Από την Κλεπά Ναυπακτίας, μετανάστες στην Αμερική (1905-1927)

Προλεγόμενα

   Το όνομα του χωριού αυτού μου είναι ακουστό από παλιά. Δεν το έχω επισκεφτεί δυστυχώς. Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από την Κλεπά. Ένα κίνητρο για την εργασία αυτή ήταν και το επώνυμο Δαβανέλλος, εφόσον στη Λαμία ο δάσκαλος Αγγλικών Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος (που κατάγεται από την Κλεπά) είναι γνωστό και εκλεκτό μέλος της. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 65 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2019.

Κλεπά Ναυπακτίας (ελήφθη από το Διαδίκτυο)

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 26 μεταναστευτικά ταξίδια (5 μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 65 μετανάστες. Πιθανά υπάρχουν και διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Δεν γνωρίζω επώνυμα των ανθρώπων που έζησαν στην Κλεπά. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη κωμόπολη ή πόλη (π.χ. Ναύπακτο, Καρπενήσι) της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Κλεπάς, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

---

Αυτοδιοικητικά

Οικισμός Κλεπά

   Από τις 7 Δεκ. 1835 έγινε η σύσταση του δήμου Αράχωβας, του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας, με έδρα του δήμου τον οικισμό Αράχωβα. Στο δήμο προσαρτήθηκαν οι οικισμοί Καστανιά, Άγ. Δημήτριος, Συνίστα, Κλεπά, Αβώρανη, Νεοχώρι και Τέρνοβα.

   Στις 3 Νοεμβρίου 1836, οι παραπάνω οικισμοί αποσπάστηκαν από το δήμο Αράχωβας και προσαρτήθηκαν στο δήμο Προσχίου.

   Στις 8 Ιανουαρίου 1869, οι παραπάνω οικισμοί αποσπάστηκαν από το δήμο Προσχίου και προσαρτήθηκαν στο δήμο Κλεπαΐδος του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας. Ο οικισμός Κλεπά ορίστηκε ως χειμερινή έδρα του δήμου, ενώ ο οικισμός Αράχωβα ως θερινή έδρα του.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, ο δήμος Κλεπαΐδος καταργήθηκε και ο οικισμός Κλεπά έγινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Αντίστοιχα έγιναν χωριστές κοινότητες και οι άλλοι οικισμοί.

   Από τις 4 Δεκεμβρίου 1997 (Σχέδιο “Καποδίστριας”) οη κοινότητα Κλεπάς καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Πλατάνου. Από το 2010 (Σχέδιο “Καλλικράτης”) ο οικισμός Κλεπά προσαρτήθηκε στο δήμο Ναυπακτίας.

   Έχει 197 κατοίκους (απογραφή 2011) εκ των οποίων οι 40 είναι μόνιμοι κάτοικοι.

Γαβαθότρυπα Κλεπάς

1.   Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Η Κλεπά είναι κεφαλοχώρι στην καρδιά της περιοχής των Κραβάρων, στη βόρεια όχθη του ποταμού Εύηνου. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται παραδοσιακά με τη γεωργία και την κτηνοτροφία (επίσης με την εκτροφή μεταξοσκωλήκων για την παραγωγή μεταξιού, την αμπελουργία και την καπνοκαλλιέργεια).

   Από τους 65 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (15) έφυγαν το 1921 (ποσοστό 23 %). Συνολικά έγιναν 26 μεταναστευτικά ταξίδια (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν 5 μετανάστες που έκαναν διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 6 % του πληθυσμού, που είναι   μικρότερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης την περίοδο 1900-1925 (που ήταν 8%). Η περιοχή είχε σχετική αυτονομία αγαθών, κυρίως με κτηνοτροφία, αλλά με περιορισμένη καλλιεργήσιμη έκταση γης για γεωργική καλλιέργεια, που απέφερε μικρή επάρκεια των αναγκαίων για τη ζωή[2] των κατοίκων της περιοχής αυτής.

    Οι μετανάστες ήταν 55 άρρενες και 10 θήλεις. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 28 μετανάστες και ακολούθησαν οι μικρότερες ηλικίες μέχρι και 20 ετών, με 20 μετανάστες. Η κατανομή ηλικιών των μεταναστών της Κλεπάς δίνονται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  ήταν :

(α) Αντωνοπούλου Γεωργίτσα Μ., ετών 1 (πήγε το 1921)

(β) Τριανταφύλλου Αγγελική Σπ., ετών 1 (πήγε το 1921)

(γ) Τριανταφύλλου Γεώργιος Σπ., ετών 4 (πήγε το 1921)

(δ) Ζαβέρδα Αικατερίνη Π., ετών 6 (πήγε το 1921)

   Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν :

(α) Ζαβέρδας Παναγιώτης, ετών 55 (πήγε το 1915)

(β) Μπούκιος Νικόλαος, ετών 55  (πήγε το 1921)

(γ) Τζερεμές Γεώργιος, ετών 53 (πήγε το 1921)

(δ) Ζαβέρδας Περικλής, ετών 43 (πήγε το 1921)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 26 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Κλεπάς ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 65 μετανάστες οι 39 ήταν άγαμοι (54 %) και οι υπόλοιποι 26 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες της Κλεπάς, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

   Συνολικά έγιναν 26 ταξίδια, που διακίνησαν τους 65 μετανάστες της Κλεπάς. Οι περισσότεροι μετανάστες (54 άτομα) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας (υψηλό ποσοστό 83 %), ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε μόνο 1 μετανάστης και άλλοι 10 έφυγαν από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης (βλ. πίνακα 4). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες έφυγαν με ξένα πλοία. Σε ένα ταξίδι, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης, το 1910 έφυγαν 8 μετανάστες με το πλοίο “Sant’ Anna”. Από το λιμάνι της Πάτρας το 1921, πάλι σε ένα ταξίδι, έφυγαν 9 μετανάστες, με το πλοίο “Calabria”.

    Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5, που ακολουθεί:

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες κατέβαιναν από το πλοίο. Μετά και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για να περάσουν  από υγειονομικό έλεγχο. Ακολουθούσε η τελική καταγραφή και ο έλεγχος από την υπηρεσία Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες του Κλεπάς φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησε η πολιτεία του Ιλινόις (με 26 άτομα) και το υψηλό ποσοστό 50 %! Το Σικάγο επέλεξαν οι περισσότεροι  μετανάστες (24 άτομα). Ακολούθησε η πολιτεία της Νέας Υόρκης, με τρίτη στη σειρά τη Μασαχουσέτη. Οι άλλες πολιτείες  δέχτηκαν ελάχιστους μετανάστες. Αριθμητικά στοιχεία δίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 6.

   Πιο συγκεκριμένα, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ
Ιλινόις (Ill.)	Chicago (31), Newport (2)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (20), Brooklyn (1)
Μασαχουσέτη (Mass.)	Lowell (2), Worcester (1)
Πενσυλβάνια (Pa.)	Ambridge (2)
Νιού Τζέρσεϋ (N.J.)	Newark (1), Paterson (2)
Τεννεσί (Tenn.)	Memphis (2)
Ροντ Άιλαντ (R.I.)	Pawtucket (1)
ΣΥΝΟΛΟ	65

2.   Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (43 άτομα) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν κι άλλα επαγγέλματα.  Αριθμητικά στοιχεία αυτών ακολουθούν:

επάγγελμα	αριθ.
εργάτης (laborer, workman, worker)	43
εργάτης σε φάρμα (farm laborer)	5
έμπορος (merchant)	3
υπάλληλος (clerk)	1
μάγειρος (cook)	1
ράπτης (tailor)	1
οικιακά (house keeper)	7
άνευ	4
ΣΥΝΟΛΟ	65

3.   Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 5 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας.

   Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Ιωάννης Μπέκιος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1905-08 στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1909 στην πόλη Άμπριτζ (Ambridge) πάλι της Πενσυλβάνια.

2.    Κωνσταντίνος Θεολογής : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-09 στο Σικάγο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1911 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Περικλής Ζαβέρδας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1914-19 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Χρυσάνθη Ζαβέρδα : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1914-19 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 πάλι στον ίδιο προορισμό.

5.    Νικόλαος Μπούκιος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-14 στο Σικάγο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.   Αλφαβητικός Πίνακας των μεταναστών

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Κλεπάς που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Κλεπάς δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α              Ονοματεπώνυμο               χρ. άφιξης   ηλικία    έγγαμος     Πλοίο ταξιδιού   Λιμάνι αναχ.

1        Αμάραντος Γρηγόριος               1-6-1910        24         όχι        Alice                      Πάτρα

2        Αντωνοπούλου Βασιλική Μ.        15-5-1921      24         ναι        Calabria                  Πάτρα

3        Αντωνοπούλου Γεωργίτσα Μ.     15-5-1921      1          όχι        Calabria                   Πάτρα

4        Δαβανέλλος Αντώνιος                27-5-1911      30         όχι        Sant’ Anna              Νάπολη

5        Δαβανέλλος Αριστείδης             15-11-1907     18         όχι        Moraitis                  Πάτρα

6        Δαβανέλλος Δημήτριος Γ.          27-5-1911      24         όχι        Sant’ Anna              Νάπολη

7        Δημητρέλας/ος Νικόλαος          3-6-1914        37         ναι        Saxonia                  Πάτρα

8        Ζαβέρδα Αικατερίνη Π.              15-5-1921      6          όχι        Calabria                  Πάτρα

9        Ζαβέρδα Ελισάβετ Γ.                 25-10-1927     25         ναι        Presidente Wilson    Πάτρα

10       Ζαβέρδα Χρυσάνθη Π.              15-5-1921      26         ναι        Calabria                  Πάτρα

11       Ζαβέρδας Γεώργιος                  25-10-1927     39         όχι        Presidente Wilson    Πάτρα

12       Ζαβέρδας Γεώργιος Ν.              29-9-1910      23         όχι        Oceania                 Πάτρα

13       Ζαβέρδας Ευθύμιος                  15-11-1907     33         ναι        Moraitis                 Πάτρα

14       Ζαβέρδας Κωνσταντίνος Γ.         25-10-1927     1          ναι        Presidente Wilson    Πάτρα

15       Ζαβέρδας Παναγιώτης              23-8-1915      55         ναι        Themistocles           Πάτρα

16       Ζαβέρδας Περικλής                  24-9-1907      27         όχι        Moraitis                  Πάτρα

17       Ζαβέρδας Περικλής                  15-5-1921      43         ναι        Calabria                  Πάτρα

18       Θεοδωρόπουλος Βλάσιος           8-9-1912        20         όχι        Patris                     Πάτρα

19       Θεολόγη Κυριακούλα                17-7-1916      25         όχι        Themistocles           Πάτρα

20       Θεολόγης Αριστείδης                4-5-1909        20         όχι        Martha Washington   Πάτρα

21       Θεολόγης Ζήσιμος                    4-5-1909        19         όχι        Martha Washington   Πάτρα

22       Θεολόγης Ιωάννης                    29-9-1910      19         όχι        Oceania                  Πάτρα

23       Θεολόγης Κωνσταντίνος            24-9-1907      26         ναι        Moraitis                   Πάτρα

24       Θεολόγης Κωνσταντίνος            27-5-1911      28         ναι        Sant’ Anna                Νάπολη

25       Θεολόγης Νικόλαος                  31-5-1911      20         όχι        Oceania                   Πάτρα

26       Καραθάνος Γεώργιος                27-5-1911      25         ναι        Sant’ Anna                Νάπολη

27       Καραντζούνος Αντώνιος Δ.         27-5-1911      19         όχι        Sant’ Anna               Νάπολη

28       Κονταξής Γεώργιος                   2-10-1923      24         όχι        Constantinople         Πάτρα

29       Κουλούρης Γεώργιος                24-7-1907      22         όχι        Moraitis                    Πάτρα

30       Κουλούρης Ηλίας Ι.                   3-7-1910        19         όχι        Martha Washington    Πάτρα

31       Λελούδας Αντώνιος                   12-10-1910     30         όχι        Martha Washington    Πάτρα

32       Λελούδας Επαμεινώνδας            2-6-1906        22         όχι        Napolitan Prince       Νάπολη

33       Λελούδας Ιωάννης                    30-5-1907      45         όχι        Laura                       Πάτρα

34       Λελούδας Χαράλαμπος              30-5-1907      30         όχι        Laura                       Πάτρα

35       Μούγια Αλεξάνδρα                   15-5-1921      19         όχι        Calabria                    Πάτρα

36       Μούγιας Αθανάσιος Τ.               3-7-1910        25         όχι        Martha Washington   Πάτρα

37       Μούγιας Γεώργιος                    1-6-1910        19         όχι        Alice                       Πάτρα

38       Μούγιας Κωνσταντίνος Ζ.          10-5-1907      19         όχι        Sofia Hohenberg        Πάτρα

39       Μπάλας Αντώνιος                     20-1-1921      37         ναι        Megali Hellas             Πειραιεύς

40       Μπάλας Βασίλειος                     31-5-1911      25         όχι        Oceania                   Πάτρα

41       Μπάλας Ιωάννης                       31-5-1906      21         όχι        Gera                        Νάπολη

42       Μπάλας Ιωάννης                       3-7-1910        25         όχι        Martha Washington    Πάτρα

43       Μπαμπάτσικος Περικλής            3-7-1910        22         όχι        Martha Washington    Πάτρα

44       Μπέκιος Ιωάννης                      4-5-1909        40         ναι        Martha Washington    Πάτρα

45       Μπέκιος Χαρίτων                      4-5-1909        18         όχι        Martha Washington    Πάτρα

46       Μπουζούκης Αριστείδης            4-5-1909        30         ναι        Martha Washington     Πάτρα

47       Μπουζούκης Ευθύμιος              10-5-1907      24         όχι        Sofia Hohenberg         Πάτρα

48       Μπουζούκης Νικόλαος              3-7-1910        40         ναι        Martha Washington     Πάτρα

49       Μπούκιος  Νικόλαος                 27-5-1911      35         ναι        Sant’ Anna                 Νάπολη

50       Μπούκιος  Νικόλαος                 15-5-1921      55         ναι        Calabria                     Πάτρα

51       Μπούκιου Λαμπρινή Ν.              15-5-1921      18         όχι        Calabria                     Πάτρα

52       Στάικος Αντώνιος                     14-6-1909      19         όχι        Martha Washington      Πάτρα

53       Στάικος Βασίλειος                     14-7-1920      36         ναι        Patris                        Πάτρα

54       Στάικος Δημοσθένης                 27-5-1911      27         ναι        Sant’ Anna                 Νάπολη

55       Στάικος Φώτης                         18-6-1907      17         όχι        Gallia                        Πάτρα

56       Τσερεμέ Ουρανία Γ.                  15-5-1921      24         όχι        Calabria                     Πάτρα

57       Τσερεμές Γεώργιος                  15-5-1921      53         ναι        Calabria                      Πάτρα

58       Τσερεμές Δημήτριος                 27-5-1911      25         ναι        Sant’ Anna                  Νάπολη

59       Τσερεμές Ιωάννης                    13-2-1910      38         ναι        Martha Washington      Πάτρα

60       Τριανταφύλλου Αγγελική Σπ.     15-5-1921      1          όχι        Calabria                       Πάτρα

61       Τριανταφύλλου Αικατερίνη         15-5-1921      27         ναι        Calabria                      Πάτρα

62       Τριανταφύλλου Γεώργιος Σπ.     15-5-1921      4          όχι        Calabria                      Πάτρα

63       Τριανταφύλλου Σπυρίδων          15-5-1921      33         ναι        Calabria                      Πάτρα

64       Χαντζής Αναστάσιος                  3-6-1914        35         ναι        Saxonia                      Πάτρα

65       Χαντζής Ιωάννης                      29-9-1910      35         ναι        Oceania                      Πάτρα

---

5. Χρονικό της μετανάστευσης

Α. Ο πρωτοπόρος του 1905

   Ο άνθρωπος που τόλμησε και έδειξε το δρόμο στους επόμενους ήταν ο Ιωάννης Μπέκιος. Από το 1905 έφυγε και πήγε στην Αμερική. Ήταν τότε 36 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Θανασώ. Προορισμός του για δουλειά ήταν το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου έμεινε τρία χρόνια και επέστρεψε. Το 1909 έκανε και δεύτερο ταξίδι.

Β. Η αρχή του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1906

  Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο μεταναστευτικά μεμονωμένα ταξίδια προς την Αμερική. Πιο συγκεκριμένα :

      Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Ιωάννη Μπάλα.  Το ταξίδι του έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα πήγε με πλοίο μέχρι την Ιταλία. Στις 14 Μαΐου 1906 από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης ταξίδεψε με το ατμόπλοιο “Gera” και στις 31 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 21 ετών. Με 10 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη.

      Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Επαμεινώνδα Λελούδα. Με διαφορά λίγων ημερών, από την Ελλάδα έφτασε πρώτα με πλοίο στην Ιταλία. Στις 10 Μαΐου, από το λιμάνι της Νάπολης ανέβηκε στο πλοίο “Napolitan Prince” και στις 2 Ιουνίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 22 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 22 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Φωτόπουλος.

Γ. Η θαρρετή συνέχεια στο 1907

  Στη διάρκεια του έτους έγιναν έξι μεταναστευτικά ταξίδια (4 ομαδικά και 2 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 10 άτομα από την Κλεπά. Αναλυτικά:

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους Κων. Μούγια και Ευθ. Μπουζούκη. Στις 18 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο ατμόπλοιο “Sofia Hohenberg” και στις 10 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υπάρχον υλικό του αρχείου μας πληροφορεί ακόμη ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Ζ. Μούγιας ήταν 19 ετών. Γεννήθηκε στην Κλεπά, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε τη Ναύπακτο. Με 20 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Σικάγο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κων. (Gost) Μπουζούκης.

·         Ο Ευθύμιος Μπουζούκης (Buzukis) ήταν 24 ετών. Κι αυτός δήλωσε την Κλεπά ως τόπο γέννησης, αλλά τη Ναύπακτο, ως τόπο προηγούμενης διαμονής. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 20 $ στην τσέπη) στο Σικάγο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κων. Μπουζούκης.

  Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από διμελή ομάδα, που περιλάμβανε τα αδέλφια Ιωάν. Λελούδα και Χαρ. Λελούδα. Στις 13 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Laura” και στις 30 Μαΐου έφτασαν στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία αναφέρουν ότι:

·         Ο Ιωάννης Λελούδας ήταν 45 ετών. Δήλωσε έμπορος (merchant). Γεννήθηκε στην Κλεπά, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε τη Ναύπακτο. Προορισμός του (με 30 $) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον αδελφό του Επαμεινώνδα Λελούδα.

·         Ο Χαράλαμπος Λελούδας ήταν 30 ετών. Δήλωσε υπάλληλος (clerk). Ως τόπο γέννησης και πρότερης διαμονής δήλωσε τη Ναύπακτο. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδελφός του Επαμεινώνδας Λελούδας.

  Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Φώτη Στάικο. Στις 27 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Gallia” και στις 18 Ιουνίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 17 ετών. Δήλωσε τη Ναύπακτο ως τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 12 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Μακαρίτης.

  Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Γεώργιο Κουλούρη. Από το λιμάνι της Πάτρας στις 2 Ιουλίου 1907 αναχώρησε με το (μοναδικό) ελληνόκτητο ατμόπλοιο “Moraitis” και στις  24 Ιουλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 22 ετών. Με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο θείος του Ιωάννης Χριστόπουλος.

Ατμόπλοιο “Moraitis”

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε το φθινόπωρο του έτους από δύο ανθρώπους της Κλεπάς. Ήταν οι Περ. Ζαβέρδας και Κων. Θεολόγης. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 5 Σεπτεμβρίου ταξίδεψαν με το ατμόπλοιο  “Moraitis” και στις 24 Σεπτεμβρίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Μερικά επιπλέον στοιχεία που γνωρίζουμε γι’ αυτούς είναι ότι :

·         Ο Περικλής Ζαβέρδας ήταν τότε 27 ετών. Ως τόπο γέννησής του δήλωσε τη Ναύπακτο και ως τόπο κατοικίας δήλωσε την Αθήνα. Τη μητέρα του έλεγαν Δημητρούλα. Προορισμός του (με 18 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Γεώργιος Πάππας.

·         Ο Κωνσταντίνος Θεολόγης ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Ο πατέρας του στην Κλεπά λεγόταν Νικόλαος. Με 18 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σικάγο, κοντά στον ξάδερφό του Λ. Μπουζούκη.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από μια διμελή ομάδα με τους : Αριστ. Δαβανέλλο και Ευθ. Ζαβέρδα. Στις 25 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Moraitis” και στις 15 Νοεμβρίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Αριστείδης Δαβανέλλος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Χρήστος. Με 13 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στο συμπατριώτη του Χαρ. Λελούδα[4].

·         Ο Ευθύμιος Ζαβέρδας ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Κλεπά λεγόταν Βασιλική. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 20 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Χαρ. Λελούδας.

Δ. Μικρή κάμψη του αριθμού μεταναστών στο 1909

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο αναχωρήσεις (1 ομαδική και 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άτομα από την Κλεπά. Πιο συγκεκριμένα :

  Η ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από πέντε άτομα, τους : Αρ. Θεολόγη, Ζήσ. Θεολόγη, Ιωάν. Μπέκιο, Χαρ. Μπέκιο και Αρ. Μπουζούκη. Στις 19 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 4 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Αριστείδης Θεολόγης ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Προορισμός του (με 10 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Σικάγο, όπου είχε τον αδελφό του Περικλή.

·         Ο Ζήσιμος Θεολόγης ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Αικατερίνη. Με 12 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Ποτάκετ (Pawtucket) του Ροντ Άιλαντ, κοντά στον αδερφό του Σπύρο Θεολογή.

·         Ο Ιωάννης Μπέκιος[5] ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Θανασώ. Ο προορισμός του (με 18 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Άμπριτζ[6] (Ambridge) της Πενσυλβάνια, κοντά στον αδερφό του Βασίλειο Μπέκιο. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Ιωάννης Μπέκιος, την περίοδο 1905-08 και εργάστηκε στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  

(Photo: Richard Faber Collection)

·         Ο Χαρίτων Μπέκιος ήταν 18 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Θανασώ. Με 18 $ για τα πρώτα έξοδα, μαζί με τον πατέρα του πήγαινε για δουλειά στην πόλη Άμπριτζ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο συγγενής του Βασίλειος Μπέκιος.

·         Ο Αριστείδης Μπουζούκης (Boujoukis) ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Με 10 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Σικάγο, όπου ήταν ο αδερφός του Ευθ. Μπουζούκης.

  Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Αντώνιο Στάικο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 31 Μαΐου ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 14 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Λεωνίδας (Leon Staicos). Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 10 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Ζώης.

Ε. Αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν πέντε αναχωρήσεις (3 ομαδικές και 2 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 12 άτομα από την Κλεπά. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Ιωάννη Τσερεμέ. Στις αρχές Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Φεβρουαρίου “πάτησε πόδι” στ λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 38 ετών και παντρεμένος. Με 20 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ουόρτσεστερ (Worcester) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χαρ. Χρήστου.

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από δύο άτομα, τους Γρ. Αμάραντο και Γεώρ. Μούγια. Από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Alice” και την 1η Ιουνίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα ελλιπή στοιχεία (από πρόβλημα του αρχείου) μας αναφέρουν επιπλέον ότι :

·         Ο Γρηγόριος Αμάραντος ήταν 24 ετών. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Κ. Σουλόπουλος.

·         Ο Γεώργιος Μούγιας ήταν 19 ετών. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Κ. Σουλόπουλος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε πέντε άτομα, τους Ηλ. Κουλούρη, Αθαν. Μούγια, Ιωάν. Μπάλα, Περ. Μπαμπάτσικο και Νικ. Μπουζούκη. Στις 20 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Ιουλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ηλίας Κουλούρης ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 40 $ μαζί του) στο Σικάγο, κοντά στον αδερφό του Γεώργιο.

·         Ο Αθανάσιος Μούγιας ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στην Κλεπά πρέπει να λεγόταν Ταξιάρχης (Tax. Mougias father). Προορισμός του (με 24 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα, ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος Μπιλ Ντονέας.

·         Ο Ιωάννης Μπάλας ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στην Κλεπά λεγόταν Νικόλαος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Σικάγο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Πέτρος Θεολόγης.

·         Ο Περικλής Μπαμπάτσικος ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευάγγελος. Πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 27 $ μαζί του) στο Σικάγο, κοντά στον ξάδερφό του Αρ. Μπουζούκη.

·         Ο Νικόλαος Μπουζούκης ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Ευθυμία. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Σικάγο, κοντά στον ανεψιό του Αριστ. Μπουζούκη.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τριμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους: Γεώρ. Ζαβέρδα, Ιωάν. Θεολόγη και Ιωάν. Χαντζή. Στις 12 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το ατμόπλοιο “Oceania”  και στις 29 Σεπτεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Για τους μετανάστες αυτούς ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Γεώργιος Ζαβέρδας ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Νικόλαος. Με 35 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Κωνστ. Αντωνόπουλο.

·         Ο Ιωάννης Θεολόγης ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Αναζητούσε δουλειά (με 25 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Περικλής Ζαβέρδας.

·         Ο Ιωάννης Χαντζής ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Φωτεινή. Με 24 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Πολύκαρπος Παπασταύρου.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Αντώνιο Λελούδα. Από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το ατμόπλοιο “Martha Washington” και στις 12 Οκτωβρίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν 30 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Αικατερίνη. Ως τόπο γέννησης και προηγούμενης κατοικίας δήλωσε τη Ναύπακτο. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Νιούαρκ (Newark) του Νιου Τζέρσευ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Επαμεινώνδας (Νώντας) Λελούδας.

Ζ. Πρώτη μερική κορύφωση  της μετανάστευσης στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο ομαδικές αναχωρήσεις προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 10 άτομα από την Κλεπά. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε οκτώ άτομα. Την ομάδα συγκρότησαν οι: Αντ. Δαβανέλλος, Δημ. Δαβανέλλος, Κων. Θεολόγης, Γεώρ. Καραθάνος, Αντ. Καραντζούνος, Νικ. Μπούκιος, Δημ. Στάικος και Δημ. Τσερεμές. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα ταξίδεψαν με πλοίο μέχρι την Ιταλία. Στις 13 Μαΐου. Από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Sant’ Anna” και στις 27 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υπάρχον υλικό του αρχείου αναφέρει ότι:

·         Ο Αντώνιος Δαβανέλλος ήταν 30 ετών. Ο πατέρας του στην Κλεπά λεγόταν Νικόλαος. Ο Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αρ. Μπουρουξής.

·         Ο Δημήτριος Δαβανέλλος ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Μπιλ Ντονέας.

·         Ο Κωνσταντίνος Θεολόγης (Teologhis) ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Λάμπρω. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 40 $ μαζί του) στο Σικάγο, κοντά στον αδερφό του Πέτρο. Για τον Κων/νο Θεολογή αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Πρωτοπήγε την περίοδο 1907-09 και εργάστηκε πάλι στο Σικάγο.

·         Ο Γεώργιος Καραθάνος ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό ήταν η γυναίκα[7] του. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου είχε τον ξάδερφό του Κωνσταντίνο ………………[8]

·         Ο Αντώνιος Καραντζούνος (Carandzonos) ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στην Κλεπά λεγόταν Δημήτριος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το χωριό Νιούπορτ του Ιλινόις, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Μπομπούλας.

·         Ο Νικόλαος Μπούκιος ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Νιούπορτ του Ιλινόις, όπου ήταν ο κουνιάδος του Περικλής Λαναράς.

·         Ο Δημοσθένης Στάικος ήταν 27 ετών κι παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 25 $ μαζί του, στο Σικάγο, κοντά στον ξάδερφό του Πέτρο Θεολόγη.

·         Ο Δημήτριος Τσερεμές (Tseremes) ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Στην Κλεπά είχε τη γυναίκα του Βασιλική. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στο Σικάγο, όπου ήταν ο κουνιάδος[9] του.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από δύο άτομα, τους Νικ. Θεολόγη και Βασ. Μπάλα. Στις 15 Μαΐου, από τα λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Oceania” και στις 31 Μαΐου έφτασαν στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Νικόλαος Θεολόγης ήταν 20 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Ζωή. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη Θεολόγη.

·         Ο Βασίλειος Μπάλας ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Χαράλαμπος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Περικλής Ζαβέρδας.

Η. Ελάχιστοι μετανάστες στα έτη 1912 και 1914

   Στη διάρκεια του 1912 έγινε μια μεμονωμένη αναχώρηση και στο έτος 1914 έγινε μια ομαδική αναχώρηση προς την Αμερική. Αναλυτικά :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Βλάσιο Θεοδωρόπουλο. Στις 24 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris”  και στις 8 Σεπτεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 20 ετών. Ο πατέρας του στην Κλεπά λεγόταν Γρηγόριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 33 $ μαζί του) στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Χριστόπουλος[10].

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από δύο άτομα, τους Νικ. Δημητρέλο και Αναστ. Χαντζή. Στις 19 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Saxonia” και στις 3 Ιουνίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Νικόλαος Δημητρέλος (Dimitrelas) ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Ευπραξία. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Μέμφις του Τεννεσί, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Χαντζής.

·         Ο Αναστάσιος Χαντζής ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Μέμφις του Τεννεσί, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης Χαντζής.

Θ. Μεμονωμένες αναχωρήσεις στα έτη 1915, 1916 και 1920

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο έτος 1915 έγινε από τον Παναγιώτη Ζαβέρδα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 2 Αυγούστου 1915 ταξίδεψε με το πλοίο “Themistocles” και στις 23 Αυγούστου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 55 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μάρω. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Περικλής Ζαβέρδας.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο έτος 1916 έγινε από την Κυριακούλα Θεολόγη. Στις 29 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Themistocles” και στις 17 Ιουλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 25 ετών και αναλφάβητη. Ασχολία της τα “οικιακά”. Με 26 $ μαζί της πήγαινε στη Νέα Υόρκη για να συναντήσει τον αδερφό της Νικόλαο Θεολόγη.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο έτος 1920 έγινε από το Βασίλειο Στάικο. Στις 25 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 14 Ιουλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Κλεπά λεγόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 30 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Βλάσης Θεοδωρόπουλος.

Πλοίο Saxonia (Photo: Alex Duncan)

Ι. Δεύτερη κορύφωση  της μετανάστευσης στο 1921

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο αφίξεις (1 ομαδική και άλλη 1 μεμονωμένα) στην Αμερική. Συνολικά έφυγαν 15 άτομα από την Κλεπά. Πιο συγκεκριμένα λοιπόν :

   Η μεμονωμένη άφιξη στο 1921 έγινε από τον Αντώνιο Μπάλα. Στις 31 Δεκεμβρίου 1920, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησε με το ελληνόκτητο ατμόπλοιο “Megali Hellas” και στις 20 Ιανουαρίου 1921 έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. ήταν τότε 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Τασία. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 45 $ στην τσέπη) στο Σικάγο, κοντά στον αδερφό του Κωνστ. Μπάλα.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1921 ήταν η μεγαλύτερη στη μεταναστευτική ιστορία της Κλεπάς. Αριθμούσε εννέα άτομα και τη συγκρότησαν οι : Βασ. Αντωνοπούλου, Γεωργ. Αντωνοπούλου, Αικ. Ζαβέρδα, Χρυσ. Ζαβέρδα, Περ. Ζαβέρδας, Αλεξ. Μούγια, Νικ. Μπούκιος, Λαμπ. Μπούκιου, Ουρ. Τσερεμέ, Γεώρ. Τσερεμές, Αγγ. Τριανταφύλλου, Αικ. Τριανταφύλλου, Γεώρ. Τριανταφύλλου και Σπ. Τριανταφύλλου. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 24 Απριλίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Calabria” και στις 15 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υλικό του αρχείου μας αναφέρει ότι:

·         Η Βασιλική Αντωνοπούλου ήταν 24 ετών και παντρεμένη. Επάγγελμα “οικιακά”. Δήλωσε ότι γεννήθηκε στην Κλεπά, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε τη Σινίστα Ναυπακτίας, όπου ήταν ο πεθερός της Δημήτριος Αντωνόπουλος. Προορισμός της (με 25 $) ήταν η πόλη Πάτερσον (Paterson) του Νιου Τζέρσεϋ, για να συναντήσει το σύζυγό της Μιχαήλ Αντωνόπουλο.

·         Η Γεωργίτσα Αντωνοπούλου ήταν μωρό κάτω του έτους, παιδί της Βασιλικής και του Μιχαήλ Αντωνοπούλου.

·         Ο Περικλής Ζαβέρδας ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε έμπορος (merchant). Πλησιέστερο συγγενή του στο χωριό δήλωσε ότι δεν είχε κανένα (nobody). Με 150 $ για όλη την οικογένειά του, αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Θεολόγη. Είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στις ΗΠΑ ο Περικλής Ζαβέρδας, την περίοδο 1914-19 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

·         Η Χρυσάνθη Ζαβέρδα ήταν 26 ετών και παντρεμένη. Επάγγελμα “οικιακά”. Μαζί με το σύζυγό της Περικλή πήγαινε στη Νέα Υόρκη. Κι αυτή είχε ξαναπάει στην Αμερική την περίοδο 1914-19, μαζί με το σύζυγό της.

·         Η Αικατερίνη Ζαβέρδα ήταν 6 ετών, κόρη των προσναφερθέντων. Είχε γεννηθεί το 1914 στη Νέα Υόρκη, όταν οι γονείς της είχαν ξανάρθει στην Αμερική. Έτσι είχε την αμερικανική υπηκοότητα.

Πλοίο Calabria (Photo: Tom Rayner )

·         Η Αλεξάνδρα Μούγια ήταν 19 ετών. Η ασχολία της ήταν “οικιακά”. Ως πλησιέστερη συγγενή της στην Κλεπά δήλωσε τη φίλη της Βασιλική Μπούκιου. Προορισμός της (με 50 $) ήταν το Σικάγο, κοντά στον αδελφό της Κωνσταντίνο Μούγια.

·         Ο Νικόλαος Μπούκιος ήταν 55 ετών και παντρεμένος. Το επάγγελμά του ήταν μάγειρος (cook). Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Βασιλική. Με 100 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε στο Σικάγο, όπου ήταν ο κουνιάδος του Κωνσταντίνος Μούγιας. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Νικόλαος Μπούκιος την περίοδο 1911-14 και εργάστηκε πάλι στο Σικάγο.

·         Η Λαμπρινή Μπούκιου ήταν 18 ετών. Επάγγελμα “οικιακά”. Η μητέρα της λεγόταν Βασιλική. Μαζί με τον πατέρα της Νικόλαο, πήγαινε στο Σικάγο για να συναντήσει τον αρραβωνιαστικό της (her fiancé) Κωνσταντίνο Μούγια.

·         Ο Γεώργιος Τσερεμές ήταν 53 ετών και παντρεμένος. Το επάγγελμά του ήταν ράπτης (tailor). Στην Κλεπά είχε τη γυναίκα του Μαριγώ. Αναζητούσε δουλειά (με 78 $ μαζί του) στο Σικάγο, όπου ήταν ο γαμπρός του Νικόλαος Μούγιας.

·         Η Ουρανία Τσερεμέ ήταν 24 ετών και αναλφάβητη. Επάγγελμα “οικιακά”. Η μητέρα της λεγόταν Μαριγώ. Μαζί με τον πατέρα της Γεώργιο, πήγαινε στο Σικάγο για να συναντήσει τον αρραβωνιαστικό της (her fiancé) Νικόλαο Μούγια.

·         Ο Σπυρίδων Τριανταφύλλου ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε έμπορος (merchant). Ως πλησιέστερη συγγενή του στο χωριό δήλωσε τη φίλη Βασιλική Μπούκιου. Με 150 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Σικάγο, κοντά στον κουνιάδο του Γεώργιο Μούγια. Μαζί του έφερε και όλη την οικογένεια.

·         Η Αικατερίνη Τριανταφύλλου ήταν 27 ετών και παντρεμένη. Επάγγελμα “οικιακά”. Με το σύζυγό της Σπυρίδωνα Τριανταφύλλου και τα παιδιά τους πήγαιναν στο Σικάγο, κοντά στον αδελφό της Γεώργιο Μούγια.

·         Ο Γεώργιος Τριανταφύλλου ήταν παιδί 4 ετών. Ακολουθούσε τους γονείς του στο Σικάγο, όπου ήταν ο θείος του Γεώργιος Μούγιας.

·         Η Αγγελική Τριανταφύλλου ήταν 1 έτους. Μαζί με τους γονείς της πήγαινε στο Σικάγο.

Κ. Μεταναστευτικός επίλογος στο 1923 και 1927

   Το 1923 έγινε η μεμονωμένη αναχώρηση σου Γεωργίου Κονταξή. Στις 12 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Constantinople” και στις 2 Οκτωβρίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 24 ετών. Αρχικά δηλώθηκε ως έμπορος, που το άλλαξε σε εργάτης. Ως πλησιέστερο συγγενή του στην Κλεπά δήλωσε την αδελφή του Σπυριδούλα Μαυλαρά (Spyridoula Maylara). Προορισμός του (με 46 $) ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο αδερφός του Περ. Κονταξής.

Πλοίο Constantinople

(Photo: Andreas Hernandez Collection)

  Το 1927 έγινε η ομαδική αναχώρηση της οικογένειας Γεωργ. Ζαβέρδα. Περιλάμβανε τους Γεώργιο, Ελισάβετ και Κων/νο Ζαβέρδα. Στις 12 Οκτωβρίου 1927, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το ατμόπλοιο “Presidente Wilson” και στις 25 Οκτωβρίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Περισσότερα στοιχεία γι’ αυτούς μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Γεώργιος Ζαβέρδας ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Είχε ξαναπάει στην Αμερική από το 1910 και εργάστηκε στο Σικάγο. Είχε αποκτήσει την Αμερικανική υπηκοότητα (U.S. Citizen). Επέστρεφε στο σπίτι του στο Σικάγο (“my home, 1629 Madison st. Chicago Ill.”

·         Η Ελισάβετ Ζαβέρδα ήταν 25 ετών, αναλφάβητη και παντρεμένη με το Γεώργιο Ζαβέρδα. Ως πλησιέστερο συγγενή της στην Κλεπά δήλωσε τον πατέρα της Κων/νο Ζησιμόπουλο. Μαζί με το σύζυγό της πήγαινε στο Σικάγο.

·         Ο Κωνσταντίνος Ζαβέρδας ήταν μωρό 3 μηνών. Είχε γεννηθεί στην Αμερική, στο προηγούμενο ταξίδι τους, στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης και έτσι απέκτησε την αμερικανική υπηκοότητα.

Πλοίο “Presidente Wilson”

(Photo: Richard Faber Collection)

---

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Εκλογικός Κατάλογος δήμου Κλεπαΐδος, του έτους 1886, από την ιστοσελίδα : http://kravara-klepa.blogspot.com

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 7-7-2014 (α’ μέρος) και 14-7-2014 (β’ μέρος).

7.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκ amfictyon.blogspot.gt Ιστοσελίδα :  www.amfictyon.blogspot.gr

8.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

9.    περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

10.  εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

11.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

12.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

13.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

14.  Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 52 μεταναστών της Κλεπάς βρέθηκαν 3 αναλφάβητοι (δηλ. ποσοστό 6 %).

[3] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4] Από τη Ναύπακτο. Έφυγε στις 13 Μαΐου 1907 (μαζί με τον αδερφό του Ιωάννη) από το λιμάνι της Πάτρας. Ήταν 30 ετών και πήγε στη Νέα Υόρκη, για δουλειά υπαλλήλου (clerk) όπου ήταν ο αδερφός του Επαμεινώνδας.

[5] Είχε αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα (έφερε σφραγίδα που έγραφε NON IMMIGRANT ALIEN).

[6] Αρχικά είχε δηλώσει το Πίτσμπουργκ ως τόπο προορισμού, αλλά μετά το άλλαξε.

[7] Το όνομά της είναι κακογραμμένο και δεν διαβάζεται.

[8] Δυσανάγνωστο το επώνυμο.

[9] Δυσανάγνωστο το ονοματεπώνυμο.

[10] Πιθανά από τη Ναύπακτο. Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 25 ετών, με προορισμό τη Νέα Υόρκη.