Από το Κηφισοχώρι (Τιθορέα) Λοκρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1914)

Προλεγόμενα

   Από το όνομα του ποταμού Κηφισού, στην κοιλάδα της δυτικής Λοκρίδας, πήρε το όνομα Κηφισοχώρι, αν και παλιότερα ήταν γνωστή ως Καλύβια Βελίτσης. Είναι πολύ γνωστή με το όνομα Κάτω Τιθορέα, από η θέση της επάνω στον σιδηροδρομικό άξονα Αθηνών-Θεσσαλονίκης. Μετά το 2010 είναι πρωτεύουσα καλλικρατικού δήμου.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από το Κηφισοχώρι. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια. Η επεξεργασία έγινε τμηματικά και η εργασία ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2019.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 37 μετανάστες, σε 14 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν 2 ταξίδια). Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Αμφίκλεια, Λαμία) της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της ιστορικής κωμόπολης, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

---

Αυτοδιοικητικά

Από τα Καλύβια Βελίτσης, στο Κηφισοχώρι και στην Κάτω Τιθορέα

   Από τις 15 Δεκεμβρίου 1873, ο οικισμός Καλύβια Βελίτσης προσαρτήθηκε στο δήμο Τιθορέας (με πρωτεύουσα τη Βελίτσα), του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος. Στις 29 Μαρτίου 1889 ο οικισμός μετονομάστηκε σε Κηφισοχώρι.

   Το 1899 από το νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος υπήχθη πλέον στο νομό Φθιώτιδος. Το 1909 όμως έγινε το αντίστροφο, δηλ. πάλι υπήχθη στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος.

    Από τις 31 Αυγούστου 1912 γίνεται σύσταση της Κοινότητας Κηφισοχωρίου, του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος, με τον ομώνυμο οικισμό ως έδρα της Κοινότητας. Πριν ο οικισμός Κηφισοχωρίου ανήκε στο δήμο Τιθορέας (με έδρα τη Βελίτσα).

   Από τις 31 Μαρτίου 1943 χωρίστηκε ο νομός Φθιωτιδοφωκίδος. Η Κοινότητα Κηφισοχωρίου πλέον υπάγεται στο νομό Φθιώτιδος.

   Στις 21 Ιουνίου 1955, ο οικισμός, όπως και η κοινότητα Κηφισοχωρίου μετονομάζονται σε Κάτω Τιθορέα. Ανήκουν πάντα στο νομό Φθιώτιδας.

  Στις 30 Αυγούστου 1994, η κοινότητα καταργείται και ιδρύθηκε δήμος Κάτω Τιθορέας, με τον ομώνυμο οικισμό ως έδρα του δήμου.

   Από τις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”) ο οικισμός παρέμεινε στον ίδιο δήμο Κάτω Τιθορέας, αλλά διευρυμένο πλέον, που μετονομάστηκε σε δήμο Τιθορέας.

   Στις 7 Ιουνίου 2010 (σχέδιο “Καλλικράτης”) ο οικισμός Τιθορέας διευρύνθηκε σε δήμο Αμφίκλειας-Ελάτειας, με πρωτεύουσα του νέου δήμου την Τιθορέα.

   Ο πληθυσμός του δήμου (απογραφή 2011) ανερχόταν σε 1.841 κατοίκους.

Υ.Γ. Πολύ γνωστή προσωπικότητα του τόπου είναι ο Φιλοποίμην Φίνος (1908 - 1977), κινηματογραφικός παραγωγός και ιδρυτής της εταιρίας Φίνος Φιλμς.

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 37 μετανάστες που εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (11) έφυγαν το 1909 (ποσοστό 30%). Συνολικά έγιναν 14 μεταναστευτικά ταξίδια. Βρέθηκαν 3 μετανάστες που έκαναν διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 6 % του πληθυσμού του χωριού, που είναι μικρότερο από το μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (ήταν 8 %). Η περιοχή είχε ικανοποιητική αυτονομία αγαθών με αναπτυγμένες καλλιέργειες (π.χ. καπνών, δημητριακών, κ.ά.) και το σχετικά καλό επίπεδο[2] ζωής των κατοίκων της περιοχής αυτής.

   Οι μετανάστες ήταν άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι μικρότερες ηλικίες μέχρι και 20 ετών, με 15 μετανάστες και ακολούθησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 14 μετανάστες. Οι ηλικίες των αριθμητικά περισσότερων μεταναστών του Κηφισοχωρίου δίνονται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  ήταν : Λουκάς Δ. Παπανικολάου, 17 ετών  (πήγε το 1914) και Λουκάς Κουκουτσίδης, 18 ετών (πήγε το 1909)

   Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν : Σπύρος Γιαννακίτσας, 43 ετών (πήγε το 1914) και Δημήτριος Παπανικολάου, 42 ετών (πήγε το 1914)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 25 έτη!

   Οι περισσότεροι μετανάστες του Κηφισοχωρίου ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 37 μετανάστες οι 30 ήταν άγαμοι (ποσοστό 81 %) και οι 7 ήταν  έγγαμοι (19 %).

   Από τις οικογένειες του Κηφισοχωρίου, τα περισσότερα αριθμητικά ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

   Συνολικά έγιναν 14 ταξίδια που διακίνησαν τους 37 μετανάστες του Κηφισοχωρίου. Οι περισσότεροι μετανάστες (18) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας, ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 14 (βλ. πίνακα 4). Άλλοι 5 μετανάστες έφυγαν από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης. Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Οι περισσότεροι μετανάστες προτίμησαν ξένα πλοία.

   Με το πλοίο “San Giorgio”, σε ένα ταξίδι, το 1907, από το λιμάνι της Νάπολης ταξίδεψαν 4 μετανάστες. Με το πλοίο “Atlanta”, από το λιμάνι της Πάτρας το 1909 έφυγαν, σε ένα ταξίδι, 5 μετανάστες του Κηφισοχωρίου! Από το ίδιο λιμάνι (Πάτρα), το 1910, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 4 μετανάστες με το πλοίο “Argentina”. Από το λιμάνι του Πειραιά, με το πλοίο “Patris”, το 1911, έφυγαν σε ένα ταξίδι, 5 μετανάστες του χωριού. Από το ίδιο λιμάνι του Πειραιά, το 1912, έφυγαν - σε ένα ταξίδι - 4 μετανάστες με το ίδιο πλοίο.  Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες του Κηφισοχωρίου φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησε η πολιτεία Όρεγκον με 32 μετανάστες (υψηλό ποσοστό 86 %)! Ιδιαίτερα δύο τόποι, το Πόρτλαντ (με 16 άτομα) και η Λα Γκραντ (με 13 άτομα) ήταν η προτίμηση των μεταναστών.

   Ακολούθησαν οι πολιτείες της Νέας Υόρκης και της Πενσυλβάνια. Πιο συγκεκριμένα, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ - ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ (αριθ. μεταναστών)
Όρεγκον (Ore.)	Portland (16), La Grande (13), Corvalis (2), Hilgard (1)
Πενσυλβάνια (Pa.)	Philadelphia (2)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (2), Cortland (1)
ΣΥΝΟΛΟ	37

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman), με 31 άτομα.  Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν και 6 αγρότες-κτηματίες (farmers).

3.  Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 3 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν για να φέρουν κι άλλο άτομο της οικογένειας, αλλά και η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Νικόλαος Τσιλομελέκης : Το α’ ταξίδι του έγινε στη Νέα Υόρκη, σε κάποια χρονική περίοδο που δεν μας είναι γνωστή. Το β’ ταξίδι έγινε το 1909 στη Λα Γκραντ (La Grande) του Όρεγκον.

2.    Κωνσταντίνος Παπαχριστοδούλου : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1910-12, στο Πόρτλαντ του Όρεγκον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Σπύρος Γιαννακίτσας : Το α’ ταξίδι του έγινε το 1913  στο Πόρτλαντ του Όρεγκον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από το Κηφισοχώρι

   Οι μετανάστες από το Κηφισοχώρι που έφτασαν στις Η.Π.Α. βρέθηκαν από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet). Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών του Κηφισοχωρίου δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α          Ονοματεπώνυμο           χρον. άφιξης  ηλικία  έγγαμος  Πλοίο ταξιδιού      Λιμάνι  αναχώρ.

1        Αργυρίου Ευστάθιος           23-11-1909       20         όχι      Athinai                     Πειραιεύς

2        Γαργαλάκος Δημήτριος       28-9-1907        22         όχι      San Giorgio               Νάπολη

3        Γεωργαντζίνος Γεώργιος     14-3-1911        26         όχι      Patris                       Πειραιεύς

4        Γεωργαντζίνος Νικόλαος     25-3-1909        20         όχι      Atlanta                     Πάτρα

5        Γεωργαντζίνος Νικόλαος     21-10-1910       27         όχι      Themistocles             Πειραιεύς

6        Γιαλούρης Λουκάς              14-3-1912        19         όχι      Patris                       Πειραιεύς

7        Γιαννακίτσας Σπύρος          14-4-1914        43         ναι      Saxonia                    Πάτρα

8        Ζήσης Γεώργιος                 15-4-1909        25         όχι      Columbia                  Πάτρα

9        Ζιβαλάς Λουκάς                 9-9-1910          20         όχι      Argentina                  Πάτρα

10      Καπερώνης Ηλίας               14-3-1912         37         ναι      Patris                       Πειραιεύς

11      Καράφλας Δημήτριος          25-3-1909         19         όχι      Atlanta                     Πάτρα

12      Κατσαμάγιας Παναγιώτης     9-9-1910         19         όχι      Argentina                  Πάτρα

13      Κατσαντώνης Αντώνιος        14-3-1911        19         όχι      Patris                       Πειραιεύς

14      Κουκουτσίδης Ιωάννης        28-9-1907        24         όχι      San Giorgio               Νάπολη

15      Κουκουτσίδης Λουκάς         25-3-1909        18         όχι      Atlanta                     Πάτρα

16      Κουκουτσίδης Παναγιώτης   28-9-1907        24         όχι      San Giorgio               Νάπολη

17      Λάμπρου Λουκάς                28-9-1907        26         όχι      San Giorgio               Νάπολη

18      Λάμπρου Λουκάς                15-4-1909        40         ναι      Columbia                  Πάτρα

19      Λάμπρου Νικόλαος             25-3-1909        19         όχι      Atlanta                     Πάτρα

20      Λύσης Γεώργιος                 14-3-1911        19         όχι      Patris                       Πειραιεύς

21      Μαρθάκος Λουκάς              21-10-1910       32         ναι      Themistocles             Πειραιεύς

22      Μαυροματάκος Λουκάς        14-3-1912        38         ναι      Patris                       Πειραιεύς

23      Μπεράτης Αθανάσιος           15-7-1914        38          ναι      Patris                       Πάτρα

24      Παπαγεωργίου Αλέξ.           9-9-1910          20         όχι      Argentina                  Πάτρα

25      Παπαθανασίου Αθανάσιος    14-3-1911         19         όχι      Patris                       Πειραιεύς

26      Παπανικολάου Δημήτριος     4-3-1914          42         ναι      Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

27      Παπανικολάου Λουκάς Δ.     4-3-1914          17         όχι      Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

28      Παπαχριστοδούλου Δημ.      23-11-1909      29/30      όχι      Athinai                     Πειραιεύς

29      Παπαχριστοδούλου Κων.      4-3-1914          31         όχι      Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

30      Σασσάκος Λουκάς               15-4-1909        25         όχι      Columbia                  Πάτρα

31      Σασσάκος Λουκάς               10-3-1914        29         όχι      Caronia                    Πάτρα

32      Σασσιάκος Γεώργιος            30-3-1907        23         όχι      Napolitan Prince        Πειραιεύς

33      Σασσιάκος Παναγιώτης        28-9-1909         26         όχι      San Giorgio               Νάπολη

34      Σταμάτης Παναγιώτης          14-3-1911        19         όχι      Patris                       Πειραιεύς

35      Τσιλομελέκης Νικόλαος        25-3-1909        23         όχι      Atlanta                     Πάτρα

36      Φίνος Κωνσταντίνος             14-3-1912        20         όχι      Patris                       Πειραιεύς

37      Χρόνης Αριστείδης               9-9-1910          25         όχι      Argentina                  Πάτρα

5.      Χρονικό της μετανάστευσης από το Κηφισοχώρι

Α. Ο πρωτοπόρος του 1907 - Η συνέχεια

   Ο άνθρωπος που προηγήθηκε και “άνοιξε το δρόμο” για την Αμερική ήταν ο Γεώργιος Σασσιάκος (Georgios C. Sassiakos). Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 9 Μαρτίου 1907 αναχώρησε με το ατμόπλοιο “Napolitan Prince” και στις 30 Μαρτίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 23 ετών. Με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικ. Παλαντάς[4].

   Η συνέχεια δόθηκε από μια ομαδική αναχώρηση στο ίδιο έτος, με τέσσερα άτομα. Ήταν οι: Δημ. Γαργαλάκος, Ιωάν. Κουκουτσίδης, Παν. Κουκουτσίδης και Λουκ. Λάμπρου. Η ομάδα πήγε με πλοίο από την Ελλάδα μέχρι την Ιταλία. Στις 7 Σεπτεμβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “San Giorgio” και στις 28 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει ότι :

·         Ο Δημήτριος Γαργαλάκος ήταν 22 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο Κηφισοχώρι δήλωσε ότι δεν έχει κανένα (nobody). Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 20 $ μαζί του στη Λα Γκράντε του Όρεγκον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Λουκάς ……………[5].

·         Ο Ιωάννης Κουκουτσίδης ήταν 24 ετών. Κι αυτός δήλωσε ότι δεν είχε κανένα πλησιέστερο συγγενή στο χωριό. Με 20 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Λα Γκράντε του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Λουκάς ……………[6].

·         Ο Παναγιώτης Κουκουτσίδης ήταν 24 ετών. Δήλωσε ότι δεν είχε κανένα συγγενή του στην πατρίδα. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 20 $) ήταν η Λα Γκράντε του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος ……………[7].

·         Ο Λουκάς Λάμπρου ήταν 26 ετών. Στο Κηφισοχώρι δήλωσε ότι δεν έχει κανένα συγγενή του. Με 20 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Λα Γκράντε του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος ……………[8].

Πλοίο “San Giorgio” (Photo: Eric Johnson)

Β. Σημαντική αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1909

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 4 μεταναστευτικά ταξίδια με πλοία (3 ομαδικά και 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 11 άνθρωποι από το Κηφισοχώρι. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 αριθμούσε 5 άτομα και περιλάμβανε τους : Νικ. Γεωργαντζίνο, Δημ. Καράφλα, Λουκ. Κουκουτσίδη, Νικ. Λάμπρου και Νικ. Τσιλομελέκη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 27 Φεβρουαρίου ανέβηκαν στο πλοίο “Atlanta” και στις 25 Μαρτίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ακόμη ότι :

·         Ο Νικόλαος Γεωργαντζίνος ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Ιωάννης. Με 10 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Λα Γκραντ (La Grande) του Όρεγκον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αγγ. Τριφύλλης.

Πλοίο “Atlanta” Eric Johnson)

·         Ο Δημήτριος Καράφλας ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στο Κηφισοχώρι λεγόταν Φώτω. Με 11 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Λα Γκραντ του Όρεγκον, όπου είχε έναν φίλο[9] του.

·         Ο Λουκάς Κουκουτσίδης ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευστάθιος. Προορισμός του (με 13 $) για δουλειά ήταν η Λα Γκραντ του Όρεγκον, κοντά στο φίλο του Δ. Γαργαλάκο.

·         Ο Νικόλαος Λάμπρου ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Αικατερίνη. Με 17 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Λα Γκραντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Κουκουτσίδης.

·         Ο Νικόλαος Τσιλομελέκης ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο Κηφισοχώρι λεγόταν Λουκάς. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 15 $ μαζί του) στη Λα Γκραντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνστ. Καρδόρος (;). Ο Νικόλαος Τσιλομελέκης δήλωσε ότι είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στην Αμερική, δεν γράφτηκε όμως πότε και είχε πάει στη Νέα Υόρκη.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από τρία άτομα, τους Γεώρ. Ζήση, Λουκ. Λάμπρου και Λουκ. Σασσιάκο. Στις 27 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Columbia” και στις 15 Απριλίου αφίχθησαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Γεώργιος Ζήσης ήταν 25 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο χωριό δήλωσε τον αδελφό του Ερωτόκριτο. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 10 $ στην τσέπη) στη Λα Γκραντ (La Grande) του Όρεγκον, κοντά στον ξάδερφό του Παν. Σασσιάκο.

·         Ο Λουκάς Λάμπρου ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ευμορφία. Ο τελικός προορισμός του (με 20 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κώστας Σταματάκος.

·         Ο Λουκάς Σασσιάκος (Sessacos) ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευστάθιος. Με 14 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Λα Γκραντ (La Grande) του Όρεγκον, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Σασσιάκο.

Ατμόπλοιο “Columbia”  (Photo: Andreas Hernandez Collection)

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Παναγιώτη Σασσιάκο. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στην Ιταλία. Στις 7 Σεπτεμβρίου ταξίδεψε με το πλοίο “San Giorgio” και στις 28 Σεπτεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 26 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο Κηφισοχώρι, δήλωσε ότι δεν έχει κανένα (nobody). Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 20 $ μαζί του) στη Λα Γκραντ του Όρεγκον, κοντά στον αδελφό του Γεώργιο.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από δύο άτομα, τους : Ευστ. Αργυρίου και Δημ. Παπαχριστοδούλου. Την 1η Νοεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ανέβηκαν στο πλοίο “Athinai” και στις 23 Νοεμβρίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε επίσης:

·         Ο Ευστάθιος Αργυρίου ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Αργύριος. Με 20 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Λα Γκραντ (La Grande) του Όρεγκον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ν. Τσιλομελέκης.

·         Ο Δημήτριος Παπαχριστοδούλου ήταν 30 ετών. Στο χωριό δήλωσε ότι δεν έχει κανένα (nobody) πλησιέστερο συγγενή του. Προορισμός του (με 20 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Πόρτλαντ του Όρεγκον, κοντά στον ξάδερφό του Κώστα Δάντη (Costas Dadis).

Γ. Ελάττωση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 2 ομαδικά μεταναστευτικά ταξίδια προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άνθρωποι από το Κηφισοχώρι. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε τέσσερα άτομα και συγκροτήθηκε από τους : Λουκ. Ζιβαλά, Παν. Κατσαμάγια, Αλέξ. Παπαγεωργίου και Αριστ. Χρόνη.  Στις 24 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Argentina” και στις 9 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Λουκάς Ζιβαλάς[10] ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 35 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Κορβάλις (Corvallis) του κεντροδυτικού Όρεγκον, κοντά στο θείο του Γ. Μήτσου.

·         Ο Παναγιώτης Κατσαμάγιας ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στο Κηφισοχώρι λεγόταν Αριστείδης. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο θείος του Λ. Λάμπρου.

·         Ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 35 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, κοντά στο θείο του Λ. Λάμπρου.

·         Ο Αριστείδης Χρόνης ήταν 25 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο χωριό δήλωσε τον αδελφό του Νικόλαο. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Κορβάλις (Corvallis) του Όρεγκον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γ. Μήτσου.

Ατμόπλοιο “Argentina”

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από δύο άτομα, τους Νικ. Γεωργαντζίνο και Λουκ. Μαρθάκο. Από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 21 Οκτωβρίου αφίχθησαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Περισσότερα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Νικόλαος Γεωργαντζίνος ήταν 27 ετών. Στο χωριό είχε τη μητέρα του Τ. Γεωργαντζίνου. Με 30 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ι. Γ. Φαρμάκης.

·         Ο Λουκάς Μαρθάκος (Marthacos) ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην πατρίδα λεγόταν Παναγιώτα. Με 33 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Ι. Φαρμάκης.

Δ. Από μία ομαδική αναχώρηση στα έτη 1911 και 1912

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε 5 άτομα και περιλάμβανε τους: Γεώρ. Γεωργαντζίνο, Αντ. Κατσαντώνη, Γεώρ. Λύση, Αθ. Παπαθανασίου και Παν. Σταμάτη. Στις 21 Φεβρουαρίου 1911, από το λιμάνι του Πειραιά, ανέβηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 14 Μαρτίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Γεώργιος Γεωργαντζίνος ήταν 26 ετών. Στο Κηφισοχώρι είχε τη μητέρα του Τασούλα.Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, κοντά στον αδερφό του Νικόλαο Δ. Γεωργαντζίνο.

·         Ο Αντώνιος Κατσαντώνης ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αλέξανδρος. Προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν το Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Λουκάς Παπαλουκάς.

·         Ο Γεώργιος Λύσης (Lissis) ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Ερωτόκριτος. Με 30 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Σάλακος.

·         Ο Αθανάσιος Παπαθανασίου ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ανδρέας. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 50 $ μαζί του) στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνστ. Παπαθανασίου[11].

·         Ο Παναγιώτης Σταμάτης ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Σταμάτης. Με 26 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Παναγ. Σασσιάκος.

Ατμόπλοιο "Patris"

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από τέσσερα άτομα. Αυτά ήταν οι: Λουκ. Γιαλούρης, Ηλ. Καπερώνης, Λουκ. Μαυροματάκος και Κων. Φίνος. Στις 26 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 14 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επιπλέον ότι :

·         Ο Λουκάς Γιαλούρης ήταν 19 ετών. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά αγρότη-κτηματία (farmer) στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, κοντά στον αδερφό του Αναστάσιο[12] Γιαλούρη.

·         Ο Ηλίας Καπερώνης ήταν 37 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του στο Κηφισοχώρι λεγόταν Μόρφω. Προορισμός του για ανάλογη δουλειά ήταν το Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο κουνιάδος του Ιωάννης Μαυροματάκος.

·         Ο Λουκάς Μαυροματάκος ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά αγρότη-κτηματία (farmer), με 25 $ μαζί του, στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο κουνιάδος του Αντώνιος Κατσαντώνης.

·         Ο Κωνσταντίνος Φίνος ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο Κηφισοχώρι λεγόταν Λάμπρος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά αγρότη-κτηματία (farmer) στην κοινότητα Χίλγκαρντ[13] (Hilgard) του Όρεγκον, κοντά στον αδελφό του Γεώργιο Φίνο[14].

Ε. Οι τελευταίες αναχωρήσεις στο 1914

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων και την αποστράτευση, έχουμε τις τελευταίες αναχωρήσεις προς την Αμερική. Στη διάρκεια του 1914 έγιναν 4 ταξίδια (1 ομαδικό και 3 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 6 άτομα. Πιο συγκεκριμένα :

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από τρία άτομα, τους : Δημ. Παπανικολάου, Λουκ. Παπανικολάου και Κων. Παπαχριστοδούλου. Στις 16 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 4 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Δημήτριος Παπανικολάου ήταν 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Πανάγω. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Ανδ. Δαδιώτης.

·         Ο Λουκάς Παπανικολάου ήταν 17 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Πανάγω. Μαζί με τον πατέρα του Δημήτριο (και 25 $ μαζί του) πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Πόρτλαντ του Όρεγκον.

·         Ο Κωνσταντίνος Παπαχριστοδούλου ήταν 31 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του λεγόταν Ευσταθία. Με 29 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Ανδ. Δαδιώτης. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Κων/νος Παπαχριστοδούλου την περίο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στο Πόρτλαντ.

Ατμόπλοιο “Kaiser Franz Josef I”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Λουκά Σασσιάκο (Sasacos). Στις 25 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Caronia” και στις 10 Μαρτίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 29 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευστάθιος. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Α. Αναστασάκος. Για το Λουκά Σασσιάκο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκανε στην Αμερική. Είχε έρθει πάλι την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε στο Πόρτλαντ του Όρεγκον.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Σπύρο Γιαννακίτσα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 29 Μαρτίου έφυγε με το πλοίο “Saxonia” και στις 14 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Ευμορφία. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Παν. Κατσιαμάγιας. Είχε κάνει κι άλλο ταξίδι στις ΗΠΑ ο Σπύρος Γιαννακίτσας το 1913 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Αθανάσιο Μπεράτη. Στις 28 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Patris” και στις15 Ιουλίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Κηφισοχώρι λεγόταν Γιαννούλα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 37 $ μαζί του) στη μικρή πόλη Κόρτλαντ (Cortland) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο κουνιάδος του Λούης Μάρκου.

---

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Ιστοσελίδα http://www.dikastro.gr/panagia

6.    Ιστοσελίδα http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.com/2012/12/blog-post

7.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 7-7-2014 (α’ μέρος) και 14-7-2014 (β’ μέρος).

8.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από την Ελάτεια (Δραχμάνι), μετανάστες στην Αμερική (1907-1914) ”. Ανέκδοτη εργασία από τον Απρίλιο 2016.

9.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη Βελίτσα Λοκρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1916)”. Ανέκδοτη εργασία από το Φεβρουάριο 2017.

10.  Ιστοσελίδα :  www.amfictyon.blogspot.gr

11.  Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

12.  περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

13.  εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

14.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

15.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

16.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

17.  Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 37 μεταναστών του Κηφισοχωρίου βρέθηκαν μόνο 2 αναλφάβητοι  (ποσοστό 5 %).

[3] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4] Έφυγε στις 14 Μαΐου 1906, από το λιμάνι της Νάπολης Ιταλίας με το πλοίο “Gera” και στις 31 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 18 ετών. Ως πατρίδα του δήλωσε αόριστα Παρνασσίδα και με 17 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον.

[5] Δυσανάγνωστο επώνυμο.

[6] ό.π.

[7] ό.π.

[8] ό.π. (το μεταφέρω με επιφύλαξη, ως Sciliacos).

[9] το επώνυμο είναι δυσανάγνωστο.

[10] Το επώνυμο γράφεται με επιφύλαξη, επειδή στο χειρόγραφο δεν διαβάζεται με βεβαιότητα.

[11] Από τη Βελίτσα. Πήγε στην Αμερική το 1909, σε ηλικία 20 ετών. Προορισμός του ήταν η Λα Γκραντ (La Grande) του Όρεγκον, όπου ήταν ήδη ο άλλος αδερφός του Γεώργιος Παπαθανασίου.

[12] Από τη Βελίτσα. Πήγε το 1910 στην Αμερική, σε ηλικία 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ασήμω. Προορισμός του ήταν το Άμστερνταμ της Νέας Υόρκης.

[13] Στις αρχές του 20ου αιώνα, η περιοχή Hilgard είχε αρκετά πριονιστήρια.

[14] Από τη Βελίτσα. Πήγε το 1910 στην Αμερική, σε ηλικία 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Λουκάς. Ως αρχικό τόπο προορισμού επέλεξε το Γκόραμ (Gorham), του Μέην.