Πρόλογος
Το προσωπικό ερώτημα ήταν από παλιά : “πώς έγινε και η πηγή της
ελονοσίας, από τα στάσιμα νερά στο δέλτα του Σπερχειού, που εδώ και αιώνες
έφερναν τα κουνούπια και το θάνατο, να γίνει πηγή πλούτου με τους ορυζώνες της
Ανθήλης;” Οι συζητήσεις που έκανα με τον πρώην γραμματέα της τέως Κοινότητας
Ανθήλης κ. Θεόδ. Μπονιάκο και η προτομή στην πλατεία της Ανθήλης ενός - αρχικά
αγνώστου σε μένα - ανθρώπου με το όνομα Walter
Packard, ήταν το κίνητρο αυτής της
προσπάθειας. Στο Διαδίκτυο ή στην υπάρχουσα βιβλιογραφία ελάχιστα πράγματα
προσφέρονταν για διαφώτιση στο θέμα. Η βοήθεια του καλού φίλου κ. Γιώργου
Παλαμιώτη, εκδότη και δημοσιογράφου, με ενδιαφέρουσες βιβλιογραφικές αναφορές
ήταν πολύ σημαντική. Τον ευχαριστώ.
Η εργασία αυτή εστιάζεται στην παραγωγή ρυζιού, το πλέον επιτυχές
πείραμα της Ανθήλης, που έγινε από τον αμερικανό μηχανικό-ειδικό στις
αρδεύσεις, τον Ουώλτερ Πάκαρντ, στα πλαίσια του Σχεδίου Μάρσαλ. Θα δοθεί με όσο
γίνεται συνοπτικό, αλλά εμπεριστατωμένο τρόπο.
1. Εισαγωγή
Με τη λήξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου, εμφανίστηκαν οι προτάσεις για τη
μορφή και δομή του κόσμου (των κρατών), ώστε στο μέλλον να μην γίνουν τα λάθη
του παρελθόντος και να αποφευχθεί η πιθανότητα άλλου πιο καταστροφικού πολέμου.
Οι βασικές αντιλήψεις ήταν δύο, (α) η τιμωρητική και (β) η επανορθωτική.
Συγκεκριμένα :
·
Το Σχέδιο Μοργκεντάου, που είχε υποστηρίξει το
υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ και προέβλεπε την επιβολή τιµωρητικών επανορθώσεων
στη Γερμανία, όπως το 1919. Περιείχε τη νεωτεριστική πρόταση για μετατροπή της
γερμανικής οικονομίας σε αγροτική-βουκολική!
·
Το Σχέδιο Μονέ, που προτιμούσε η Γαλλία, με το οποίο
θα έθετε το μεγαλύτερο μέρος της γερμανικής βιομηχανίας υπό γαλλικό έλεγχο.
·
Εναλλακτική
πρόταση σ’ αυτές ήταν η πρόταση (στρατηγικού χαρακτήρα) του στρατηγού Μάρσαλ,
με υποστηρικτές τους Ντιν Άτσεσον και Τζορτζ Κέναν, για μια πολιτική
συγκράτησης στα επεκτατικά σχέδια της τότε Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ).
« …Το κύριο χαρακτηριστικό της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στη
Σοβιετική Ένωση θα πρέπει να είναι μία υπομονετική αλλά σταθερή και άγρυπνη
ανάσχεση (containment) των επεκτατικών τάσεών της».
George Kennan, Αμερικανός διπλωμάτης
Το σχέδιο Μάρσαλ ανακοινώθηκε σε ομιλία[1] του
στρατηγού George Marshall και υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, στις
5 Ιουνίου 1947, στο Χάρβαρντ.
2. Η κατάσταση στην Ελλάδα και το Σχέδιο Μάρσαλ
Η περίοδος της γερμανικής κατοχής (Απρίλιος 1941 – Οκτώβριος 1944) άφησε
την Ελλάδα με 400.000 ανθρώπους λιγότερους[2], με
οικονομική κατάρρευση και όλες τις υποδομές τελείως κατεστραμμένες. Ο Εμφύλιος
που ακολούθησε, όχι μόνο δεν επέτρεπε την ανοικοδόμηση της ώρας, αλλά παρέτεινε και αποτελείωνε το
κακό, με νέες μάχες και νεκρούς, και με υποχρεωτική μετακίνηση του αγροτικού
πληθυσμού στις πόλεις. Η στρατιωτική λήξη ήρθε το τέλος Αυγούστου 1949, αν και
οι εκτοπίσεις και φυλακίσεις συνέχισαν και τα επόμενα χρόνια.
Οι ξένες παρεμβάσεις από τους Άγγλους κυρίως και μετά τους αμερικανούς
έφεραν - με το χειρότερο τρόπο - το τέλος της εμφύλιας διαμάχης. Η Ελλάδα, όπως
και οι άλλες δυτικές χώρες, που ήταν πεδία μαχών είχαν ανάγκη μεγάλης
οικονομικής βοήθειας για να αποκατασταθούν οι καταστροφές.
Οι ανάγκες της χώρας το 1948, χωρίς
τραπεζικά αποθέματα, ήταν μεγάλες σε τρόφιμα, καύσιμα και άλλα απαραίτητα. Η Ελλάδα ήταν μια χώρα προσηλωμένη στον κρατισμό. Οι Έλληνες
πολιτικοί τότε εθελοτυφλούσαν και απέφευγαν τη λήψη των αναγκαίων αποφάσεων,
σε μια χώρα με αρκετή διαφθορά και εκμετάλλευση
των απλών ανθρώπων. Η συμφωνία των αμερικανών με την κυβέρνηση Κων. Τσαλδάρη
ήταν πολύ αυστηρή και επέβαλε σκληρά μέτρα. Πολλές πτυχές της συμφωνίας αυτής
αποτελούσαν σαφή παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας, ακόμα και επέμβαση[3] στην
εθνική κυριαρχία της χώρας.
Η οικονομική βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ
διαιρέθηκε ανάμεσα στις συμμετέχουσες χώρες[4],
βασισμένη στο «κατά κεφαλήν» εισόδημα. Από τα 130 δις
$ του σχεδίου Μάρσαλ στην Ευρώπη, τα 20 δις $ αφορούσαν την Ελλάδα (άλλα 10 δις
$ επιπλέον[5] ήταν η
στρατιωτική βοήθεια).
Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1948
και είχε διάρκεια 4 χρόνων (ακολούθησε παράταση). Έπρεπε να αποκατασταθούν οι
τηλεπικοινωνίες, να δημιουργηθεί ενιαίο συστήματος παραγωγής και παροχής
ηλεκτρικής ενέργειας προερχόμενο από ελληνικές πηγές, να ξαναγίνει το δίκτυο
μεταφορών μέσω σιδηροδρόμων, οδικών αρτηριών, οι γέφυρες, τα λιμάνια, κλπ.
Ιδιαίτερα σημαντικό μέρος του σχεδίου Μάρσαλ
αφορούσε τη γεωργία, με σκοπό της ανάπτυξη[6] της ελλειμματικής
παραγωγής. Πολύ επιτυχής ήταν η προσπάθεια που έγινε στον τομέα της υγείας. Η
ελονοσία εξαλείφθηκε και μειώθηκαν δραστικά τα περιστατικά φυματίωσης,
πνευμονίας και τύφου.
Όλοι οι τομείς της ελληνικής οικονομίας
επηρεάστηκαν από το Σχέδιο Μάρσαλ. Ακόμη και ο φορολογικός κώδικας έπρεπε να
γίνει λιγότερο άδικος.
Πρακτικά η διανομή των κεφαλαίων του Σχεδίου
γινόταν με τη συνεργασία ενός Αμερικανού και ενός Έλληνα ειδικού σε κάθε τομέα,
π.χ. στη γεωργία, στην ύδρευση, στην ηλεκτρική ενέργεια, κλπ. Ο Αμερικανός
ενέκρινε τη χρηματοδότηση της υλοποίησης κάποιου έργου, σε συμφωνία με τον
Έλληνα, αν και κάποια υπουργεία κωλυσιεργούσαν για γραφειοκρατικούς λόγους.
Τότε η παρέμβαση αυτών έφερνε το θετικό αποτέλεσμα.
3. Ο Ουώλτερ Πάκαρντ (Walter Packard)
Γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 1884 στο Oak Park του Ιλινόις, που τότε ήταν ένα αγροτικό χωριό
με χωματόδρομους. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος.
Μετά το γυμνάσιο, το 1903 πήγε στο Κολλέγιο Ames.
Αποφοίτησε το 1907. Αρχικά εργάστηκε στο αγρόκτημα του Κολλεγίου. Συμμετείχε
σε ένα ερευνητικό πλήρωμα στο Αϊντάχο, το Καλοκαίρι του 1906. Αποφάσισε να γίνει γεωπόνος. Αποδέχτηκε
δουλειά ως γραμματέας μερικής απασχόλησης στο κολέγιο Y.M.C.A., στο
Πανεπιστήμιο του Stanford, την περίοδο 1907-1908.
Την περίοδο 1908-1909 έκανε στο
Μπέρκλεϊ μεταπτυχιακή εργασία με θέμα το έδαφος και την άρδευση. Πρώτη δουλειά
του μετά το κολέγιο ήταν στο γραφείο της Έρευνας άρδευσης του Υπουργείου
Γεωργίας των ΗΠΑ, το 1909-10.
Στις 20 Δεκ. 1909 παντρεύτηκε στην Αϊόβα την Emma Lou Leonard (πρώην
συμμαθήτριά του στο Ames). Μετά εγκαταστάθηκαν στο Grand Canyon
του Λος Άντζελες, όπου ο Πάκαρντ υπηρέτησε επτά χρόνια, ως εκπρόσωπος του
Κολλεγίου Γεωργίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας. Από το γάμο τους απέκτησαν 2 κόρες.
 |
| Ουώλτερ Πάκαρντ (1948) |
Μετά τον Α’ Π.Π. το 1918-19 πήγε στη Γαλλία με ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης (με διαλέξεις) στο στρατό. Στη συνέχεια επεξεργάστηκε σχέδια για την
Αρμενία. Την περίοδο 1919-1920 πήγε στη
Βοστώνη για οικονομικές σπουδές, στο MIT και Χάρβαρντ.
Έγινε Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Αγροτικών Θεσμών.
Προσέφερε τις υπηρεσίες του στην Ινδία (Νέο Δελχί και Durham) την περίοδο 1920-24 για υποστήριξη στο Πρόγραμμα
Διακανονισμού γαιών. Τη διετία 1924-26
παρέμεινε στο Λος Άντζελες και στην τριετία 1926 -29 πήγε στο Μεξικό, για
έρευνες εδάφους, προγράμματα και άλλα έργα. Μέχρι τον Β’ Π. Π. εργάστηκε στις
ΗΠΑ. Το 1945-47 πήγε στο Πουέρτο Ρίκο
και το 1948 στη Βενεζουέλα. Από το 1948 ήρθε στην Ελλάδα ως ειδικός άρδευσης με
την Αμερικανική Αποστολή (AMAG), στα πλαίσια
του σχεδίου Μάρσαλ. Αποχώρησε το 1954 προσφέροντας πολύ σημαντικό έργο στη
χώρα.
Λόγω της μακράς και φημισμένης καριέρας του στην Καλιφόρνια, τις
Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ελλάδα και στη Λατινική Αμερική ως πρωτοπόρος στο
συνδυασμό της γης, των ανθρώπων και των διαθέσιμων φυσικών πόρων σε μια
παραγωγική μονάδα, ο Walter Packard κλήθηκε το 1962 και συμμετείχε στο
πρόγραμμα συνεντεύξεων του Περιφερειακού Γραφείου Προφορικής Ιστορίας στη
Βιβλιοθήκη Bancroft, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Μπέρκλεϋ. Όλη η προσωπική και επαγγελματική του
διαδρομή έχει καταγραφεί.
Τον Οκτώβριο του 1966 ο Ουώλτερ Πάκαρντ πέθανε, σε ηλικία 82 ετών.
4. Το Πρόγραμμα καλλιέργειας ρυζιού
Όταν ήρθε ο Πάκαρντ στην Ανθήλη συνάντησε τον Πρόεδρο της Κοινότητας και
ζήτησε να ενημερώσει τους κατοίκους. Όμως οι Έλληνες δεν είχαν την τάση να
παίρνουν τους χωρικούς σε οποιαδήποτε συζήτηση.
Ο πρόεδρος είπε "Θα καλέσω το υπόλοιπο συμβούλιο του χωριού". Αντέτεινε ο Πάκαρντ λέγοντας "Δεν το
θέλω αυτό. Θέλω να μιλήσω σε όλους”.
Έτσι στο μεγαλύτερο μαγαζί (π.χ. στην ταβέρνα) που είχε το χωριό κάλεσε
όλους τους άντρες (ήρθαν και λίγες γυναίκες και στάθηκαν ακούγοντας απ’ έξω). Τους
ενημέρωσε ποιοι είναι, τι μπορούν να κάνουν και εξέλεξαν μια επιτροπή αγροτών
για να συνεργάζονται. Ο τρόπος αυτός άρεσε στον κόσμο και ο Πάκαρντ τον
εφάρμοσε όπου πήγε.
Οι χωρικοί έκαναν μια διάκριση μεταξύ των τεχνικών που ήταν μαζί με τον
Πάκαρντ και των Ελλήνων πολιτικών στην Αθήνα. Ο σκεπτικισμός τους ήταν εμφανής
και είχαν το φόβο μήπως οι πολιτικοί θελήσουν να απομακρύνουν τη γη τους από
αυτούς.
Η εμπειρία του Πάκαρντ στο Σακραμέντο της Καλιφόρνια, αλλά και στο Νέο
Δελχί της Ινδίας ήταν η προϋπόθεση της επιτυχίας. Ήξερε ότι χιλιάδες στρέμματα
βαθιών και δυνητικά παραγωγικών εδαφών βρίσκονταν στα Δέλτα πολλών σημαντικών
ποταμών στην Ελλάδα, τα οποία πίστευε ότι μπορούσαν να ανακτηθούν με συνδυασμό
άρδευσης και βαθιάς αποστράγγισης.
Έτσι, το καλοκαίρι του 1948 επισκέφτηκε ένα μικρό έργο στη Θράκη, όπου
πιλοτικά εφαρμόστηκε ένα μικρό πρόγραμμα[7]
αποκατάστασης, για να ανακτηθεί ο αλκαλικός χώρος με σκοπό την καλλιέργεια
ρυζιού[8]. Το
χειμώνα και την άνοιξη του 1949 ο Πάκαρντ εργάστηκε στην περιοχή της
Θεσσαλονίκης και σε τρία άλλα μέρη της Ελλάδας, για την δημιουργία οικοπέδων
ρυζιού έκτασης 100 στρεμμάτων σε αλκαλικές εκτάσεις.
Σε κάποιες περιπτώσεις έγιναν κανάλια ή τοποθετήθηκαν μεγάλοι σωλήνες
που έδιωξαν το νερό από το οριζόντιο οικόπεδο. Το δεύτερο βήμα ήταν να
ανασκαφούν βαθιά συστήματα αποστράγγισης (μέχρι και 8 ft
ή 2,40μ.). Στη συνέχεια έγιναν συστήματα άρδευσης για διανομής του νερού στη
γη. Διαμορφώθηκαν ορθογώνια οικόπεδα, που ισοπεδώθηκαν και έγιναν τα αναγκαία
σύνορα. Μετά από πλημμύρες για περίπου δύο εβδομάδες, η γη ήταν έτοιμη για
φύτευση.
Ο Πάκαρντ ήξερε ότι το νερό πλημμύρας
μεταφέρει τα άλατα από τα επιφανειακά εδάφη, επιτρέποντας έτσι στο ρηχό
ριζωμένο ρύζι να αναπτυχθεί σε αγρωστώδη εδάφη, χωρίς αλάτι. Δεδομένου ότι το
μεγαλύτερο μέρος της γης ήταν κοντά στο επίπεδο της θάλασσας, οι αντλίες έπρεπε
να τοποθετηθούν στις εξόδους των αποχετευτικών αγωγών για να επιτρέπουν τη
λειτουργία τους.
Η γη σε κάθε περίπτωση ανήκε σε ένα παρακείμενο χωριό. Τα περισσότερα
από αυτά τα εδάφη ήταν τόσο εμποτισμένα με αλκάλια (αλάτι) που δεν θα μεγάλωνε
τίποτα. Ορισμένα τμήματα παράγουν κάποια ανθεκτικά στα αλκάλια ζιζάνια κατά την
περίοδο των βροχών, αλλά γενικά ήταν άγονα.
Η ομάδα ειδικών με επικεφαλής τον Πάκαρντ καλούσαν όλους τους χωρικούς
σε μια αίθουσα (π.χ. στην ταβέρνα) στο χωριό, όπου παρουσίαζαν και συζητούσαν
τα σχέδια. Στην αρχή, κανένας από τους αγρότες δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να
καλλιεργηθεί ρύζι, αλλά ήταν πρόθυμοι να προχωρήσουν, αν πληρώνονταν οι λογαριασμοί.
Παράλληλα όμως το έργο δημιούργησε πολλές θέσεις εργασίας για τους χωρικούς.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως η Ομάδα δεχόταν να καταβάλει στο χωριό ως
ενοίκιο, το δέκα τοις εκατό της καλλιέργειας, ώστε να ξεπεραστεί ο σκεπτικισμός
τους. Καθώς το οικόπεδο άρχισε να γίνεται πράσινο με το αναπτυσσόμενο ρύζι, οι
χωρικοί περπατούσαν γύρω από τα χωράφια, εικάζοντας για το πότε το ρύζι θα
άρχιζε να μαραίνεται και τελικά να ξεραθεί! Κι όμως …
Τελικά, σε τρία από αυτά τα πρώτα οικόπεδα τα αποτελέσματα ήταν πολύ
επιτυχημένα. Το μίσθωμα (το 10%) καταβλήθηκε σε ρύζι, που
μοιράστηκε[9] σε ίσα
μέρη στους χωρικούς. Το τέταρτο οικόπεδο απέτυχε, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας
σε ανθρακικό νάτριο, που νέκρωσε τα φυτά και έκανε το έδαφος σχετικά
αδιαπέραστο από τη διείσδυση στο νερό.
Η προσπάθεια για αποκατάσταση της αλκαλικής γης, απέβλεπε όχι σε
προσωρινή, αλλά σε μόνιμη καλλιέργεια του ρυζιού. Ένας από τους Έλληνες
χημικούς εκτίμησε ότι - με αυτή τη διαδικασία - στο πρώτο έτος ξεπλύθηκαν εξήντα
τόνοι αλάτι ανά στρέμμα!
Στα τρία από τα οικόπεδα πέτυχαν μια καλή καλλιέργεια. Οι άνθρωποι στην Ανθήλη,
όπου βρισκόταν το ένα από τα τρία οικόπεδα, ήταν τόσο ευχαριστημένοι που - μετά
- έκαναν αρκετά φεστιβάλ (γιορτές) συγκομιδής ρυζιού. Την προσπάθεια παρακολούθησαν
ο Αρχηγός της Αποστολής, αρκετοί από το προσωπικό της και κάποιοι Έλληνες εκπρόσωποι
αρχών και φορέων.
Όταν είδαν τα ψηλά φυτά ρυζιού και μετά έγινε η συγκομιδή του, ήταν όλοι
ενθουσιασμένοι και ο Ουώλτερ Πάκαρντ ήταν πολύ χαρούμενος, επειδή είχε αναλάβει
μεγάλη ευθύνη για τη χρηματοδότηση της επιχείρησης. Οι άνθρωποι του χωριού παρέθεσαν
ένα θαυμάσιο δείπνο, που συμπεριλάμβανε ρύζι, το οποίο μαγειρεύτηκε με
διαφορετικούς τρόπους. Στην πλατεία έγινε χορός. Μια από τις μεγαλύτερες
γυναίκες χόρευε χαρούμενα με ένα γεμάτο ποτήρι με κρασί στο κεφάλι της. Επίσης έγιναν
και πολλές ομιλίες.
 |
|
Ο Ουώλτερ Πάκαρντ
(1961)
|
Υπήρξαν βέβαια και λίγες αντιδράσεις σε ανάλογο πρόγραμμα επέκτασης της ορυζοκαλλιέργειας
στον Κάτω Αχελώο, από μερικούς πλούσιους κτηνοτρόφους προβάτων, που
χρησιμοποιούσαν την κοινοτική περιουσία για ελεύθερη βοσκή. Σε μία περίπτωση
κάποιος πήγε και έκλεισε με φράγμα, ένα τμήμα της κύριας τάφρου αποστράγγισης! Πάντως
η μέγιστη πλειοψηφία των χωρικών αποδέχθηκε απόλυτα την καλλιέργεια. Αντίστοιχα
προγράμματα έγιναν στη Θεσσαλονίκη, στην Άρτα, στο Αγρίνιο, κ.α.
Η προσπάθεια του Πάκαρντ, να δουν οι Έλληνες το πλεονέκτημα που έχει η
συνεργασία μεταξύ τους, με τις ανοιχτές συζητήσεις που έκανε απέφερε καρπούς.
Κατά το παρελθόν, οι Έλληνες ενεργούσαν μόνο ατομικά προς το δικό τους συμφέρον
και είχαν ελάχιστες ευκαιρίες συνεργασίας. Ο Πάκαρντ τάχθηκε πολύ υπέρ της
οργάνωσης των αρδευτικών συνοικιών, την ευθύνη των οποίων έθεταν στα χέρια των
χωρικών. Το 1964 υπήρχαν πάνω από 200 αρδευτικές συνοικίες στην Ελλάδα!
Η όλη οργάνωση του προγράμματος του ρυζιού ήταν
μια κυβερνητική επιχείρηση. Οργανώθηκε από μια επιτροπή του προσωπικού του
Υπουργείου Γεωργίας με επικεφαλής τον Ιωάννη Παλαιολόγο, επικεφαλής της
Υπηρεσίας Μηχανικής Καλλιέργειας, ενώ ο Ουώλτερ Πάκαρντ εκπροσώπησε την
Αποστολή (AMAG). Έπρεπε να εγκρίνει τα κεφάλαια και φυσικά
έπρεπε να λάβει εξουσιοδότηση από μια επιτροπή χρηματοδότησης με επικεφαλής τον
ελεγκτή.
Το κόστος δεν συνδέθηκε εξ ολοκλήρου μόνο με
την καλλιέργεια του ρυζιού, διότι το ρύζι, μετά τη συγκομιδή, έπρεπε να ξεραθεί
λόγω της υψηλής του υγρασίας. Για το σκοπό αυτό αγοράστηκαν δεκαπέντε μηχανικά
στεγνωτήρια και κατασκευάστηκαν αποθήκες για να το αποθηκεύσουν. Όμως η όλη
διαδικασία ήταν αρκετά επιτυχημένη. Το 1954, έτος
που έφυγε ο Πάκαρντ, η Ελλάδα εξήγαγε 75.000 τόνους ρυζιού, εκτός από τον
εφοδιασμό της εγχώριας αγοράς.
Στην Ανθήλη, ήρθε μια ομάδα ακτημόνων αγροτών, και ο Πάκαρντ τους είπε :
"Θέλουμε να πάρετε εσείς αυτή τη γη, όλες αυτές τις κατάλληλες
εκτάσεις". Η προσπάθεια απέβλεπε να δημιουργηθεί καλλιεργήσιμη γη, που να
διανεμηθεί σε ακτήμονες αγρότες. Έτσι το 1954, κάθε ακτήμονας αγρότης πήρε ένα μικρό
αγρόκτημα με 4-5 στρέμματα ανά οικογένεια, αλλά αρδευόμενης γης, που σήμαιναν
πολλά. Ήταν πολύ πιο παραγωγικά από μια κανονική περιοχή. Θυμίζουμε ότι στην
Ελλάδα τα αγροκτήματα ήταν ούτως ή άλλως μικρά, αλλά και διάσπαρτα.
Μετά από δύο ή τρία χρόνια, αφού η γη απέδειξε
ότι θα μπορούσε να παράγει κάτι, και κάποια από τα εδάφη αποκαταστάθηκαν, ώστε
να μπορέσουν να καλλιεργήσουν σιτάρι σε αυτό, οι αγρότες ήθελαν η γη του δημοσίου
να διανεμηθεί. Ο Πάκαρντ ευνοούσε τη διατήρηση της γης αυτής ως δημόσια
επιχείρηση, αλλά είδε ότι έπρεπε να δοθεί στους χωρικούς. Έτσι, η ελληνική
κυβέρνηση υποδιαίρεσε αυτά τα εδάφη ρυζιού και τα διένειμε σε ακτήμονες
αγρότες.
5. Άλλες εργασίες αποκατάστασης δομών στην Ελλάδα
Το έργο που έπρεπε να γίνει αρχικά αφορούσε σχεδόν πλήρως την
αποκατάσταση έργων που είχαν κατασκευαστεί τα προηγούμενα χρόνια πριν από τον
πόλεμο. Πολλές δομές είχαν καταστραφεί ή ανατιναχτεί από τους Γερμανούς. Οι
δρόμοι σε όλη την Ελλάδα ήταν σε τρομερή κατάσταση. Εκατοντάδες γέφυρες είχαν
ανατιναχτεί και ήταν πολύ δύσκολο να περάσεις. Έτσι, ένα μεγάλο μέρος της
εργασίας στην αρχή ήταν η αποκατάσταση, όπως συνέβη και στις άλλες φάσεις του
ελληνικού προγράμματος βοήθειας.
Το λιμάνι του Πειραιά ήταν γεμάτο από βυθισμένα πλοία που έπρεπε να
απομακρυνθούν, προτού μπορέσουν να κάνουν κάτι άλλο. Οι αποβάθρες ήταν ερείπια.
Η κύρια αναζήτηση της αποκατάστασης ήταν στη Θεσσαλονίκη, όπου μετά τον
Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο είχε κατασκευαστεί πολύ μεγάλος δίαυλος, ίσως εβδομήντα
πέντε μέτρα από τον πυθμένα, με τη βοήθεια Ιδρύματος από την Εγγύς Ανατολή. Αποσκοπούσε στην ανάκτηση του κεντρικού τμήματος των
πεδιάδων της Θεσσαλονίκης, παρακολουθώντας την απορροή από τη βόρεια πλαγιά του
Ολύμπου που έρρεε στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης, δημιουργώντας μια μεγάλη
λίμνη. Αυτός ο τεχνητός δίαυλος έφερε το νερό κάτω στον ποταμό Αλιάκμονα και
από εκεί στη θάλασσα. Οι όχθες αυτού του καναλιού ήταν αδύναμες και ορισμένες
είχαν φύγει, ενώ το κανάλι ήταν βουλωμένο με λάσπη.
Η αποκατάσταση αυτή έγινε από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων της Ελλάδας.
Χρησιμοποιήθηκε μια μεγάλη πλωτή βυθοκόρηση για να καθαρίσει τη λάσπη από το
κανάλι που αποδείχτηκε μια διαρκής δουλειά.
Ένα εκτεταμένο σύστημα αποστράγγισης, το οποίο ξεκίνησε από το Ίδρυμα
της Εγγύς Ανατολής μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο για την ανάκτηση της περιοχής
των βάλτων που καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης,
διευρύνθηκε και εγκαταστάθηκε η απαραίτητη δομή. Αυτό ήταν ένα δύσκολο έργο,
γιατί το επίπεδο των πεδιάδων ήταν πολύ
λίγο πάνω από τη στάθμη της θάλασσας.
Μια άλλη μεγάλη αποκατάσταση ήταν η διεύρυνση ενός αποχετευτικού
συστήματος στη Θράκη που ξεκίνησε με τη βοήθεια του Ιδρύματος της Εγγύς
Ανατολής για την ανάκτηση ενός μεγάλου βάλτου που συνορεύει με την αρχαία πόλη
των Φιλίππων. Ανάμεσά τους ήταν η ανακατασκευή ενός φράγματος στον ποταμό
Στρυμόνα και η αποκατάσταση και επέκταση ενός αρδευτικού συστήματος στην
πεδιάδα των Σερρών.
Μια τρίτη μεγάλη εργασία αφορούσε
την αποκατάσταση των λιβαδιών ενός εκτεταμένου έργου ελέγχου των πλημμυρών στη
Θεσσαλία. Στην Άρτα, στην περιοχή της Ηπείρου, η Boot Company της Αγγλίας
προσλήφθηκε από την Εγγύς Ανατολή για την ανάπτυξη έργων αποχέτευσης, άρδευσης
και καταστολής πλημμυρών γι’ αυτή την δυνητικά παραγωγική περιοχή του δέλτα. Η
αμερικανική αποστολή χρηματοδότησε την εταιρεία εκκίνησης για την εκτέλεση
αυτών των εργασιών. Αυτή η δουλειά, όπως και όλα τα άλλα μεγάλα έργα,
επιβλέφθηκαν από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων.
Ομάδα των Ηνωμένων Εθνών για τα Τρόφιμα και τη Γεωργία, που προηγήθηκε
της αμερικανικής αποστολής στην Ελλάδα, συνέταξε σημαντική έκθεση, μετά από
αρκετά εξαντλητική μελέτη του συνόλου του τομέα της ανασυγκρότησης της χώρας.
Στην έκθεση αυτή του FAO (αντίγραφο έλαβε και ο Πάκαρντ) συμπεριλαμβανόταν
και η ανάπτυξη της υδροηλεκτρικής ενέργειας, ως μέρος αυτού που συνέστησαν ως
έργα πολλαπλών χρήσεων. Η έκθεση αυτή ήταν πολύ επιτακτική ότι όλα αυτά έπρεπε
να πάνε μαζί, δηλ. αποχέτευση, άρδευση, έλεγχος πλημμυρών και ενέργεια.
Η ελληνική κυβέρνηση, με 4ετές
πρόγραμμα, από το 1947, ανέφερε την πιθανή παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας
από έξι ποταμούς, σε 5.724 GWh ετησίως. Για
7,5 εκατ. ελληνικό πληθυσμό, η ενέργεια αυτή εκτιμήθηκε από τους αμερικανούς ως
ανεπαρκής.
Ο Πάκαρντ πρέπει να είχε κάποια συμβολή στην επιλογή μεταξύ Ιδιωτικής
και Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Τούτο προκύπτει από
αιτιολογημένη αναφορά που συνέταξε και διένειμε στις ελληνικές και αμερικανικές
υπηρεσίες προτείνοντας τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού. Από την ελληνική
κυβέρνηση, είχε κάνει ανάλογη έκθεση ο καθηγητής Γ. Ν. Πεζόπουλος[10]. H συνεργασία της Αποστολής (AMAG) με την εταιρία EBASCO
είχε
ως αποτέλεσμα ένα δημόσιο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας (ΔΕΗ), όπου η
υδροηλεκτρική ενέργεια σταθεροποιήθηκε από μια μονάδα ατμού (Αλιβέρι), που
έκαιγε επεξεργασμένο λιγνίτη. Μετά η ΔΕΗ εξαγόρασε όλες της παλιές ηλεκτρικές
εταιρίες. Έγινε η πλέον επιτυχημένη εταιρία
στην Ελλάδα.
Τα περισσότερα έργα, από το 1948 και μετά, αφορούσαν τον έλεγχο των
πλημμυρών, την αποστράγγιση και την άρδευση. Τούτο επιβαλλόταν επειδή στην έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας
των Ηνωμένων Εθνών αναφερόταν ότι ο λαός
της Ελλάδας είναι:
φτωχός επειδή έχει λίγη γη ανά οικογένεια, σε
σύγκριση με τις περισσότερες άλλες χώρες και γενικά επειδή παράγει σχετικά λίγα
ανά στρέμμα στη γη που έχουν. ... Η αύξηση της γεωργικής παραγωγικότητας στην
Ελλάδα πρέπει επομένως να προσβλέπει τόσο στην αύξηση της διαθέσιμης γης όσο
και στην αύξηση της παραγωγής ανά στρέμμα.
(Έκθεση FAO, σ. 2.)
6. Αποτελέσματα στον αγροτικό τομέα
Για να αυξηθεί
η διαθέσιμη γη και να αυξηθεί η παραγωγή ανά στρέμμα και ανά άνθρωπο,
στην μεταπολεμική Ελλάδα, η επιτροπή FAO
συνέστησε ένα πρόγραμμα, που προέβλεπε:
… την επέκταση των γεωργικών περιοχών μέσω του
ελέγχου των πλημμυρών, αποχέτευσης και άρδευσης, με σχετικές υδροηλεκτρικές
εξελίξεις, αναδάσωση και ελεγχόμενη βόσκηση. την εντατικοποίηση της παραγωγής μέσω
της σταδιακής και μερικής μετατόπισης σε κατάλληλες εκτάσεις από εκτεταμένες σε
εντατικές καλλιέργειες, συμπεριλαμβανομένων των φρούτων, των λαχανικών και της
επέκτασης των ζωικών και κτηνοτροφικών προϊόντων και τη βελτίωση της ποιότητας
των γεωργικών προϊόντων για εγχώρια κατανάλωση και για εξαγωγή · μείωση
των αναγκών σε εργατικό δυναμικό και του αριθμού των εργαζομένων στη
μελισσοκομία σε μη εντατικές περιοχές μέσω σταδιακής επέκτασης των σύγχρονων
μηχανημάτων και των σύγχρονων καλλιεργητικών μεθόδων · μεγάλη αύξηση της
παραγωγής ανά στρέμμα και ανά άνθρωπο μέσω της βελτίωσης της ποικιλίας των
σπόρων προς σπορά και της ποιότητας του ζωικού κεφαλαίου · βελτιωμένες
καλλιεργητικές πρακτικές, βελτιωμένη και εκτενέστερη χρήση λιπασμάτων και
γενικό εκσυγχρονισμό των γεωργικών πρακτικών · και μεγάλες βελτιώσεις στην
αλιευτική παραγωγή, από τη χρήση καλύτερων αλιευτικών εργαλείων, τον έλεγχο της
αλιείας με στόχο τη μεγιστοποίηση της παραγωγής και την καλύτερη εμπορία.
Κατάλληλες έρευνες, επέκταση και εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις που θα βοηθήσουν
στην πραγματοποίηση αυτών των αλλαγών, καθώς και η οικονομική βοήθεια μέσω του
Οργανισμού Αγροτικής Ανάπτυξης και των δημοσίων έργων της Ελλάδας, συνιστώνται
αλλού. Η μεγάλη αύξηση της εμπορικής γεωργίας και των εξαγωγών θα με τη σειρά
τους θα πληρώσουν για την αύξηση των εισαγωγών εξοπλισμού, εργαλείων, σιτηρών,
μετάλλων και άλλων αγαθών και υπηρεσιών που χρειάζεται η Ελλάδα για να συμβάλει
στην αύξηση των προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης.
Πριν φύγει από την Ελλάδα ο Ουώλτερ Πάκαρντ το 1954, συνέταξε την
τελευταία του έκθεση, με θέμα-ερώτημα : Μπορεί
η Ελλάδα να θρέψει, να ντύσει και να στεγάσει τον αυξανόμενο πληθυσμό της; Έγραψε
λοιπόν στα Επιτεύγματα της προσπάθειας ότι :
“Με γνώση των
συνθηκών που προέκυψαν από την έκθεση του FAO, το ελληνικό Υπουργείο Γεωργίας,
σε συνεργασία με το Τμήμα Τροφίμων και Γεωργίας της Αμερικανικής Αποστολής για
την Ενίσχυση της Ελλάδας, που δημιουργήθηκε την 1η Ιουλίου 1947, ξεκίνησε
εντατική προσπάθεια προς την κατεύθυνση των στόχων. Τα αποτελέσματα ήταν
μεγαλύτερα από τα αναμενόμενα. Η συνολική ετήσια προπολεμική παραγωγή
επιλεγμένων καλλιεργειών, που αντιπροσώπευε το 84% της συνολικής θερμιδικής
πρόσληψης, διπλασιάστηκε μέχρι τις 30 Δεκεμβρίου 1953!
Το ποσοστό αύξησης των καλλιεργειών
κυμαίνεται από 143,8% για τα όσπρια έως 1,600% για το ρύζι. Η αύξηση κατά 182,5%
στο σιτάρι, 382,0% για τα λαχανικά και 305,2% για τις πατάτες, είναι ιδιαίτερα
σημαντική, επειδή μόνον αυτά αντιπροσωπεύουν το 60,0 τοις εκατό της συνολικής
πρόσληψης θερμίδων. Η κτηνοτροφία και τα κτηνοτροφικά προϊόντα καθυστέρησαν
σημαντικά, εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου, ο οποίος οδήγησε σε σοβαρή μείωση του
ζωικού κεφαλαίου των ορεινών περιοχών.
Αυτή η σημαντική αύξηση της παραγωγής
αντανακλάται άμεσα στη μειωμένη ανάγκη για εισαγωγές τροφίμων που
χρηματοδοτούνται από τα ταμεία βοήθειας.
Επιπλέον, 22.070.000 $, ή 54% των εισαγωγών αξίας 40.200.000 $, για τα έτη 1953-54 αποτελείται από ζάχαρη,
καφέ, αποξηραμένα ψάρια, κακάο, τσάι και μπαχαρικά, κανένα από τα οποία δεν
παράγεται στην Ελλάδα, ήταν ένα επαναλαμβανόμενο στοιχείο. Η μη εξοικονόμηση
των δαπανών εισαγωγής στο 1953-54, σε σύγκριση με το 1948-49, ανήλθε σε
126.785.000 δολάρια.
Η αύξηση της παραγωγής που καταγράφηκε,
προέκυψε από :
(1) αύξηση της
καλλιεργούμενης έκτασης και
(2) αύξηση της
απόδοσης ανά στρέμμα.
Θα πρέπει να τονιστεί εδώ ότι η ανάπτυξη των
πόρων είναι μόνο μία φάση του συνολικού προγράμματος γεωργικής παραγωγής. Η
άλλη φάση περιλαμβάνει τη βελτίωση των πολιτιστικών πρακτικών, την
προετοιμασία της γης, βελτιωμένες μεθόδους άρδευσης, την ανάπτυξη
και χρήση καλύτερων αναγκών, τη μεγαλύτερη και καλύτερη χρήση των
λιπασμάτων, τη βελτίωση των ζώων, καλύτερες μεθόδους
καταπολέμησης των ζιζανίων, τα έντομα και τις ασθένειες και άλλα θέματα,
όπως η διατήρηση και η προετοιμασία των τροφίμων, εκμετάλλευση και
παραγωγή ανά άτομο που εργάζεται στη γη. Αυτά τα
τελευταία στοιχεία είναι οι αρμοδιότητες των Πειραματικών Σταθμών και της
Υπηρεσίας Επέκτασης ….”
7. Η ευγνωμοσύνη του λαού της Ανθήλης
Το πρόγραμμα του ρυζιού προσέλκυσε πολύ μεγάλη προσοχή επειδή η παραγωγή
μιας καλής καλλιέργειας ρυζιού από μια πριν άγονη γη, ήταν ένα πολύ δημοφιλές
και ενδιαφέρον θέμα. Σε μεγάλο αριθμό αμερικανικών εντύπων παρουσιάστηκε το πρόγραμμα του ρυζιού. Να αναφέρουμε τον
Maynard Williams, φωτογράφο του National Geographic Society, που έγραψε ένα άρθρο με εικόνες του ρυζιού για το
περιοδικό αυτό.
Σε ταξίδι ρουτίνας του Πάκαρντ με τη γυναίκα του και φίλους στην Ανθήλη,
φιλοξενήθηκαν όλοι στο σπίτι ενός από τους εξέχοντες αγρότες, που παρέθεσε
δείπνο. Σ’ αυτό παρακάθισαν οι προύχοντες της περιοχής και από τις γυναίκες του
χωριού προσφέρθηκε ποικιλία φαγητών με ψητό αρνί, ρύζι, ψωμί, τυρί από πρόβιο
γάλα, ελιές, φρούτα και κρασί. Επίσης
τραγούδησαν τόσο ελληνικά όσο και αμερικανικά τραγούδια.
Μια φορά, παρέα με έναν καθηγητή
από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, ο Πάκαρντ επισκέφθηκε τους ορυζώνες στην
Ανθήλη. Μερικοί πρώην ακτήμονες αγρότες που ήταν εκεί του μίλησαν και
σταμάτησε. Τότε, ήρθε και μια από τις γυναίκες, που ήταν χήρα με δύο παιδιά,
της οποίας ο σύζυγος είχε σκοτωθεί κατά τον πόλεμο, έσκυψε και του φίλησε το
χέρι. Με τον τρόπο αυτό ήθελε να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του λαού εκεί. Όλοι
τους χειροκρότησαν και την υποστήριξαν. Όταν έφυγαν, ο καθηγητής αυτός είχε δακρύσει.
Είπε, ότι ποτέ δεν είδε μια τόσο συγκινητική σκηνή.
Στην Αράχωβα, του επιδόθηκε ένας τιμητικός κύλινδρος, που τον έκανε
επίτιμο μέλος της Αρδευτικής Περιοχής. Ο Πάκαρντ είχε υποστηρίξει ένα τοπικό
έργο, το οποίο - μέσω μιας σήραγγας από μια λίμνη - έφερε νερό στη νότια πλαγιά
του βουνού Παρνασσός, για να ποτίζονται τα ελαιόδεντρα στην κοιλάδα, πολύ κάτω
από την αρχαία πόλη των Δελφών.
Σε μια πόλη έγινε επίτιμος πολίτης και σε μια άλλη ο κύριος δρόμος που
οδηγούσε στα πεδία του ρυζιού, πήρε το όνομά του. Στην Ανθήλη, τον 70χρονο
Πάκαρντ, οι χωρικοί μεταξύ τους αποκαλούσαν “παππού”.
Το πρόγραμμα που τράβηξε τη μεγαλύτερη προσοχή ήταν στο χωριό Ανθήλη για
έναν ακόμη λόγο. Η Αρδευτική περιοχή Ανθήλης (Anthili Irrigation District)
διέθεσε χρήματα και ο Νίκος Περαντινός, μόνιμος γλύπτης του Εθνικού
Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών, έφτιαξε μια μαρμάρινη προτομή[11] του
Ουώλτερ Πάκαρντ, η οποία τοποθετήθηκε
στην πλατεία του χωριού.
 |
| Αποκαλυπτήρια της προτομής του Ουώλτερ Πάκαρντ. Στα δεξιά ο ίδιος. |
Η προτομή ολοκληρώθηκε δύο εβδομάδες πριν ο Πάκαρντ φύγει από την
Ελλάδα, τον Ιούνιο του 1954. Την τελετή των αποκαλυπτηρίων παρακολούθησαν ο
αμερικανός πρεσβευτής, ο Cavendish Cannon, ο αρχηγός της αποστολής, ο Leland
Barrows, ο Έλληνας Υπουργός Γεωργίας και πολλοί άλλοι Έλληνες και Αμερικανοί
αξιωματούχοι. Οι άνθρωποι της Ανθήλης έκαναν μια μεγάλη γιορτή, με ένα μεγάλο
δείπνο για 150 άτομα και χορό στην πλατεία. Μια μπάντα από τη Λαμία παρείχε τη
μουσική. Η προτομή είχε καλυφθεί με αμερικανικές και ελληνικές σημαίες, οι
οποίες αποσύρθηκαν, καθώς η μπάντα έπαιζε τους εθνικούς ύμνους. Μεταξύ των
ομιλητών ήταν και ο Υπουργός Γεωργίας, ο οποίος - όπως ανέφερε – υπέβαλε
πρόταση ζητώντας να συμφωνήσει και η
Αμερικανική Αποστολή, ώστε να τιμηθεί ο Πάκαρντ από το βασιλιά. Εξήγησε δε ότι
η ιδέα του απορρίφθηκε από την αμερικανική πρεσβεία, για πολιτικούς λόγους.
Ωστόσο, ο Ουώλτερ Πάκαρντ ήταν πολύ ικανοποιημένος από τη χειρονομία.
Μετά τα αποκαλυπτήρια της προτομής στην Ανθήλη, σε άλλη τελετή που έγινε
στη Λαμία, επιδόθηκε στον Πάκαρντ ένας μεγάλος ασημένιος δίσκος και ένα
ασημένιο μπολ, ως τιμητικό δώρο από τους υπαλλήλους της Υπηρεσίας Μηχανοκαλλιέργειας.
Από τον George B. Pegram, Ομότιμο Αντιπρόεδρο του Πανεπιστημίου Columbia
και Πρόεδρο του Αγγλοαμερικανικού Γραφείου Εκπαίδευσης, ο Δρ Walter E. Packard έλαβε το Πιστοποιητικό
Αξιολόγησης του Προεδρείου, με την παραπομπή:
"Τα πρωτοφανή σας επιτεύγματα στην ελληνική
γεωργική οικονομία αποτέλεσαν μια μεγάλη έμπνευση για τους σπουδαστές μας από
την Ελλάδα και ένα κίνητρο για να δουλέψουμε με όλους τους Έλληνες, όπως εσείς
εργασθήκατε για τους χωρικούς της Ανθήλης”.
 |
| Ο Δρ Walter E. Packard και ο George B. Pegram |
Το αμερικανικό περιοδικό “TIME”, στις 21
Ιουνίου 1954 αφιέρωσε ένα εκπληκτικό κείμενο στον Ουώλτερ Πάκαρντ, με τίτλο : “The Winged Victory of Papou” (Η φτερωτή νίκη του Παππού). Επιπλέον είχε
και φωτογραφία του Πάκαρντ δίπλα στην προτομή του στην Ανθήλη. Το άρθρο αυτό,
θα δοθεί μεταφρασμένο στο τέλος τούτης της εργασίας, ως Παράρτημα (ακολουθεί αμέσως).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
The Winged Victory of Papou (Η φτερωτή νίκη του Παππού)
Ο Ξέρξης κατασκήνωσε εκεί με τους Πέρσες του να περιμένουν να πολεμήσουν
στις Θερμοπύλες το 480 π.Χ., η πεδιάδα της Ανθήλης ήταν λευκασμένη και άγονη.
Δεν μεγάλωναν δέντρα για να σκιάζουν τα κατάξερα στρέμματα από τον αμείλικτο
ελληνικό ήλιο· δεν ρέει νερό πάνω από
τις όχθες του ποταμού Σπερχειού για να την ξεπλύνει από αλάτι και αλκάλια. Για
γενιές, κανένας ντόπιος αγρότης δεν ενόχλησε ακόμη να βάλει το άροτρό του στα
9.000 άχρηστα στρέμματα της πεδιάδας και ακόμη και όσοι εργάζονταν στα
τσιγγούνικα εδάφη στην άκρη τους αναγκάζονταν να ικανοποιηθούν μόνο με τις πιο
μικρές αποδόσεις.
Ωστόσο, σε μια μέρα του Φεβρουαρίου 1949, ένας ηλικιωμένος Αμερικανός
γεωπόνος, ο Walter Eugene Packard, βγήκε στην Ανθήλη από την Αθήνα. Ως απλά και
αδιαμφισβήτητα αμερικανός, όπως ήταν το πρόστυλο μιας μεσοδυτικής τράπεζας,
μπήκε στους χωρικούς για καφέ και γλυκά στο τοπικό πανδοχείο και πήγε αμέσως
για δουλειά. "Μερικοί από εμάς," είπε στους ακροατές του,
"νομίζουμε ότι μπορείτε να μεγαλώσετε τα πράγματα σε αυτή το δική σας γη.
Ρύζι, για παράδειγμα. Οι αγρότες της Ανθήλης, διχασμένοι ανάμεσα στο
σκεπτικισμό και το θαύμα, άκουγαν με σεβασμό, καθώς ο Packard περιέγραψε ένα
σχέδιο, με το οποίο τα χρήματα των Η.Π.Α. και το ελληνικό εργατικό δυναμικό θα
μπορούσαν να συνδυαστούν για να δοκιμάσουν τη γονιμότητα του εδάφους της
Ανθήλης.
Από το Θεό, οι Έλληνες έχουν λίγα, εδώ στο αραιό χωριό, μας αρέσει αυτό
ή δεν μας αρέσει. Κάποιοι 40 τοπικοί ιδιοκτήτες γης αναποδογύρισαν πολλά
στρέμματα στο έργο του Packard· άλλοι
χωρικοί εγκατέλειψαν την αδράνεια των καφενείων
με άντρες και φτυάρια για 1.50 $ την
ημέρα, ένας μικρός στρατός αμερικανικών ελκυστήρων και μπουλντόζων κινήθηκε για
να εκτρέψει την πορεία του ποταμού Σπερχειού. Μέσα από όλα, συνήθως χωρίς παλτό
και με μανίκια πουκάμισου μαζεμένα, ο
Walter Packard δούλεψε δίπλα στον Έλληνα φίλο του *.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι αμφίβολοι χωρικοί που έπεφταν κάθε βράδυ το
σούρουπο για να παρακολουθήσουν την εργασία τους στους πρόσφατα πλημμυρισμένους
ορυζώνες ανταμείφθηκαν με την θέα των τρυφερών πράσινων βλαστών που έφθασαν ως
τον ουρανό. "Ήταν σαν ένα θαύμα από τους θεούς" είπε ένας από αυτούς.
 |
|
Ο ΟΥΩΛΤΕΡ
ΠΑΚΑΡΝΤ & Η
ΠΡΟΤΟΜΗ ΤΟΥ
Οι
Έλληνες γνώριζαν τι τους άρεσε. |
Για έναν ήρωα. Την περασμένη εβδομάδα, ένας 70χρονος Ουώλτερ Πάκαρντ (Walter
Packard) του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια, προετοιμασμένος να ολοκληρώσει το έργο
του στην Ελλάδα, ο λαός της Ανθήλης τον τιμούσε και οι Έλληνες τιμούσαν τους
ήρωές τους για αιώνες με ένα μαρμάρινο άγαλμα στην πλατεία του χωριού. Ήταν λαξευμένο από την ίδια πέτρα που
ήρθε στον Παρθενώνα και τη Φτερωτή Νίκη της Σαμοθράκης.
Αμερικανικό περιοδικό “TIME”, June 21, 1954
8. Επίλογος
Το πείραμα της Ανθήλης, όπως και άλλων αντίστοιχων περιοχών της Ελλάδας
πέτυχε. Ήταν μια ευτυχής συγκυρία, όπου συνέβαλαν όλοι οι ευνοϊκοί παράγοντες.
Τα χρήματα και το πρόγραμμα του Σχεδίου Μάρσαλ ήταν ένας σημαντικός παράγοντας.
Όμως η γνώση και εμπειρία, όσο και η θέληση ενός σπουδαίου επιστήμονα και
ανθρώπου, του Ουώλτερ Ευγ. Πάκαρντ ήταν το “κλειδί” της επιτυχίας. Με
διαλλακτικό τρόπο, καθοδήγησε τεχνικούς και χωρικούς, ώστε να μετατρέψει την
άγονη και αλμυρή γη σε γόνιμο παραγωγικό τόπο, με προϊόν το ρύζι. Οι ακτήμονες
της Ανθήλης απέκτησαν χρήσιμη γη που μπορεί να τους τρέφει. Το ρύζι δημιούργησε
δουλειές, με βιοτεχνίες-βιομηχανίες στον τόπο μας, που τροφοδοτούν το εμπόριο
με ένα άριστο προϊόν διατροφής.
Για τον Ουώλτερ Πάκαρντ, τον “παππού” από την Αμερική, με το
χαρακτηριστικό παπιγιόν, η ευγνωμοσύνη του λαού της Ανθήλης (και των άλλων
περιοχών όπου προσέφερε ωφέλιμο έργο) όπως αυτή εκφράστηκε, θα είναι το
διαχρονικό βραβείο αξίας και τιμής.
Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος
φυσικός
---------------------------------------------
Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες
1. εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 1950, Λαμία.
2. Norman Davies «Η Ευρώπη σε πόλεμο», εκδόσεις Ιωλκός.
3.
εφ. ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1867 στις 4-6-2015, Ιστοσελίδα (http://www.topontiki.gr)
4.
Ευάνθη Χατζηβασιλείου : “Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου”, 24-7-2011, Ιστοσελίδα (http://www.kathimerini.gr )
5.
«Το Σχέδιο Μάρσαλ άλλαξε την Ελλάδα», συνέντευξη του Τζέιμς
Γουόρεν στον Αθαν. Έλλις (17 Ιουν. 2007, http://www.kathimerini.gr)
8.
Ιστοσελίδα
http://www.geology.upatras.gr/attachments/article
9.
Ιστοσελίδες http://marshallfoundation.org/library/wp-content/uploads/sites/
11.
Κων. Α. Δοξιάδη στο Λεύκωμα : “Αι
θυσίαι της Ελλάδος εις τον Β’ Παγκόσμιον Πόλεμον”, του 1944-45. Επανέκδοση από
την εφ. “δημοκρατία”, έκτακτη έκδοση, 28 Οκτωβρίου 2011.
12.
Μαρτυρία Θεοδ. Μπονιάκου, συνταξ. γραμματέα
της πρώην Κοινότητας Ανθήλης
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Μεταδόθηκε ολόκληρη ραδιοφωνικά από το BBC.
[2]
βλ. Κων. Α.
Δοξιάδη στο Λεύκωμα : “Αι θυσίαι της Ελλάδος εις τον Β’ Παγκόσμιον Πόλεμον”,
του 1944-45. Επανέκδοση από την εφ. “δημοκρατία”, έκτακτη έκδοση, 28 Οκτωβρίου
2011.
[3]
Άποψη του Τζέιμς Γουόρεν (1927-;). Στις αρχές της δεκαετίας του '50 ήταν
ηγετικό στέλεχος της αμερικανικής οικονομικής αποστολής που υλοποίησε το σχέδιο
Μάρσαλ στην Ελλάδα. Το 1951, σε ηλικία μόλις 24 ετών, ο Γουόρεν τοποθετήθηκε
υπεύθυνος όλων των εισαγωγών στην Ελλάδα.
[4] Από το Σχέδιο Μάρσαλ ωφελούνταν περισσότερο τρεις χώρες : Βρετανία, Γαλλία
και Ολλανδία.
[5] δεν περιλαμβάνονταν στο σχέδιο Μάρσαλ.
[6] Στόχος ήταν η αλματώδης αύξηση της οικονομικής πίτας και όχι απλά η
αναδιανομή της.
[7] με την καθοδήγηση
του Χρηστίδη.
[8]
Για τους
Έλληνες το ρύζι δεν αποτελούσε σημαντικό μέρος της μέσης διατροφής τους. Το
χρησιμοποιούσαν σε ειδικές περιπτώσεις, ίσως επειδή η τιμή του ήταν πολύ υψηλή.
[9] κάθε οικογένεια
στο χωριό πήρε το μερίδιό της από τα 10% της καλλιέργειας ρυζιού.
[10]
Ήταν ο
επικεφαλής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο
κύριος τεχνικός της ελληνικής κυβέρνησης. Έγινε πρόεδρος της νέας εταιρείας και
παρέμεινε εκεί μέχρι το 1958.
[11]
Οι χωρικοί
ζήτησαν από τον γλύπτη η προτομή να έχει το παπιγιόν, αφού το πρόσωπο δεν τους
φαινόταν γνωστό χωρίς αυτό! Η προτομή έγινε από λευκό πεντελικό μάρμαρο, όπως
αυτό του Παρθενώνα. Ο Πάκαρντ είπε ότι «Είναι η μόνη προτομή στην Ελλάδα που
φέρει παπιγιόν»!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου