Ιδιωτική εκπαίδευση και Φροντιστήρια στη Λαμία

Στα προπολεμικά χρόνια

Προλεγόμενα

   Στη Λαμία, η διαδρομή της δημόσιας εκπαίδευσης από τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους ήταν προβληματική, με έλλειψη της βασικής υποδομής σε όλο το 19ο αιώνα, δηλ. χωρίς μόνιμο κτίριο. Από τις αρχές του 20ού αι., με τη δωρεά του ευεργέτη Κωνσταντίνου Μουστάκα, τα σχολεία της Λαμίας (Ελληνικό Σχολείο και Γυμνάσιο) απέκτησαν κτίριο και σχετικά μόνιμο προσωπικό. Η δυνατότητα ανάγκης και παροχής ιδιωτικών υπηρεσιών στην εκπαίδευση, ουσιαστικά εμφανίστηκε στο Μεσοπόλεμο. Τότε, κυριάρχησε η πλέον οργανωμένη δομή της Ιδιωτικής Σχολής του Αθανασίου Παπαρούπα, κατά την περίοδο 1931-1956 που ανέπτυξε όλες τις σχολικές βαθμίδες και επιπλέον Φροντιστήρια.

   Η παρούσα εργασία θα αναφερθεί στην προπολεμική περίοδο, παρά τα περιορισμένα στοιχεία, παρουσιάζοντας στο θέμα με όσο γίνεται συνοπτικό τρόπο.

Στη διάρκεια του 19ου αιώνα

   Ήταν το 1858, που άρχισε να λειτουργεί στη Λαμία το πρώτο Φροντιστήριο[1]. Το ίδρυσε ο Ιωάννης Ζηλήμων. Δίδασκε[2] Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά και Γαλλικά. Ήταν ο πρώτος φροντιστής στη Λαμία και πιθανά στη Στερεά Ελλάδα. Από την ξενόγλωσση παιδεία, η πρώτη γλώσσα που διδάχτηκε ήταν η Γαλλική. Από το 1835 που ιδρύθηκε και λειτούργησε το Ελληνικό Σχολείο (Σχολαρχείο) της Λαμίας, όπως και από το 1850 που άρχισε να λειτουργεί το Γυμνάσιο της Λαμίας, η μόνη ξένη γλώσσα ήταν η Γαλλική[3].

Στον 20ό αιώνα (μέχρι το 1940)

Μαρία Μπερτόγια

(γαμήλια φωτογραφία)

   Το 1909 ήρθε στη Λαμία η Μαρία Μπερτόγια[4] (1874-1957). Ήταν άριστη δασκάλα πιάνου, αλλά ήξερε και τρεις ξένες γλώσσες (γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά). Εκτός της διδασκαλίας της μουσικής, παρέδιδε και ιδιαίτερα μαθήματα γαλλικής γλώσσας κυρίως, σε νέους και νέες της αστικής κοινωνίας της Λαμίας. Η γυναίκα αυτή έφερε την ξενόγλωσση παιδεία στη Λαμία.

   Το 1924 ήρθαν από την Αμερική, οι αδελφοί[5] Νίκος και Φάκης Γκόλφης και εγκαταστάθηκαν στη Λαμία. Είχαν σημαντικές γνώσεις μουσικής, αλλά παράλληλα κατείχαν άριστα την αγγλική γλώσσα. Αναζήτησαν ιδιαίτερα μαθήματα αλλά η ζήτηση της αγγλικής γλώσσας ήταν ελάχιστη.

   Η μόνη διδασκόμενη ξένη γλώσσα στο Διδασκαλείο της Λαμίας, στο Γυμνάσιο Λαμίας και στην Εκκλησιαστική Σχολή Λαμίας ήταν η Γαλλική.

   Το 1925 αρχίζει τη λειτουργία του στη Λαμία το Φροντιστήριον “Η εργασία” του Ιωάννου Αλ. Νούλα[6]. Στα επόμενα χρόνια ανέπτυξε τρία τμήματα : επανεξεταστέων, εισιτηρίων εξετάσεων και Ακαδημίας (μετά την κατάργηση του Διδασκαλείου[7] Λαμίας).

   Το Φροντιστήριο Νούλα διαφημιζόταν για ελάχιστα δίδακτρα και μάλιστα σε εβδομαδιαίες δόσεις! Οι πληροφορίες δίνονταν από το Βιβλιοχαρτοπωλείο Κων. Καραπατάκη στην οδό Ερμού[8] της Λαμίας.

   Μετά την ανάληψη της δημοτικής αρχής Λαμίας από τον Ιωάννη Μακρόπουλο, ανακοίνωσε και υλοποίησε (το Δεκέμβριο 1926) τη δημιουργία νυκτερινής Σχολής απόρων παίδων. Λειτούργησε από τις αρχές του 1926 και αμέσως φοίτησαν 150 άποροι μαθητές. Ο τοπικός επιθεωρητής και δάσκαλοι/δασκάλες προσφέρθηκαν και δίδαξαν δωρεάν. Για τη λειτουργία της (βιβλία μαθητών, έξοδα καθαριότητας, κ.ά.) ο δήμος Λαμίας διέθεσε ποσό 4.000 δρχ. στους 4 πρώτους μήνες του 1926.

   Το 1929 οι τελειόφοιτοι φιλολογίας Γεώργιος Σύψας και Χρίστος Τσιλίκας μαζί με το μαθηματικό Ανάργυρο Ανέστη ίδρυσαν φροντιστήριο στη Λαμία, ειδικά για την προπαρασκευή υποψηφίων μαθητών στις εισιτήριες εξετάσεις των Ελληνικών Σχολείων και Γυμνασίων.

   Όπως ανέφεραν :

“… Αναλαμβάνουν να εισαγάγουν τους εκ της τετάρτης Δημοτικού δια το Ελληνικόν Σχολείο προωρισμένους ολίγον κατ’ ολίγον εις την Αττικήν διάλεκτον, ώστε να καθίστανται ικανοί οι μαθηταί να παρακολουθούν τα εν τοις (Ελληνικοίς σχολείοις διδασκόμενα  μαθήματα, χωρίς να καταλαμβάνη αυτούς απογοήτευσις λόγω της αιφνιδίας μεταπηδήσεως από της εν τοις Δημοτικοίς Σχολείοις διδασκομένης δημοτικής γλώσσης εις την Αττικήν διάλεκτον”.

    Το Φροντιστήριο λειτουργούσε την περίοδο από 1ης Ιουλίου μέχρι την παραμονή των εισιτηρίων εξετάσεων (στις αρχές Σεπτεμβρίου). Πληροφορίες παρέχονταν στο κατάστημα Αφών Καραπατάκη.

Αθανάσιος Παπαρούπας

   Το 1931 είναι σημαντικό έτος-ορόσημο για την ιδιωτική εκπαίδευση στη Λαμία. Ιδρύεται η Ιδιωτική Σχολή Αθαν. Δ. Παπαρούπα. Το πρώτο τμήμα της Σχολής που λειτούργησε ήταν ένα πλήρες Δημοτικό Σχολείο μετά νηπιαγωγείου. Στο νηπιαγωγείο δέχονταν παιδιά από τεσσάρων ετών!

  Το ίδιο έτος λειτούργησε και το Ανώτατο Φροντιστήριο Παπαρούπα (όπως το ονόμασε) στην οδό Κρίτσα και Αχιλλέως. Ήταν μια έλλειψη για τη Λαμία που καλύφθηκε με οργανωμένο τρόπο, τόσο για αδύνατους γνωστικά μαθητές, όσο και για προπαρασκευή στις εισαγωγικές εξετάσεις στα σχολεία[9] Μέσης Εκπαίδευσης. Επιπλέον είχε τμήματα για υποψηφίους στη σχολή ΤΤΤ, το Πολυτεχνείο και άλλες πανεπιστημιακές σχολές.

   Οι καθηγητές Καφρίτσας (φιλόλογος) και Ντάλης (θεολόγος) δίδασκαν αρχαία ελληνικά, ο Κακκάβας δίδασκε μαθηματικά και ο καθηγητής Καλλίνικος τη γαλλική γλώσσα.

   Υπήρχαν και μαθητές που διδάσκονταν ιδιαίτερα, για εμπορικά και λογιστικά μαθήματα, από πτυχιούχους της Ανωτάτης Εμπορικής Σχολής.

   Από την πρώτη χρονιά λειτουργίας, είχε καλά αποτελέσματα και άφησε άριστες εντυπώσεις. Τούτο φαίνεται από δημοσίευμα[10] στην εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, όπου γράφτηκε :

«Οι τρόφιμοι της σχολής κατά το πρώτον έτος ήταν ευάριθμοι. Ως συνήθως εις τα ιδιωτικάς σχολάς εγγράφονται οι άτακτοι μαθηταί και οι καθυστερημένοι. Και από τούτους απετελέσθη το πρώτον έτος η δύναμις της σχολής Παπαρούπα. Έγινε μία εντατική εργασία, εφαρμογή αρτίου παιδαγωγικού συστήματος και το αποτέλεσμα υπήρξεν κεραυνοβόλον. Τα ζιζάνια έγιναν άκακα αρνιά και οι αμελείς και οι τεμπέληδες, επιμελείς και φιλότιμοι μαθηταί. …»

   Συγκεκριμένα από το πρώτο έτος λειτουργίας, ένα νεοσύστατο φροντιστήριο συγκέντρωσε 103 μαθητές και μαθήτριες! Εκπληκτικό όντως. Επόμενο ήταν το Φροντιστήριο να λειτουργεί πλέον και τη χειμερινή περίοδο, έχοντας άδεια από το υπουργείο.

   Όλα τα τμήματα[11] της Σχολής Παπαρούπα ήταν :

1) Νηπιαγωγείο : Με ειδική Γαλλίδα νηπιαγωγό, με τη χρήση Φρεβελιανών παιχνιδιών κλπ. Δεχόταν μαθητές και μαθήτριες από 4-6 ετών.

2) Πλήρες Δημοτικό Σχολείο : Ισότιμο προς τα δημόσια και αναγνωρισμένο από το κράτος (υπουργείο Παιδείας). Σ’ αυτό γίνονταν δεκτοί μαθητές και μαθήτριες κάθε τάξης του Δημοτικού Σχολείου. Από την Α’ τάξη διδασκόταν η Γαλλική γλώσσα, από δε την Δ’ τάξη η Γαλλική και η Γερμανική γλώσσα. Οι απόφοιτοι κατείχαν τα ίδια νόμιμα προσόντα με τους αποφοίτους δημοσίου δημοτικού σχολείου, με βάση το νόμο 3578 περί ανεγνωρισμένων δημοτικών σχολών.

3) Νυκτερινή σχολή για εργαζομένους νέους και νέες : Σ’ αυτό  γίνονταν δεκτοί μαθητές και μαθήτριες που ήθελαν τις  απαραίτητες γραμματικές γνώσεις για τη σταδιοδρομία τους.

4) Νυκτερινό Φροντιστήριο : Για μαθητές και μαθήτριες του Δημοτικού Σχολείου, του Γυμνασίου, του Πρακτικού Λυκείου και του Διδασκαλείου. Σκοπός αυτού του τμήματος ήταν να προετοιμάζει άριστα τους μαθητές με ειδικούς καθηγητές σε κάθε μάθημα, από το εσπέρας σε όλα τα μαθήματα της επομένης ημέρας, σύμφωνα με  το πρόγραμμα του σχολείου των.

5) Ξένες γλώσσες : Γαλλική – Αγγλική – Γερμανική, των οποίων η διδασκαλία γινόταν με ειδικούς καθηγητές/τριες και εφαρμόζοντας τη νέα και ταχύτερη μέθοδο Berliz, με την οποία καθηγητές και μαθητής κατά τη διδασκαλία δεν χρησιμοποιούσαν καθόλου την Ελληνική γλώσσα. Στο τμήμα αυτό γίνονταν δεκτοί κύριοι, κυρίες και δεσποινίδες.

6) Τμήμα Εμπορικής : Σ’ αυτό, από πτυχιούχο της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών διδάσκονταν : Λογιστική, Εμπορικά μαθηματικά, δακτυλογραφία, εμπορική αλληλογραφία Ελληνική και Γαλλική (από ειδικό καθηγητή των Γαλλικών), κλπ.

7) Τμήμα Μουσικής : Στο τμήμα αυτό δίδασκε ειδικός πτυχιούχος Ωδείου, καθηγητής της μουσικής. Η διδασκαλία περιλάμβανε Βυζαντινή και Ευρωπαϊκή (φωνητική και ενόργανη) μουσική: βιολί, πιάνο, κιθάρα και μαντολίνο.

   Τα αποτελέσματα των επαναληπτικών εξετάσεων του έτους για τους 114 μαθητές του Φροντιστηρίου Παπαρούπα ήταν επιτυχή σε 112 μαθητές! Όσοι συμμετείχαν στις εισιτήριες εξετάσεις πέτυχαν όλοι και αρίστευσαν. Έτσι το μέλλον της Σχολής οιωνιζόταν λαμπρό.

 

Το κτίριο της Σχολής Αθαν. Παπαρούπα, στη Λαμία (οδός Σκληβανιώτου)

   Για το σχολικό έτος 1931-32 τα δίδακτρα[12] του Εκπαιδευτηρίου Παπαρούπα ορίστηκαν ως εξής :

Στο Νηπιαγωγείο : τριμηνιαία δόση 200 δρχ. ή μηνιαία 70 δρχ. (για οποιοδήποτε έτος)

Στο Δημοτικό Σχολείο :

Α’ ή Β’ τάξη, τριμηνιαία δόση 200 δρχ. ή μηνιαία 70 δρχ.

Γ’ ή Δ’ τάξη, τριμηνιαία δόση 240 δρχ. ή μηνιαία 85 δρχ.

Ε’ ή Στ’ τάξη, τριμηνιαία δόση 300 δρχ. ή μηνιαία 110 δρχ.

Στο Νυχτερινό Φροντιστήριο :

       Α’, Β’, Γ’ ή Δ’ τάξη Δημοτικού Σχολείου, τριμηνιαία δόση 180 δρχ. ή μηνιαία 70 δρχ.

       Ε’ ή Στ’ τάξη Δημοτικού Σχολείου, τριμηνιαία δόση 270δρχ. ή μηνιαία 100 δρχ.

       Α’ ή Β’ τάξη Γυμνασίου, Λυκείου ή Διδασκαλείου, τριμηνιαία δόση 300 δρχ., ή μηνιαία 110 δρχ.

          Γ’ ή Δ’ τάξη Γυμνασίου, Λυκείου ή Διδασκαλείου, τριμηνιαία δόση 420 δρχ., ή μηνιαία 150 δρχ.

         Ε’ ή Στ’ τάξη Γυμνασίου, Λυκείου ή Διδασκαλείου, τριμην. δόση 510 δρχ., ή μηνιαία 185 δρχ.

   Από το Νοέμβριο 1933 ήταν σε λειτουργία και διαφημιζόταν το Εξατάξιο Νυκτερινό Γυμνάσιο[13] Αθαν. Δ. Παπαρούπα, στη Λαμία. Δεχόταν μαθητές/τριες που λόγω εργασίας δεν μπορούσαν να φοιτήσουν στο δημόσιο ημερήσιο αντίστοιχο σχολείο. Τα μαθήματα άρχισαν στις 27 Νοεμβρίου 1933. Στο τέλος του σχολικού έτους (Ιούνιο), οι μαθητές του Νυκτερινού Γυμνασίου έδιναν κατατακτήριες εξετάσεις ενώπιον Επιτροπής από το υπουργείο Παιδείας και έπαιρναν ενδεικτικό προαγωγής ή απολυτήριο ισότιμο με αυτό του δημοσίου.

Διαφήμιση (1933)

  Ταυτόχρονα, δημιουργήθηκε και λειτούργησε από τον Οκτώβριο 1933 το Πρότυπον Οικοτροφείον[14] Αγωγής Αθανασίου Δ. Παπαρούπα, στη Λαμία. Δεχόταν οικοτρόφους μαθητές Γυμνασίου, Λυκείου και Διδασκαλείου, με ελάχιστα τροφεία. Υποσχόταν : επίβλεψη πατρική, άνετη διαμονή, άριστη διατροφή, ηθική διαμόρφωση του χαρακτήρα και οικογενειακό περιβάλλον. Κάθε βδομάδα, θα πληροφορούσε τους γονείς με επιστολή για την πρόοδο των μαθητών.

    Πάντως, σε άλλη διαφήμιση[15], τα δίδακτρα του Φροντιστηρίου Παπαρούπα ήταν 100-170 δρχ. μηνιαίως και τα τροφεία του Οικοτροφείου Παπαρούπα ήταν 800-850 δρχ. μηνιαίως.

   Τα εκπαιδευτήρια Παπαρούπα έχουν πλέον μεταφερθεί στην οδό Σκληβανιώτη 7 και διαθέτουν μεγαλύτερους χώρους. Στις 6 Φεβρουαρίου 1933, έγινε εκδήλωση[16] με την απονομή αριστείων και βραβείων. Επίσης απαγγέλθηκαν ποιήματα και έγιναν μικρά θεατρικά (διάλογοι και κωμωδίες) από μαθητές. Το καλό όνομα των Σχολών Παπαρούπα αποδεικνύεται και από τα επώνυμα[17] των πολλών μαθητριών κυρίως, γόνων της καλής (και οικονομικά) κοινωνίας της Λαμίας. Με τη λήξη της σχολικής χρονιάς 1932-33, στις 11 Ιουνίου 1933 στο εξοχικό “Αυγή” έγινε άλλη σχολική γιορτή[18], με την παρουσία του μητροπολίτη Φθιώτιδος Αμβροσίου Νικολαΐδη, του δημάρχου Λαμίας Γεωρ. Πλατή, γονέων και άλλων. Με μικρά θεατρικά και χορούς, κερδήθηκε η εκτίμηση των θεατών για το έργο του εκπαιδευτηρίου.

Από διαφήμιση (1934)

   Ο επαγγελματισμός του Αθαν. Παπαρούπα ήταν πλήρης, ώστε δεν άφηνε καμία ευκαιρία αναξιοποίητη. Έτσι η προκήρυξη[19] διαγωνισμού για εισαγωγή μαθητών στη Σχολή Μηχανουργών & Συνθετών Τεχνιτών Αεροπορίας στις 23-5-1933, αλλά και άλλου διαγωνισμού για πρόσληψη δημοσίων εισπρακτόρων στις 10-1-1934, διαφημίστηκε από το Φροντιστήριο Παπαρούπα, για προετοιμασία των υποψηφίων.

   Παράλληλα, το Φροντιστήριο Νούλα συνέχισε τη λειτουργία του και το 1934 έφτασε στον 9ο χρόνο. Διέθετε τμήματα υποψηφίων για εισιτήριες εξετάσεις ανώτερων σχολών και Ακαδημίας, αλλά και για ανεξεταστέους. Στο Φροντιστήριο Νούλα δίδασκαν:

Δημοδιδάσκαλοι : Β. Ντάλης, Π. Καρπούζας.

Καθηγητές : Αθ. Ντάλης (θεολόγος), Αρ. Κακκάβας (φυσικομαθηματικά), Αθ. Καφρίτσας (ελληνικά) και Ε. Ταρατσιώτου (Γαλλικών).

   Το 1934, απορριφθείς μαθητής του Διδασκαλείου Λαμίας κατηγόρησε τον καθηγητή του Διδασκαλείου Παραρά, ότι είχε φροντιστήριο[20] και παρέδιδε ιδιαίτερα μαθήματα με την ανοχή του διευθυντή του Δ. Γαρδίκα. Ακολούθησαν ανακρίσεις.

   Το ίδιο έτος (1934) μετά την κατάργηση του Διδασκαλείου Λαμίας και την ίδρυση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λαμίας, το Ανώτατο Φροντιστήριο Παπαρούπα με νέα διαφήμιση, καλεί τους ενδιαφερόμενους υποψηφίους για προετοιμασία. Ημερομηνία των εξετάσεων 15 Σεπτεμβρίου. Θα εισαχθούν 40 σπουδαστές (οι 15 θα είναι κοπέλες). Η έναρξη μαθημάτων του Φροντιστηρίου ορίστηκε στις 18 Ιουνίου 1934.

 Το 1934 διαφημίζεται νέο φροντιστήριο μαθηματικών, με ιδιαίτερα μαθήματα, από τον αριστούχο Ευάγγελο Ν. Μαλακάτα και πρώην απόφοιτο του Γυμνασίου Λαμίας. Αναλάμβανε την προγύμναση ανεξεταστέων μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου στα μαθηματικά.

   Το 1936 ιδρύθηκε στη Λαμία, το Παράρτημα του Γαλλικού Ινστιτούτου. Υπάγεται στη Γαλλική Πρεσβεία και λειτουργεί με άδεια του Υπουργείου Παιδείας. Σκοπός του προφανής είναι η διδασκαλία της γαλλικής γλώσσας και πολιτισμού. Είναι μη κερδοσκοπικό όργανο και στους αποφοίτους παρέχει αναγνωρισμένο τίτλο σπουδών. Λειτουργεί μέχρι σήμερα.

    Το Ανώτατον Φροντιστήριο Θετικών & Θεωρητικών Επιστημών Αθ. Παπαρούπα διαφημίζεται[21] συνεχώς. Το 1936 διαθέτει τμήματα (α) επανεξεταστέων για κάθε τάξη και (β) εισιτηρίων εξετάσεων για Γυμνάσιο και Λύκειο, αλλά και όλων των Ανωτάτων Σχολών.

   Το 1938 σημειώνονται μεταβολές στα εκπαιδευτικά πράγματα της πόλης. Το μοναδικό από το 1850 δημόσιο Γυμνάσιο Λαμίας διαιρείται σε Γυμνάσιο Αρρένων και Γυμνάσιο Θηλέων. Τα χρόνια εκείνα γονείς και κηδεμόνες μαθητών/τριών στις Σχολές Παπαρούπα, αλλά και εκπρόσωποι Συλλόγων και Συντεχνιών του τόπου, με ψηφίσματα και παραστάσεις προς το υπουργείο Παιδείας, ζήτησαν την ίδρυση[22] Ιδιωτικού Γυμνασίου αρρένων και θηλέων.

“… κίνησις  Συλλόγων, Σωματείων και Συντεχνειών μας που επρωτοστάτησαν δια ψηφισμάτων και αναφορών προς το Υπουργείον Παιδείας αιτούντες την ίδρυσιν και ιδιωτικού Γυμνασίου αρρένων και θηλέων….”

“… διδάσκαλοι, διδασκάλισαι, καθηγηταί, μουσικοί και το καλοκαίρι ιδίως κατά τας διακοπάς … ανεβοκατεβαίνει τας βαθμίδας των σχολών, η οποία έγινεν μία διανοητική κυψέλη δώσασα εργασίαν εις 70 και πλέον αδιορίστους εκπαιδευτικούς και τα φώτα εις χιλιάδας μαθητών …”

“…… το κοινόν παρακολουθεί εις την εσωσχολικήν και την εξωσχολικήν εργασίαν της σχολής … χειροκροτεί εις τας παρελάσεις της κατά τας εορτάς, κατακλύζει την αίθουσαν κατά σχολικάς παραστάσεις της, την συνδράμει εις την κίνησίν της υπέρ του πρασίνου την βοηθεί εις τας εορτάς της υπέρ της αεροπορίας, της Φιλοπτώχου, κ.λ.π. Παρακολουθεί τας εκδρομάς της αι οποίαι συνδυάζουν το τερπνόν μετά του ωφελίμου … Η λαμιακή κοινωνία την χαίρεται ως ένα ίδρυμα καθαρώς ιδικόν της την πιστεύει και την θεωρεί ως πρόοδον πολιτισμού ολοκλήρου της πόλεως Λαμίας, την προκοπήν της σχολής Παπαρούπα …”

   Προφανώς αναφέρονταν στα επιτυχημένα Εκπαιδευτήρια Παπαρούπα, με σκοπό την απόκτηση της σχετικής άδειας.

   Το έτος 1938, το Φροντιστήριον Κλασσικών Επιστημών (όπως το τιτλοφορεί) του Δημητρίου Αποστολοπούλου, καθηγητού-φιλολόγου, με ανακοίνωση στον τοπικό τύπο, καλεί για πρόσληψη αδιόριστους δημοδιδασκάλους και συνταξιούχους στο Φροντιστήριό του, για να διδάξουν μαθήματα στοιχειώδους εκπαιδεύσεως. Επίσης ανακοινώνει τη λειτουργία τμημάτων για ανεξεταστέους μαθητές Γυμνασίου, όπως και αποφοίτων για την εισαγωγή τους σε ανώτερες σχολές. Τα δίδακτρα είναι προσιτά, οι δεν άποροι είναι δωρεάν.

  Μαθήματα κα’ οίκον (ιδιαίτερα) για όλες τις τάξεις αναλαμβάνει δημοδιδάσκαλος - διδάξας επί σειράν ετών εις ιδιωτικά σχολεία Αθηνών - αναφέρεται σε άλλη διαφήμιση[23] του 1938 στον τοπικό τύπο.

   Με την ίδρυση του Βρετανικού Ινστιτούτου, στα πλαίσια των πολιτιστικών σχέσεων Ελλάδας και τότε Μεγάλης Βρετανίας από το 1940 εισάγεται[24] η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας στην Ελλάδα.

  Ακολουθεί ο ελληνο-ιταλικός πόλεμος στην Αλβανία και από τον Απρίλιο του 1941 έχουμε την Κατοχή. Τα σχολεία κλείνουν και μερικά υπολειτουργούν. Χρήματα δεν υπάρχουν για ιδιωτικά σχολεία, εφόσον το νόμισμα λόγω του πληθωρισμού έχει αχρηστευτεί.

 

Διαφήμιση στον τοπικό τύπο (24-8-1940)

Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια

   Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα ακολουθεί η γνωστή εθνική περιπέτεια του Εμφυλίου. Στη Λαμία μεταφέρεται υποχρεωτικά ο ορεινός πληθυσμός και η ζωή γίνεται δύσκολη. Τα σχολεία με αυξημένο μαθητικό πληθυσμό λειτουργούν. Οι Σχολές Παπαρούπα αναλαμβάνουν πάλι και το έτος 1948 επιστρέφουν με διαφήμιση στον τοπικό τύπο : «Η Σχολή Παπαρούπα λειτουργεί συνεχώς από του έτους 1931 με άριστα αποτελέσματα».

   Από το 1949, στη Λαμία αρχίζει η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας στον ιδιωτικό τομέα. Έχει καταγραφεί το όνομα κάποιας κυρίας Δερβέναγα από την Κωνσταντινούπολη, που άρχισε να διδάσκει σε χώρο της οδού Αγίου Νικολάου.

   Το 1950, έχουμε διαφήμιση σε τοπική εφημερίδα[25] της Σχολής Παπαρούπα (Τμήμα Φροντιστηρίων) για τα 20 χρόνια λειτουργίας. Έχει όλη τη σύνθεση του διδακτικού προσωπικού στο Φροντιστήριο (που τότε διοριζόταν από το Γενικό Επιθεωρητή Μέσης Εκπαίδευσης της Γ’ Εκπ. Περιφέρειας με έδρα τη Λαμία). Παραθέτουμε τα ονόματα :

1.       Νικόλαος Χαλιάσος                                        Γυμνασιάρχης

2.       Σπύρος Σταθόπουλος                                     Γυμνασιάρχης

3.       Ηλίας Σαρακιώτης                                         Γυμνασιάρχης

4.       Στέφανος Μουζουράκης, συν/χος                   Γυμνασιάρχης

5.       Θεόδωρος Γιωτόπουλος, καθηγητής                Φυσικών

6.       Κων. Αργυρόπουλος, καθηγητής                     Μαθηματικών

7.       Κων. Κακκάβας, καθηγητής                           Μαθηματικών

8.       Βασίλειος Παπανικολάου, καθηγητής              Μαθηματικών

9.       Δημήτριος Σμυρνιός, καθηγητής                      Μαθηματικών

10.     Αριστείδης Κακκάβας, καθηγητής                   Μαθηματικών

11.     Λουκία Γρουμπού, καθηγήτρια                       Φιλολογίας

12.     Αθανάσιος Φλώρος, καθηγητής                      Φιλολογίας

13.     Βασίλειος Ντρούκας, καθηγητής                     Φιλολογίας

14.     Παναγ. Παναγιωτόπουλος, καθηγητής            Θεολογίας

   Από το ίδιο έτος (1950) ιδρύθηκε και λειτούργησε στη Λαμία, η Σχολή Μηχανικών Παναγιωτοπούλου, με την επωνυμία “Η ΛΑΜΙΑΚΗ”. Εγκαταστάθηκε σε δημόσιο κτίριο, διέθετε πλήρη τεχνικά και εποπτικά μέσα διδασκαλίας. Είχε ιδιόκτητο Μηχανουργείο και το έτος 1956 είχε προσωπικό[26] από 20 καθηγητές διαφόρων ειδικοτήτων.

   Το 1951, τα “Φροντιστήρια Ανωτάτων Σπουδών” του Γεωργίου Αποστολοπούλου, φιλολόγου-συνταξιούχου Γυμνασιάρχου, που βρίσκονται στην οδό Ησαΐα 37, διαφημίζουν στον τοπικό τύπο τις επιτυχίες των υποψηφίων και μαθητών του (με ονόματα) σε διάφορες σχολές (Πολυτεχνείο, φιλολογία, θεολογία, ιατρική, φαρμακευτική και Σχολή Ικάρων). Επίσης διαφημίζεται η επιτυχία 35 υποψηφίων-μαθητών του σε διάφορες Παιδαγωγικές Ακαδημίες.

   Στη νέα δεκαετία , η Σχολή Παπαρούπα με υπερηφάνεια προβάλλει το Πρότυπον Γυμνάσιον Αρρένων-Θηλέων. Από το σχολικό έτος 1953-54, δικαιωματικά επαίρεται ότι δημιούργησε “το τελειότερον εκπαιδευτικόν ίδρυμα της Ελλάδος” στη Λαμία. Ως απόδειξη και εγγύηση αναφέρει τα ονόματα του διδακτικού προσωπικού του Προτύπου Γυμνασίου Αρρένων-Θηλέων. Αυτά είναι :

1      Χρήστος Μόσχος                    γυμνασιάρχης       επίτιμος Γεν. Επιθεωρητής Μ.Ε.

2      Ηλίας Σαρακιώτης                μαθηματικός         Γυμνασιάρχης Β’ Αρρένων

3      Νικόλαος Χαλιάσος               φιλόλογος            Γυμνασιάρχης Γυμν. Θηλέων

4      Σπύρος Σταθόπουλος            φιλόλογος            Γυμνασιάρχης Α’ Αρρένων

5      Μιλτιάδης Αγγελόπουλος       παιδαγωγός         Καθηγητής Παιδαγ. Ακαδημίας

6      αρχιμ. Γεώργιος Παυλίδης     κοινωνιολόγος     Ιεροκήρυξ Φθιώτιδος

7      Βασίλειος Παπανικολάου       μαθηματικός         Καθηγητής Α’ Αρρένων

8      Ευθύμιος Παρνασσίδης          φυσικός               Καθηγητής Γυμν. Θηλέων

9      Ανδρέας Ζωητός                   φυσικός               Καθηγητής Παιδ. Ακαδημίας

10    Παναγ. Παναγιωτόπουλος     θεολόγος              Καθηγητής Γυμν. Θηλέων

11    Αθανάσιος Φλώρος               φιλόλογος            Καθηγητής Β’ Αρρένων

12    Βασίλειος Ντρούκας              φιλόλογος            Καθηγητής Α’ Αρρένων

13    Κων/νος Ράγκος                   φιλόλογος            Καθηγητής Α’ Αρρένων

14    Χρήστος Καραθανάσης          φιλόλογος            Καθηγητής Β’ Αρρένων

15    Ευάγγελος Γκιζάνης              σωμ. αγωγής        Καθηγητής Παιδ. Ακαδημίας

16    Σταύρος Καλκάνης                γαλλικής              Καθηγητής Β’ Αρρένων

17    Ευαγγελία Εκκεκάκη             γαλλικής              Καθηγήτρια Γυμν. Θηλέων

18    Μαίρη Κατσαρού                   μουσικής              Καθηγητής Γυμν. Θηλέων

Επίλογος

   Η ιδιωτική εκπαίδευση, σ’ ένα ελεύθερο και ανταγωνιστικό περιβάλλον, κάλυπτε πάντα αδυναμίες και ελλείψεις της δημόσιας εκπαίδευσης και ανύψωνε το επίπεδο γνώσεων και αγωγής στη νέα γενιά. Όταν υπήρχε καλή οργάνωση, επιλεγμένο προσωπικό, καλή κτιριακή υποδομή και διαρκής αναζήτηση του βέλτιστου, όπως έδειξε η περίπτωση των Σχολών Παπαρούπα, τότε έχουμε το τέλειο αποτέλεσμα.

   Για την ιστορία, ο Αθανάσιος Δημ. Παπαρούπας (1907-1985) καταγόταν από το χωριό Κάψη (Τυμφρηστό), όπου ο πατέρας του Δημήτριος είχε χάνι. Στη Λαμία, ο Αθανάσιος είχε ιδιόκτητη κατοικία στην οδό Δροσοπούλου. Ήταν παντρεμένος, αλλά δεν απέκτησε παιδιά. Υιοθέτησε ένα αγόρι κι ένα κορίτσι. Στη δεκαετία 1950-60, με τη Σχολή του σε καλή πορεία, έφυγε στην Αθήνα (ίσως με προτροπή της συζύγου του), πουλώντας το κτίριο της Σχολής (στην οδό Σκληβανιώτου) στη Λαμία. Άνοιξε άλλη σχολή στον Άγιο Δημήτριο στην Αθήνα, σε άλλο επίσης ιδιόκτητο κτίριο. Δεν πρέπει να είχε την επιτυχία της Λαμίας. Ο Αθανάσιος Παπαρούπας πέθανε στην Αθήνα, όπου και ετάφη. Ο γιος του έγινε καθηγητής.

  Στη μεταπολεμική Λαμία υπήρξαν μεταγενέστερες ιδιωτικές εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες, όπως τα Εκπαιδευτήρια Λ. Αντωνίου, στην οδό Κύπρου 22 από τη δεκαετία του ’60 και αργότερα τα Εκπαιδευτήρια Μπούκαλη, στην περιοχή Αγριλιάς Λαμίας, αλλά εκφεύγουν των ορίων της εργασίας αυτής. Παράλληλα στη Λαμία αναπτύχθηκε μεγάλος αριθμός Φροντιστηρίων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και στην ξενόγλωσση παιδεία.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                 φυσικός

----------------------------

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1940, Λαμία.

2.    εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 1950, 1956, Λαμία.

3.    Νίκου Δαβανέλλου : “Η Ξενόγλωσση Παιδεία στη Λαμία (1837-1983)”, περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1983, Λαμία.

4.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Η καλλιέργεια και ανάπτυξη της μουσικής στην προπολεμική Λαμία”, εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, σε 5 συνέχειες, από 30 Σεπτ. μέχρι 4 Οκτ. 2016, Λαμία.

5.    Νικ. Δαβανέλλος : “Λαμία, τα πρόσωπα (1760-1930) ”, 2003, Λαμία.

6.    Αθανασίου Μπαλωμένου : “Δρόμοι, Καταστήματα και Ιδιοκτησίες της προπολεμικής Λαμίας (Δεκαετία 1930-40)”, περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2001, Λαμία.

7.    Βιβλία Πρακτικών του Δήμου Λαμιέων, ετών 1925-1929.

8.    Μαρτυρία αειμνήστου Κωνσταντίνου Γρηγ. Πρασσά, εργολάβου, Τυμφρηστός (17-9-2006)

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Δημ. Νάτσιος : Ιστορία του Γυμνασίου Λαμίας (1850-1881), περ. «Φθιωτικά Χρονικά» 1983, σελ. 33, Λαμία.

[2] εφ. «Φάρος της Όθρυος», 27-9-1858, Λαμία.

[3] Στο εβδομαδιαίο σχολικό πρόγραμμα, η Γαλλική γλώσσα διδασκόταν 4 ώρες στο Ελληνικό Σχολείο και 2 ώρες στο Γυμνάσιο.

[4] Γεννήθηκε στην Τεργέστη από οικογένεια ευγενών (ο πατέρας της ήταν κόμης). Παντρεύτηκε στην Ερμούπολη της Σύρου τον τραπεζίτη Ιωάν. Πολυκανδριώτη και απέκτησαν 2 παιδιά. Πήρε διαζύγιο και με τα παιδιά της εγκαταστάθηκε στη Λαμία το 1909. Εκμεταλλεύτηκε τις γνώσεις της και έκανε μαθήματα γαλλικής γλώσσας αλλά και πιάνου στα παιδιά της τοπικής “ελίτ”.

[5] Πήγαν οικογενειακώς στην Αμερική το 1911. Οι γονείς  τους λέγονταν Πολυχρόνης και Άννα. Ο πατέρας τους ήταν ράπτης. Κατάγονταν από το Μώλο.

[6] Καταγόταν από το Λιανοκλάδι. Έγινε δάσκαλος, αλλά αργότερα σπούδασε και μουσική στο Ωδείο. Διορίστηκε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Λαμίας.

[7] Το Διδασκαλείο Λαμίας ιδρύθηκε το 1914, με υπουργό Παιδείας τον Φθιώτη Ιωάννη Τσιριμώκο. Λειτούργησε 20 χρόνια, την περίοδο 1914-1934. Με την ίδρυση των Παιδαγωγικών Ακαδημιών από το 1934, το Διδασκαλείο καταργήθηκε.

[8] Μετονομάστηκε σε οδό Τρούμαν. Σήμερα λέγεται οδός Αποστόλου Κουνούπη.

[9] Τότε για την εισαγωγή των μαθητών στο Γυμνάσιο έδιναν εξετάσεις.

[10] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ,  φ. 1334, σελ. 1 & 2, 12 Μαρτίου 1939, Λαμία.

[11] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 401, σ. 1, 29-8-1931, Λαμία.

[12] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 413, σ. 2, 26-9-1931, Λαμία.

[13] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 736, σελ. 2, 11-11-1933, Λαμία.

[14] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 719, σελ. 3, 3-10-1933, Λαμία.

[15] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 416, σελ. 4, 3-10-1931, Λαμία.

[16] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 618, σελ. 1, 7-2-1933, Λαμία.

[17] Μαθητής της Σχολής Παπαρούπα ήταν και ο αείμνηστος γιατρός Χρήστος Λουκ. Τσαγκάρης.

[18] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 671, σελ. 4, 13-6-1933, Λαμία.

[19] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 662, σελ. 4, 23-5-1933, Λαμία.

[20] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ,  φ. 834, 5-7-1934, Λαμία.

[21] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ,  φ. 1099, σελ. 3, 30-6-1936, Λαμία.

[22] Από επαινετική αρθρογραφία για τα Εκπαιδευτήρια Παπαρούπα, στην εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1334, σελ. 1 & 2, 12-3-1939, Λαμία.

[23] Η διαφήμιση αναφέρει  : “Διδασκαλία ευμέθοδος και αποτελεσματική. Δίδακτρα κανονικά. Πληροφορίαι  εις  Περίπτερον Δημητρίου Τσιγαρίδα, Πλατεία Σιταγοράς καθ’ εκάστην 11-12 πμ. και 7-8 μμ.”.

[24] Καθιερώθηκε με τον Α.Ν. 2545/1940, αλλά άρχισε να διδάσκεται σε σχολεία της Λαμίας από το 1949.

[25] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σ. 4, 30-7-1950, Λαμία.

[26] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σ. 1 & 2, 4-11-1956, Λαμία.