Σίδνεϋ Μέρλιν και Ζαΐρα Θεοτόκη

Τις πρώτες 10ετίες του 20ού αι. στην περιοχή Λαμίας

   Η συνάντηση τριών “ιστορικών μεγαλοαστικών οικογενειών” από διαφορετικές χώρες στην ευρύτερη Λαμία αποτέλεσε το ερέθισμα αυτής της γραφής. Οι λόγοι που έφεραν αυτούς τους ανθρώπους ήταν βέβαια τελείως διαφορετικοί, δηλ. οικονομικοί, συναισθηματικοί, ερευνητικοί και αναπτυξιακοί, αλλά συνέβαλαν στην πραγματοποίηση της συνεύρεσης αυτής. Μιλάμε για την οικογένεια Μέρλιν γαλλικής καταγωγής αλλά μετά βρετανικής υπηκοότητας, την οικογένεια του εθνικού ευεργέτη Στουρνάρη (το γένος Τοσίτσα) και την οικογένεια ευγενών Θεοτόκη. Από τη στιγμή της απελευθέρωσης της Λαμίας από τους Τούρκους, εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για την περιοχή αυτή, που έφτασε μέχρι τις 2 πρώτες 10ετίες του 20ού αι., καλύπτοντας χρονική διάρκεια 90 ετών περίπου. Δυστυχώς, ο τόπος αυτός δεν ήταν τυχερός για να ευνοηθεί από την εγκατάσταση και δράση τόσο σημαντικών ανθρώπων, που επένδυσαν όνειρα σ’ αυτόν. Για να γίνουν όμως αυτά κατανοητά, θα πρέπει να πάρουμε το νήμα της ιστορίας για κάθε οικογένεια χωριστά μέχρι τη “συνάντησή” τους.

A. Από τη γαλλική οικογένεια Μερλέν, στη βρετανική Μέρλιν

    Οι γνωστές “ρίζες” της οικογένειας αρχίζουν από τα χρόνια της γαλλικής επανάστασης. Ο “αδιάφθορος” Ροβεσπιέρος[1] βρισκόταν στην εξουσία. Ήρθε η περίοδος (διάρκειας 3 μηνών) της Τρομοκρατίας. Τα δικαστήρια, με συνοπτικές διαδικασίες έστειλαν πολλούς Γάλλους αντιφρονούντες στη λαιμητόμο. Ο Μερλέν ντε Ντουέ (Merlin de Douai) ήταν τότε εισαγγελέας. Στις αρχές του 1793 ψήφισε κι αυτός υπέρ της εκτέλεσης του αυτοκράτορα Λουδοβίκου ΙΣΤ’, ο οποίος στις 21 Ιανουαρίου 1793 καρατομήθηκε. Η περίοδος της Τρομοκρατίας έληξε το 1794 και ακολούθησε η περίοδος του Ναπολέοντα. Το 1810 ο Μερλέν ντε Ντουέ προτίμησε να καταφύγει με την οικογένειά του στην τότε Βρετανία. Μετά το 1814 έγινε η γαλλική παλινόρθωση[2] που αποκατέστησε τη δυναστεία των Βουρβώνων, οπότε ήταν αδύνατη η επιστροφή της οικογένειας Μερλέν στη Γαλλία.

  Τα επόμενα χρόνια, ο Τσαρλς Μερλέν (Merlin), απόγονος του Μερλέν ντε Ντουέ παντρεύτηκε την κόρη ενός σκωτσέζου εμπόρου, του οποίου οι επιχειρήσεις οδήγησαν την οικογένεια στην Ελλάδα (από το έτος 1839). Έτσι, ο Charles-Louis-William Merlin (1821-1896) βρετανός πλέον υπήκοος αλλά γαλλικής καταγωγής, μετονομάστηκε σε Κάρολο Μέρλιν (Charles Merlin) και εξελίχθηκε σε πλούσιο τραπεζίτη, γαιοκτήμονα και σε διάσημο ερασιτέχνη φωτογράφο. Στην Ελλάδα ήταν γραμματέας του Βρετανικού προξενείου και μετά έγινε υποπρόξενος. Από το 1847 έγινε και πράκτωρ της Ιονικής Τράπεζας[3] στον Πειραιά. Αποδείχθηκε ικανότατος και ανέλαβε Γενικός Διευθυντής της Ιονικής Τράπεζας στην Ελλάδα.

Κάρολος Μέρλιν

   Επένδυε τα χρήματά του αγοράζοντας συνεχώς γη. Έτσι η οικογένειά του παρέλαβε από τον πατέρα τους Κάρολο μια τεράστια περιουσία σε Αθήνα και Πειραιά. Παντρεύτηκε την κόρη του Γκρην, προξένου της Αγγλίας στην Πάτρα και απέκτησε 3 παιδιά. Αργότερα η οικογένεια επέστρεψε στην Αγγλία[4]. Ο μεγαλύτερος γιος του ήταν ο Τσάρλς Πράιορ (1850-1898), που έμεινε στην Ελλάδα.

   Την περίοδο της αγγλο-γαλλικής κατοχής[5] της Ελλάδος το 1854, ο Κάρολος εστάλη από την κυβέρνησή του με ειδική αποστολή στα τότε ελληνοτουρκικά σύνορα (Λαμία) για να πληροφορήσει τη βρετανική κυβέρνηση για την ηπειροθεσσαλική επανάσταση. Όμοια αποστολή και πάλι εκτέλεσε με επιτυχία και στην επόμενη θεσσαλική επανάσταση (1878).

   Στην ακίνητη περιουσία που απέκτησε περιλαμβάνονταν οικόπεδα σε κεντρικά σημεία της Αθήνας, όπως πάνω από τη λεωφόρο Ακαδημίας, μεταξύ των οδών Βασιλίσσης Σοφίας και Κανάρη, στο Κολωνάκι, όπου διανοίχθηκαν οδοί για να διαχωριστούν τα κληρονομικά μερίδια σε απογόνους και δόθηκε το οικογενειακό όνομα στη γνωστή οδό[6] Μέρλιν.

   Το 1893, ο πλούσιος Charles Merlin πρότεινε στη γαλλική κυβέρνηση την ανέγερση κτιρίου (απέναντι από τα παλαιά ανάκτορα), για να στεγάσει τη γαλλική πρεσβεία στην Αθήνα. Στα επόμενα 2 χρόνια, το κτίριο κατασκευάστηκε από τους αδελφούς Ψύχα και τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά (δημιουργοί πολλών άλλων νεοκλασικών κατασκευών). Η ενοικίαση συμφωνήθηκε από το 1896 (για 50 χρόνια). Είναι ένα πολύ όμορφο κτίριο[7], που υπάρχει μέχρι σήμερα.

   Ο Τσάρλς Πράιορ παντρεύτηκε την Ειρήνη Νικ. Στουρνάρη.

Β. Η οικογένεια του εθνικού ευεργέτη Νικολάου Στουρνάρη

Το ζεύγος Νικ. Στουρνάρη (Αίγυπτος  1834)

      Ο Μετσοβίτης Νικόλαος Στουρνάρης ή Στουρνάρας (1806-1853) ήταν ανεψιός[8] των Μιχαήλ και Κωνσταντίνου Τοσίτσα. Οι θείοι του - έμποροι, στο Λιβόρνο ο Κωνσταντίνος και στην Αλεξάνδρεια ο Μιχαήλ, τον έστειλαν στο Παρίσι για να σπουδάσει οικονομικο-εμπορικά. Στην Αλεξάνδρεια κοντά στο θείο του έδειξε τις ικανότητές του, διευθύνοντας το κατάστημά του. Το 1829 ήρθε για λίγο στην Ελλάδα κι αποφάσισε να βοηθήσει την πατρίδα του επεκτεινόμενος από το εμπόριο, στη βιομηχανία και στη γεωργία.

  Συγκεκριμένα, μετά το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (3-2-1830) και τη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, αγόρασε τα 2/3 του αγροκτήματος (τσιφλικιού) Μεγάλης Βρύσης (αρχικής έκτασης 30.000 στρεμμάτων) που ανήκε στη Σαϊδέ Χανούμ, σύζυγο του Χαλήλ Μπέη της Λαμίας. Το υπόλοιπο 1/3 το αγόρασε ο ομογενής Ανδρέας Φαρδής[9] (κουνιάδος του Νικ. Στουρνάρη).

Ειρήνη Στουρνάρη-Μέρλιν

   Ο Νικ. Στουρνάρης επισκέφτηκε την Ελλάδα δύο φορές, το 1837 και το 1846 για να προγραμματίσει τις επενδύσεις του. Τόσο στο αγρόκτημα της Μεγάλης Βρύσης, όσο και σ’ ένα αντίστοιχο στην Εύβοια, που επίσης αγόρασε, είχε κατά νου να τα αξιοποιήσει, με εργάτες από την Ιταλία εφαρμόζοντας νέες μεθόδους καλλιέργειας και παραγωγής. Δυστυχώς, οι τοπικοί γεωργοί αντέδρασαν, διότι δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν τον πατροπαράδοτο τρόπο καλλιέργειας. Το χειρότερο όμως ήταν ο πρόωρος θάνατος του Νικολάου Στουρνάρη το 1853, σε ηλικία μόλις 47 ετών, που δεν επέτρεψε την υλοποίηση αυτών και άλλων μεγάλων σχεδίων του για την Ελλάδα.

   Στην κόρη του Ειρήνη περιήλθε όλη η έκταση του αγροκτήματος Μεγάλης Βρύσης, εφόσον ο θείος της Ανδρέας Φαρδής (;-1871) της δώρισε το μερίδιό του. Το ίδιο έτος (1871) η Ειρήνη Ν. Στουρνάρη παντρεύτηκε (στην Αθήνα) το βρετανό Κάρολο Μέρλιν του Πράιρ. Από το γάμο τους γεννήθηκαν πολλά παιδιά : Άλφρεντ, Έντγκαρ, Σίδνεϋ, Χάρολντ, Τζέραλντ, Ενριέτ και Ρούμπη Μέρλιν.

Γ. Ο Σίδνεϋ Μέρλιν

Σίδνεϋ Μέρλιν

   Στις 26 Απριλίου 1875[10] γεννήθηκε στον Πειραιά ο Σίδνεϋ Μέρλιν. Ασχολήθηκε με τον αθλητισμό και συμμετείχε σε 3 Ολυμπιάδες. Το 1896 στην 1η Ολυμπιάδα της Αθήνας πήρε χρυσό μετάλλιο στη σκοποβολή, ενώ στη 2η Ολυμπιάδα στο Παρίσι δεν διακρίθηκε. Στους Μεσο-ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας το 1906 πήρε χρυσό και χάλκινο μετάλλιο πάλι στη σκοποβολή.

   Σπούδασε στη Γερμανία βοτανολόγος και γεωπόνος. Ήθελε να εφαρμόσει τις γνώσεις του, δημιουργώντας νέες ποικιλίες, με διασταυρώσεις καρποφόρων φυτών. Στην αλλαγή του αιώνα (19^ο - 20ό) αγόρασε στην Κέρκυρα από την οικογένεια Θεοτόκη ένα μεγάλο κτήμα στην Κάτω Κορακιάνα, με έκταση 20-30 χιλιάδων στρεμμάτων. Παράλληλα γνωρίστηκε και με την Ζαΐρα Γεωρ. Θεοτόκη, κόρη του πολιτικού και πρωθυπουργού Γεωργίου Θεοτόκη.

Δ. Η Ζαΐρα Γ. Θεοτόκη

Ζαΐρα Θεοτόκη

   Ήταν κόρη του κερκυραίου Γεωργίου Νικολάου-Ανδρέα Θεοτόκη (1844-1916), δικηγόρου, δημάρχου Κέρκυρας, πολιτικού του κόμματος Τρικούπη, υπουργού και 4 φορές πρωθυπουργού της Ελλάδος. Είχε άλλους δύο αδερφούς το Νικόλαο και τον Ιωάννη (Τζον).

   Η Ζαΐρα είχε εξαιρετική ανατροφή και μόρφωση. Ήταν ωραία γυναίκα, αντιπροσωπευτική Κερκυραία με αρχοντική ομορφιά, μια χαρακτηριστική Ελληνίδα κυρία της Belle epoque. Δραστήρια γυναίκα, που συμμετείχε σε ορειβατικές εξορμήσεις, σε κυνήγια με σκυλιά στην Ήπειρο κι αλλού, η οποία αγαπούσε τη ζωή και τη δράση. Προσωπογραφία της αποδίδεται σε παρατιθέμενο πίνακα του ζωγράφου Δημ. Γερανιώτη (του 1903), ο οποίος δωρίθηκε από την οικογένεια Γεωργ. Ράλλη, στην Πινακοθήκη Κέρκυρας.

   Το 1902, μετά από γνωριμία, η Ζαΐρα παντρεύτηκε στην Κέρκυρα το Σίδνεϋ Μέρλιν.

 

Το ζεύγος Σίδνεϋ και Ζαΐρα Μέρλιν στη βεράντα του σπιτιού τους στη Μεγάλη Βρύση Λαμίας

Ε. Το ζεύγος Σίδνεϋ Μέρλιν - Ζαΐρας Θεοτόκη

   Ο Σίδνεϋ Μέρλιν παράλληλα με το γάμο του, υλοποιεί το όνειρό του, δηλ,. θέλει να εφαρμόσει τις γεωπονικές του γνώσεις δημιουργώντας νέες ποικιλίες καρποφόρων δένδρων. Έχοντας στην ιδιοκτησία του (μετά το θάνατο της μητέρας του Ειρήνης, το 1896) το 1/6 του κτήματος Μεγάλης Βρύσης, αγοράζει[11] τα μερίδια των άλλων αδελφών του (Αλφρέδου, Χάρολντ και Τσέρολντ) τα έτη 1904-5 και το μερίδιο του Ανδρέα Καμπά (ιδρυτή της γνωστής οινοποιίας) το 1907 και έτσι γίνεται πλήρης κάτοχος του αγροκτήματος αυτού.

 

Αρχοντικό (έπαυλη) Φαρδή-Μέρλιν (φωτ. 2008)

   Διαμορφώνει και βελτιώνει την ίδια περίοδο στο χώρο του κτήματος την κατοικία[12] για διαμονή της οικογένειάς του. Έχει δύο επιλογές μεγάλων κτημάτων ίσης περίπου έκτασης : στη Μεγάλη Βρύση Λαμίας και στην Κάτω Κορακιάνα της Κέρκυρας. Δοκιμαστικές καλλιέργειες άρχισε στο κτήμα της Λαμίας και η επιλογή του (ίσως) έγινε με κριτήριο την απόσταση από την Αθήνα, όπου βρίσκεται και η πατρική οικογένεια της συζύγου του Ζαΐρας.

   Από το γάμο τους γεννήθηκε μια κόρη, η Μαρία. Το 1910, ο Σίδνεϋ Μέρλιν αποφάσισε την οριστική εγκατάσταση της οικογένειάς του στη Λαμία. Η Ζαΐρα όμως αντέδρασε και η διαφωνία τους έγινε οριστική με την έκδοση διαζυγίου, το έτος 1916. Δεν είναι γνωστοί οι λόγοι, με πλέον πιθανούς : (α) την εγκατάσταση της πατρικής της οικογένειας στην Κέρκυρα (ο Γεώργιος Θεοτόκης αποχώρησε από την πολιτική) στα χρόνια του Εθνικού Διχασμού και (β) την ελονοσία στην περιοχή της Λαμίας, λόγω των ελών και στάσιμων νερών, με κίνδυνο για τη μικρή κόρη τους.

Ε. Η Ζαΐρα Θεοτόκη σε δεύτερο γάμο

   Η Ελλάδα έχει μπει στην περίοδο του Εθνικού Διχασμού. Ο Γεώργιος Θεοτόκης υποστήριξε την ουδετερότητα και την ελληνογερμανική προσέγγιση, συνταχθείς με το βασιλιά Κωνσταντίνο και τις αντιβενιζελικές δυνάμεις. Στις 12 Ιανουαρίου 1916 πέθανε και ετάφη στην Κέρκυρα.

   Η Ζαΐρα γνωρίζει το δικηγόρο και βουλευτή Ιωάννη Δημ. Ράλλη[13], που αργότερα διετέλεσε και πρωθυπουργός της Ελλάδος, απόγονο μεγάλης οικογένειας με ρίζες από την Κωνσταντινούπολη. Τον παντρεύτηκε το 1917 (δεύτερος γάμος και για τους δύο) και απέκτησε ένα γιο, το Γεώργιο[14] (1918-2006), που έφτασε μέχρι το αξίωμα του πρωθυπουργού και μια κόρη, τη Νίκη.

   Η Ζαΐρα[15] Θεοτόκη-Ράλλη πέθανε το 1931. Ο σύζυγός της Ιωάννης Ράλλης, από τον Απρίλιο 1943 έγινε πρωθυπουργός της δωσίλογης κατοχικής κυβέρνησης και δημιούργησε τα “τάγματα ασφαλείας” (γερμανοτσολιάδες). Το 1945 καταδικάστηκε για εθνική προδοσία σε ισόβια δεσμά. Πέθανε στις 26-1-1946, στη φυλακή.

Ζ. Η φυγή του Μέρλιν από τη Λαμία και η εγκατάστασή του στην Κέρκυρα

   Ο Σίδνεϋ Μέρλιν, μεταξύ των δύο μεγάλων αγροκτημάτων στη Λαμία και στην Κέρκυρα επιλέγει το δεύτερο για να εφαρμόσει τις  γεωπονικές σπουδές του και τις ιδέες του σε βελτιωμένες ποικιλίες. Στο αγρόκτημα της Λαμίας είχε ήδη αρχίσει δοκιμαστικές καλλιέργειες σε πορτοκαλεώνα, αλλά εξέλιπαν οι συναισθηματικοί λόγοι (μετά το διαζύγιο), για να παραμείνει σ’ αυτό. Έτσι αποφάσισε να πουλήσει το κτήμα αυτό. Το αγόρασε, το 1918, ο κτηματίας και καπνέμπορος Χρήστος Κ. Στεργιόπουλος ή Κόγκας, από το Αργυροχώρι Υπάτης, με συνολικό τίμημα[16] 1.000.000 δραχμές. Μετά, ο Σίδνεϋ αναχώρησε για το αγρόκτημά του στην Κέρκυρα, όπου υπήρχε και το ανάλογο αρχοντικό του.

 

Το αρχοντικό Μέρλιν στο κτήμα Κάτω Κορακιάνας στην Κέρκυρα

(φωτ. Κ.Α.Μ., 27-7-2009)

   Το 1924 έφερε στην Κέρκυρα το παράξενο δέντρο κουμκουάτ (kumquat στα αγγλικά), ένα εσπεριδοειδές[17] και συγκεκριμένα το είδος του “μαργαρίτα”, που το καλλιέργησε με επιτυχία και το επέβαλε στην περιοχή. Από τότε μέχρι σήμερα καλλιεργείται[18] εκτεταμένα[19] στην Κέρκυρα (και σε άλλα Ιόνια νησιά). Απ’ αυτό γίνονται γλυκά του κουταλιού και θαυμάσιο λικέρ.

   Το 1925 ο βοτανολόγος-γεωπόνος Σίδνεϋ μετέφερε και την καλλιέργεια μιας καλιφορνέζικης ποικιλίας πορτοκαλιών, της Washington Navel (ομφαλός της Ουάσιγκτον), στο αγρόκτημα της Κέρκυρας, με συστηματικό τρόπο για πρώτη φορά και σε εμπορική κλίμακα. Η προσπάθειά του στέφθηκε με επιτυχία και γι’ αυτό η ποικιλία από τότε πήρε το όνομά του (ποικιλία Μέρλιν).

Αικατ. Ιγγλέση - Σίδνεϋ Μέρλιν

   Αν λοιπόν ο Σίδνεϋ Μέρλιν είχε παραμείνει στο αγρόκτημα της Μεγάλης Βρύσης Λαμίας, η επιτυχία της προσπάθειάς του θα καταγραφόταν ιστορικά στη Λαμία.

   Την περίοδο αυτή παντρεύτηκε για δεύτερη φορά. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη (Κάτια) Ιγγλέση και ήταν κόρη ενός έλληνα αριστοκράτη της προεπαναστατικής Ρωσίας. Απέκτησε 2 παιδιά (γιο και κόρη). Η περίοδος του Μεσοπολέμου ήταν μια ήρεμη περίοδος για την οικογένεια, με πλούτο και ταξίδια. Στην Κρήτη αγόρασε ένα κτήμα όπου και οικοδόμησε έπαυλη (ένα αρχοντικό, γνωστό ως Bella Capina[20]).

   Με την είσοδο των Γερμανών το 1941, ο Σίδνεϋ Μέρλιν με τη γυναίκα του Κάτια κατέφυγαν στο κτήμα τους στην Κρήτη. Το Μάιο του 1941, με την εισβολή Γερμανών αλεξιπτωτιστών στην Κρήτη, το ζεύγος Μέρλιν διέσχισε με τα πόδια την Κρήτη και από τα νότια διέφυγε με το βρετανικό αντιτορπιλικό Napier στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

   Ο Σίδνεϋ Μέρλιν πέθανε το 1952, σε ηλικία 77 ετών.

Η. Το (πρώην) αγρόκτημα Μέρλιν της Κέρκυρας, σήμερα[21]

   Το αγρόκτημα Μέρλιν, παραθαλάσσιο και εκτεταμένο, στην νότια παρυφή της Δασιάς, με την έπαυλη και τα βοηθητικά κτίσματα γνώρισε την ακμή κυρίως κατά την αρχή του 20ου αιώνα. Φαίνεται ότι στις αρχές του εικοστού αιώνα, καταβλήθηκε προσπάθεια να ενοποιηθεί αισθητικά και να αναβαπτισθεί το κτίσμα που έως τότε μάλλον έδινε την εικόνα ενός αγροτικού υποστατικού. Μια μνημειακή κλίμακα οδηγεί σε έναν εξώστη, με μπαλουστράδες και στο όροφο του κτιρίου, είναι δε προφανής η σταδιακή κατασκευή του συνόλου.

   Μετά το θάνατό του Σίδνεϋ Μέρλιν (1952) το κτήμα περιήλθε στα παιδιά του. Φαίνεται ότι πουλήθηκαν μεγάλα τμήματα του κτήματος, ώστε σήμερα να έχουν απομείνει 750 στρέμματα.

   Σημαντικά χρέη των ιδιοκτητών του κτήματος είχαν ως αποτέλεσμα να περιέλθει το κτήμα σε ελληνική Τράπεζα. Το 1987 εξαγοράστηκε από την κατασκευαστική εταιρεία Αρφάνης-Χιόνης. Μετά το θάνατο του Αρφάνη και τις διαφωνίες των παιδιών του, το κτήμα περιήλθε (γύρω στο 2000) πάλι στην ιδιοκτησία της Τράπεζας. Νομικά προβλήματα κληρονομικής φύσεως δεν επέτρεψαν να γίνει τίποτα, παρά το ενδιαφέρον που έδειξαν αρκετοί. Ομάδα Ισραηλινών ήθελε  να το αγοράσει.

   Σε προσωπική επίσκεψη (τον Ιούλιο του 2009) το αγρόκτημα ήταν εγκαταλειμμένο, όλο άγρια βλάστηση (με πολλά βάτα), με ελάχιστα δένδρα πορτοκαλιάς. Υπήρχε επιστάτης στο κτήμα[22] που τα πρόσεχε. Το κτήμα φτάνει ως τη θάλασσα, αλλά τα κτίρια δεν συντηρούνταν. Κρίμα …

  

          ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1.        Ιστοσελίδα : http://www.ambafrance-gr.org/

2.        Ιστοσελίδα : www.villa-doukas.com/Αρχοντικό-Μέρλιν/

3.        Ιστοσελίδα : www.defencenet.gr

4.        http://www.seaop.gr/

5.        Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τ. 9^ος, σ.536.

6.        Βικιπαίδεια

7.        http://www.pireasnews.gr/

8.        http://news.kathimerini.gr/

9.        http://argolikivivliothiki.gr

--------------------------------------------------------------------------------------------

Δημοσιεύτηκε στην εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, φ. 20361, σ. 6, Τετάρτη 15 Μαΐου 2013, Λαμία. Έγινε μικρή αναμόρφωση.

---

[1] Μαξιμιλιανός Φραγκίσκος Μαρία Ισίδωρος Ροβεσπιέρος (Maximilien François Marie Isidore de Robespierre) 1758-1794 : Γάλλος δικηγόρος και πολιτικός στα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης (1789), επικεφαλής από το 1870 των Ιακωβίνων (ή Ορεινών). πρόσωπο της Κομμούνας, ψήφισε το θάνατο του Λουδοβίκου ΙΣΤ’, με πολλές προγραφές και εκτελέσεις αντιφρονούντων. Πέθανε στη λαιμητόμο στις 28 Ιουλίου 1794. Του αποδόθηκε το προσωνύμιο “αδιάφθορος”.

[2] με το Λουδοβίκο ΙΗ’ (1814-1824) στο γαλλικό θρόνο. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε από έντονη συντηρητική αντίδραση και ισχυροποίηση της Παπικής Εκκλησίας στη γαλλική πολιτική.

[3] Ιδρύθηκε το 1839 με έδρα το Λονδίνο και βρετανικά κεφάλαια. Έκανε συναλλαγές με τα Ιόνια νησιά (που ήταν προτεκτοράτο της τότε Μεγάλης Βρετανίας). Είχε καταστήματα σε Κέρκυρα, Ζάκυνθο, Κεφαλονιά και πρακτορεία σε Αθήνα, Πάτρα. Το 1873 μετέφερε τα κεντρικά γραφεία της στην Αθήνα (με έδρα όμως το Λονδίνο). Μετά την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα (1864) επέκτεινε τη δραστηριότητά της και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

[4] Η Ιονική Τράπεζα τον κάλεσε να διευθύνει τα εκεί καταστήματα. Κατά τη θητεία του στην Ελλάδα αναδείχθηκε σε σημαντικό πρόσωπο για την οικονομική ζωή της ελληνικής πολιτείας, διαθέτοντας μεγάλο κύρος.

[5] Η υποστήριξη από τον Όθωνα των επαναστατικών κινημάτων σε Θεσσαλία, Ήπειρο και Μακεδονία (με την έναρξη του Κριμαϊκού πολέμου) το 1854, έφερε το γαλλικό στόλο, που κατέλαβε τον Πειραιά για εξαναγκασμό της Ελλάδας σε ουδετερότητα κατά τον ρωσο-τουρκικό πόλεμο. Η κατοχή έληξε το 1857 με μεγάλες επιπτώσεις στο εμπόριο και την οικονομία. Έφερε επίσης στην Ελλάδα και την επιδημία χολέρας από Γάλλους τραυματίες, με 3.000 θανάτους (σε Πειραιά-Αθήνα).

[6] την περίοδο της Κατοχής, στον αριθμό 6 της οδού Μέρλιν, στεγάστηκαν οι υπηρεσίες τρομοκρατίας Ες-Ες, Γκεστάπο, κ.ά. (κρατητήρια για ανακρίσεις, βασανιστήρια) του εγχώριου πληθυσμού.

[7] Το σπίτι αυτό κληρονόμησε η κόρη της Ειρήνης, η Ενριέτ ως προίκα στο σύζυγό της Κωνσταντίνο Μάνο (που ήταν τότε δήμαρχος Χανίων). Ο Μάνος ήθελε να το πουλήσει έναντι 500.000 χρυσών φράγκων. Το 1913 η γαλλική κυβέρνηση συμφώνησε στην αγορά του κτιρίου (Hôtel Merlin de Douai), όπου έμεναν ήδη 17 χρόνια. Η αγορά έγινε το 1914 για 445.000 φράγκα.

[8] η μητέρα του λεγόταν Σταματική ή Στάμω ή Ταμούσιω Τοσίτσα.

[9] Από το χωριό Εύανδρο της Ηπείρου. Είχε παντρευτεί την αδελφή του Νικ. Στουρνάρη, αλλά δεν απέκτησαν παιδιά. Διέμενε “εις την πλησίον της πόλεως [Λαμίας] κειμένην ιδιόκτητον αυτού έπαυλιν”.  Πέθανε “πλήρης ημερών” το έτος 1875. (εφ. ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ, φ. 651, 4-1-1876, Λαμία)

[10] Σε μερικές ηλεκτρονικές παρουσιάσεις (ιστοσελίδες και μπλογκς) γράφουν το 1856 ως έτος γέννησης. Η επιβεβαίωση δεν είναι εύκολη.

[11] Συμβόλαιο 15328 / 28-11-1918 του συμβολαιογράφου Λαμίας Δημητρίου Ε. Δημολιούλια.

[12] Πρέπει να ήταν η έπαυλη του Ανδρέας Φαρδή, ο οποίος διέμενε σ’ αυτήν μέχρι το θάνατό του (το 1875). Βλ. υποσημείωση 9.

[13] Από τον πρώτο γάμο του με την Ασπασία Μαυρομιχάλη ο Ιωάννης Ράλλης, απέκτησε δύο γιούς, το Δημήτριο και τον Κυριακούλη.

[14] Ως πολιτικός και πρωθυπουργός έμεινε γνωστός ως ευπατρίδης της πολιτικής, που όντως ξεχώρισε σαφώς για το ήθος του.

[15] Στις 22 Νοεμβρίου 1922, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε ο αδελφός της Νικόλαος Θεοτόκης, 44 ετών, υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη (ένας από τους Έξι).

[16] Συμβόλαιο 15328 / 28-11-1918 του συμβολαιογράφου Λαμίας Δημητρίου Ε. Δημολιούλια.

[17] Η λέξη κουμκουάτ στα κινέζικα σημαίνει χρυσό πορτοκάλι.

[18] Μετά από υπουργική απόφαση του 1994 ανακηρύχθηκε προϊόν ποιότητας προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης.

[19] Το κουμ κουάτ καλλιεργείται εντατικά στην Κέρκυρα και, συγκεκριμένα, στο βόρειο μέρος του νησιού, στον κάμπο Νυμφών, στην περιοχή Πλάτωνα όπου το έδαφος, το ήπιο κλίμα και το νερό της περιοχής ευνοούν την ανάπτυξη και την καρποφορία του. Οι καλλιέργειες καλύπτουν συνολικά πάνω από 500 στρέμματα. Κάθε χρόνο, η παραγωγή πλησιάζει τους 140 τόνους.

[20] Το αρχοντικό αυτό φιλοξένησε τον Απρίλιο-Μάιο 1941 και τον τότε Βασιλιά Γεώργιο 2ο που με την τότε κυβέρνηση κατέφυγαν στην Κρήτη. Στις αίθουσες του εξοχικού του Μέρλιν ήταν, που ο Υπουργός Πολέμου και το τότε υπουργικό συμβούλιο συνεδρίαζαν για όσο καιρό βρισκόντουσαν στην Κρήτη.

[21] Αρκετά από τα παραπάνω στοιχεία μου δόθηκαν προφορικά από ντόπιους (το 2009) κατοίκους του χωριού Κάτω Κορακιάνα (ένα ωραίο χωριό πνιγμένο στη βλάστηση).

[22] Στην είσοδο του κτήματος λειτουργούσε (το 2009) μια υπαίθρια μόνιμη μπουτίκ φρούτων.