Κατασκευή γέφυρας Αλαμάνας και Χανιού στο Σπερχειό

Στα πλαίσια της επετείου 200 ετών

Επίσημη ανοιχτή πρόταση

Πρόλογος

Προτομή Αθαν. Διάκου

(Αλαμάνα)

   Απομένουν πέντε περίπου μήνες, από το νέο επετειακό έτος 2021, στο οποίο θα εορταστούν τα 200 χρόνια από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης. Είναι πλέον πολύ περιορισμένος ο χρόνος για να προετοιμαστεί και υλοποιηθεί ένα σοβαρό πρόγραμμα τιμητικών εκδηλώσεων, από φορείς που είναι αρμόδιοι, όπως ο Δήμος Λαμιέων και η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Η επίσκεψη της προέδρου της Επιτροπής “Ελλάδα 2021” στη Λαμία, δεν μας έκανε γνωστή την πρόταση του δήμου Λαμίας. Στο τέλος Ιουλίου 2020 λήγει η προθεσμία υποβολής προτάσεων.

   Είναι φανερό ότι η διοργάνωση ημερίδων ή ιστορικών συνεδρίων για το Εικοσιένα, δεν επαρκούν για να αποδώσουν το μεγαλείο και τη θυσία του αγώνα των ηρώων της περιόδου 1821-28. Το ζητούμενο πρέπει να είναι η μνημειακή τιμή, ώστε παράλληλα το μνημείο να παραμείνει και στο μέλλον.

   Σε αυτό ακριβώς το σκεπτικό, δομήθηκε η ιδέα και τελικά η πρόταση, που ακολουθεί. Θα αποδοθεί με όσο γίνεται συνοπτικό αλλά και περιεκτικό τρόπο.

1.    Ιστορικά προλεγόμενα

  Για τη Λαμία, το μεγάλο όνομα είναι ο Θανάσης Διάκος, ο ήρωας της Αλαμάνας. Η πόλη, έστω και με χρονική καθυστέρηση, τον τίμησε κατά ο παρελθόν, με το όνομα της ομώνυμης πλατείας (από το 1852), το Ηρώο-κενοτάφιο του Διάκου, τον περικαλλή ανδριάντα του (το 1903), η προτομή του στην παλιά θέση της Αλαμάνας (το 1930) και το ψηφιδωτό έργο της Έλ. Βοΐλα στην Π.Ε.Ο. (τη δεκαετία του ’60).

   Παράλληλα τιμήθηκαν με μνημεία και άλλοι ιστορικοί τόποι, όπως στη Χαλκωμάτα για τον ήρωα Ησαΐα δεσπότη Σαλώνων, αλλά και στην πλατεία Κομποτάδων (όπου έγινε η σύναξη των οπλαρχηγών). Επιπλέον, το Διάκο τίμησαν με προτομές, η Αρτοτίνα και η Μουσουνίτσα (που διεκδικούν τον τόπο γέννησής του), η Ι. Μονή Προδρόμου, όπου εμόνασε κάποια χρόνια και η Λειβαδιά (την οποία ο Διάκος πρωτοελευθέρωσε).

   Εκτός της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, ο Διάκος τιμήθηκε με προτομές στις πόλεις Αθήνα (Πεδίο του Άρεως, από το 1937), τη Θεσσαλονίκη (το 1998), το Βόλο (το 2010), κ.α. Πρωτεργάτες για τα μνημεία αυτά ήταν οι τοπικοί Σύλλογοι Ρουμελιωτών.

   Για την περιοχή μας είναι πολύ σημαντική η ανάδειξη του χώρου της μάχης, που είναι η γέφυρα της Αλαμάνας. Είναι όμως γνωστό ότι οι διαρκείς πλημμύρες του ποταμού Σπερχειού, στους 2 αιώνες που πέρασαν άλλαξαν την ελικοειδή κοίτη του και στις τελευταίες δεκαετίες έγινε ευθυγράμμιση στο τελευταίο τμήμα του ποταμού, μετά από παρέμβαση των τοπικών υπηρεσιών. Αποτέλεσμα αυτών ήταν, ο Σπερχειός ποταμός να μην περνάει πλέον από την παλιά ιστορική θέση, όπου ήταν και η γέφυρα της Αλαμάνας, η οποία δεν υπάρχει πλέον.

2.    Τελική πρόταση

   Ως καλύτερη επιλογή παραμένει η ανάδειξη της Αλαμάνας, δηλ.  του χαρακτηριστικού σημείου, όπου ο Θανάσης Διάκος έδωσε τον υπέρ πάντων αγώνα, δέχτηκε σφαίρα το δεξί του χέρι, όπου έσπασε το σπαθί του και αγωνιζόμενος έπεσε τελικά στα χέρια του εχθρού. Με το όνομα Αλαμάνα είναι η θέση όπου υπήρχε το γεφύρι στο Σπερχειό ποταμό, με δίπλα το Χάνι. Ήταν τότε το αναγκαίο πέρασμα προς τη Λοκρίδα.

   Τώρα όμως όλα άλλαξαν. Στην ιστορική θέση της Αλαμάνας, δεν περνάει πλέον το ποτάμι και δεν υπάρχει γεφύρι. Μόνο η προτομή του Διάκου θυμίζει το σημείο αυτό. Το χειρότερο όμως είναι ότι δεν υπάρχει προσπέλαση προς τη θέση αυτή και τα γειτονικά κτήματα ανήκουν σε ιδιώτες, που δόθηκαν μετά τον αναδασμό. Έτσι οι προτάσεις (α) του πρώην πρωθυπουργού κ. Αλ. Τσίπρα που ανακοινώθηκε από τον ίδιο στις 16 Μαΐου 2019 στη Λαμία, και (β) του βουλευτή Φθιώτιδας και υπουργού Οικονομικών κ. Χρ. Σταϊκούρα, που διατυπώθηκε από τις 17 Νοεμβρίου 2019, αποτελούν την άριστη λύση.

   Συγκεκριμένα, ο κ. Χρ. Σταϊκούρας, στην επιστολή του προς την υπουργό Πολιτισμού & Αθλητισμού κ. Μενδώνη έγραψε :

“… Στην Αλαμάνα, όπου έγινε η γνωστή μάχη … δεν υπάρχει ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο δημόσιας γης, για να αποδοθεί η οφειλόμενη τιμή στον Αθανάσιο Διάκο και τους συμπολεμιστές του.

 Σας ζητώ να κινήσετε τη διαδικασία αγοράς ή απαλλοτρίωσης από το Ελληνικό Κράτος, έκτασης 10 στρεμμάτων στον ιστορικό αυτό τόπο.

  Σας γνωρίζω ότι το κόστος αγοράς ή απαλλοτρίωσης της έκτασης των 10 στρεμμάτων είναι χαμηλό (δεν υπερβαίνει τις 2-3 δεκάδες χιλιάδες ευρώ).

   Σκοπός είναι η κατασκευή υποδομών και η αξιοποίησή τους (μνημείο, κατασκευή - αναπαράσταση γέφυρας, κ.ο.κ.) για την ανάδειξη και αξιοποίηση της περιοχής…”.

  Το Υπουργείο Οικονομικών έχει την πρόθεση να εξασφαλίσει την αναγκαία χρηματοδότηση για την αγορά ή απαλλοτρίωση της έκτασης των 10 στρεμμάτων.

   Όμως, όπως προαναφέρθηκε, από την παλιά ιστορική θέση της Αλαμάνας δεν περνάει πλέον ο Σπερχειός και δεν υπάρχει γέφυρα. Επιπλέον, η αγορά της έκτασης από ιδιώτες θα είναι χρονοβόρα, με πιθανές τις δικαστικές προσφυγές.

Ο ποταμός Σπερχειός μετά τη διάνοιξη της κοίτης του (φωτ. Κ.Α.Μ., Ιούν. 2020)

   Επομένως η λύση είναι να γίνει το έργο, όχι όμως στην παλιά θέση, αλλά σε νέα θέση, όπου περνάει ο Σπερχειός. Μετά τη διάνοιξη της κοίτης του ποταμού στο τμήμα από τη γέφυρα της Π.Ε.Ο. μέχρι τη θάλασσα, το ποτάμι είναι εντυπωσιακό, με αρκετά νερά, όπως ήταν τον Απρίλιο του 1821(φωτογραφία παρατίθεται). Σ’ αυτό το τμήμα του ποταμού θα ήταν η καλύτερη θέση να γινόταν το πετρόκτιστο γεφύρι της Αλαμάνας!

   Από τις δύο πολύ γνωστές λιθογραφίες των ξένων περιηγητών S. Pomardi (του 1805) και του E. Rey (του 1834) προτιμήθηκε η δεύτερη, που αποδίδει πιο στρογγυλεμένα τα τόξα της γέφυρας και θυμίζουν το χαρακτηριστικό κτίσιμο των ελληνικών γεφυριών.

Το γεφύρι της Αλαμάνας (Λιθογραφία S. Pomardi, 1805)

 

Το γεφύρι της Αλαμάνας και δίπλα το Χάνι της (Λιθογραφία E. Rey, 1834)

   Αν τώρα, με εικονικό τρόπο (δηλ. γραφιστικά) κάνουμε σύνθεση (μίξη) των δύο αυτών φωτογραφιών (της τωρινής και του Rey), μπορούμε να έχουμε μια πρώτη εικόνα της πρότασης. Σ’ αυτή την προσπάθεια είχα τη βοήθεια της κας Αγγελικής Τριανταφύλλου, αρχιτεκτόνισσας. Το πρώτο αποτέλεσμα αυτής της σύνθεσης (μπορεί να υπάρξει και καλύτερο ίσως) ακολουθεί αμέσως:

 

Το γεφύρι της Αλαμάνας και δίπλα το Χάνι στο σημερινό Σπερχειό (μοντάζ, Ιούλ. 2020)

3.    Πλεονεκτήματα της πρότασης

  Στην ιστορική θέση της Αλαμάνας, εφόσον δεν υπάρχει ούτε ποταμός, ούτε γεφύρι και δεν αποκλείεται να είναι χρονοβόρα η διαδικασία αγοράς της έκτασης των 10 στρεμμάτων, που πρότεινε ο βουλευτής και υπουργός κ. Χρ. Σταϊκούρας, η πρόταση γίνεται απαγορευτική.

   Αντίθετα, η δημιουργία αντιγράφου της γέφυρας με το Χάνι μαζί, αλλά σε νέα θέση του ποταμού Σπερχειού - όπως έχει τώρα διανοιχτεί - προσεγγίζει πολύ την πραγματική εικόνα που είχε τον Απρίλιο του 1821. Επίσης δεν υπάρχει δυσκολία να γίνουν δρόμοι προσπέλασης προς το χώρο αυτόν, τόσο από την παλιά οδό όσο και από τη νέα. Έτσι θα δημιουργηθεί ένας τουριστικός προορισμός, ένας πόλος έλξης για τον τόπο, αφού:

Α) Οι επισκέπτες θα βιώνουν τον ιστορικό χώρο (έστω κι αν είναι σε προσομοίωση) όπως σχεδόν ήταν τον καιρό της μάχης της Αλαμάνας. Είναι αναγκαίο βέβαια να δημιουργηθεί ένα τιμητικό και ενημερωτικό μνημείο στο χώρο, με τα απαραίτητα ιστορικά στοιχεία.

Β) Το πετρόκτιστο γεφύρι θα είναι εντυπωσιακό, όσο και το επίσης πετρόκτιστο Χάνι της Αλαμάνας δίπλα, όπου πολέμησαν οι Καλύβας και Μπακογιάννης. Οι επισκέπτες θα περπατούν επάνω στο γεφύρι με νερά κάτω του ποταμού Σπερχειού, αναβιώνοντας το γενναίο ιστορικό παρελθόν.

Γ) Το εσωτερικό του Χανιού θα επιτρέπει τη μουσειακή λειτουργία, με αντικείμενα (αντίγραφα) όπλων και ρούχων, όπως και την προβολή ιστορικού υλικού σε οθόνη. Θα μπορούν να διανέμεται ή να πωλείται έντυπο υλικό, ενημερωτικά φυλλάδια ή βιβλία, πίνακες, κ.ά.

Δ) Για τους μαθητές των σχολείων θα μπορεί να γίνεται ζωντανό το μάθημα της ιστορίας, με προγραμματισμένη επίσκεψη στο χώρο.

Ε) Θα λειτουργεί στο χώρο αναψυκτήριο του δήμου Λαμίας ή από ιδιώτη, ώστε να προσφέρεται καφές, αναψυκτικά ή νερό και πρόχειρο φαγητό. Δεν αποκλείονται στο μέλλον και άλλα ανάλογα καταστήματα εστίασης κοντά στο γεφύρι.

   Πέραν της αναγκαίας τιμής προς τους ήρωες της Αλαμάνας, με την κατασκευή της γέφυρας και του Χανιού είναι εμφανή τα οφέλη της πρότασης αυτής για τον τόπο. Η μελέτη του έργου μπορεί να ολοκληρωθεί σύντομα, χωρίς να υπάρξουν εμπόδια από ιδιοκτήτες ή από την αρχαιολογική υπηρεσία, αρκεί να βρεθούν τα χρήματα. Αυτό όμως δεν είναι το δυσκολότερο μέρος της προσπάθειας, όσο είναι η απόφαση του τόπου να γίνει το έργο.

Επίλογος

   Η πρόεδρος της Επιτροπής “Ελλάδα 2021” κα Αγγελοπούλου επισκέφθηκε τη Λαμία τον περασμένο μήνα, μόνο για δημόσιες σχέσεις, ζητώντας προτάσεις, που όμως θα πρέπει να συνοδεύονται και από την αναγκαία χρηματοδότηση! Πέρα από τα τυπικά χαμόγελα και τα ευγενικά λογύδρια, η δημόσια κριτική που δέχτηκε για την επίσκεψη δεν ήταν τιμητική γι’ αυτήν. Όμως παράλληλα δεν είδαμε στον τοπικό τύπο τις προτάσεις του δήμου Λαμίας και της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τα 200 χρόνια από το Εικοσιένα. Αυτό όμως δεν είναι τιμητικό για τον τόπο μας.

  Τίθεται λοιπόν επίσημα και δημόσια η παραπάνω πρόταση προς την αυτοδιοίκηση Α’ και Β’ βαθμού, ώστε να τη μελετήσει και να αποφασίσει γι’ αυτήν. Μακάρι να έχει κι άλλη καλύτερη ή άλλες, που όμως θα θέλαμε να τις ξέρουμε.

  Ο χρόνος είναι πολύ περιορισμένος και για τα 200 χρόνια του Εικοσιένα η ιστορία απαιτεί : Ο τόπος μας να τιμήσει ουσιαστικά κι όχι με λόγια τους ήρωες αγωνιστές του.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                 φυσικός