκοπημένη τράπεζα Θεσσαλίας ανέλαβε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος.

   Οι επαγγελματίες και έμποροι της Λαμίας, με αίτησή[7] τους προς τη διοίκηση της Εμπορικής Τράπεζας στην Αθήνα, ζήτησαν να ανατεθεί η διεύθυνση του Υποκαταστήματός της στη Λαμία, στον Μαργετίδη, τον πετυχημένο διευθυντή στο υποκατάστημα Λαμίας, της πρώην Τράπεζας Θεσσαλίας, που πτώχευσε.

  

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

           φυσικός

 -----------------------------------------------

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    εφ. ΛΑΜΙΑΚΗ, 26-2-1925, Λαμία.

2.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, έτη 1928-1929, Λαμία.

3.    Συμέλα Τουμανίδου-Πατσινακίδου : “Η κατά καιρούς εγκατάσταση των Ελλήνων Ποντίων προσφύγων του Πόντου και Καυκάσου στη Φθιώτιδα”, Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας 20-21 Σεπτεμβρίου 2003, σ. 152-177, Λαμία 2005.

4.    P. Argentis :  Libro d’ oro de la noblesse de Chio 1 (London 1955), σελ.83-86

5.    Ιστοσελίδα http://www.coins-world.info/greek-banknotes

6.    Ιστοσελίδα https://el.wikipedia.org/

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Ο Ανδρέας Συγγρός (1830-1899) παντρεύτηκε αρκετά μεγάλος, σε ηλικία 45 ετών, την Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου (1842-1921),  χήρα Αντωνιάδη, με την οποία όμως δεν απέκτησε παιδιά. Πιο πριν, είχε αποκτήσει ένα νόθο γιο, το Γεώργιο Νομικό, τον οποίο αν και συμπεριέλαβε στην διαθήκη του δωρίζοντάς του τεράστιες εκτάσεις  στην Εύβοια και τη Θεσσαλία, αλλά δεν τον αναγνώρισε ποτέ.

[2] Η οικογένεια Μαυρογορδάτου καταγόταν από τη Χίο και ανήκε στις αριστοκρατικές οικογένειας του νησιού. Η καταγωγή της αναγόταν στις βυζαντινές οικογένειες των Μαύρων και των Κορδάτων, οι οποίες συνενώθηκαν στην οικογένεια Μαυροκοδράτου. Η οικογένεια των Μαυροκορδάτων χωρίστηκε σε πολλούς κλάδους (άλλοι στη Ρωσία κι άλλοι στην Κωνσταντινούπολη). Ο πλέον γνωστός, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος σταδιακά άλλαξε το γράμμα γ σε κ στο επίθετό του και έτσι υπάρχουν κλάδοι της οικογένειας με το όνομα Μαυροκορδάτος και άλλοι ως Μαυρογορδάτος.

[3] Για 25 χρόνια είχε ασχοληθεί με γεωργικές επιχειρήσεις στη Βεσσαραβία και νότια Ρωσία. Μετά, πούλησε τα κτήματά του εκεί και αγόρασε το κτήμα στο Δαουκλί.

[4] Ήταν και πυγμάχος. Το Δεκέμβριο 1927 έδωσε στην Αθήνα πυγμαχικό ματς με τον Αγγελίδη, που ήταν πρωταθλητής μέσων βαρών.

[5] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 10, σελ. 4, 3 Ιαν. 1928, Λαμία.

[6] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 150, σελ. 4, 15 Ιουνίου 1929, Λαμία.

[7] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 152, σελ. 1, 22 Ιουνίου 1929, Λαμία.