Ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου, στην περιοχή Νέας Άμπλιανης Λαμίας

   Μέχρι τις αρχές του 20ού αι., η περιοχή που σήμερα λέγεται Νέα Άμπλιανη και μέχρι τη δεκαετία του ’60, οριζόταν (περίπου) από τη σιδηροδρομική γραμμή στα βόρεια, μέχρι το αεροδρόμιο Λαμίας νότια, από το χείμαρρο Ξηριά[1]  στα ανατολικά και λίγο μετά τη (σημερινή) οδό Αμφικτυόνων στα δυτικά. Περιλάμβανε μεγάλα αγροτεμάχια, που ήταν ιδιοκτησίες γνωστών γαιοκτημόνων όπως του Ελασσώνα, Καρακαντά, Γεωργιάδη, Χαλκιοπούλου, Μακρή, κ.ά. Κατοικίες δεν υπήρχαν, με εξαίρεση λίγες μικρές αγροικίες. Ιερούς ναούς διέθετε μόνο η πόλη της Λαμίας (μέσα στον οικιστικό ιστό της και στις πλαγιές του λόφου του Κάστρου).

   Στο τέλος του 19ου αι., η απόφαση του  Κωνσταντίνου Παπαθανασίου Ελασσώνα, να ευεργετήσει την πόλη διαθέτοντας[2] όλη την περιουσία του (μετά το θάνατο της συζύγου του) για να ανεγερθεί Νοσοκομείο, με τον όρο να ονομαστεί Ελασσώνειο Νοσοκομείο, ήταν η αρχή για τη δημιουργία ιερού ναού, στην περιοχή της Νέας Άμπλιανης. Συγκεκριμένα, ο δωρητής διέθεσε πολλά χρήματα για νοσοκομείο που όπως όρισε στη διαθήκη του:

“θα ανεγερθή σε ανατολικομεσημβρινό οικόπεδο της Λαμίας, με 5 τουλάχιστον στρέμματα, κήπο με δένδρα για λόγους υγείας … ”.

   Επιπλέον όμως, όρισε - με ταυτόχρονη οικοδόμηση - ότι στον περιβάλλοντα χώρο του Νοσοκομείου :  

“θα ανεγερθή κατάλληλος ιερός ναός επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου (όπου θα φυλάσσονται τα οστά του ζεύγους Παπαθανασίου Ελασσσώνα) θα τελήται δε κατ’ έτος επιμνημόσυνον[3] του ζεύγους κατά την επέτειον του Αγίου.”

   Δύο ακόμη δωρεές βοήθησαν στην πραγματοποίηση των παραπάνω. Η πρώτη έγινε από τον κτηματία Γεώργιο Σ. Καρακαντά[4] με δωρεά στις 9-12-1904 :

“ενός αγρού εις θέσιν Συκιά της περιοχής Λαμίας επί της οδού Λαμίας-Αμφίσσης, εκτάσεως 5 στρεμμάτων προκειμένου να ανεγερθή πολιτικόν Νοσοκομείον (σύμφωνα με τις  διατάξεις της διαθήκης του Κωνστ. Παπαθανασίου Ελασσώνα του 1895).

   Η δεύτερη έγινε (στις 21-6-1910) από τους κληρονόμους του Μελετίου Γεωργιάδου, πρώην νομιάτρου Φθιωτιδοφωκίδος, οι οποίοι δώρισαν[5] ένα οικόπεδο αξίας 200 δρχ., με έκταση 1 γαλλικό στρέμμα και 140 τ.μ., για το οποίο ανέφεραν :

“συνορευόμενον ανατολικώς με το γήπεδον του Ελασσωνείου Νοσοκομείου, ίνα χρησιμεύση αυτώ δεόντως … ”.

   Έτσι, το έτος 1910 το κτίριο του νοσοκομείου και του γειτονικού μικρού ναού[6] του Αγίου Γεωργίου είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί και απέμενε η επίπλωση και η οργάνωση της λειτουργίας τους. Με την είσοδο του 1911, όλα ήταν έτοιμα για να αρχίσει τη λειτουργία του το Ελασσώνειο Νοσοκομείο. Με επισημότητα και μεγαλοπρέπεια οργανώθηκαν τα εγκαίνια[7].

Ο Ι. Ν. του Αγίου Γεωργίου του Ελασσωνείου Νοσοκομείου,

που τμήμα του διακρίνεται στα αριστερά (μεταπολεμική φωτ.)

    Στην τελετή χοροστάτησε ο τότε Μητροπολίτης Φθιώτιδος - Λοκρίδος και Θαυμακού Θεόφιλος Ιωάννου. Παράλληλα εγκαινίασε και τον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου στα δυτικά (στην πίσω πλευρά) του Νοσοκομείου. Φρόντισε μάλιστα να τοποθετήσει και ιερέα στο ναό, τον Κωνσταντίνο Μητσάκη (1865-1945).

   Ο μικρός ναός του Αγίου Γεωργίου δέχτηκε τα οστά του ευεργέτη τους και της γυναίκας του (όπως όριζε η διαθήκη). Για ένα περίπου χρόνο είχε τον προαναφερόμενο ιερέα, αλλά μετά έμεινε ως απλό ξωκλήσι.

    Τα χρόνια πέρασαν και το μεγαλοπρεπές κτίριο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου, παρά τη σημαντική προσφορά του, εφόσον ήταν το μοναδικό νοσοκομείο στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή, δυστυχώς εγκαταλείφθηκε στην τύχη του. Το 1933 έπαψε να λειτουργεί ως νοσοκομείο. Το 1939, οι αρχές εγκατέστησαν σ’ αυτό τους Έλληνες Ποντίους πρόσφυγες που ήρθαν από τη Ρωσία. Οι οικογένειες αυτές το κατοικούσαν (ερειπωμένο σχεδόν το κτίριο) μέχρι τις αρχές της 10ετίας του ’60. Τότε, οι διοικούντες τον τόπο το χαρακτήρισαν ως επικίνδυνο κτίριο και έδιωξαν τους τελευταίους κατοίκους του.

   Το κτίριο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου Λαμίας κατεδαφίστηκε[8] γύρω στο 1965. Παρέμεινε ο μικρός ναός του Αγίου Γεωργίου. Τα επόμενα χρόνια στη θέση του πανέμορφου πετρόκτιστου Ελασσωνείου έγινε ένα ισόγειο κτίριο (άκομψο κουτί) όπου στεγάστηκε ο Β’ Παιδικός Σταθμός Λαμίας. Στην φωτογραφία (παρατίθεται) φαίνεται ο μικρός ναός (είναι του έτους 1981).

Διακρίνεται ο μικρός ναός του Αγίου Γεωργίου. Στο καλλιεργημένο χωράφι εμπρός

 είναι σήμερα το μάρκετ “Σκλαβενίτης”.  (φωτ. ΚΑΜ, 1981)

   Η οικιστική ανάπτυξη στην περιοχή αυτή από τα μεταπολεμικά χρόνια ήταν ραγδαία. Η ενοριακή ζώνη του μοναδικού στην περιοχή αυτή Ι. Ν. της Αγίας Παρασκευής ήταν πλέον πολύ μεγάλη, ώστε να μη μπορεί να ανταποκριθεί στην κάλυψη των θρησκευτικών αναγκών των ενοριτών. Έτσι, μετά από πρωτοβουλία ενοριτών της περιοχής (περί την οδό Κύπρου) ενεργοποιήθηκε ο μικρός ναός του Αγίου Γεωργίου και μετά από πιέσεις προς τον τότε μητροπολίτη μακαριστό Δαμασκηνό Παπαχρήστου, αναβαθμίστηκε σε ενοριακό ναό και άρχισε η τέλεση ιερών μυστηρίων σ’ αυτόν.

   Σύντομα όμως διαπιστώθηκε η ανάγκη μεγαλύτερου ναού. Με πρόχειρα μέσα, όπως με ξύλινους δοκούς και στέγη από τσίγκους, έγινε επέκταση του πρόναου, ώστε να επιτρέπει την είσοδο σε περισσότερους πιστούς. Είναι αλήθεια ότι η λειτουργική ανάγκη αντιμετωπίστηκε υποχρεωτικά με πολύ πρόχειρο τρόπο και με αντιαισθητικό αποτέλεσμα, αλλά εξυπηρέτησε το θρησκευτικό συναίσθημα. Πάντως, επιβαλλόταν η ανέγερση άλλου νέου μεγάλου ναού. Στον χώρο αυτόν όμως υπήρχε το μικρό ιστορικό εκκλησάκι (ηλικίας 90 περίπου ετών).

   Μία πρόταση-λύση ήταν να διατηρηθεί[9] το εκκλησάκι και να αναζητηθεί χώρος (υπήρχε διαθέσιμος εκεί κοντά) για ανέγερση του νέου ναού. Η άλλη πρόταση ήταν να γκρεμιστεί το εκκλησάκι και να κτιστεί στο χώρο αυτό ο νέος ναός. Δεν μου είναι γνωστό πως ελήφθη η άδεια κατεδάφισης (στην Ελλάδα τίποτα δεν είναι δύσκολο να γίνει). Αναφέρθηκε ότι η (τότε) θρησκευτική ηγεσία του νομού είχε τοποθετηθεί αρνητικά στην προοπτική κατεδάφισης του μικρού ναού, με την έκφραση “εγώ ναό δεν γκρεμίζω” ! Πάντως το εκκλησάκι γκρεμίστηκε[10].

 

Στις 11 Ιουνίου 1999, ο μικρός ναός (88 ετών) κατεδαφίστηκε.

   Τη χρονική περίοδο που το μικρό αυτό εκκλησάκι είχε γκρεμιστεί, τα ιερά μυστήρια συνέχισαν να τελούνται σε ενοικιασμένο ισόγειο χώρο γειτονικής πολυκατοικίας, που διαμορφώθηκε κατάλληλα (στη ΒΑ γωνία των οδών Ολύμπου και Χαλκομάτας, όπου σήμερα είναι το Φροντιστήριο Αγγλικών Μπούργου).

   Από τις αρχές του νέου αιώνα, άρχισε η κατασκευή του νέου μεγάλου ναού με τσιμέντο. Υψώθηκε τμηματικά (ανάλογα με τα οικονομικά, τα οποία προήλθαν από δωρεές και εράνους). Το υπόγειο διαμορφώθηκε σε πρόχειρο ναό και λειτούργησε για αρκετά χρόνια, καλύπτοντας επαρκώς τις θρησκευτικές ανάγκες των ενοριτών. Κεντρικό πρόσωπο της προσπάθειας ήταν (και είναι) ο δραστήριος, νέος στην ηλικία και αφοσιωμένος εφημέριος αιδεσιμότατος Νικόλαος Κατσαρέλης. Ο ναός στην πρώτη δεκαετία του 21ου αι. είχε ολοκληρωθεί, με πόρτες, παράθυρα, δάπεδα και σοβατίσματα και απέμενε το έργο της αγιογράφησης και εσωτερικής ολοκλήρωσής του.

 

Ο σημερινός μεγάλος ναός του Αγίου Γεωργίου  (2016)

 Την Κυριακή 31 Οκτωβρίου 2010 ο νέος μεγάλος ναός εγκαινιάστηκε από το μητροπολίτη Φθιώτιδος κ. Νικόλαο και πλέον είναι σε λειτουργία. Το έργο της αγιογράφησης βρίσκεται σε εξέλιξη, όσο και ο εσωτερικός διάκοσμος, το τέμπλο, η επίπλωση και τα άλλα αναγκαία για να επιτελεί το έργο του. Μετά τη λειτουργία του μεγάλου Ιερού Ναού, το υπόγειο λειτουργεί ως Πνευματικό Κέντρο της ενορίας, όπου διοργανώνονται ομιλίες, τελετές, προσφορά καφέ μετά τα μνημόσυνα και άλλες εκδηλώσεις. Στις πρωτοβουλίες και δράσεις πρέπει να επισημανθούν και τα φροντιστηριακά μαθήματα που δίνονται δωρεάν σε μαθητές Γυμνασίου, από ενορίτες συνταξιούχους καθηγητές. Είναι επίσης επιτυχής η προσέλκυση νέων στις ιερές ακολουθίες, αλλά και σε θεματικές ομιλίες, που οργανώνονται από τον δραστήριο εφημέριο και το εκκλησιαστικό συμβούλιο του ναού.

    Η ενοριακή ζώνη[11] του ναού ορίστηκε από τις οδούς :

   Από τη ΝΑ γωνία των οδών Τανάγρας και Κύπρου, η νότια πλευρά της οδού Κύπρου, μέχρι τη διασταύρωση με οδό Αμφικτυόνων, όπου ανεβαίνει καλύπτοντας την ανατολική πλευρά του δρόμου μέχρι την οδό Σμύρνης, όπου συνεχίζει προς τα ανατολικά (παράλληλα με τις σιδηρ. γραμμές). Περνάει κάθετα την οδό Αθηνών και συνεχίσει λίγο μέχρι τη δυτική γωνία με την οδό Ασωπού, όπου κατευθύνεται νότια καλύπτοντας τη δυτική πλευρά του δρόμου και μέσω ανώνυμης οδού φτάνει στον κυκλικό κόμβο των οδών Κύπρου-Βασιλικών-Μεγ. Αλεξάνδρου. Καλύπτει τη δυτική πλευρά  (δεξιά όπως κατεβαίνουμε) της οδού Μεγάλου Αλεξάνδρου και μετά δεξιά στην οδό Αγράφων καλύπτοντας τη δεξιά πλευρά, μέχρι την οδό Αθηνών. Στρίβοντας νότια της Λαμίας, καλύπτει τη δεξιά πλευρά της οδού Αθηνών μέχρι την οδό Βαρδουσίων, όπου στρίβουμε δεξιά και καλύπτει τη δεξιά πλευρά του δρόμου. Συνεχίζει την οδό Βαρδουσίων (η οποία διασταυρώνεται με κάθετους οδούς όπως 28ης Οκτωβρίου, Χαλκομάτας, Κραββαρίτου) μέχρι τη διασταύρωση με την οδό Αμφικτυόνων, πάντα τη δεξιά πλευρά του δρόμου. Συνεχίζει στη  δεξιά πλευρά της οδού Μητροπολίτου Αμβροσίου, μέχρι τη γωνία με την οδό Τανάγρας, όπου στρίβουμε δεξιά. Ανεβαίνουμε την οδό Τανάγρας, τη δεξιά πλευρά, μέχρι την οδό Κύπρου.

Οδικό διάγραμμα που οριοθετεί την ενοριακή ζώνη του Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου.

  

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

φυσικός

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Η Νέα Άμπλιανη Λαμίας”, ανέκδοτη εργασία.

2.    εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΦΘΙΩΤΙΔΑ, φ. 1183, σελ. 2, 25-6-1999, Λαμία.

3.    εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, φ. 16862, σελ. 5, 5-7-1999, Λαμία.

4.    Βιβλίο Ιερέων Ι. Μητρόπολης Φθιώτιδας.

5.    Συμέλας Τουμανίδου-Πατσινακίδου : "Η κατά καιρούς εγκατάσταση των Ελλήνων Ποντίων προσφύγων του Πόντου και Καυκάσου στη Φθιώτιδα”, σελ. 169, Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας, 2005, Λαμία.

6.    Διαδίκτυο

---------------------------

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Είναι ο γνωστός από τα παλιά ως ποταμός Αχελώος (χωρίς να τον συγχέουμε με τον άλλο ποταμό Αχελώο, που πηγάζει από τη νότια Πίνδο και χύνεται στο Ιόνιο Πέλαγος).

[2] Η διαθήκη του συντάχθηκε, στις 21-2-1895, στο συμβολαιογράφο Λαμίας Δημ. Ρέντζο.

[3] Το ετήσιο μνημόσυνο, που όρισε στη διαθήκη του ο Κωνσταντίνος Παπαθανασίου Ελασσώνας να τελείται στο Ναό του Αγίου Γεωργίου, στη μνήμη του Αγίου, δεν ξέρω αν τελείται.  Τα οστά τους που τέθηκαν στο Ναό, μετά το θάνατό τους, ελπίζω να βρίσκονται εκεί (μετά την κατεδάφιση του μικρού ναού και την ανέγερση του νέου).

[4] Συμβόλαιο 640/9-12-1904 του συμβολαιογράφου Δημητρίου Ε. Δημολιούλια, για δωρεά εν ζωή 1.500 δρχ.

[5] Συμβόλαιο 8408/21-6-1910 του συμβολαιογράφου Δημητρίου Ε. Δημολιούλια.

[6] βλ. Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ελασσώνειο Πολιτικό Νοσοκομείο Λαμίας”. Δημοσιεύτηκε στην εφ. “ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ”, σε συνέχειες στα φύλλα 17-20 Αυγούστου 2011.Επίσης είναι αναρτημένο στο www.amfictyon.blogspot.gr

[7] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 663, σ. 2, 25-5-1933, Λαμία.

[8] Συμέλας Τουμανίδου-Πατσινακίδου : “Η κατά καιρούς εγκατάσταση των Ελλήνων Ποντίων προσφύγων του Πόντου και Καυκάσου στη Φθιώτιδα”, σελ. 169, Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας, 2005, Λαμία.

[9] Μεταξύ πολλών με ιστορική γνώση και σεβασμό, οι οποίοι υποστήριξαν ένθερμα αυτή την πρόταση (όπως και ο γράφων) ήταν και ο κ. Νικόλαος Δαβανέλλος, που ήταν παρών στην κατεδάφιση, προσπαθώντας την αποτροπή της.

[10] Η κατεδάφιση έγινε νυχτερινή ώρα (στις 4 το πρωί), με την παρουσία του παπα-Κρεμάλα! Σχετικά δημοσιεύματα έγιναν στις τοπικές εφημερίδες ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΦΘΙΩΤΙΔΑ  και  ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ.

[11] Τα στοιχεία προήλθαν από τον εφημέριο του Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου αιδεσιμότατο κ. Νικόλαο Κατσαρέλη, μέσω του καλού φίλου κ. Νικολάου Σερ. Κακούρα. Τους ευχαριστώ.