Από το Κλήμα Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1928)

Προλεγόμενα

   Από διηγήσεις των δικών μου - με καταγωγή από τη Γραβιά Παρνασσίδας - το όνομα του χωριού αυτού μού ήταν ακουστό από παλιά. Από τα πολλά αμπέλια προήλθε και το όνομα του χωριού. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία. Δεν το έχω επισκεφτεί δυστυχώς.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από το Κλήμα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 162 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2018. Ακολούθησε έλεγχος και την τελική μορφή πήρε τον Αύγουστο του 2017.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 65 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν πολλαπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 162 μετανάστες. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λιδωρίκι, Άμφισσα, Λαμία) ή χωριό της περιοχής, ενώ γεννήθηκαν και ζούσαν σε άλλο γειτονικό χωριό. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Στις δυσκολίες της προσπάθειας ήταν ότι χωριό Κλήμα υπάρχει και στο νομό Μεσσηνίας. Επίσης στον ίδιο νομό (Φωκίδας) υπάρχουν 2 χωριά και σε μικρή σχετικά απόσταση με το ίδιο όνομα. Είναι το Κλήμα Λιδωρικίου και το Κλήμα Ευπαλίου! Από την πλευρά μου δεν είναι δυνατό να ξεχωρίσω τους μετανάστες από τα δύο αυτά χωριά της Φωκίδας.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους του Κλήματος Δωρίδας, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο στους), θυσιάζοντας τα καλύτερά στους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια στους μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι στους μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για στους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

---

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

Οικισμός και Κοινότητα Κλήμα Ευπαλίου

  Από το 1859 το σημερινό χωριό ήταν έδρα του δήμου Ευπαλίου και περιλάμβανε 15 χωριά με συνολικό πληθυσμό 15.000 κατοίκων. Από τα παλιότερα χρόνια στην περιοχή γίνονταν καλλιέργειες με πολλά αμπέλια. Από αυτά προήλθε το όνομα Κλήμα.

  Από τις 31 Αυγ. 1912 έγινε η σύσταση της ομώνυμης Κοινότητας Κλήμα Ευπαλίου του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος, που ορίστηκε ταυτόχρονα και ως έδρα της κοινότητας. Ο οικισμός Κλήμα Ευπαλίου ανήκε πριν στο δήμο Ευπαλίου.

   Από τις 9 Οκτ. 1913 στην κοινότητα προσαρτήθηκε και ο οικισμός Κώμη (ή Μοναστηράκι). Στις 18 Δεκ. 1920 το όνομα του οικισμού Κώμη (Μοναστηράκι) της κοινότητας διορθώθηκε σε Μοναστηράκι. Επιπλέον αναγνωρίστηκε και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Κλήμα Ευπαλίου και ο οικισμός Μαγούλα.

   Στις 17 Ιουνίου 1924 ο οικισμός Μοναστηράκι αποσπάστηκε από την κοινότητα και ορίστηκε ως έδρα της κοινότητας Μοναστηρακίου.

   Στις 16 Μαΐου 1928 αναγνωρίστηκαν οι οικισμοί[1] Κοκκιναίοι, Κουπλαίοι, Νεραντζιές και Μεσινό Χωριό. Ταυτόχρονα προσαρτήθηκαν στην κοινότητα Κλήμα Ευπαλίου.

   Στις 16 Οκτ. 1940 αναγνωρίστηκε ο οικισμός Καγκέλες και προσαρτήθηκε στην κοινότητα. Από τις 31 Μαρτίου 1943 η Κοινότητα Κλήμα Ευπαλίου υπάγεται πλέον στο νομό Φωκίδας.

   Το 1971 καταργήθηκαν οι οικισμοί Κοκκιναίοι, Νεραντζιές, Κούκουρα και Κουπλαίοι. Από τις 4  Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο Καποδίστριας) η κοινότητα Κλήμα Ευπαλίου καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Ευπαλίου (όπου προσαρτήθηκε και ο οικισμός Πηγή).

   Από το 2010 (σχέδιο Καλλικράτης) καταργήθηκε ο δήμος Ευπαλίου και προσαρτήθηκε στο δήμο Δωρίδας με έδρα το Λιδωρίκι. Στην απογραφή του 2011, η Τοπική Ενότητα Κλήματος είχε συνολικό πληθυσμό 198 κατοίκους (οι 57 κατοικούν στο Κλήμα και οι 141 στην Πηγή).

   Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και λιγότερο με τη γεωργία (παράγουν δημητριακά).

Οικισμός και κοινότητα Κλήμα Υαίας (Λιδωρικίου)

    Από τις 20 Απριλίου 1835, ο οικισμός Κλήμα προσαρτήθηκε στο δήμο Αιγιτίου του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Στις 31 Δεκ. 1869 ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Αιγιτίου και προσαρτήθηκε στο δήμο Υαίας.

   Στις 31 Αυγ. 1912, αποσπάστηκε από το δήμο Υαίας, που καταργήθηκε και έγινε έδρα ομώνυμης Κοινότητας με τίτλο Κλήμα Υαίας, του δήμου Φθιώτιδος και Φωκίδος. Προσαρτήθηκε και ο οικισμός Τριβίδι.

   Το 1943 η Κοινότητα υπάγεται πλέον στο νομό Φωκίδος.

   Στις 20 Ιαν. 1956 η κοινότητα καταργήθηκε και ο οικισμός Κλήμα Υαίας προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Καλλίου.

   Από τις 4 Δεκ. 1997 (σχέδιο Καποδίστριας) ο οικισμός αποσπάστηκε από την κοινότητα Καλλίου (που καταργήθηκε) και προσαρτήθηκε στο δήμο Λιδωρικίου.

   Από τις 7 Ιουν. 2010 (σχέδιο Καλλικράτης) ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Δωρίδας, με πρωτεύουσα το Λιδωρίκι.

   Είναι ορεινός οικισμός (υψόμετρο 730 μ.) με 4 κατοίκους (απογραφή 2011).

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[2]

   Από τους 162 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (40) έφυγαν το 1907 (ποσοστό 25%). Συνολικά έγιναν 65 μεταναστευτικά ταξίδια (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν 23 μετανάστες που έκαναν διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 16 % του πληθυσμού, που είναι 2πλάσιο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8 %). Η περιοχή είχε περιορισμένη αυτονομία αγαθών, κυρίως με κτηνοτροφία και  γεωργικές καλλιέργειες (αμπέλια και δημητριακά) σε περιορισμένη καλλιεργήσιμη έκταση γης, που δυσκόλευε τη ζωή[3] των κατοίκων της περιοχής αυτής.

    Οι μετανάστες ήταν όλοι άνδρες (με εξαίρεση μία γυναίκα). Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι μικρότερες ηλικίες μέχρι 20 ετών με 66 μετανάστες και ακολούθησαν οι ηλικίες 21-30 ετών, με 51 μετανάστες. Η κατανομή ηλικιών των μεταναστών από το Κλήμα Δωρίδας δίνονται στον πίνακα 3.

   Ο μικρότερος σε ηλικία μετανάστης  ήταν ο Χρήστος Κωσταράς, ετών 16 (που πήγε το 1910).

   Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν : Βασίλειος Κωσταράς , ετών 48 (πήγε το 1913), Δημήτριος Κατσάρας, ετών 45 (πήγε το 1913) και Απόστολος Βέργος, ετών 45 (πήγε το 1910).

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 26 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες του Κλήματος ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 162 μετανάστες οι 101 ήταν άγαμοι (62 %) και οι υπόλοιποι 61 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

   Συνολικά έγιναν 65 ταξίδια, που διακίνησαν τους 162 μετανάστες από το Κλήμα Δωρίδας. Σχεδόν όλοι οι μετανάστες (154 άτομα) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας, ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε μόνο 1 μετανάστης (βλ. πίν. 4). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες έφυγαν με ελληνικά πλοία (Themistocles, Athinai, Patris, Moraitis).

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1910 έφυγαν 11 μετανάστες με το πλοίο “Athinai”. Το έτος 1914 και από το ίδιο λιμάνι έφυγαν σε ένα ταξίδι 10 μετανάστες με το πλοίο. Πάλι από το λιμάνι της Πάτρας το 1907, σε ένα ταξίδι έφυγαν 12 μετανάστες, με το πλοίο “Napolitan Prince”. Τέλος, το 1914, επίσης από το λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 10 μετανάστες από το Κλήμα με το πλοίο “Laconia (1912)”.

    Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5, που παρατίθεται :

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες από το Κλήμα Δωρίδας φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησε η πολιτεία του Ουϊσκόνσιν, με 48 άτομα (ποσοστό 30 %) και ακολούθησε αυτή της Νέας Υόρκης, με 40 άτομα. Τρίτη στη ήταν η πολιτεία Ουάσινγκτον με 27 άτομα. σειρά τη Ακολούθησαν οι πολιτείες  Μοντάνα, Οχάιο, Μασαχουσέτη,  κλπ. Οι προορισμοί (πολιτείες) φαίνονται στον πίνακα 6.

   Πιο συγκεκριμένα, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ (αριθ. μεταναστών)
Ουϊσκόνσιν (Wis.)	Milwaukee (48)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (39), Rochester (1)
Ουάσινγκτον (Wash.)	Spokane (12), Pasco (5), Tacoma (4), Chehalis (3), Seattle (3)
Μοντάνα (Mo.)	St Louis (9), Clarkstown (2), Livingston (2), Kansas City (1)
Οχάιο (Ohio)	Cincinnati (10),Warren (1)
Μασαχουσέτη (Mass.)	Fitchburg (6), Springfield (2)
Μινεσότα (Min.)	Minneapolis (4), Brookston (1), Scanlon (1)
Γιούτα (Utah)	Salt Lake City (1), Ogden (1)
Κονέκτικατ (Con.)	Bridgeport (3)
Ιλινόις (Ill.)	Chicago (1)
Νιου Τζέρσεϋ (N.J.)	Jersey City (1)
Πενσυλβάνια (Pa.)	Erie (1)
Τενεσσί (Tenn.)	Nashville (1)
άγνωστος	(1)
ΣΥΝΟΛΑ	162

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (90 %) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός αυτών, δηλώθηκαν : εργάτες σε φάρμα, και ένας ζαχαροπλάστης.  Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

         Ø  εργάτης (laborer, worker, workman) : 146 άτομα (ποσοστό 90 %)

         Ø  εργάτης σε φάρμα (farm laborer) : 13 άτομα

         Ø  ζαχαροπλάστης (confectioner) : 1 (Ιωάννης Σκόνδρας)

         Ø  δ. α. : 2

3.  Πολλαπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 23 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας. Στον παρατιθέμενο πίνακα 7 δίνονται τα χρόνια που εργάστηκαν στην Αμερική στο πρώτο ταξίδι τους, μέχρι την επιστροφή. Ο μέσος όρος παραμονής και εργασίας ήταν 4 έτη. 

   Περισσότερα χρόνια έμειναν :

(α) Νικόλαος Θέμελης (1906-1919)

(β) Ιωάννης Σκόνδρας (1904-1912)

   Τα ονόματα και οι πολλαπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Κώστας Κωνσταντέλλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-08 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1912 πάλι στον ίδιο προορισμό.

2.    Δημήτριος Κατσάρας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-11 στο Σαιν Λούις της Μοντάνα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στη Νέα Υόρκη.

3.    Απόστολος Βέργος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στη μικρή πόλη Ουάσινγκτον της Πενσυλβάνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στη Νέα Υόρκη.

4.    Ιωάννης Χαρδαλοπούλης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στη Νέα Υόρκη.

5.    Αριστείδης Πάνος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-11 σε τόπο της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Νέα Υόρκη.

6.    Θεμιστοκλής Κολοντούρος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-11 στο St Mary’s. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

7.    Ιωάννης Παπαδημητρίου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-12 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

8.    Αναστάσιος Μοσχονάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στη Μινεσότα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

9.    Κωνσταντίνος Καραχάλιος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-12, σε τόπο που δεν μας είναι γνωστός. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Νέα Υόρκη.

10.  Παναγιώτης Κοτοπούλης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 σε τόπο που δεν μας είναι γνωστός. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

11.  Ιωάννης Σκόνδρας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1904-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης.

12.  Δημήτριος Στέγ(κ)ος (Stegos) : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Μιννεάπολη της Μινεσότα.

13.  Γεώργιος Βλάχος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Νέα Υόρκη.

14.  Θεοδόσιος Δακτυλίδας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1912-13 στην πόλη Τακόμα (Tacoma) της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

15.  Κωνσταντίνος Κωσταράς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

16.  Αθανάσιος Παπαδημητρίου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

17.  Κωνσταντίνος Μπαράκος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-14 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1915 πάλι στον ίδιο προορισμό.

18.  Μιλτιάδης Παπακώστας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1915 πάλι στον ίδιο προορισμό.

19.  Ανδρέας Κόκκινος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στη Μιννεάπολη της Μινεσότα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1915 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

20.  Κώστας Λάγιος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στην πόλη Ουώρεν (Warren) του Οχάιο.

21.  Αθανάσιος Μπούγαλης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στη Τζέρσεϋ Σίτυ.

22.  Νικόλαος Θέμελης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-19 στο Έρι (Erie) της Πενσυλβάνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης.

23.  Δημήτριος Σκαλτσάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1920-27 στη Μιννεάπολη της Μινεσότα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1928 στη Νέα Υόρκη.

4.  Αλφαβητικός Πίνακας των μεταναστών

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες από το Κλήμα Δωρίδας που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[4]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών από το Κλήμα Δωρίδας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α       Ονοματεπώνυμο                         χρ. άφιξης   ηλικία   έγγαμος       πλοίο που ταξίδεψε    λιμάνι αναχ.

1        Αδαμοπούλου Παναγιού Σ.   28-9-1906      18       όχι          Sofia Hohemberg     Πάτρα

2        Αποστολόπουλος Απόστ.      17-7-1907      19       ναι          Laura                     Πάτρα

3        Αποστολόπουλος Ιωάννης     24-5-1906      31       όχι          Georgia                  Πάτρα

4        Ασημάκης Χαράλαμπος        18-10-1907     18       όχι          Laura                     Πάτρα

5        Βαρβάτος Ανδρέας              16-3-1914      31       όχι          Martha Washington   Πάτρα

6        Βελαώρας Δημήτριος           7-6-1906        24       όχι          Francesca               Πάτρα

7        Βελαώρας Κωνσταντίνος       30-3-1907      24       ναι          Napolitan Prince      Πάτρα

8        Βελαώρας Νικόλαος Γ.         1-10-1916      18       όχι          Themistocles          Πάτρα

9        Βελαώρας Παναγιώτης         2-4-1914        17       όχι          Laconia (1912)         Πάτρα

10       Βέργος Απόστολος              28-3-1910      38       ναι          Athinai                   Πάτρα

11       Βέργος Απόστολος              24-12-1913     45       ναι          Ultonia                   Τεργέστη

12       Βλάχος Γεώργιος                21-5-1906      25       ναι          Neustria                 Πάτρα

13       Βλάχος Γεώργιος                17-4-1914      34       ναι          Athinai                   Πάτρα

14       Βούλγαρης Δημήτριος          24-9-1907      22       όχι          Moraitis                  Πάτρα

15       Γεωργαλής Γεώργιος           10-4-1910      29       όχι          Eugenia                  Πάτρα

16       Γιαβρίμης Ιωάννης               30-3-1907      24       όχι          Napolitan Prince      Πάτρα

17       Γώγος Αλέξιος                    4-4-1911        40       ναι          Themistocles          Πάτρα

18       Γώγος Ιωάννης                   1-10-1916      18       όχι          Themistocles          Πάτρα

19       Γώγος Κωνσταντίνος Θ.        4-4-1911        17       όχι          Themistocles          Πάτρα

20       Γώγος Χαράλαμπος             30-3-1907      23       όχι          Napolitan Prince      Πάτρα

21       Δακτυλίδας Θεοδόσιος         17-4-1914      26       ναι          Athinai                   Πάτρα

22       Δασκαλόπουλος Δημήτριος   3-9-1907        34       ναι          Laura                     Πάτρα

23       Δασκαλόπουλος Κων/νος     13-3-1910      31       ναι          Themistocles          Πάτρα

24       Δημόπουλος Ανδρέας          26-4-1911      28       ναι          Martha Washington   Πάτρα

25       Ευαγγελόπουλος Ανδρέας    2-4-1914        18       όχι          Laconia (1912)         Πάτρα

26       Ευαγγελόπουλος Ανδρέας    13-1-1917      19       όχι          Italia                      Νάπολη

27       Ευαγγελόπουλος Νικόλ.       10-5-1907      25       όχι          Sofia Hohemberg     Πάτρα

28       Ζαγκλαβέρας Αναστάσιος     24-9-1907      23       όχι          Moraitis                  Πάτρα

29       Ζαγκλαβέρας Κώστας          1-5-1910        34       ναι          Themistocles          Πάτρα

30       Ηλιόπουλος Ηλίας               3-5-1907        40       όχι          Giulia                     Πάτρα

31       Θέμελης Κωνσταντίνος         1-5-1910        23       όχι          Themistocles          Πάτρα

32       Θέμελης Νικόλαος               16-12-1920     33       όχι          Heffron                  Πάτρα

33       Θεοδοσόπουλος Γεώργιος    15-11-1907     19       όχι          Moraitis                  Πάτρα

34       Καλιαμβάκος Ανδρέας          4-4-1911        30       ναι          Themistocles          Πάτρα

35       Καλιαμπέτσος Γεώργιος       17-4-1914      17       όχι          Athinai                   Πάτρα

36       Καπεγκώνης Κώστας           2-4-1914        17       όχι          Laconia (1912)         Πάτρα

37       Καπεντούτης (;) Δημήτριος   1-5-1910        25       όχι          Themistocles          Πάτρα

38       Καπεντσώνης Αθανάσιος      4-4-1911        18       όχι          Themistocles          Πάτρα

39       Καραχάλιος Ανδρέας            3-4-1912        18       όχι          Laura                     Πάτρα

40       Καραχάλιος Γεώργιος          15-4-1907      35       ναι          Hudson                  Χάβρη

41       Καραχάλιος Κωνσταντίνος     31-5-1906      25       όχι          Gera                      Νάπολη

42       Καραχάλιος Κωνσταντίνος     2-4-1914        35       όχι          Laconia (1912)         Πάτρα

43       Καρβέλας Κωνσταντίνος       30-5-1907      35       ναι          Laura                     Πάτρα

44       Καρχαλής Νικόλαος             24-5-1906      34       όχι          Georgia                  Πάτρα

45       Κατσάρας Δημήτριος            20-10-1913     45       ναι          Martha Washington   Πάτρα

46       Κατσαρός Παναγιώτης         30-3-1907      27       όχι          Napolitan Prince      Πάτρα

47       Κατσιγιάννης Κωνσταντ.       13-3-1911      18       όχι          Martha Washington   Πάτρα

48       Κατσικάς Δημοσθένης          10-4-1910      25       ναι          Eugenia                  Πάτρα

49       Κατσικάς Δημοσθένης          26-4-1911      28       ναι          Martha Washington   Πάτρα

50       Κατσικάς Κωνσταντίνος        27-4-1920      36       ναι          Belvedere              Πάτρα

51       Κατσιλιέρης Αθανάσιος         10-7-1912      18       όχι          Argentina               Πάτρα

52       Κατσιλιέρης Δημήτριος         17-3-1909      37       ναι          Martha Washington   Πάτρα

53       Κατσιλιέρης Ηλίας               23-3-1910      17       όχι          Argentina               Πάτρα

54       Κατσινάνης Φώτιος              11-12-1906     17       όχι          Gerty                     Χάβρη

55       Κατσώνης Ιωάννης Σ.           11-12-1906     25       ναι          Gerty                     Πάτρα

56       Καφκαλέτας Χαράλαμπος     25-6-1909      23       όχι          Themistocles          Πάτρα

57       Καφκαλιτός Αλέξιος             30-3-1907      32       ναι          Napolitan Prince      Πάτρα

58       Καφκαλιτός Αναστάσιος       16-3-1914      30       ναι          Martha Washington   Πάτρα

59       Κοκκινόπουλος Δημήτριος    7-6-1906        19       όχι          Francesca               Πάτρα

60       Κοκκινόπουλος Κων/νος      23-5-1913      19       όχι          Argentina               Πάτρα

61       Κοκκινόπουλος Παναγ.        14-10-1909     18       όχι          Argentina               Πάτρα

62       Κόκκινος Ανδρέας               26-7-1915      38       ναι          Patris                     Πάτρα

63       Κόκκινος Αριστείδης            2-7-1907        19       όχι          Sofia Hohemberg     Πάτρα

64       Κόκκινος Γεώργιος              3-6-1909        20       όχι          Athinai                   Πάτρα

65       Κόκκινος Ιωάννης               30-3-1907      25       όχι          Napolitan Prince      Πάτρα

66       Κολοκούσης Κων/νος Ι.       15-11-1907     18       όχι          Moraitis                  Πάτρα

67       Κολοντούρος Απόστολος      11-9-1912      18       όχι          Alice                      Πάτρα

68       Κολοντούρος Θεμιστ.           16-3-1914      28       ναι          Martha Washington   Πάτρα

69       Κολοντούρος Παναγιώτης     28-3-1910      19       όχι          Athinai                   Χάβρη

70       Κοντοπίσης (;) Παναγιώτης   17-7-1907      25       ναι          Laura                     Πάτρα

71       Κοτοπούλης Παναγιώτης      28-3-1910      28       ναι          Athinai                   Πάτρα

72       Κοτοπούλης Παναγιώτης      2-4-1914        32       ναι          Laconia (1912)         Πάτρα

73       Κουτοντούρος Θεμιστ.         2-6-1909        30       ναι          Patris                     Πάτρα

74       Κωνσταντέλλος Κων/νος      15-4-1907      23       όχι          Hudson                  Χάβρη

75       Κωσταντέλλος Κώστας         29-9-1912      28       ναι          Martha Washington   Πάτρα

76       Κωσταράς Βασίλειος            20-10-1913     48       ναι          Martha Washington   Πάτρα

77       Κωσταράς Δημήτριος           23-5-1913      17       όχι          Argentina               Πάτρα

78       Κωσταράς Δημήτριος           17-4-1914      18       όχι          Athinai                   Πάτρα

79       Κωσταράς Κωνσταντίνος       30-3-1907      30       όχι          Napolitan Prince      Πάτρα

80       Κωσταράς Κωνσταντίνος       17-4-1914      36       ναι          Athinai                   Πάτρα

81       Κωσταράς Νικόλαος            21-11-1906     18       όχι          Sofia Hohemberg     Πάτρα

82       Κωσταράς Χρήστος              25-6-1909      17       όχι          Themistocles          Πάτρα

83       Κωσταράς Χρήστος              28-3-1910      16       όχι          Athinai                   Πάτρα

84       Κωστοπαναγιώτου Κων/νος  28-3-1910      23       όχι          Athinai                   Πάτρα

85       Λάγιος Κωνσταντίνος           30-3-1907      19       όχι          Napolitan Prince      Πάτρα

86       Λάγιος Κώστας                   27-4-1920      33       ναι          Belvedere              Πάτρα

87       Λιακόπουλος Σπυρίδων        28-9-1906      40       ναι          Sofia Hohemberg     Πάτρα

88       Λιάπης Ευθύμιος                 17-7-1907      20       ναι          Laura                     Πάτρα

89       Μακανδρέου Ευστάθιος        17-4-1914      18       όχι          Athinai                   Πάτρα

90       Μίχος Κώστας                     3-4-1912        20       όχι          Laura                     Πάτρα

91       Μοσχονάς Αναστάσιος          22-3-1914      36       ναι          Carpathia                Πάτρα

92       Μουτόπουλος Χριστόδ.        23-5-1913      18       όχι          Argentina               Πάτρα

93       Μπάμπος Κωνσταντίνος        15-11-1907     29       ναι          Moraitis                  Πάτρα

94       Μπαράκος Κωνσταντίνος      24-10-1909     18       όχι          Themistocles          Πάτρα

95       Μπαράκος Κωνσταντίνος      16-5-1915      30       ναι          Patris                     Πάτρα

96       Μπούγαλης Αθανάσιος         31-8-1912      23       όχι          Kaiser Franz Josef I  Πάτρα

97       Μπούγαλης Αθανάσιος         14-7-1920      31       ναι          Patris                     Πάτρα

98       Μπούγαλης Ανδρέας            12-4-1911      18       όχι          Eugenia                  Πάτρα

99       Μπούγαλης Γεώργιος          31-8-1912      19       όχι          Kaiser Franz Josef I  Πάτρα

100     Μπούγαλης Θεμιστοκλής      10-5-1915      39       ναι          Athinai                   Πάτρα

101     Μπούγαλης Κωνσταντίνος     28-3-1910      24       όχι          Athinai                   Πάτρα

102     Μπούγαλης Νικόλαος          3-4-1912        23       όχι          Laura                     Πάτρα

103     Μπούγαλης Νικόλαος          2-4-1914        26       όχι          Laconia (1912)         Πάτρα

104     Μπούκας Αναστάσιος           22-9-1910      19       όχι          Athinai                   Πάτρα

105     Μπούρμπουλας Επαμειν.      16-12-1920     35       ναι          Heffron                  Πάτρα

106     Νταλής Βασίλειος                26-4-1911      38       ναι          Martha Washington   Πάτρα

107     Παγώνης Ιωάννης               10-4-1910      20       όχι          Eugenia                  Πάτρα

108     Πάνος Αθανάσιος Π.            2-4-1914        17       όχι          Laconia (1912)         Πάτρα

109     Πάνος Αριστείδης                2-11-1907      17       όχι          Alice                      Πάτρα

110     Πάνος Αριστείδης                25-2-1914      23       όχι          Ultonia                   Πάτρα

111     Πάνου Κωνσταντίνος            30-3-1907      29       ναι          Napolitan Prince      Πάτρα

112     Πάνου Παναγιώτης              30-3-1907      33       ναι          Napolitan Prince      Πάτρα

113     Παπαδημητρίου Αθανάσιος   30-3-1907      19       όχι          Napolitan Prince      Πάτρα

114     Παπαδημητρίου Αθαν. Γ.      17-4-1914      27       όχι          Athinai                   Πάτρα

115     Παπαδημητρίου Γεώργιος     16-9-1907      17       όχι          Alice                      Πάτρα

116     Παπαδημητρίου Γεώργιος     28-3-1910      19       όχι          Martha Washington   Πάτρα

117     Παπαδημητρίου Επαμειν.      1-5-1913        17       όχι          Martha Washington   Πάτρα

118     Παπαδημητρίου Ηλίας Αθ.    16-3-1914      17       όχι          Martha Washington   Πάτρα

119     Παπαδημητρίου Ιωάννης      16-3-1914      29       όχι          Martha Washington   Πάτρα

120     Παπαδημητρίου Κων/νος      3-5-1907        20       όχι          Giulia                     Πάτρα

121     Παπαδογιάννης Δημήτριος    23-3-1910      23       ναι          Argentina               Πάτρα

122     Παπακώστας Αλέξανδρος     11-12-1906     24       όχι          Gerty                     Πάτρα

123     Παπακώστας Μιλτιάδης        16-5-1915      32       ναι          Patris                     Πάτρα

124     Παπανακλής Αθανάσιος        3-7-1912        19       όχι          Themistocles          Πάτρα

125     Παπανακλής Θεόδωρος        25-6-1909      18       όχι          Themistocles          Πάτρα

126     Παπανακλής Σπύρος            2-4-1914        17       όχι          Laconia (1912)         Πάτρα

127     Παπανικολάου Δημήτριος     30-3-1907      35       ναι          Napolitan Prince      Πάτρα

128     Παπανικολάου Ιωάννης Δ.    17-4-1914      18       όχι          Athinai                   Πάτρα

129     Παπανικολάου Κων/νος       23-3-1910      32       ναι          Argentina               Πάτρα

130     Παπανικολάου Σπυρίδων      17-4-1914      19       όχι          Athinai                   Πάτρα

131     Πέτσας Γεώργιος                1-5-1910        40       ναι          Themistocles          Πάτρα

132     Πίτσιος Αναστάσιος              2-5-1921        37       ναι          King Alexander        Πειραιεύς

133     Πίτσος Αναστάσιος Ι.            17-4-1907      22       όχι          Gerty                     Πάτρα

134     Πίτσος Ανδρέας                  28-3-1910      18       όχι          Athinai                   Πάτρα

135     Πίτσος Περικλής                 18-4-1912      20       όχι          Athinai                   Πάτρα

136     Πράπας Αναστάσιος             18-5-1907      40       ναι          Napolitan Prince      Πάτρα

137     Πράπας Βασίλειος               24-9-1907      17       όχι          Moraitis                  Πάτρα

138     Πρασούλας Βασίλειος          13-3-1910      25       ναι          Themistocles          Πάτρα

139     Σκαλτσάς Δημήτριος            15-11-1907     18       όχι          Moraitis                  Πάτρα

140     Σκαλτσάς Δημήτριος            7-11-1928      39       ναι          Presidente Wilson    Πάτρα

141     Σκόνδρας Δημήτριος           15-4-1907      24       όχι          Hudson                  Χάβρη

142     Σκόνδρας Ιωάννης              2-4-1914        28       όχι          Laconia (1912)         Πάτρα

143     Στάγιας Γεώργιος                28-3-1910      40       ναι          Athinai                   Πάτρα

144     Στέγ(κ)ος Δημήτριος            2-4-1914        39       ναι          Laconia (1912)         Πάτρα

145     Στέγ(κ)ος Ιωάννης Κ.           15-11-1907     18       όχι          Moraitis                  Πάτρα

146     Τριάντης Απόστολος            16-9-1907      26       όχι          Alice                      Πάτρα

147     Τριάντης Σπύρος Γ.             23-5-1913      17       όχι          Argentina               Πάτρα

148     Τσιγάρας Ηλίας                   3-5-1907        20       όχι          Giulia                     Πάτρα

149     Τσιγάρας Κωνσταντίνος        11-12-1906     30       ναι          Gerty                     Πάτρα

150     Τσιγάρας Νικόλαος Ι.           2-6-1909        20       όχι          Patris                     Πάτρα

151     Τσουράκης Κωνσταντίνος     13-3-1910      19       όχι          Themistocles          Πάτρα

152     Τσούσης Γεώργιος Κ.          17-4-1914      17       όχι          Athinai                   Πάτρα

153     Τσούστας Κων/νος Αθ.        13-3-1911      18       όχι          Martha Washington   Πάτρα

154     Τσούστας Ξενοφών             28-3-1910      32       ναι          Martha Washington   Πάτρα

155     Φάκας Νικόλαος                 17-4-1907      26       όχι          Gerty                     Πάτρα

156     Φάκος Κωνσταντίνος           28-3-1910      26       όχι          Athinai                   Πάτρα

157     Χαλκιάς Ηρακλής                11-12-1906     43       ναι          Gerty                     Πάτρα

158     Χαραλαμπόπουλος Ιωάν.      12-4-1911      30       ναι          Eugenia                  Πάτρα

159     Χαραλαμπόπουλος Σπύρ.     28-3-1910      31       όχι          Athinai                   Πάτρα

160     Χαρδαλοπούλης Ιωάννης      24-12-1913     44       ναι          Ultonia                   Τεργέστη

161     Ψευδούρος Κώστας             28-3-1910      20       όχι          Athinai                   Πάτρα

162     Ψόφιος Κωνσταντίνος          22-3-1914      37       ναι          Carpathia                Πάτρα

5.  Χρονικό της μετανάστευσης από το Κλήμα Δωρίδας στην Αμερική

Α. Ο πρωτοπόρος του 1904

     Το δρόμο προς την Αμερική από το Κλήμα Δωρίδας φαίνεται ότι άνοιξε ο Ιωάννης Σκόνδρας. Σε ηλικία 18 ετών έφυγε με προορισμό τη Νέα Υόρκη. Η μητέρα του λεγόταν Αικατερίνη. Από εργάτης, έμαθε μετά την τέχνη του ζαχαροπλάστη. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1912, με τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της Ελλάδας. Το 1914 έφυγε πάλι.

Β. Η έντονη συνέχεια του 1906

     Στη διάρκεια του έτους έγιναν 7 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (4 ομαδικές αναχωρήσεις και 3 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 14 άνθρωποι από το Κλήμα Δωρίδας. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από το Γεώργιο Βλάχο. Στις 2 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Neustria” και στις 21 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών και παντρεμένος. Με 15 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σαιν Λούις της Μοντάνα , όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Γλεντζής[5].

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε μετά από 4 μέρες και ήταν διμελής. Περιλάμβανε τους Ιωάν. Αποστολόπουλο και Νικ. Καρχαλή. Στις 3 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Georgia” και στις 24 Μαΐου έφτασαν στην Αμερική. Τα στοιχεία αναφέρουν ότι :

·         Ο Ιωάννης Αποστολόπουλος ήταν 31 ετών. Με 20 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο του Ιωάννη Δούκα.

·         Ο Νικόλαος Καρκαλής (Carhalis) ήταν 34 ετών. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 20 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Ιωάννη Δούκα.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Κωνσταντίνο Καραχάλιο. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο πρώτα στην Ιταλία. Στις 14 Μαΐου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης, έφυγε με το πλοίο “Gera” και στις 31 Μαΐου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών. Ως τόπο διαμονής στην Ελλάδα δήλωσε αόριστα “Δωρίς”. Με 14 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του … Παπακωνσταντίνου.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε από δύο άτομα, τους Δημ. Βελαώρα και Δημ. Κοκκινόπουλο. Στις 21 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Francesca” και στις 7 Ιουνίου αφίχθηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον γνωρίζουμε ότι :

·         Ο Δημήτριος Βελαώρας ήταν 24 ετών. Προορισμός του (με 15 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Σαιν Λούις της Μοντάνα, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Τσιγάρας.

·         Ο Δημήτριος Κοκκινόπουλος ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σαιν Λούις της Μοντάνα, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Γραβάνη.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1906 αριθμούσε δύο άτομα, τους Παναγ. Αδαμοπούλου και Σπ. Λιακόπουλο. Στις 11 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 28 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ακόμη ότι:

·         Η Παναγιού Σ. Αδαμοπούλου ήταν 18 ετών και αναλφάβητη. Καταγράφηκε ως χωρική (peasant). Με 10 $ μαζί της πήγαινε στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν για να συναντήσει τον πατέρα της Σπύρο Αδαμόπουλο.

·         Ο Σπυρίδων Λιακόπουλος ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε τον Κάμπο. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 14 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Αγγελόπουλος.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από το Νικόλαο Κωσταρά. Στις 3 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 21 Νοεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 18 ετών. Προορισμός του (με 11 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Αθανάσιο Ευσταθίου.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε από 5μελή ομάδα που  συγκρότησαν οι : Φώτ. Κατσινάνης, Ιωάν. Κατσώνης, Αλέξ. Παπακώστας, Κων. Τσιγάρας και Ηρ. Χαλκιάς. Στις 20 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησαν με το πλοίο “Gerty” και στις 11 Δεκεμβρίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Γνωρίζουμε επίσης γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Φώτιος Κατσινάνης (Catsinanis) ήταν 17 ετών. Με 10 $ για τα πρώτα βασικά έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Παναγής Σεπεντζής.

·         Ο Ιωάννης Σ. Κατσώνης ήταν 25 ετών. Με 10 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Ασημακόπουλος.

 

Πλοίο “Gerty”

·         Ο Αλέξανδρος Παπακώστας ήταν 24 ετών. Με 15 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο Αθανάσιο Παπαγεωργίου[6].

·         Ο Κωνσταντίνος Τσιγάρας ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Παναγιώτης Σεπεντζής.

·         Ο Ηρακλής Χαλκιάς ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Παππάς.

   Το 1906 έφυγε και ο Νικόλαος Θέμελης σε ηλικία 19 ετών. Πήγε στο Έρι (Erie) της Πενσυλβάνια, όπου εργάστηκε 13 χρόνια μέχρι το 1919, που επέστρεψε. Το επόμενο έτος 1920 έφυγε για δεύτερη φορά.

Γ. Κορύφωση της μεταναστευτικής φυγής στο 1907

     Στη διάρκεια του έτους έγιναν 15 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (8 ομαδικές αναχωρήσεις και 7 μεμονωμένες). Συνολικά έφυγαν 40 άτομα από το Κλήμα. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 ήταν η μεγαλύτερη αριθμητικά στην ιστορία της μετανάστευσης από το Κλήμα Δωρίδας. Έφυγαν 12 άτομα! Την ομάδα αποτέλεσαν οι : Κων. Βελαώρας, Ιωάν. Γιαβρίμης, Χαρ. Γώγος, Παν. Κατσαρός, Αλέξ. Καφκαλιτός, Ιωάν. Κόκκινος, Κων. Κωσταράς, Κων. Λάγιος, Κων. Πάνου, Παν. Πάνου, Αθαν. Παπαδημητρίου και Δημ. Παπανικολάου. Στις 11 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Napolitan Prince” και στις 30 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μα αναφέρει επιπλέον ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Βελαώρας ήταν 24 ετών και παντρεμένος. Με 10 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Σαιν Λούις κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Ασημάκη.

·         Ο Ιωάννης Γιαβρίμης ήταν 24 ετών. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 14 $ στην τσέπη) στο Σαιν Λούις, όπου ήταν ο πατριώτης του Γεώργιος Παναγόπουλος[7].

·         Ο Χαράλαμπος Γώγος ήταν 23 ετών. Προορισμός του (με 15 $) ήταν η πόλη Όγκντεν (Ogden) της Γιούτα, κοντά στον αδερφό του Αθανάσιο Γώγο.

·         Ο Παναγιώτης Κατσαρός ήταν 27 ετών. Με 12 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο πατριώτης του Γεώργιος Βίτσας[8].

·         Ο Αλέξιος Καφκαλιτός (Capalitos) ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Με 10 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο του Ανδρέα Κονταρίνη.

·         Ο Ιωάννης Κόκκινος ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Με 15 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Σινσινάτι του Οχάιο, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο Κόκκινο.

·         Ο Κωνσταντίνος Κωσταράς ήταν 30 ετών. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο πατριώτης του Ιωάννης Μεντάσης[9].

·         Ο Κωνσταντίνος Λάγιος ήταν 19 ετών. Με 15 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο πατριώτης του Ανδρέας Ευσταθίου.

·         Ο Κωνσταντίνος Πάνου ήταν 29 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 11 $ μαζί του) στο Σαιν Λούις της Μοντάνα, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Γ(κ)λεντζής.

·         Ο Παναγιώτης Πάνου ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Με 11 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο πατριώτης του Π. Σεπεντζής.

·         Ο Αθανάσιος Παπαδημητρίου ήταν 19 ετών. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον πατριώτη του Ιωάννη Μεντάση.

·         Ο Δημήτριος Παπανικολάου ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Με 12 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Ανδρέα Ευσταθίου.

 

Πλοίο Napolitan Prince (Photo: World Ship Society)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Γεώρ. Καραχάλιος, Κων. Κωνσταντέλλος και Δημ. Σκόνδρας. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο πρώτα στη Γαλλία. Στις 30 Μαρτίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης έφυγαν με το πλοίο “Hudson” και στις 15 Απριλίου έφτασαν στην Αμερική. Το διαθέσιμο υλικό του αρχείου μας πληροφορεί ότι :

·         Ο Γεώργιος Καραχάλιος ήταν 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Με 20 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο αδερφός του Κωνστ. Καραχάλιος.

·         Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντέλλος ήταν 23 ετών. Δήλωσε ότι γεννήθηκε στο Κλήμα, αλλά ότι διέμενε στο Λιδωρίκι. Με 15 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Χαράλ. Σταματάκος.

·         Ο Δημήτριος Σκόνδρας ήταν 24 ετών. Δήλωσε ότι γεννήθηκε στο Κλήμα, αλλά διέμενε στη Βοστινίτσα[10] Δωρίδος. Προορισμός του (με 30 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Ηλιόπουλο.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους Αναστ. Πίτσο και Νικ. Φάκα. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο μέχρι την Τεργέστη της τότε Αυστροουγγαρίας[11]. Στις 28 Μαρτίου, αναχώρησαν με το πλοίο “Gerty” και στις 17 Απριλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Αναστάσιος Ι. Πίτσος ήταν 22 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 13 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Ηλιόπουλος.

·         Ο Νικόλαος Φάκας ήταν 26 ετών. Με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο θείο του Θεμιστοκλή Παπανδρέου.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από τριμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Ηλ. Ηλιόπουλο, Κων. Παπαδημητρίου και Ηλ. Τσιγάρα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 11 Απριλίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Giulia” και στις 3 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε ότι :

·         Ο Ηλίας Ηλιόπουλος ήταν 40 ετών και αναλφάβητος. Με 12 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Σινσινάτι του Οχάιο, κοντά στον αδελφό του Γεώργιος Ηλιόπουλο.

·         Ο Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου ήταν 20 ετών. Προορισμός του (με 13 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Σινσινάτι του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Παναγ. Σεπιντζής.

·         Ο Ηλίας Τσιγάρας ήταν 20 ετών. Με 11 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Σινσινάτι του Οχάιο, όπου ήταν ο αδελφός του Γεώργιος Τσιγάρας.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Νικόλαο Ευαγγελόπουλο. Στις 22 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 10 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 25 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 12 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Χριστόπουλος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Αναστάσιο Πράπα. Στις 26 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Napolitan Prince” και στις 18 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 40 ετών και παντρεμένος. Με 15 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Ηλίας Δ. Ηλιόπουλος.

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Κωνσταντίνο Καρβέλα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 13 Μαΐου έφυγε με το πλοίο “Laura” και στις 30 Μαΐου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Με 15 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Σαιν Λούις της Μοντάνα, όπου ήταν ο φίλος του Δ. Βελαώρας.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Αριστείδη Κόκκινο. Στις 13 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 2 Ιουλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 19 ετών και αναλφάβητος. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Σινσινάτι του Οχάιο, κοντά στον αδελφό του Δ. Κόκκινο.

   Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από τρία άτομα, τους : Απ. Αποστολόπουλο, Παν. Κοντοπίση και Ευθ. Λιάπη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 29 Ιουνίου αναχώρησαν με το πλοίο “Laura” και στις 17 Ιουλίου έφτασαν στην Αμερική. Τα στοιχεία του αρχείου αναφέρουν ότι:

·         Ο Απόστολος Αποστολόπουλος ήταν 19 ετών. Με 15 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρ. Δ. Πούλος.

·         Ο Παναγιώτης Κοντοπίσης (Kontompisses) ήταν 25 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 20 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρ. Δ. Πούλος.

·         Ο Ευθύμιος Λιάπης ήταν 20 ετών και παντρεμένος. Με 50 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στην Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Αθ. Σεπεντζής.

   Η πέμπτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Δημήτριο Δασκαλόπουλο. Στις 17 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Laura” και στις 3 Σεπτεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 34 ετών και παντρεμένος. Πίσω στο χωριό Klήμα είχε τον αδελφό του Γεώργιο. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Αθ. Σεπεντζής.

   Η έκτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους Γεώρ. Παπαδημητρίου και Απ. Τριάντη. Στις 30 Αυγούστου από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Alice” και στις 16 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Γεώργιος Παπαδημητρίου ήταν 17 ετών. Στο χωριό είχε τον αδελφό του Δ. Παπαδημητρίου. Πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 11 $ για τα πρώτα του έξοδα, στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Ηλιόπουλος.

·         Ο Απόστολος Τριάντης ήταν 26. Στην πατρίδα πίσω είχε τον αδελφό του Γεώργιο Τριάντη. Με 10 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Μακανδρέου (Macrandrean).

 

Ατμόπλοιο “Moraitis”

   Η έβδομη ομαδική αναχώρηση στο 1907 αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους : Δημ. Βούλγαρη, Αναστ. Ζαγκλαβέρα και Βασ. Πράπα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Moraitis” και στις 24 Σεπτεμβρίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Δημήτριος Βούλγαρης ήταν 22 ετών. Η μητέρα του στο Κλήμα λεγόταν Ελένη. Με 10 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι[12] του Ουισκόνσιν, κοντά στον αδελφό του Κωνσταντίνο Βούλγαρη.

·         Ο Αναστάσιος Ζαγκλαβέρας (Zaglaviras) ήταν 23 ετών. Στο χωριό είχε τη μητέρα του Ελένη. Προορισμός του (με μόλις 8 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Βούλγαρης.

·         Ο Βασίλειος Πράπας ήταν 17 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Μαριγώ. Με 14 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο πατέρας του Αναστάσιος Πράπας.

   Η έκτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Χαράλαμπο  Ασημάκη. Στις 30 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Laura” και στις 18 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 18 ετών. Στο Κλήμα Δωρίδας είχε τον αδελφό του Ιωάννη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 12 $ μαζί του) στο Σαιν Λούις της Μοντάνα, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο.

   Η έβδομη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Αριστείδη Πάνο (Panos). Στις 14 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Alice” και στις 2 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 17 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Αικατερίνη. Με 62 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Σωλτ Λέικ Σίτυ της Γιούτα, κοντά στον αδελφό του Ιωάννη Πάνο (ή Πάνου).

   Η όγδοη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1907 αριθμούσε πέντε άτομα και τη συγκρότησαν οι : Γεώρ. Θεοδοσόπουλος, Κων. Κολοκούσης, Κων. Μπαμπος, Δημ Σκαλτσάς και Ιωάν. Στέγ(κ)ος. Στις 25 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Moraitis” και στις 15 Νοεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υλικό του αρχείου μας αναφέρει επιπλέον ότι :

·         Ο Γεώργιος Θεοδοσόπουλος ήταν 19 ετών. Πίσω στην πατρίδα είχε τον αδελφό του Πέτρο. Τελικός προορισμός του (με 14 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Σινσινάτι του Οχάιο, όπου ήταν ο κουνιάδος του Πέτ. Χαλκιάς.

·         Ο Κωνσταντίνος Ι. Κολοκούσης ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο Κλήμα λεγόταν Ιωάννης. Με 19 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Κάνσας Σίτυ της Μοντάνα, με γνωστό του στην Αμερική το φίλο του Αθ. Σεπεντζή, στη Νέα Υόρκη .

·         Ο Κωνσταντίνος Μπάμπος (Babos) ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 19 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Αθ. Σεπεντζής.

·         Ο Δημήτριος Σκαλτσάς ήταν 18 ετών. Στο χωριό είχε την αδελφή του Τασούλα. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο συμπατριώτη του Θεόδ. Κοροβέση.

·         Ο Ιωάννης Κ. Στέγ(κ)ος (Stegos) ήταν 18 ετών. Ο πατέρας το λεγόταν Κωνσταντίνος. Με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σινσινάτι του Οχάιο, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Κωνστ. Τσιγάρας.

Δ. Μεγάλη μείωση του αριθμού μεταναστών στο 1909

     Στη διάρκεια του έτους έγιναν 6 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (2 ομαδικές αναχωρήσεις και 4 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 9 άνθρωποι από το Κλήμα Δωρίδας. Πιο συγκεκριμένα λοιπόν :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Δημήτριο Κατσιλιέρη. Στα μέσο Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 17 Μαρτίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 37 ετών και παντρεμένος. Στο Κλήμα Δωρίδας ήταν ο κουνιάδος του Ιωάννης Ασημακόπουλος. Ως εργάτης, με 12 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Σαιν Λούις της Μοντάνα, κοντά στον ξάδερφό του Κώστα Βελαώρα.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από δύο άτομα, τους  : Θεμ. Κουτοντούρο και Νικ. Τσιγάρα. Στις 16 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 2 Ιουνίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Θεμιστοκλής Κουτοντούρος (Koutontouros) ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 12 $ μαζί του) στο Σινσινάτι του Οχάιο, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Τσιγάρα.

·         Ο Νικόλαος Ι. Τσιγάρας ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο Κλήμα Δωρίδος λεγόταν Ιωάννης. Με 12 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Σινσινάτι του Οχάιο, όπου ήταν ο αδελφός του Γεώργιος Τσιγάρας.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Γεώργιο Κόκκινο. Από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 3 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 20 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Σπύρος. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, με φίλο του εκεί τον Ιωάννη Μπούρα[13].

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από τριμελή ομάδα, που σχημάτισαν οι Χαρ. Καφκαλέτας, Χρ. Κωσταράς και Θεόδ. Παπανακλής. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 6 Ιουνίου έφυγαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 25 Ιουνίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Από το υλικό του αρχείου μας είναι γνωστά ακόμη ότι :

·         Ο Χαράλαμπος Καφκαλέτας ήταν 23 ετών. Η μητέρα λεγόταν Ευφροσύνη. Με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στο θείο του Ανδρέα Πούλο.

·         Ο Χρήστος Κωσταράς ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Χρήστος. Με 10 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Φίτσμπουργκ (Fitchburg) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο θείος του Δημήτριος Μπέσκος[14].

·         Ο Θεόδωρος Παπανακλής ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Ως εργάτης, με 12 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Φίτσμπουργκ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο θείος του Δημήτριος Μπέσκος.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Παναγιώτη Κοκκινόπουλο. Στις 27 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Argentina” και στις !4 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 18 ετών και αναλφάβητος. Στο χωριό είχε συγγενή του (relative) το Γεώργιο Κοκκινόπουλο. Προορισμός του (με 24 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Παπαδημητρίου.

   Η τέτσρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Κωνσταντίνο Μπαράκο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 5 Οκτωβρίου έφυγε με το πλοίο “Themistocles” και στις 24 Οκτωβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 18 ετών. Στο Κλήμα Δωρίδας είχε τη μητέρα του Ευθυμία. Με 23 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Φίτσμπουργκ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ένας συμπατριώτης[15] του.

Ε. Νέα αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1910

     Στη διάρκεια του έτους έγιναν 7 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (6 ομαδικές αναχωρήσεις και 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 27 άτομα του χωριού. Αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τρία άτομα. Ήταν οι : Κων. Δασκαλόπουλος, Κων. Τσουράκης και Βασ. Φασούλας (ή Τασούλας). Στις 10 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Themistocles” και στις 13 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ακόμη ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Δασκαλόπουλος ήταν 31 ετών και παντρεμένος. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Παναγιού. Με 20 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Σινσινάτι του Οχάιο, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο Δασκαλόπουλο.

·         Ο Βασίλειος Πρασούλας ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Μιλτιάδης Στεφανής[16].

·         Ο Κωνσταντίνος Τσουράκης ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Βασίλειος. Προορισμός του (με 31 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Μιλτιάδης Στεφανής.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Ηλ. Κατσιλιέρης, Δημ. Παπαδογιάννης και Κων. Παπανικολάου. Στις αρχές Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Argentina” και στις 23 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Για τους μετανάστες αυτούς ξέρουμε επίσης ότι:

·         Ο Ηλίας Κατσιλιέρης ήταν 17 ετών. Στο Κλήμα είχε το θείο του Ιωάννη Ασημακόπουλο. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον πατέρα του Τζέιμς Κατσιλιέρη.

·         Ο Δημήτριος Παπαδογιάννης[17] ήταν 23 ετών. Στο χωριό συγγενής του ήταν ο ξάδερφός του Δημ. Παπαδημητρίου. Με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Παπαδή.

·         Ο Κωνσταντίνος Παπανακολάου ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Ως συγγενή του στην πατρίδα ανέφερε τον ξάδερφό του Γεώργιο Μπαράκο στο Ευπάλιο. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο Παπανικολάου.

 

Ατμόπλοιο “Athinai” (1910)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 ήταν μεγάλη αριθμητικά και περιλάμβανε 11 άτομα. Αυτά ήταν : Απ. Βέργος, Παν. Κολοντούρος, Παν. Κοτοπούλης, Χρ. Κωσταράς, Κων. Κωστοπαναγιώτου, Ανδ. Πίτσος, Γεώρ. Στάγιας, Κων. Μπούγαλης, Κων. Φάκος, Σπ. Χαραλαμπόπουλος και Κώσ. Ψευδούρος. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 10 Μαρτίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Athinai” και στις 28 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν επιπλέον ότι :

·         Ο Απόστολος Βέργος ήταν 38 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Άννα. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ανεψιός του Ανδρέας Μήλιος.

·         Ο Παναγιώτης Κολοντούρος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Γεώργιος. Με 23 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι[18] του Ουισκόνσιν, με γνωστούς του στην Αμερική τους φίλους Αφούς Μπούρα[19].

·         Ο Παναγιώτης Κοτοπούλης ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Κωνσταντίνα. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Ηλιόπουλο.

·         Ο Χρήστος Κωσταράς ήταν 16 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Μαρούλα. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ στην τσέπη πήγαινε στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον για να συναντήσει τον πατέρα του Κώστα Κωσταρά.

·         Ο Κωνσταντίνος Κωστοπαναγιώτου ήταν 23 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Μαρία. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο κουνιάδος του Νικόλαος Φάκος.

·         Ο Ανδρέας Πίτσος ήταν 18 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Αικατερίνη. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Αθανάσιο Σιδερη.

·         Ο Γεώργιος Στάγιας ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Ζαφείρω. Με 40 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χάρυ Ψευδούρος.

·         Ο Κωνσταντίνος Μπούγαλης ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Ως εργάτης, έψαχνε για δουλειά (με 24 $ στην τσέπη) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Πάνο Μπούγαλη.

·         Ο Κωνσταντίνος Φάκος (Facos) ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Βασίλειος. Προορισμός του (με 24 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδελφός του Ν. Φάκος.

·         Ο Σπύρος Χαραλαμπόπουλος ήταν 31 ετών. Δήλωσε ότι γεννήθηκε στο Κλήμα Δωρίδος, αλλά διαμένει στη Γρανίτσα. Η μητέρα του λεγόταν Γιαννούλα. Με 23 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου είχε το θείο του Ιωάννη Αποστολόπουλο.

·         Ο Κώστας Ψευδούρος (Psevdouros) ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον αδελφός του Χάρυ Ψευδούρο.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 2 άτομα, τους : Γεώρ. Παπαδημητρίου και Ξεν. Τσούστα. Στις 14 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 28 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επίσης ότι:

·         Ο Γεώργιος Παπαδημητρίου ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Δημήτριος. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου είχε τον ξάδερφό του Γεώργιο Παπαδή.

·         Ο Ξενοφών Τσούστας ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Στο Κλήμα Δωρίδας είχε τον αδερφό του Μιλτιάδη. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Παπαδής.

 

Πλοίο Eugenia (Photo: Maurizio Eliseo Collection)

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Γεώρ. Γεωργαλής, Δημοσ. Κατσικάς και Ιωάν. Παγώνης. Στις 21 Μαρτίου από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Eugenia” και στις 10 Απριλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Γνωρίζουμε ακόμη:

·         Ο Γεώργιος Γεωργαλής ήταν 29 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Αθηνά. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Φίτσμπουργκ (Fitchburg) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο κουνιάδος του Γεώργιος Κουρεμένος[20].

·         Ο Δημοσθένης Κατσικάς ήταν 25 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Με 26 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο κουνιάδος του Κώστας Βαγγέλας.

·         Ο Ιωάννης Παγώνης ήταν 20 ετών. Στο Κλήμα Δωρίδας είχε το θείο του Δημήτριο Διαμαντόπουλο. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στο Φίτσμπουργκ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Κουρεμένος.

   Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους: Κώσ. Ζαγκλαβέρα, Κων. Θέμελη, Δημ. Καπεντούτη και Γεώρ. Πέτσα. Στις 12 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Themistocles” και την 1η Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς ξέρουμε ότι :

·         Ο Κώστας Ζαγκλαβέρας ήταν 34 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Μαρία. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Ηλίας Ηλιόπουλος.

·         Ο Κωνσταντίνος Θέμελης ήταν 23 ετών. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Α. Κουρνιάς[21].

·         Ο Δημήτριος Καπεντούτης[22] ήταν 25 ετών. Πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα είχε την αδελφή του Παναγιωτούλα.  Με 35 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Α. Κουρνιάς.

·         Ο Γεώργιος Πέτσας[23] ήταν 40 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Κλήμα Δωρίδας λεγόταν Χρυσάφω. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Φίτσμπουργκ (Fitchburg) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Μητρόπουλος.

   Η μοναδική μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Αναστάσιο Μπούκα. Στις 5 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Athinai” και στις 22 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών και αναλφάβητος. Στο χωριό είχε τη μητέρα του Χρυσούλα. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ανδ. Πούλος.

 

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

Ζ. Μείωση του αριθμού μεταναστών στο 1911

     Στη διάρκεια του έτους έγιναν 4 ομαδικά μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 11 άτομα του χωριού. Συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από 2 άτομα, τους : Κων. Κατσιγιάννη και Κων. Τσούστα. Στις 27 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Μαρτίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Κατσιγιάννης ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Με 24 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Τσιγάρα.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσούστας ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου είχε τον αδελφό του Τζέιμς Τσούστα.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους : Αλέξ. Γώγο, Κων. Γώγο, Ανδ. Καλιαμβάκο και Αθ. Καπεντσώνη. Από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 4 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Αλέξιος Γώγος ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Παναγιούλα. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Λίβινγκστον (Livingston) της Μοντάνα, όπου ήταν ο αδελφός του Αθανάσιος Γώγος.

·         Ο Κωνσταντίνος Γώγος ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Θεόδωρος. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Λίβινγκστον της Μοντάνα, όπου ήταν ο θείος του Αθανάσιος Γώγος.

·         Ο Ανδρέας Καλιαμβάκος ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αλτάνα. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Πάσκο[24] της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Δημ. Πούλος.

·         Ο Αθανάσιος Καπεντσώνης ήταν 18 ετών. Ως συγγενή του στην πατρίδα δήλωσε την αδελφή του Παναγιού στο Κλήμα Δωρίδας. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Πάσκο (Pasco) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδελφός του Δημ. Καπεντσώνη.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από δύο άτομα, τους : Ανδ. Μπούγαλη και Ιωάν. Χαραλαμπόπουλο. Στις 20 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψαν με το πλοίο “Eugenia” και στις 12 Απριλίου έφτασαν στην Αμερική. Τα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ανδρέας Μπούγαλης ήταν 18 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Μαρία. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο αδελφός του Κωνσταντίνος.

·         Ο Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος ήταν 31 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Γιαννούλα. Ο τελικός προορισμός του (με  23 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο θείος του Ιωάννης Αποστολόπουλος.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Ανδ. Δημόπουλος, Δημ. Κατσικάς και Βασ. Νταλής. Από το λιμάνι της Πάτρας στις 10 Απριλίου έφυγαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 26 Απριλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε ακόμη ότι:

·         Ο Ανδρέας Δημόπουλος ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Γεωργία. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Ι. Ευσταθίου.

·         Ο Δημοσθένης Κατσικάς[25] ήταν 28 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Παπαδής.

·         Ο Βασίλειος Νταλής (ή Ντάλης) ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Στο Κλήμα είχε τη γυναίκα του Β. Νταλή. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ στην τσέπη) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Παπαδής.

Η. Σταθερά μικρή η φυγή μεταναστών και στα έτη 1912 και  1913

     Στη διάρκεια του έτους 1912 έγιναν 7 μεταναστευτικά (2 ομαδικά και 5 από μεμονωμένους) ταξίδια πλοίων προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 10 άτομα του χωριού. Το επόμενο έτος 1913 έγιναν 4 ταξίδια (3 ομαδικά και 1 μεμονωμένα), με συνολικό αριθμό 9 μεταναστών. Πιο αναλυτικά:

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από τρία άτομα, τους : Ανδ. Καραχάλιο, Κώσ. Μίχο και Νικ. Μπούγαλη. Στις 18 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laura” και στις 3 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε επίσης ότι:

·         Ο Ανδρέας Καραχάλιος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Γεώργιος. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο θείος του Κωνσταντίνος Φάκος.

·         Ο Κώστας Μίχος ήταν 20 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ευθυμία. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Βούλγαρης[26].

·         Ο Νικόλαος Μπούγαλης ήταν 23 ετών. Η μητέρα του πίσω στην πατρίδα λεγόταν Μαρία. Με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον αδερφό του Γ. Μπούγαλη.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Περικλή Πίτσο[27]. Την 1η Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Athinai”  και στις 18 Απριλίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο Κλήμα Δωρίδος λεγόταν Χαράλαμπος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γκας (δηλ. Κωνσταντίνος) Φάκος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Αθανάσιο Παπανακλή. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 15 Ιουνίου ανέβηκε στο πλοίο “Themistocles” και στις 3 Ιουλίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Πάσκο (Pasco) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο θείος του Γεώργιος Παπανακλής.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Αθανάσιο Κατσιλιέρη. Στις 24 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Argentina” και στις 10 Ιουλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 38 $ μαζί του) στην πόλη Νασβίλ (Nashville) του Τεννεσί, όπου ήταν ο φίλος του Κρις Κόντος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους : Αθαν. Μπούγαλη και Γεώρ. Μπούγαλη. Από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 31 Αυγούστου έφτασαν στην Αμερική. Τα υπάρχοντα[28] στοιχεία αναφέρουν επίσης ότι :

·         Ο Αθανάσιος Μπούγαλης ήταν 23 ετών.

·         Ο Γεώργιος Μπούγαλης ήταν 19 ετών. Προορισμός του ήταν το Μιλγουώκι.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Απόστολο Κολοντούρο. Στις 26 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Alice” και στις 11 Σεπτεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 18 ετών. Στο χωριό είχε τον ξάδερφό του Θεμιστοκλή. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Πάσκο (Pasco) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο συγγενής του Π. Κολοντούρος.

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

   Η πέμπτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Κώστα Κωνσταντέλλο. Στις 16 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 29 Σεπτεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 28 ετών και παντρεμένος. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Δημήτριος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Θ. Κουτσάφτης[29]. Για τον Κώστα Κωνσταντέλλο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1907-1908 και εργάστηκε πάλι στο Μιλγουώκι.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1913 έγινε από τον Επαμεινώνδα Παπαδημητρίου. Στις 14 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Martha Washington” και την 1η Μαΐου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Τακόμα της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Παπαδής.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1913 αριθμούσε 4 άτομα και περιλάμβανε τους : Κων. Κοκκινόπουλος, Δημ. Κωσταράς, Χριστ. Μουτόπουλος και Σπ. Τριάντης. Στις 5 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Argentina” και στις 23 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επιπλέον ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Κοκκινόπουλος ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Στο Κλήμα είχε τον αδερφό του Γεώργιο. Με 26 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Τακόμα της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Παπαδημητρίου.

·         Ο Δημήτριος Κωσταράς ήταν 17 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Βασίλω. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Τακόμα της πολιτείας Ουάσινγκτον, με γνωστό του στην Αμερική τον ξάδερφό του Τζέιμς Μπάμπο, στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της ίδιας πολιτείας.

·         Ο Χριστόδουλος Μουτόπουλος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Απόστολος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Σποκέιν της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον ξάδερφό του Τζέιμς Μπάμπο.

·         Ο Σπύρος Τριάντης ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 23 $ μαζί του) στην πόλη Σποκέιν της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Τζέιμς Μπάμπος.

Ατμόπλοιο “Argentina”

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1913 έγινε από δύο άτομα, τους : Δημ. Κατσάρα και Βασ. Κωσταρά. Στις 6 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 20 Οκτωβρίου έφτασαν στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Δημήτριος Κατσάρας ήταν 45 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Χαρίκλεια. Με 60 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Ανδ. Πούλος. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Δημήτριος Κατσάρας την περίοδο 1909-11 και εργάστηκε στο Σαιν Λούις της Μοντάνα.

·         Ο Βασίλειος Κωσταράς ήταν 48 ετών και παντρεμένος. Στο κλήμα είχε τον αδερφό του Κωνσταντίνο. Προορισμός του (με 50 $) για δουλειά εργάτη ήταν η μικρή πόλη Τσεχέιλις (Chehalis) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στο γιο του Ιωάννη Κωσταρά.

Πλοίο “Ultonia” (Photo: Hisashi Noma Collection)

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1913 έγινε από διμελή ομάδα με τους : Απ. Βέργο και Ιωάν. Χαρδαλοπούλη. Από την Ελλάδα ταξίδεψαν με πλοίο μέχρι την Τεργέστη. Από εκεί, στις 28 Νοεμβρίου αναχώρησαν με το πλοίο “Ultonia” και στις 24 Δεκεμβρίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει επίσης ότι :

·         Ο Απόστολος Βέργος ήταν 45 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Άννα. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρέας Κονταρίνης. Ο Απόστολος Βέργος είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στην Αμερική την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε στη μικρή πόλη Ουάσινγκτον της Πενσυλβάνια.

·         Ο Ιωάννης Χαρδαλοπούλης ήταν 44 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Γιαννούλα. Με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος Ανδρέας Κονταρίνης. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Ιωάννη Χαρδαλοπούλη στις ΗΠΑ. Πρωτοήρθε την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

Θ. Σημαντική αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1914

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων 1912-13, αρκετοί μετανάστες που ήρθαν για να υπηρετήσουν την πατρίδα έφυγαν πάλι. Παράλληλα έφυγαν και νέοι μετανάστες.

   Έτσι, στη διάρκεια του 1914 έγιναν 5 μεταναστευτικά (4 ομαδικά και 1 από μεμονωμένους) ταξίδια πλοίων προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 28 άτομα του χωριού. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Αριστείδη Πάνο (ή Πάνου). Στις 31 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Ultonia”  και στις 25 Φεβρουαρίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν 23 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Αικατερίνη. Με 50 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε φίλο του το Βασίλειο Μπούρα. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Αριστείδης Πάνος (ή Πάνου) την περίοδο 1907-11 και εργάστηκε σε τόπο της Μασαχουσέτης.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε πέντε άτομα και τη συγκρότησαν οι : Ανδρ. Βαρβάτος, Αναστ. Καφκαλιτός, Θεμ. Κολοντούρος, Ηλ. Παπαδημητρίου και Ιωάν. Παπαδημητρίου. Στις 2 Μαρτίου από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 16 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι:

·         Ο Ανδρέας Βαρβάτος ήταν 31 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευθύμιος. Προορισμός του (με 24 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου είχε το φίλο του Χ. Κριάτσοτο.

·         Ο Αναστάσιος Καφκαλιτός (Cavealitos) ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Σοφία. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Έρι (Erie) της Πενσυλβάνια, κοντά στο θείο του Θωμά Φωτόπουλο.

·         Ο Θεμιστοκλής Κολοντούρος ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Χ Κριάτσοτος. Για τον Θεμιστοκλή Κολοντούρο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1909-11 και εργάστηκε στο Σαιν Μαίρη (Si. Mary’s).

·         Ο Ηλίας Παπαδημητρίου ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Ως εργάτης, έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Τζέιμς Μπάσαλος.

·         Ο Ιωάννης Παπαδημητρίου ήταν 29 ετών. Στο χωριό είχε τον αδερφό του Δημήτριο. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου είχε ένα φίλο[30] του. Είχε κάνει κι άλλο ταξίδι στις ΗΠΑ ο Ιωάννης Παπαδημητρίου, την περίοδο 1906-12 και εργάστηκε πάλι στο Μιλγουώκι.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από δύο άτομα, τους : Αναστ. Μοσχονά και Κων. Ψόφιο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 6 Μαρτίου έφυγαν με το πλοίο “Carpathia” και στις 22 Μαρτίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από τις καταγραφές στοιχείων ξέρουμε ότι :

·         Ο Αναστάσιος Μοσχονάς ήταν 36 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Παναγιώτα. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Πατούρας. Σε προηγούμενο ταξίδι του στην Αμερική ο Αναστάσιος Μοσχονάς ήρθε την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε στη Μινεσότα.

·         Ο Κωνσταντίνος Ψόφιος (Psofios) ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Παράσχω. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Σκάνλον της Μινεσότα, κοντά στον κουνιάδο του Γεώργιο Λάζο.

 

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από πολυμελή ομάδα δέκα ατόμων, που περιλάμβανε τους : Παν. Βελαώρα, Ανδ. Ευαγγελόπουλο, Κώσ. Καπεγκώνη, Κων. Καραχάλιο, Παν. Κοτοπούλη, Νικ. Μπούγαλη, Αθαν. Πάνο, Σπ. Παπανακλή, Ιωάν. Σκόνδρα και Δημ. Στέγ(κ)ο. Στις 17 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laconia (1912)” και στις 2 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Παναγιώτης Βελαώρας ήταν 17 ετών. Η μητέρα του στο Κλήμα Δωρίδας λεγόταν Αικατερίνη. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Μιννεάπολη της Μινεσότα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Μανιώτης[31].

·         Ο Ανδρέας Ευαγγελόπουλος ήταν 18 ετών. Στο χωριό είχε τον αδελφό του Γεώργιο. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Πάσκο (Pasco) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδερφό του Αλέξιο Ευαγγελόπουλο[32].

·         Ο Κώστας Καπεγκώνης (Capengonis) ήταν τότε 17 ετών. Στο Κλήμα Δωρίδος είχε τον αδελφό του Δημήτριο. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη μικρή πόλη Τσεχέιλις (Chehalis) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδελφό του Ευάγγελο.

·         Ο Κωνσταντίνος Καραχάλιος ήταν 35 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Σοφία. Προορισμός του (με 60 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Θεοδώρου. Είχε κάνει και άλλο ταξίδι πριν στην Αμερική ο Κων/νος Καραχάλιος την περίοδο 1906-12. Δεν είναι γνωστός ο τόπος όπου εργάστηκε.

·         Ο Παναγιώτης Κοτοπούλης ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Κωνστάντω. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Κωνστ. Μπούγαλη. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Παναγιώτη Κοτοπούλη στις ΗΠΑ. Πρωτοπήγε την περίοδο 1910-12. Ο τόπος που εργάστηκε δεν μας είναι γνωστός.

·         Ο Νικόλαος Μπούγαλης ήταν 26 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Μαρία. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου είχε τον αδελφό του Κωνστ. Μπούγαλη.

·         Ο Αθανάσιος Πάνος ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του στο Κλήμα Δωρίδας λεγόταν Παναγιώτης. Ως εργάτης (με 25 $ στην τσέπη) έψαχνε για δουλειά στη Μινεάπολη της Μινεσότα, όπου ήταν ο φίλος του Θεμιστοκλής Γκούμας[33].

·         Ο Σπύρος Παπανακλής ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η μικρή πόλη Τσεχέιλις (Chehalis) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδερφό του Θεόδωρο Παπανακλή.

·         Ο Ιωάννης Σκόνδρας (Scoudras) ήταν 28 ετών. Το επάγγελμά του ήταν ζαχαροπλάστης (confectioner). Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για αναζήτηση εργασίας στο Ρότσεστερ της Νέα Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος Παν. Κουτρομπής. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Ιωάννης Σκόνδρας την περίοδο 1904-12 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Δημήτριος Στέγ(κ)ος (Stegos) ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Με 21 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Μιννεάπολη της Μινεσότα, όπου ήταν ο φίλος του Θεμιστοκλής Γκούμας. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του μετανάστη στην Αμερική. Την πρώτη φορά πήγε την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον.

 

Πλοίο Laconia (1912) [Photo: Hisashi Noma Collection]

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε 10 άτομα και συγκροτήθηκε από τους : Γεώρ. Βλάχο, Θεοδ. Δακτυλίδα, Γεώρ. Καλιαμπέτσο, Δημ. Κωσταρά, Κων. Κωσταρά, Ευστ. Μακανδρέου, Αθαν. Παπαδημητρίου, Ιωάν. Παπανικολάου, Σπ. Παπανικολάου και Γεώρ. Τσούση. Στις 30 Μαρτίου από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησαν με το πλοίο “Athinai” και στις 17 Απριλίου έφτασαν στην Αμερική. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Γεώργιος Βλάχος ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ευθυμία. Με 40 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε έναν φίλο[34] του. Είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στην Αμερική ο Γεώργιος Βλάχος την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε στο Μιλγουώκι του Ουσικόνσιν.

·         Ο Θεοδόσιος Δακτυλίδας ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Κωνσταντίνα. Προορισμός για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν η πόλη Τακόμα (Tacoma) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο φίλος Χρήστος Παπαδημητρίου. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του μετανάστη στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1912-13 και εργάστηκε πάλι στην πόλη Τακόμα.

·         Ο Γεώργιος Καλιαμπέτσος ήταν 17 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ελένη. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο θείο του Παναγιώτη Μητρόπουλο.

·         Ο Δημήτριος Κωσταράς ήταν 18 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Βασιλική. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Σηάτλ (Seattle) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο θείος του Βασίλειος Κωσταράς.

·         Ο Κωνσταντίνος Κωσταράς ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μαριγώ. Ως εργάτης, με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Θεμιστοκλής Νίτσος[35]. Ο Κων/νος Κωσταράς είχε ξαναπάει στην Αμερική την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Ευστάθιος Μακανδρέου ήταν 18 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Βασιλική. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Θεμιστοκλής Ζαγκανάς[36].

·         Ο Αθανάσιος Παπαδημητρίου ήταν 27 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σποκέιν της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδελφό του Χαράλαμπο. Για τον Αθανάσιο Παπαδημητρίου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Πρωτοπήγε την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Ιωάννης Παπανικολάου ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Σηάτλ (Seattle) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στο αδελφό του Νικόλαο Παπανικολάου.

·         Ο Σπυρίδων Παπανικολάου ήταν 19 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Πολυξένη. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Σηάτλ της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο αδελφός του Χαράλαμπος Παπανικολάου[37].

·         Ο Γεώργιος Τσούσης ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Τελικός προορισμός του (με 21 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο θείος του Χαράλαμπος Παπαδημητρίου.

Ι. Ελάχιστοι μετανάστες στα έτη 1915, 1916 και 1917

   Στη διάρκεια του 1915 έγιναν μόνο 3 ταξίδια (1 ομαδικό και 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική, με αποτέλεσμα να φύγουν 4 μετανάστες. Στο επόμενο έτος 1916 έγινε μόνο ένα ομαδικό ταξίδι, με 2 μετανάστες, ενώ στο 1917 έγινε μία μόνο μεμονωμένη αναχώρηση. Συγκεκριμένα:

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1915 έγινε από το Θεμιστοκλή Μπούγαλη. Στις 21 Απριλίου από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Athinai” και στις 10 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 39 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Αρχόντω. Με 30 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μπρούκστον (Brookston) της Μινεσότα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Λάζος.

 

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1915 έγινε από δύο άτομα, τους : Κων. Μπαράκο και Μιλτ. Παπακώστα. Στις 28 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 16 Μαΐου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε ακόμη γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Μπαράκος ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αθηνά. Ως εργάτης, με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Παναγιώτης Θεοδωρόπουλος. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Κων/νος Μπαράκος την περίοδο 1907-14 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Μιλτιάδης Παπακώστας ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Σταυρούλα. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Χαράλαμπο Κολώνια[38]. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Μιλτιάδη Παπακώστα στις ΗΠΑ. Είχε πρωτοπάει την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1915 έγινε από τον Ανδρέα Κόκκινο. Στις 10 Ιουλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Patris” και στις 26 Ιουλίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Με 25 4 για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ανδρέας Ανδριτσόπουλος[39]. Είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στην Αμερική ο Ανδρέας Κόκκινος την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε στη Μιννεάπολη της Μινεσότα.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1916 έγινε από διμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Νικ. Βελαώρα και Ιωάν. Γώγο. Στις 9 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και την 1η Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το υλικό του αρχείου γνωρίζουμε ακόμη ότι :

·         Ο Νικόλαος Βελαώρας ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Κλαρκστάουν (Clarkstown) της Μοντάνα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνστ. Γώγος.

·         Ο Ιωάννης Γώγος (Gogos) ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του πίσω στην πατρίδα λεγόταν Θεόδωρος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Κλάρκστάουν της Μοντάνα, κοντά στον αδερφό του Κωνστ. Γώγο.

   Η μεμονωμένη άφιξη στο 1917 έγινε από τον Ανδρέα Ευαγγελόπουλο. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης αναχώρησε με το πλοίο “Italia” και στις 13 Ιανουαρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 19 ετών. Πίσω στο χωριό είχε τον αδερφό του Γεώργιο. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Μιννεάπολη της Μινεσότα, όπου είχε ένα φίλο[40] του.

Κ. Τελευταίες αναχωρήσεις μεταναστών στο 1920

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 3 ταξίδια (2 ομαδικά και άλλο 1 από μεμονωμένο) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 5 άνθρωποι του χωριού. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1920 έγινε από διμελή ομάδα, με τους Κων. Κατσικά και Κώσ. Λάγιο. Στις 29 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Belvedere” και στις 27 Απριλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Τα διαθέσιμα στοιχεία μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Κατσικάς ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Κωνσταντινιά. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν οι φίλοι του Αλεξίου & Δημητρίου.

·         Ο Κώστας Λάγιος ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Με 50 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Ουόρεν (Warren) του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Σμπαρούνης[41]. Για τον Κώστα Λάγιο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκανε στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε στο Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον.

Πλοίο Belvedere  (Photo: Peabody Essex Museum)

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Αθανάσιο Μπούγαλη. Στις 23 Ιουνίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Patris” και στις 14 Ιουλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 31 ετών και παντρεμένος. Πίσω στο χωριό είχε συγγενή του το Γεώργιο Ηλιόπουλο. Με 30 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στην Τζέρσεϋ Σιτυ, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Καλαντζής. Είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ ο Αθανάσιος Μπούγαλης την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1920 έγινε από δύο άτομα, τους Νικ. Θέμελη και Επαμ. Μπούρμπουλα. Στις 21 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Heffron” και στις 16 Δεκεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει επίσης ότι :

·         Ο Νικόλαος Θέμελης ήταν 33 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Παρασκευή. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν το Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Παναγιώτης Γκαβέρας[42]. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Νικολάου Θέμελη στην Αμερική. Είχε ξαναπάει την περίοδο 1906-19 και εργάστηκε στο Έρι (Erie) της Πενσυλβάνια.

·         Ο Επαμεινώνδας Μπούρμπουλας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Κλήμα Δωρίδος λεγόταν Βασιλική. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Μπρίτζπορτ (Bridgeport) του Κονέκτικατ, όπου ήταν ο γαμπρός του Ζαχαρίας Μπρούμας.

Ατμόπλοιο “King Alexander”

Λ. Μεταναστευτικός επίλογος στα έτη 1921 και 1928

   Γράφτηκε από δύο μεμονωμένα ταξίδια προς την Αμερική. Αναλυτικά :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1921 έγινε από τον Αναστάσιο Πίτσιο. Στις 15 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο : King Alexander: και στις 2 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Με 40 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Σκόνδρας.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1928 έγινε από το Δημήτριο Σκαλτσά. Στις 25 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Presidente Wilson” και στις 7 Νοεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ζωίτσα. Με 29 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Κασαβέτης. Ο Δημήτριος Σκαλτσάς είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στην Αμερική, την περίοδο 1920-27 και εργάστηκε στη Μιννεάπολη της Μινεσότα.

---

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Γενικές απογραφές πληθυσμού (1889, 1896, 1920).

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκ amfictyon.blogspot.gt

iv.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από την περιοχή Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1897-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάρτιο 2016. Αναρτήθηκε στο : amfictyon.blogspot.gr από τις 20-3-2016 (Α’ & Β’ μέρη).

v.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από την Άμφισσα Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1894-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Φεβρουάριο 2017. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 25 Φεβ. 2017.

vi.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από την Κουκουβίστα (Καλοσκοπή) Παρνασσίδας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάιο 2017. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 31 Μαΐου 2017.

vii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από το Ευπάλιο Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από τον Αύγουστο 2017. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 31 Οκτωβρίου 2017.

viii.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη Σκαλούλα Φωκίδος, μετανάστες στην Αμερική (1906-1920)”. Ανέκδοτη εργασία από το Σεπτέμβριο 2016.

ix.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τους  Πενταγιούς Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1929)”. Ανέκδοτη εργασία από το Νοέμβριο 2017. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr την 1η Φεβρουαρίου 2018.

x.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη  Στρώμη Παρνασσίδας, μετανάστες στην Αμερική (1902-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Δεκέμβριο 2017. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 21 Φεβ. 2018.

xi.    περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

xii.   εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

3.    Βιβλία, Άρθρα, Ιστοσελίδες

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.    Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρ.  διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.   Ιστοσελίδα  web3.eetaa.gr

v.    Ιστοσελίδα  http://www.pentagiou.gr/

vi.   Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Τα ονόματα των μικρών αυτών οικισμών προήλθαν από τους πρώτους οικιστές στις αρχές του 20ού αι.

[2] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[3] Στο σύνολο των 96 μεταναστών του Ευπαλίου βρέθηκαν 18 αναλφάβητοι (ποσοστό 11 %).

[4] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[5] Από τη Μανάγουλη Ευπαλίου.

[6] Από τους Πενταγιούς. Έφτασε στις 14 Σεπτεμβρίου 1906 στην Αμερική, σε ηλικία 19 ετών. Προορισμός του για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη.

[7] Από τη Μανάγουλη Ευπαλίου. Στην Αμερική πήγε το Νοέμβριο 1906, σε ηλικία 24 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[8] Πήγε τον Ιούνιο 1904 στην Αμερική, σε ηλικία 17 ετών. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη, όπου είχε τον αδερφό του Ιωάννη.

[9] Το επώνυμο Μεντάσης ή μάλλον Μεϊντάσης το συναντούμε στο γειτονικό χωριό Κάμπος.

[10] Πρόκειται για το ορεινό χωριό Δάφνος Φωκίδας. Μέχρι το 1927 ονομαζόταν Βοστινίτσα.

[11] Στις 30 Οκτωβρίου 1918 ενώθηκε με την Ιταλία, όπου και ανήκει.

[12] Υπάρχει αλλαγή τόπου προορισμού δυσανάγνωστη.

[13] Οι Αφοί Μπούρα είχαν το πρακτορείο για εισιτήρια πλοίων στην Battery Place No 5, κοντά στο λιμάνι της Νέας Υόρκης.

[14] Το επώνυμο Μπέσκος το συναντούμε σε μετανάστες από το χωριό Μάκριση Δωρίδος (τώρα λέγεται Μακρινή).

[15] Είναι κακογραμμένο δυστυχώς το επώνυμο, στο χειρόγραφο. Αν το αποδίδω σωστά είναι Giorgio Busorakis.

[16] Από το Ευπάλιο. Πήγε το 1907 στην Αμερική σε ηλικία 22 ετών. Προορισμός του ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

[17] Τον έχουν καταγράψει ως έγγαμο (married), αλλά ίσως είναι λάθος.

[18] Ο αρχικός τόπος προορισμού ήταν η Νέα Υόρκη. Υπάρχει αλλαγή, αλλά δεν είναι βέβαιη (είναι δυσανάγνωστα).

[19] Οι Αφοί Μπούρα είχαν το Πρακτορείο για εισιτήρια πλοίων, στην Battery Place No 5, κοντά στο λιμάνι της Νέας Υόρκης.

[20] Από τα Στύλια Λιδωρικίου. Πήγε εργάτης στην Αμερική το 1909, σε ηλικία 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δημητρούλα. Προορισμός του ήταν το Φίτσμπουργκ της Μασαχουσέτης.

[21] Το επώνυμο αυτό εμφανίστηκε στ μετανάστες από τη Βιτρινίτσα (Τολοφών).

[22] Δεν είμαι σίγουρος ότι αποδόθηκε σωστά το όνομα, επειδή ήταν κακογραμμένο στο χειρόγραφο.

[23] Έφερε σφραγίδα που έγραφε DEPORTED, δηλ. “απελαθείς”.

[24] Ως αρχικός τόπος προορισμού ήταν η Νέα Υόρκη, αλλά μετά άλλαξε (δυστυχώς είναι δυσανάγνωστος). Πιθανά είναι Pasco.

[25] Είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στην Αμερική, το έτος 1910 (πριν 1 χρόνο ακριβώς), που όμως δεν δήλωσε.

[26] Από το Λιδωρίκι. Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 20 ετών. Εργάστηκε στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

[27] Έφερε σφραγίδα που έγραφε DEPORTED, δηλ. “απελαθείς”.

[28] Τα γράμματα στο χειρόγραφο δυστυχώς δεν διαβάζονται (είναι αχνά).

[29] Από τα Στύλια Λιδωρικίου.

[30] Το επώνυμο είναι κακογραμμένο δυστυχώς. Το όνομά του ήταν Bill Laca….

[31] Από το Παλαιοξάριον. Ο Γεώργιος Δημ. Μανιώτης πήγε το 1907 στην Αμερική σε ηλικία 17 ετών, με προορισμό το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

[32] Από Ευπάλιο Δωρίδος. Πρωτοπήγε το 1909 και γύρισε το 1937! Ξαναπήγε το 1937, σε ηλικία 46 ετών. Ήταν εστιάτορας. Προορισμός του (το 1937) ήταν το Garry της πολιτείας Ιντιάνα.

[33] Από το χωριό Κάμπος. Το πρώτο ταξίδι του έγινε την περίοδο 1908-1910 στη Μοντάνα. Ξαναπήγε το 1913, σε ηλικία 44 ετών, με προορισμό το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

[34] Δυσανάγνωστο όνομα.

[35] Πιθανή πατρίδα του η Στρώμη. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε τον Πειραιά. Πήγε στην Αμερική το 1904, σε ηλικία 22 ετών. Αρχικός προορισμός του ήταν το Σικάγο.

[36] Από το Μοναστηράκι Δωρίδος. Πήγε στην Αμερική το 1911, σε ηλικία 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Θεόδωρος. Προορισμός του ήταν το Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης.

[37] Πήγε το 1911 στην Αμερική, σε ηλικία 18 ετών. Ως τόπο γέννησης και κατοικίας δήλωσε το Ευπάλιο, όπου ήταν η μητέρα του Πολυξένη. Προορισμός του για δουλειά ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

[38] Από την Αμόρανη. Ο Χαράλαμπος Αντ. Κολώνιας πήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία 19 ετών.  Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη (εργάτης). Εργάστηκε μέχρι το 1924, που επέστρεψε στην Ελλάδα. Το 1925 σε ηλικία 37 ετών έκανε δεύτερο ταξίδι. Με 1.000 $ μαζί του, πήγε στη Νέα Υόρκη.

[39] Από το Παλαιοξάριον.

[40] Από το κακογραμμένο και δυσανάγνωστο αρχικό έγγραφο (Ship Manifest) μόνο το όνομα Anastasios διαβάζεται , όχι όμως το επώνυμο.

[41] Από το Ευπάλιο. Υπήρχαν δύο άτομα-μετανάστες με το ονοματεπώνυμο αυτό : Ο Νικόλαος Δημ. Σμπαρούνης και ο Νικόλαος Χαρ. Σμπαρούνης. Περισσότερα στην εργασία “Από το Ευπάλιο Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1921)”, στο www.amfictyon.blogspot.gr

[42] Από το χωριό Στύλια Λιδωρικίου.