Από τη Xαλίλη (Μεσοποταμία) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1914)

Προλεγόμενα

   Το όνομα του χωριού αυτού μου είναι ακουστό από παλιά. Δεν το έχω επισκεφτεί δυστυχώς. Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από τη Χαλίλη (σημερινό όνομα Μεσοποταμία). Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 67 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2017.

Ο Ι. Ν. του Αγ. Νικολάου της Μεσοποταμίας (η φωτογραφία ελήφθη από το facebook)

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 25 μεταναστευτικά ταξίδια (3 μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 67 μετανάστες. Πιθανά διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Σπερχειάδα, Λαμία) ή χωριό της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Χαλίλης (ή Μεσοποταμίας), για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 ---

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

Από τη Χαλίλη στη Μεσοποταμιά

   Από τις 31 Αυγ. 1912 έχουμε τη σύσταση της Κοινότητας  Χαλίλη, του ομώνυμου οικισμού, που ορίστηκε ως έδρα της κοινότητας. Πριν, ο οικισμός Χαλίλη ανήκε στο δήμο Σπερχειάδος, του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος.

   Στις 24 Ιουλίου 1930 (με το ΦΕΚ251Α) ο οικισμός Χαλίλη μετονομάστηκε σε Μεσοποταμιά. Επίσης και η κοινότητα πήρε το ίδιο όνομα.

  Από τις 31 Μαρτίου 1943, η κοινότητα Μεσοποταμιάς ανήκε πλέον στο νομό Φθιώτιδος.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997, η κοινότητα Μεσοποταμιάς καταργήθηκε και ο αντίστοιχος οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Σπερχειάδος. Από το 2010, ο οικισμός Μεσοποταμιάς ανήκει στο δήμο Μακρακώμης, με πρωτεύουσα τη Σπερχειάδα.

  

1.   Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 67 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (13) έφυγαν το 1911 (ποσοστό 19 %). Συνολικά έγιναν 25 μεταναστευτικά ταξίδια (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν 3 μετανάστες που έκαναν διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 11 % του πληθυσμού, που είναι 1 ½  φορές περίπου μεγαλύτερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης την περίοδο 1900-1925 (που ήταν 8 %). Η περιοχή είχε σχετική αυτονομία αγαθών, κυρίως με γεωργικές καλλιέργειες σε περιορισμένη καλλιεργήσιμη έκταση γης, αλλά και  με κτηνοτροφία, που μάλλον δυσκόλευε τη ζωή[2] των κατοίκων της περιοχής αυτής.

    Οι μετανάστες ήταν άνδρες (υπήρχε και μια γυναίκα, η Ευαγγελία Περπάτη). Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 31 μετανάστες και ακολούθησαν οι μκρότερες ηλικίες μέχρι και 20 ετών, με 25 μετανάστες. Η κατανομή ηλικιών των μεταναστών της Χαλίλης δίνονται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  ήταν : Περπάτης Γεώργιος, ετών 5 (πήγε το 1911, μαζί με τη μητέρα του Ευαγγελία) και Καψαδάμης Κωνσταντίνος, ετών 14 (πήγε το 1914, για να συναντήσει τον πατέρα του).

   Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν : Ζυγούρης Κωνσταντίνος ετών 40 (πήγε το 1909), και Σκουτέλης Ευθύμιος, ετών 40 (πήγε το 1907).

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 25 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Χαλίλης ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 67 μετανάστες οι 45 ήταν άγαμοι (67 %) και οι υπόλοιποι 22 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες της Χαλίλης, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : 

    Συνολικά έγιναν 25 ταξίδια, που διακίνησαν τους 67 μετανάστες της Χαλίλης. Οι περισσότεροι μετανάστες (40 άτομα) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας (ποσοστό 60 %), ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 21 μετανάστες και 6 έφυγαν από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης (βλ. πίνακα 4). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες έφυγαν με ελληνικά πλοία. Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1911 έφυγαν 6 μετανάστες με το πλοίο “Laura”. Το έτος 1907 και από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν σε ένα ταξίδι 5 μετανάστες με το πλοίο “Massilia”. Τέλος, από το λιμάνι της Πάτρας το 1912, πάλι σε ένα ταξίδι έφυγαν 5 μετανάστες, με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris”.

    Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5, που ακολουθεί :

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες κατέβαιναν από το πλοίο. Μετά και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για να περάσουν  από υγειονομικό έλεγχο. Ακολουθούσε η τελική καταγραφή και ο έλεγχος από την υπηρεσία Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες της Χαλίλης φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησε η πολιτεία της Γιούτα (με 21 άτομα) και ακολούθησε αυτή της Νέας Υόρκης, με τρίτη στη σειρά το Οχάιο  Ακολούθησαν οι πολιτείες  Μασαχουσέτης. Ιλινόις, Κολοράντο, Μοντάνα και Αϊόβα. Αριθμητικά στοιχεία δίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 6.

   Πιο συγκεκριμένα, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

 

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ (αριθμός μεταναστών)
Γιούτα (Utah)	Sunnyside (10), Scofield (9), Castle Gate (1), Salt Lake (1)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (17)
Οχάιο (Ohio)	Lima (9)
Μασαχουσέτη (Mass.)	Haydenville (6)
Ιλινόις (Ill.)	Chicago (5)
Κολοράντο (Colo,)	Longmont (3)
Μοντάνα (Mo.)	Kansas City (3)
Αϊόβα (Iowa)	Cedar Rapids (1), Des Moines (1)
άγνωστος	(1)
ΣΥΝΟΛΑ	67

2.   Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (88 %) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν : εργάτες σε φάρμα, καλλιεργητής, και μαθητής.  Αριθμητικά στοιχεία αυτών ακολουθούν:

               -   εργάτης (laborer, worker, workman) : 59 άτομα (ποσοστό 88 %)

               -    εργάτης σε φάρμα (farm laborer) : 6 άτομα

               -    μαθητής (scholar) : 1

               -    καλλιεργητής (cultivator : 1

3.   Πολλαπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 3 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας. Στον παρατιθέμενο πίνακα 7 δίνονται τα χρόνια που εργάστηκαν στην Αμερική στο πρώτο ταξίδι τους, μέχρι την επιστροφή. Ο μέσος όρος παραμονής και εργασίας ήταν 4 έτη. 

   Τα χρόνια που έμειναν ήταν :

(α) Αθανάσιος Παύλου (5 χρόνια)

(β) Βασίλειος Δαουκλιώτης (4 χρόνια)

(γ) Ηλίας Στρωματιάς (3 χρόνια)

   Τα ονόματα και οι πολλαπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Αθανάσιος Παύλου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-11 στην πόλη Σανυσάιντ της Γιούτα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1911 στην πόλη Λίμα του Οχάιο.

2.    Βασίλειος Δαουκλιώτης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-10 στην πόλη Σανυσάιντ της Γιούτα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1911 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Ηλίας Στρωματιάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στο Σωλτ Λέικ Σίτυ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.   Αλφαβητικός Πίνακας των μεταναστών

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Χαλίλης που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Χαλίλης δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α         Ονοματεπώνυμο           χρ. άφιξης   ηλικία  έγγαμος  Πλοίο που ταξίδεψε   Λιμάνι αναχ.

1         Αγγελόπουλος Νικόλαος  15-4-1909      18        όχι          Laura                      Πάτρα

2         Ακρίβος Ανδρέας             11-12-1906     35        ναι          Gerty                      Πάτρα

3         Ακρίβος Δημήτριος          11-12-1906     32        ναι          Gerty                      Πάτρα

4         Ακρίβος Κωνσταντίνος      22-6-1907      22        όχι          Massilia                    Πειραιεύς (;)

5         Αλεξίου Απόστολος          26-12-1911     20        όχι          Patris                      Πάτρα

6         Βασιλείου Γεώργιος         20-4-1912      19        όχι          Macedonia               Πειραιεύς

7         Βασιλείου Ευάγγελος       27-4-1910      20        όχι          Oceania                   Πάτρα

8         Γκούμας Κωνσταντίνος     26-12-1911     30        ναι          Patris                      Πάτρα

9         Δαουκλιώτης Βασίλειος    21-11-1906     30        όχι          Sofia Hohenberg       Πάτρα

10       Δαουκλιώτης Βασίλειος    20-4-1912      37        ναι          Macedonia               Πειραιεύς

11       Ελευθερόπουλος Ηρακλ.  14-3-1912      19        όχι          Patris                      Πειραιεύς

12       Ελευθερόπουλος Θεμιστ.  24-11-1909     23        όχι          Oceania                   Πάτρα

13       Ζιάκος Κωνσταντίνος       14-3-1912      27        ναι          Patris                      Πειραιεύς

14       Ζυγούρης Αθανάσιος       11-12-1906     34        ναι          Gerty                      Πάτρα

15       Ζυγούρης Κωνσταντίνος   15-4-1909      40        ναι          Laura                      Πάτρα

16       Ζυγούρης Πέτρος            11-11-1907     29        ναι          Florida                    Νάπολη

17       Καϊνακάμης Βασίλειος 1    14-3-1912      30        όχι          Patris                      Πειραιεύς

18       Καϊνακάμης Βασίλειος 2    14-3-1912      27        ναι          Patris                      Πειραιεύς

19       Καϊνακάμης Ιωάννης        25-3-1911      20        όχι          Argentina                 Πάτρα

20       Καλλιώρας Κωνσταντίνος  15-4-1909      35        ναι          Laura                       Πάτρα

21       Καμπογιάννης Βασίλειος   22-6-1907      30        ναι          Massilia                    Πειραιεύς (;)

22       Καραγούσης Βασίλειος     26-12-1911     20        όχι          Patris                      Πάτρα

23       Καψαδάμης Κωνστ.  Ι.      5-4-1914        14         όχι         Patris                      Πειραιεύς

24       Κεραμίδας Ηλίας             22-6-1907       18        όχι          Massilia                    Πειραιεύς (;)

25       Κεραμίδας Κωνσταντίνος  4-12-1906       27        όχι          Citta di Napoli           Νάπολη

26       Κεραμίδας Σπύρος           4-12-1906      23        όχι          Citta di Napoli           Νάπολη

27       Κονδυλάκης Γεώργιος      26-12-1911     24        όχι          Patris                      Πάτρα

28       Κονδυλάκης Δημήτριος    10-4-1910       30        ναι          Eugenia                   Πάτρα

29       Κονδυλάκης Νικόλαος      15-4-1909      25        όχι          Laura                      Πάτρα

30       Κυριακόπουλος Γεώργιος 21-12-1909     26        ναι          Martha Washington    Πάτρα

31       Μόδας Νικόλαος             15-4-1909       18        όχι          Laura                      Πάτρα

32       Ναούμ Απόστολος           18-3-1914       20        όχι          Ioannina                  Πειραιεύς

33       Παπαγεωργίου Αθανάσ.   5-4-1914        20        όχι          Patris                      Πειραιεύς

34       Παπαγεωργίου Κωνστ.     14-3-1912       25        όχι          Patris                      Πειραιεύς

35       Παπαγεωργίου Νικόλαος  29-12-1910     20        ναι          Laura                      Πάτρα

36       Παπαδήμας Ανδρέας        29-12-1910     19        όχι          Laura                      Πάτρα

37       Παπαδήμας Νικόλαος       21-12-1909     37        ναι          Martha Washington    Πάτρα

38       Παπανικολάου Νικόλαος   27-9-1912      19        όχι          Macedonia               Πειραιεύς

39       Παπαχρήστου Ευάγγελος  14-4-1910      23        όχι          Alice                       Πάτρα

40       Παπαχρήστου Νικόλαος    14-4-1910      35        ναι          Alice                       Πάτρα

41       Παύλου Αθανάσιος           27-8-1907      25        όχι          Italia                       Νάπολη

42       Παύλου Αθανάσιος           26-12-1911     29        όχι          Patris                      Πάτρα

43       Παύλου Ανδρέας              26-12-1911     20        όχι          Patris                      Πάτρα

44       Περπάτη Ευαγγελία          26-12-1911     30        ναι          Patris                      Πάτρα

45       Περπάτης  …….                4-12-1906       22        όχι         Citta di Napoli           Νάπολη

46       Περπάτης   Γεώργιος        26-12-1911     5          όχι         Patris                      Πάτρα

47       Πλιάτσικας Χρήστος          15-5-1912      35        ναι          Oceania                   Πάτρα

48       Ράπτης Δημήτριος            27-4-1910      30        όχι          Oceania                   Πάτρα

49       Ράπτης Νικόλαος             17-8-1912      23        όχι          Macedonia               Πειραιεύς

50       Σεντελής (;) Κωνσταντ.     27-8-1907      19        όχι          Italia                       Νάπολη

51       Σκαμπαρδώνης Ηλίας       27-4-1910      36        ναι          Oceania                   Πάτρα

52       Σκουρδέλης Κώστας        14-4-1910      20        όχι          Alice                       Πάτρα

53       Σκουτέλης Αριστείδης      26-12-1911     19        όχι          Patris                      Πάτρα

54       Σκουτέλης Ευθύμιος        22-6-1907      40        ναι          Massilia                    Πειραιεύς (;)

55       Σκουτέλης Ιωάννης          21-11-1906     23        όχι          Sofia Hohenberg       Πάτρα

56       Σκουτέλης Κώστας Γ.       26-12-1911     27        όχι          Patris                      Πάτρα

57       Στρωματιάς Αθανάσιος     6-5-1912        26        ναι          Patris                      Πειραιεύς

58       Στρωματιάς Δημήτριος     24-11-1909     22        όχι          Oceania                   Πάτρα

59       Στρωματιάς Ηλίας            26-5-1909      23        όχι          Alice                       Πάτρα

60       Στρωματιάς Ηλίας            1-5-1914        25        όχι          Ioannina                  Πειραιεύς

61       Στρωματιάς Ταξιάρχης     6-5-1912        19        όχι          Patris                      Πειραιεύς

62       Σφήκας Δημήτριος          26-12-1911     30        ναι          Patris                      Πάτρα

63       Σφήκας Κωνσταντίνος      22-6-1907      23        όχι          Massilia                    Πειραιεύς (;)

64       Τερλιάμης Ηλίας              5-4-1914        19        όχι          Patris                      Πειραιεύς

65       Τερλιάμης Ιωάννης          15-4-1909      19        όχι          Laura                      Πάτρα

66       Φλωρόπουλος Νικόλαος   25-3-1911      20        όχι          Argentina                 Πάτρα

67       Ψύχας Κωνσταντίνος        21-12-1909     20        όχι          Martha Washington    Πάτρα

5. Χρονικό της μετανάστευσης

Α. Οι πρωτοπόροι του 1906 - Τα πρώτα ταξίδια

   Από το καλοκαίρι του 1906 είχε προφανώς συζητηθεί η φυγή για την Αμερική. Με τη λήξη του φθινοπώρου, έφυγε η πρώτη ομάδα. Συνολικά έγιναν 3 ομαδικά ταξίδια, που αριθμούσαν 8 μετανάστες της Χαλίλης. Πιο αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1906 περιλάμβανε 2 άτομα, τους Βασ. Δαουκλιώτη και Ιωάν. Σκουτέλη. Συγκεκριμένα στις 3 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψαν με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 21 Νοεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Βασίλειος Δαουκλιώτης ήταν 30 ετών. Γεννήθηκε στη Χαλίλη, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Με 12 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Λ. Σαμαρτζόπουλος.

·         Ο Ιωάννης Σκουτέλης ήταν 23 ετών. Κι αυτός ως τόπο γέννησης δήλωσε τη Χαλίλη, αλλά ότι διέμενε στη Λαμία. Αναζητούσε δουλειά (με 15 $ μαζί του) στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Λ. Σαμαρτζόπουλος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1906 αριθμούσε τρία άτομα, τους : Κων. Κεραμίδα, Σπ. Κεραμίδα και … Περπάτη. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στην Ιταλία. Στις 18 Νοεμβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης αναχώρησαν με το πλοίο “Citta di Napoli” και στις 4 Δεκεμβρίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Επιπλέον γνωρίζουμε για τους μετανάστες αυτούς ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Κεραμίδας ήταν 27 ετών. Με 17 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Δημήτριο Δημητρέσσο.

·         Ο Σπύρος Κεραμίδας ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Προορισμός του για δουλειά (με 15 $) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Δημητρέσσος (ή Δημητρέτος).

·         Ο ……..  Περπάτης[4] ήταν 22 ετών. Γεννήθηκε στη Χαλίλη, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε Αγά (δηλ. Σπερχειάδα). Με 48 $ για τα πρώτα του αναγκαία έξοδα πήγαινε γα δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στο συγγενή του Αγαμ. Παναγάκη[5].

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Ανδ. Ακρίβος, Δημ. Ακρίβος και Αθ. Ζυγούρης. Στις 20 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Gerty” και στις 11 Δεκεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ακόμη ότι:

·         Ο Ανδρέας Ακρίβος ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Πήγαινε για δουλειά, με 20 $ μαζί του, στην Κάνσας Σίτυ, της Μοντάνα, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Ηλίας Τσιντζιλώνης.

·         Ο Δημήτριος Ακρίβος ήταν 32 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην Κάνσας Σίτυ, της Μοντάνα, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Ηλίας Τσιντζιλώνης.

·         Ο Αθανάσιος Ζυγούρης ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Ως επάγγελμα δήλωσε καλλιεργητής (agriculture). Προορισμός του (με 20 $) για δουλειά ήταν η πόλη Κάνσας της Μοντάνα, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Κώστας Σακκάς.

Πλοίο “Gerty”

Β. Ίδιος αριθμός μεταναστών στο 1907

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν άλλα τρία ταξίδια (2 ομαδικά και 1 μεμονωμένα), προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άνθρωποι της Χαλίλης. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 αριθμούσε πέντε άτομα. Περιλάμβανε τους : Κων. Ακρίβο, Βασ. Καμπογιάννη, Ηλ. Κεραμίδα, Ευθ. Σκουτέλη και Κων. Σφήκα. Στις 3 Ιουνίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “Massilia” και στις 22 Ιουνίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Ακρίβος ήταν 22 ετών. Με 45 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λόγκμοντ (Longmont) του Κολοράντο, κοντά σε στενό συγγενή του.

·         Ο Βασίλειος Καμπογιάννης ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά (με 50 $ μαζί του) στην πόλη Λόγκμοντ του Κολοράντο, κοντά στο θείο του  ……[6] Ακρίβο.

·         Ο Ηλίας Κεραμίδας ήταν 18 ετών. Έψαχνε για δουλειά (με 15 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο γνωστός του Ηλίας Τσαρός[7].

·         Ο Ευθύμιος Σκουτέλης ήταν 40 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Προορισμός του (με 35 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόγκμοντ του Κολοράντο, όπου ήταν ο φίλος του Μπιλ Κουντούρης.

·         Ο Κωνσταντίνος Σφήκας ήταν 23 ετών. Με 11 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο γνωστός του Χάρης Λουκόπουλος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους : Αθαν. Παύλου και Κων. Σεντελή. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο πρώτα στην Ιταλία. Στις 8 Αυγούστου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης ταξίδεψαν με το πλοίο “Italia” και στις 27 Αυγούστου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε επιπλέον γι’ αυτούς ότι:

·         Ο Αθανάσιος Παύλου ήταν 25 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Στη Χαλίλη είχε τον αδερφό του. Με 12 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ευάγγελος Μπίκας[8].

·         Ο Κωνσταντίνος Σεντελής[9] ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 12 στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος Ευάγγελος Μπίκας.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Πέτρο Ζυγούρη. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα πήγε πρώτα στην Ιταλία. Στις 27 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκε στο πλοίο “Florida” και στις 11 Νοεμβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Βασιλική. Προορισμός του (με 11 $) για δουλειά ήταν το Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, κοντά στον ξάδερφό του Κωνσταντίνο Ζυγούρη.

Γ. Αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1909

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τέσσερα ταξίδια (3 ομαδικά και 1 μεμονωμένα), προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 12 άνθρωποι της Χαλίλης. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 αριθμούσε έξη άτομα και συγκροτήθηκε από τους : Νικ. Αγγελόπουλο, Κων. Ζυγούρη, Κων. Καλλιώρα, Νικ. Κονδυλάκη, Νικ. Μόδα και Ιωάν. Τερλιάμη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 29 Μαρτίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laura” και στις 15 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ότι :

·         Ο Νικόλαος Αγγελόπουλος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Αριστείδης. Με 10 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην Σάνυσάιντ (Sunnyside) της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κώστας Ακρίβος.

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

·         Ο Κωνσταντίνος Ζυγούρης ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Πετρούλα. Αναζητούσε δουλειά (με 12 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν φίλοι του οι Αφοί Μπούρα.

·         Ο Κωνσταντίνος Καλλιώρας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Στη Χαλίλη ήταν η γυναίκα του Αλεξάνδρα. Έψαχνε για δουλειά (με 20 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν φίλοι του οι Αφοί Μπούρα[10].

·         Ο Νικόλαος Κονδυλάκης (Kontilakis) ήταν 25 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Ανθούλα. Προορισμός του (με 10 $) για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Αθανάσιο Καβαλίνη[11].

·         Ο Νικόλαος Μόδας ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Με 10 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος Αθανάσιος Καβαλίνης.

·         Ο Ιωάννης Τερλιάμης ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στη Χαλίλη λεγόταν Ευάγγελος. Με 10 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στον τόπο Σκόφιλντ[12] (Scofield) της Γιούτα, κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Τερλιάμη.

   Η (μοναδική) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Ηλία Στρωματιά. Στις 10 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Alice” και στις 26 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 23 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Αικατερίνη. Έψαχνε για δουλειά (με μόλις 8 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Τζανόπουλος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από τους : Θεμ. Ελευθερόπουλο και Δημ. Στρωματιά. Στις 8 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Oceania” και στις 24 Νοεμβρίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Τα στοιχεία μάς αναφέρουν επίσης ότι :

·         Ο Θεμιστοκλής Ελευθερόπουλος ήταν 23 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Βασίλειος. Ο τελικός του προορισμός (με 24 $) για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Ιωάννης Λάγιος.

·         Ο Δημήτριος Στρωματιάς (Stroumatias) ήταν 22 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Αικατερίνη. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Λάγιος.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από τριμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Γεώρ. Κυριακόπουλο, Νικ. Παπαδήμα και Κων. Ψύχα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 6 Δεκεμβρίου έφυγαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 21 Δεκεμβρίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε ότι :

·         Ο Γεώργιος Κυριακόπουλος ήταν 26 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αγγέλω. Αναζητούσε δουλειά (με 40 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δ. Δημητρέτσος.

·         Ο Νικόλαος Παπαδήμας ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Στη Χαλίλη είχε το γιο του Ανδρέα. Έψαχνε για δουλειά (με 30 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δ. Δημητρέτσος.

·         Ο Κωνσταντίνος Ψύχας ήταν 20 ετών. Ως τόπο διαμονής δήλωσε τη Σπερχειάδα, όπου είχε τη μητέρα του Άννα. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Χιάρας (Chiaras).

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

Δ. Μείωση των μεταναστών στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τέσσερα ταξίδια (3 ομαδικά και 1 μεμονωμένα), προς την Αμερική.

Συνολικά έφυγαν 9 άτομα. Πιο συγκεκριμένα λοιπόν :

   Η (μοναδική) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Δημήτριο Κονδυλάκη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 21 Μαρτίου αναχώρησε με το πλοίο “Eugenia” και στις 10 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μαρία. Με 38 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά σε τόπο[13] που είναι δυσανάγνωστος, όπως και το όνομα του γνωστού ή συγγενή στον τόπο προορισμού.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τρία άτομα, τους : Ευάγ. Παπαχρήστου, Νικ. Παπαχρήστου και Κώσ. Σκουρδέλη. Στις 28 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Alice” και στις 14 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υπάρχον υλικό του αρχείου μας πληροφορεί ακόμη ότι :

·         Ο Ευάγγελος Παπαχρήστου ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του στη Χαλίλη λεγόταν Κώστας. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στην Χάιντενβίλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χ. Φράγκου.

·         Ο Νικόλαος Παπαχρήστου ήταν 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δημητρούλα. Έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στην Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Παπακωνσταντίνου.

·         Ο Κώστας Σκουτέλης[14] (Scourdelis) ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στη Χαλίλη λεγόταν Ευθύμιος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν η Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο Γ. Παπακωνσταντίνου.

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τριμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Ευάγ. Βασιλείου, Δημ. Ράπτη και Ηλ. Σκαμπαρδώνη. Στις 8 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας η ομάδα ταξίδεψε με το πλοίο “Oceania” και στις 27 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ευάγγελος Βασιλείου ήταν 20 ετών. Στη Χαλίλη ήταν ο θείος του Γεώργιος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Σάνυσάιντ (Sunnyside) της Γιούτα, κοντά στο θείο του Α. Δαουκλιώτη.

·         Ο Δημήτριος Ράπτης ήταν 30 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Αναγνώστης. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στη Σάνυσάιντ της Γιούτα, όπου ήταν ο συγγενής του Ι. Παπακωνσταντίνου.

·         Ο Ηλίας Σκαμπαρδώνης ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Κωστάντω. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στη Σάνυσάιντ της Γιούτα, όπου ήταν ο φίλος του Ι. Παπακωνσταντίνου.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από δύο άτομα, τους : Νικ. Παπαγεωργίου και Ανδρ. Παπαδήμα. Στις 12 Δεκεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγαν με το πλοίο “Laura” και στις 29 Δεκεμβρίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Νικόλαος Παπαγεωργίου ήταν 20 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η γυναίκα του λεγόταν Κωνσταντίνα. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λίμα (Lima) του Οχάιο, κοντά στο συγγενή του Κ. Σκοτίδα[15].

·         Ο Ανδρέας Παπαδήμας ήταν 19 ετών. Στη Χαλίλη είχε την αδελφή του Τασούλα. Με 24 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Σκόφιλντ (Scofield) της Γιούτα, κοντά στον πατέρα του Νικ. Παπαδήμα.

Ε. Αύξηση της φυγής μεταναστών στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο ομαδικά ταξίδια, προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 13 άτομα. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από διμελή ομάδα, με τους : Ιωάν. Καϊνακάμη και Νικ. Φλωρόπουλο. Στις 8 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησαν με το πλοίο “Argentina” και στις 25 Μαρτίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχείο μας πληροφορεί επίσης ότι :

·         Ο Ιωάννης Καϊνακάμης ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Στο χωριό είχε τον αδερφό του Βασίλειο. Με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Λίμα του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Κων. Ψύχας.

·         Ο Νικόλαος Φλωρόπουλος ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στη Χαλίλη λεγόταν Ελένη. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Λίμα του Οχάιο, κοντά στο θείο του Ι. Μπακονάσιο.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 ήταν η μεγαλύτερη αριθμητικά στη μεταναστευτική ιστορία της Χαλίλης. Έφτασε τα έντεκα (11) άτομα! Την αποτέλεσαν οι : Απ. Αλεξίου, Κων. Γκούμας, Βασ. Καραγούσης, Γεώρ. Κονδυλάκης, Αθαν. Παύλου, Ανδρ. Παύλου, Ευαγ. Περπάτη, Γεώρ. Περπάτης, Αριστ. Σκουτέλης, Κώσ. Σκουτέλης και Δημ. Σφήκας. Στις 9 Δεκεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 26 Δεκεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν ότι:

·         Ο Απόστολος Αλεξίου ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αχιλλεύς. Προορισμός του (με 20 $) για δουλειά ήταν η Χάιντενβιλ  (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Χρήστος Σάλτας.

·         Ο Κωνσταντίνος Γκούμας ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Χρυσούλα. Με 23 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην Χάιντενβιλ  της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Χρήστος Σάρας[16].

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

·         Ο Βασίλειος Καραγούσης ήταν 20 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Βασιλική. Αναζητούσε δουλειά (με 21 $ μαζί του) στην Χάιντενβιλ  της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος Χρήστος Σάρας.

·         Ο Γεώργιος Κονδυλάκης ήταν 24 ετών. Στη Χαλίλη είχε τη μητέρα του Ανθούλα. Με 22 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην πόλη Λίμα του Οχάιο, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Παπαγεωργίου.

·         Ο Αθανάσιος Παύλου ήταν 29 ετών. Στο χωριό είχε τον αδερφό του Βασίλειο. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $) ήταν η πόλη Λίμα του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Ευάγγελος Ψύχας[17]. Για τον Αθανάσιο Παύλου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξαναπάει την περίοδο 1906-1911 και εργάστηκε στην πόλη Σανυσάιντ της Γιούτα.

·         Ο Ανδρέας Παύλου ήταν 20 ετών (αδελφός του Αθανασίου). Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λίμα του Οχάιο, όπου ήταν ο κοινός φίλος Ευάγγελος Ψύχας.

·         Η Ευαγγελία Περπάτη ήταν 30 ετών, αναλφάβητη και παντρεμένη. Επάγγελμα “οικιακά”. Ο πατέρας της στη Χαλίλη λεγόταν Γεώργιος Σκουτέλης. Πήγαινε στο Σκόφιλντ (Scofield) της Γιούτα, για να συναντήσει τον σύζυγό της Τομ Περπάτη.

·         Ο Γεώργιος Περπάτης ήταν 5 ετών. Μαζί με τη μητέρα του Ευαγγελία, πήγαινε στο Σκόφιλντ της Γιούτα, για να συναντήσει τον πατέρα του Τομ Περπάτη.

·         Ο Αριστείδης Σκουτέλης ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Βασίλω. Με 26 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Σκόφιλντ (Scofield) της Γιούτα, κοντά στο θείο του Τομ Περπάτη.

·         Ο Κώστας Γ. Σκουτέλης ήταν 27 ετών. Ο πατέρας του στη Χαλίλη λεγόταν Γεώργιος. Έψαχνε για δουλειά (με 46 $ στην τσέπη) στο Σκόφιλντ της Γιούτα, όπου ήταν ο γαμπρός σε αδερφή Τομ Περπάτης.

·         Ο Δημήτριος Σφήκας ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λίμα του Οχάιο, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Φλωρόπουλο.

Ζ. Διατήρηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν έξη ταξίδια (3 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους), προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 12 άτομα. Πιο συγκεκριμένα λοιπόν :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε πέντε άτομα και συγκροτήθηκε από τους : Ηρ. Ελευθερόπουλο, Κων. Ζιάκο, Βασ. Καϊνακάμη, Βασ. Καϊνακάμη και Κων. Παπαγεωργίου. Στις 25 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψαν με το πλοίο “Patris” και στις 14 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Το διαθέσιμο αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ακόμη ότι :

·         Ο Ηρακλής Ελευθερόπουλος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας στη Χαλίλη λεγόταν Βασίλειος. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σανυσάιντ της Γιούτα, κοντά στον αδερφό του Θεμιστοκλή Ελευθερόπουλο.

·         Ο Κωνσταντίνος Ζιάκος[18] (Ziacos) ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Αναζητούσε δουλειά (με 25 $ μαζί του) στο Σκόφιλντ (Scofield) της Γιούτα, όπου ήταν ο αδελφός του Ευάγγελος Ζιάκας.

·         Ο Βασίλειος Καϊνακάμης ήταν 30 ετών. Στη Χαλίλη είχε τον αδερφό του Ιωάννη. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην πόλη Λίμα του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Φλωρόπουλος.

·         Ο Βασίλειος Καϊνακάμης ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Βασιλική. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $) ήταν το Σκόφιλντ της Γιούτα, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρέας Παπαδημητρίου.

·         Ο Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σανυσάιντ (Sunnyside) της Γιούτα, κοντά στο θείο του Κωνστ. Καλλιώρα.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους : Γεώρ. Βασιλείου και Βασ. Δαουκλιώτη. Στις 2 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Macedonia” και στις 20 Απριλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Γεώργιος Βασιλείου ήταν 19 ετών. Πίσω στο χωριό είχε το θείο του Ρίζο Ναούμη. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στην πόλη Σανυσάιντ της Γιούτα, όπου είχε τον ξάδερφό του Ευάγγελο Βασιλείου.

·         Ο Βασίλειος Δαουκλιώτης ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Σανυσάιντ της Γιούτα, κοντά στον αδερφό του Αθανάσιο Δαουκλιώτη. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Βασίλειος Δαουκλιώτης την περίοδο 1906-1910 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από διμελή ομάδα, με τους : Αθαν. Στρωματιά και Ταξ. Στρωματιά. Στις 18 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Patris” και στις 6 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία αναφέρουν ότι :

·         Ο Αθανάσιος Στρωματιάς ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Λεμονιά. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $) ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρέας Ανδρίτσος[19].

·         Ο Ταξιάρχης Στρωματιάς ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στη Χαλίλη λεγόταν Αικατερίνη. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρέας Ανδρίτσος.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Χρήστο Πλιάτσικα. Στις 29 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Oceania” και στις 15 Μαΐου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δέσπω. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στην πόλη Τσένταρ Ράπιντς (Cedar Rapids) της Αϊόβα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κώστας Τσεργάς.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Νικόλαο Ράπτη. Στις 31 Ιουλίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το πλοίο “Macedonia” και στις 17 Αυγούστου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 23 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Αναγνώστης. Έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Σανυσάιντ (Sunnyside) της Γιούτα, κοντά στον αδερφό του Δημήτριο Ράπτη.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Νικόλαο Παπανικολάου. Στις 12 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά αναχώρησε με το πλοίο “Macedonia” και στις 27 Σεπτεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 19 ετών. Στη Χαλίλη είχε τη μητέρα του Δεσπούλα. Προορισμός του για δουλειά (με 23 $) ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο θείος του Αντρέας Ανδρίτσος.

Η. Μείωση του αριθμού μεταναστών στο 1914 - Επίλογος

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων στην Ελλάδα, μερικοί από τους μετανάστες που επέστρεψαν για να υπηρετήσουν, έφυγαν πάλι. Βέβαια, έγιναν και νέες αναχωρήσεις. Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία ταξίδια (1 ομαδικό και 2 από μεμονωμένους), προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 5 άτομα. Αναλυτικά λοιπόν :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Απόστολο Ναούμ. Στις 24 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Ioannina” και στις 18 Μαρτίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ρίζος. Με 35 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Παπανικολάου.

   Η (μοναδική) ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από τρία άτομα και περιλάμβανε τους : Κων. Καψαδάμη, Αθ. Παπαγεωργίου και Ηλ. Τερλιάμη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 16 Μαρτίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Patris” και στις 5 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το διαθέσιμο αρχειακό υλικό μάς πληροφορεί επιπλέον ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Καψαδάμης ήταν τότε 14 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Η μητέρα του στη Χαλίλη λεγόταν Σταυρούλα. Με 25 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Σανυσάιντ της Γιούτα, για να συναντήσει τον πατέρα του Ιωάννη Καψαδάμη.

·         Ο Αθανάσιος Παπαγεωργίου ήταν 20 ετών. Στο χωριό είχε τον αδερφό του Ανδρέα. Με 25 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά στην πόλη Λίμα (Lima) του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικ Πάππας[20].

·         Ο Ηλίας Τερλιάμης[21] ήταν 19 ετών. Ο πατέρα του λεγόταν Νικόλαος. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $) ήταν το Σκόφιλντ (Scofield) της Γιούτα, κοντά στον αδελφό του Τζέιμς Τερλιάμη.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Ηλία Στρωματιά. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 11 Απριλίου έφυγε με το πλοίο “Ioannina” και την 1η Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 25 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Αικατερίνη. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σωλτ Λέικ (Salt Lake City) της Γιούτα, όπου ήταν ο αδερφός του Δημήτριος Στρωματιάς. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Ηλίας Στρωματιάς την περίοδο 1909-1912 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

---

Υστερόγραφο

    Στο Βιβλίο τής αείμνηστης δασκάλας και ερευνήτριας Κωσταντίας Καλέντζου-Τερλιάμη, με τίτλο “Μεσοποταμία (Χαλίλη) Φθιώτιδας”, (έκδ. 1995, Λαμία) κατέγραψε τα παρακάτω ονόματα μεταναστών της Χαλίλης :

-  Τερλιάμης Ν. Δημήτριος

-  Τερλιάμης Νικ. Ηλίας

-  Παπαγεωργίου Αθανάσιος

-  Παπαγεωργίου Νικόλαος

-  Στρωματιάς Δημήτριος

-  Στρωματιάς Ηλίας του Κων.

-  Φλωρόπουλος Νικόλαος

-  Νταμαρέλος Κων/νος

-  Νταμαρέλος Δημήτριος

-  Καψαδάμης Ιωάννης

-  Αγγελόπουλος Νικόλαος

-  Παπαχρήστου Χρίστος Κ.

   Από αυτούς, οι περισσότεροι περιλαμβάνονται στην παρούσα εργασία. Κάποιοι όμως, που πήγαν αργότερα (μετά το 1924) στην Αμερική, δεν αναφέρονται.

   Από τους μετανάστες της Χαλίλης, που ποτέ δεν ξέχασαν την ιδιαίτερη πατρίδα, κάποιοι έμειναν στην Αμερική και πρόκοψαν. Ως παράδειγμα, θα δοθεί η περίπτωση του Χρήστου Κ. Παπαχρήστου, από δημοσίευμα τοπικής εφημερίδας :

                    Αναχωρήσεις

Ανεχώρησεν δι’ Αθήνας και εκείθεν δι’ Ηνωμένας Πολιτείας Αμερικής παραμείνας επί τρίμηνον εις την ιδιαιτέραν του πατρίδα Μεσοποταμίαν εκ Σπερχειάδος, ένα από τα καλύτερα ξενητεμένα παιδιά της Ρούμελης, ο κ. Χρίστος Κ. Παπαχρήστου. Ο κ. Παπαχρήστου μονίμως εγκατεστημένος εις το Duluth Μιννεσότας, διευθυντής του εκεί μεγάλου Ξενοδοχείου ύπνου «Ο Ρούσβελτ», συγκαταλέγεται μεταξύ των ουκ ολίγων Ελλήνων μεταναστών που τιμούν την πατρίδα των εν τη Ξένη.

[εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, Σάββατον 20 Μαρτίου 1937, Λαμία]

---

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Γενικές απογραφές πληθυσμού (1889, 1896, 1920).

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

3.    Βιβλία, Άρθρα, Ιστοσελίδες

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.    Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.   Ιστοσελίδα http://www.ethnos.gr

v.    Ιστοσελίδα web3.eetaa.gr

vi.   Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 67 μεταναστών της Χαλίλης βρέθηκαν 10 αναλφάβητοι (δηλ. ποσοστό 15 %).

[3] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4] Δυστυχώς το μικρό όνομα δεν διαβάζεται. Πολύ πιθανό να είναι : Giovanni.

[5] Πήγε στην Αμερική το 1904, από το λιμάνι του Λίβερπουλ (Αγγλία), μαζί με τη σύζυγό του. Ο Αγαμέμνων Παναγάκης ήταν τότε 27 ετών, με επάγγελμα dealer (πωλητής). Η γυναίκα του Έλεν (24 ετών) ήταν Αγγλίδα. Προορισμός τους η Νέα Υόρκη.

[6] Το μικρό όνομα - δυστυχώς - είναι κακογραμμένο.

[7] Από το Γαρδίκι Ομιλαίων. Έφτασε στην Αμερική στις 30 Μαρτίου 1907. Δήλωσε υπάλληλος-γραμματέας (clerk), με προορισμό τη Νέα Υόρκη.

[8] Από τη Σπερχειάδα. Έφτασε στην Αμερική στις 22 Ιουνίου 1907, σε ηλικία 24 ετών. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[9] Έτσι ακριβώς γράφτηκε στο Βιβλίο Μεταναστών.

[10] Κοντά στο λιμάνι, στην Battery Place 5. Είχαν το Πρακτορείο για εισιτήρια πλοίων και επίσης Ξενοδοχείο.

[11] Από τον Αγά (Σπερχειάδα). Πήγε το 1907 στην Αμερική, σε ηλικία 27 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[12] Είχε ανθρακωρυχεία. Τώρα δεν κατοικείται πλέον.

[13] Αρχικά δήλωσε τη Νέα Υόρκη ως τόπο προορισμού, με γνωστό του τον Μπίκα, αλλά μετά άλλαξε γνώμη.

[14] Στην καταγραφή υπάρχει ως Scourdelis. Τέτοιο επώνυμο μάλλον δεν υπάρχει και θεωρώ ως πλέον πιθανό το Σκουτέλης.

[15] Ο Κωνσταντίνος Σκοτίδας από το Λιανοκλάδι, πήγε το 1907 στην Αμερική, σε ηλικία 23 ετών. Αρχικός προορισμός του ήταν το Σινσινάτι του Οχάιο. Μετακινήθηκε στην πόλη Λίμα πάλι του Οχάιο. Επέστρεψε το 1913, αλλά το 1914 ξαναπήγε πάλι στον ίδιο προορισμό.

[16] Από τις Κομποτάδες. Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 24 ετών, με αρχικό προορισμό την Καλιφόρνια. Έμεινε 4 χρόνια και το 1910 επέστρεψε. Το 1911 έκανε δεύτερο ταξίδι, με προορισμό την Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης.

[17] Από τον Αγά (Σπερχειάδα). Πήγε το 1906 στην Αμερική, σε ηλικία 38 ετών, με αρχικό προορισμό τη Νέα Υόρκη.

[18] Έχει καταγραφεί ως Ζιάκος. Δεν αποκλείεται όμως να είναι Ζιάκας. Δεν μπορώ να το ξέρω …

[19] Πήγε το 1906 στην Αμερική, σε ηλικία 27 ετών, με προορισμό το Σικάγο. Δεν είναι γνωστός ο τόπος καταγωγής του.

[20] Οι αμερικανοί συνήθιζαν να συγκόπτουν τα μεγάλα επώνυμα. Εδώ, το Πάππας πιθανά προήλθε από το Παπαγεωργίου.

[21] Εντελώς τυχαία, βρήκα στο αρχείο EllisIsland μια εγγραφή με το ίδιο όνομα Elias Terliamis, στο έτος 1957. Έφτασε στις 2 Μαρτίου 1957, με το πλοίο Vulcania  (μέσω Χάλιφαξ, Καναδά). Ήταν ήδη αμερικανός πολίτης και δεν καταγράφηκαν άλλα στοιχεία (όπως η ηλικία, κλπ.). Δυστυχώς δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί αν πρόκειται για το ίδιο άτομο.