Από τη Βαρυμπόπη (Μακρακώμη) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1921)

στη μνήμη Κώστα Κρητικού, πρώην δημάρχου Μακρακώμης

Πρόλογος

   Η ιστορία του τόπου μας χάνεται πίσω στο χρόνο. Από τη Μακρά Κώμη της αρχαιότητας, που βρισκόταν σε δύο λόφους, πάνω από τη σημερινή Μακρακώμη, με τις μετακινήσεις και επιδρομές τόσων λαών στην περιοχή, χάθηκε το όνομα Μακρακώμη κι έγινε Βαρυμπόπη. Το ίδιο όνομα διατηρήθηκε στη μακρά περίοδο της Τουρκοκρατίας. Στα χρόνια του ελεύθερου ελληνικού κράτους, το μικρό χωριό των 200 περίπου κατοίκων έγινε πάλι δήμος Μακρακώμης, με πρωτεύουσα τη Βαρυμπόπη. Το 1916 η Βαρυμπόπη μετονομάστηκε σε Μακρακώμη.  

   Η προσπάθεια τούτη αναζήτησε και κατέγραψε 61 μεταναστευτικά ταξίδια ανθρώπων της Μακρακώμης προς την Αμερική στις πρώτες 10ετίες του 20ού αιώνα. Η Μακρακώμη, που πριν λεγόταν Βαρυμπόπη (οι ντόπιοι με την κοφτή ρουμελιώτικη προφορά την έλεγαν Βαρ’μπόπ’), μου είναι φυσικά πολύ γνωστή, αλλά το πρόβλημα ήταν ότι υπήρχε κι άλλη Βαρυμπόπη (στην Αττική). Έτσι, επειδή  δεν ξέρω επώνυμα των ανθρώπων της Βαρυμπόπης Φθιώτιδας, υπήρχε κίνδυνος να μπλέξω ονόματα μεταναστών που δεν προέρχονταν απ’ αυτήν.

   Η σημαντική βοήθεια ήρθε από τον αείμνηστο Κώστα Κρητικό, πρώην δήμαρχο Μακρακώμης και άριστο φίλο. Μου επιβεβαίωσε ποια ονόματα ήταν από τη δική μας Βαρυμπόπη. Του είμαι ιδιαίτερα υποχρεωμένος γι’ αυτό, εφόσον ήταν ο ιδανικότερος άνθρωπος (με τη θαυμάσια μνήμη) για να αποφύγω το λάθος. Επιπλέον, ο Κώστας έζησε όλα τα χρόνια στη Μακρακώμη (δεν έφυγε ποτέ απ’ αυτήν) και ήξερε όλο τον κόσμο με το μικρό του όνομα.

  Πιθανά υπάρχουν κι άλλοι μετανάστες που δεν εντοπίστηκαν και θα βρεθούν στη συνέχεια. Η όλη αναζήτηση είναι δύσκολη και χρονοβόρος, εφόσον τα στοιχεία του αμερικανικού αρχείου είναι χειρόγραφα και μερικά δεν διαβάζονται εύκολα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Βαρυμπόπης (Μακρακώμης), για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

      Μετά από ένα και πλέον αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

---

Διοικητικές μεταβολές

1.    Από τη Βαρυμπόπη, στο Δήμο Μακρακώμης

   Από τις 20-4-1835 έγινε η σύσταση του δήμου Μακρακώμης με έδρα τον οικισμό Τσούκα. Στο δήμο Μακρακώμης προσαρτήθηκαν οι οικισμοί : Βιτώλι, Θραυσιμιώτικα Καλύβια, Λιτόσελον, Γιαννιτσώτικα Καλύβια, Ροβολάρι, Σκόρλια, Βαρυμπόπη και Πλατύστομον.

   Από τις 2-7-1841, αποσπάστηκαν από το δήμο Μάκριδος (Παραχελωιτών) και προσαρτήθηκαν στο δήμο Μακρακώμης οι οικισμοί : Ασβέστιον,  Λιανοκλάδιον,  Μάκρυσι, Γραμμένη Ράχη, Κούρνοβον, Καρυά, Ζέλη, Καλαμάκι, Στύρφακα, Αμούρι, Αρχάνιον και Παληούριον.

   Από τις 8-12-1845, οι οικισμοί Θραυσιμιώτικα Καλύβια και Γιαννιτσώτικα Καλύβια καταργήθηκαν. Στο δήμο Μακρακώμης προσαρτήθηκαν οι οικισμοί Γιαννιτσού και Καστρί.

   Στις 10-10-1869 αποσπάστηκε ο οικισμός Λιανοκλάδιον από το δήμο Μακρακώμης και ορίστηκε ως έδρα του δήμου Παραχελωϊτών. Ταυτόχρονα αποσπάστηκαν και οι οικισμοί Κούρνοβον, Αμούρι, Στύρφακα, Καλαμάκι, Ζέλη και Καρυά, που προσαρτήθηκαν στο δήμο Παραχελωϊτών. Ο οικισμός Δερβένι του δήμου Μακρακώμης καταργήθηκε. Η έδρα του δήμου Μακρακώμης από τον οικισμό Τσούκα μεταφέρθηκε στον οικισμό Βαρυμπόπη.

   Στις 25-7-1879 ο οικισμός Βιτώλι του δήμου καταργήθηκε.

   Από τις 4-12-1909 ο δήμος Μακρακώμης υπάγεται στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος.

   Από τις 31-8-1912, οι οικισμοί του δήμου αποσπάστηκαν και ταυτόχρονα έγιναν έδρες κοινοτήτων. Ο οικισμός Βαρυμπόπη αποσπάστηκε από το δήμο Μακρακώμης (που καταργήθηκε) και ορίστηκε ως έδρα της κοινότητας Βαρυμπόπης.

   Από τις 5-5-1916 (ΦΕΚ 41Β) ο οικισμός Βαρυμπόπη της κοινότητας μετονομάστηκε σε Μακρακώμη. Επίσης η κοινότητα μετονομάστηκε σε κοινότητα Μακρακώμης.

   Από τις 31-3-1943 η κοινότητα Μακρακώμης (όπως και όλοι οι ΟΤΑ) υπάγονται πλέον στο νομό Φθιώτιδος.

   Από τις 28-8-1990 (ΦΕΚ 111Α) η κοινότητα Μακρακώμης αναβαθμίστηκε σε δήμο Μακρακώμης. Στο δήμο Μακρακώμης προσαρτήθηκαν οι οικισμοί : Γραμμένη, Γιαννιτσού, Ασβέστιον, Αρχάνιον, Καστρί, Παληούριον, Λιτόσελον, Μάκρη, Παλαιά Γιαννιτσού, Πλατύστομον, Τρίλοφον, Ροβολιάριον, Λουτρά Πλατυστόμου, Τσούκκα και Πάππας. Οι αντίστοιχες κοινότητες καταργήθηκαν.

   Από τις 7-6-2010 (ΦΕΚ 87Α) στο δήμο Μακρακώμης προσαρτήθηκαν οι οικισμοί : Τυμφρηστός, Πτελέα, Μερκάδα, Νεοχωράκιον, Μάρμαρα, Λευκάς, Φτέρη, Κολοκυθιά, Κανάλια, Τριφύλλια, Μαστοραίικα, Κάτω Κανάλια, Μεσοποταμία, Αργύρια, Πλάτανος, Νικολίτσι, Παλαιοβράχα, Παλαιοχώριον Τυμφρηστού, Πίτσιον, Κέδρα, Κυριακοχώρι, Άγιος Σώστης, Άνω Καλλιθέα, Άνω Καμπιά, Ανατολή, Νεοχώριον, Κάτω Καμπιά, Άνω Φτέρη, Πουγκάκια, Σπερχειάς, Κλωνίον, Γαρδίκι, Περιβόλιον, Βλάχικος, Δίλοφον, Χάνια Καμπιών, Κουτσούφλιανη, Ανοίγματα, Μαυρίλον, Νεοχώρι Τυμφρηστού, Άγιος Γεώργιος Τυμφρηστού, Παλαιόκαστρον, Περίβλεπτον, Μεσαία Κάψη, Δίκαστρον, Βίτολη, Μεγάλη Κάψη και Πιτσιωτά.

   Η έδρα του δήμου μεταφέρθηκε από τον οικισμό Μακρακώμη στον οικισμό Σπερχειάς.

   Από τις 9-5-2011 αναγνωρίστηκαν οι οικισμοί Κουρελέικα, Παπαδέικα και Ασπρόκαμπος  και προσαρτήθηκαν στο δήμο Μακρακώμης.

2. Η κατάσταση στις πρώτες 10ετίες του 20ού αι. – Η απόφαση μετανάστευσης

   Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου  αι., η Βαρυμπόπη, ήταν έδρα του δήμου Μακρακώμης. Ο πληθυσμός της από 612 κατοίκους (το 1889) διπλασιάστηκε και έφτασε τους 1.288 κατοίκους (το 1920). Η κωμόπολη είναι κτισμένη στη βόρεια πλευρά του ποταμού Σπερχειού και απλώνεται βόρεια μέχρι το λόφο του Προφήτη Ηλία (όπου ήταν η αρχαιότερη Μακρά Κώμη. Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία, λιγότερο με την κτηνοτροφία, κ.ά.. Η θέση της κομβική για τη διαδρομή προς τη δυτική Φθιώτιδα και την Ευρυτανία.

   Με την είσοδο του 20ού αι., κάποιοι άκουσαν από άλλους τον ωραιοποιημένο μύθο της «γης της επαγγελίας». Ήταν το αμερικάνικο όνειρο.  Για έναν τόπο μακρινό, που έχει δουλειές, κερδίζουν πολλά λεφτά και ζουν καλύτερα. Ελάχιστοι στην αρχή και τολμηροί, αποφάσισαν να φύγουν. Η μεγάλη ανάγκη από τη φτώχεια που ζούσαν ξεπέρασε το φόβο[1] του μακρινού, άγνωστου και επικίνδυνου ταξιδιού.

   Έτσι έφυγαν, από τους πρώτους ο Νικόλαος Παπαλέξης το 1906 και ακολούθησαν στο ίδιο έτος άλλοι τρεις. Η φυγή κορυφώθηκε το 1907 με 18 μετανάστες. Νέα κορύφωση έγινε το 1912 με 15 μετανάστες (βλ. Πίνακα 2).

   Μαζί τους έφυγαν και άλλοι από γειτονικά χωριά. Πήγαν στην Αμερική[2] κι έδωσαν διέξοδο στην ανέχεια, επιτρέποντας και υλοποιώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσαν και το παράδειγμα που ενθάρρυνε τους επόμενους.

   Δίνονται μερικά στατιστικά στοιχεία των μεταναστών της Μακρακώμης : Συγκεκριμένα από τους 61 μετανάστες που κατέγραψε αυτή η εργασία, 18 άτομα (δηλ. ποσοστό 30 %) έφυγαν το 1907 και 15 άτομα (ποσοστό 25 %) έφυγαν το 1912. Το ποσοστό[3] του πληθυσμού της που μετανάστευσε στην Αμερική είναι 7 %.

   Να ληφθεί υπόψη ότι στην εικοσαετία 1900-1920 ο μεταναστευτικός πυρετός στην Ελλάδα θα κορυφωθεί και η χώρα μας θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού. Τότε 25.000 άνθρωποι περίπου εγκατέλειπαν ετησίως την Ελλάδα.

   Οι μετανάστες ήταν όλοι άνδρες.  Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή βλέπουμε ότι υπερτερούν οι μικρότερες ηλικίες έως και 20 ετών με 28 μετανάστες. Ακολουθούν οι μεσαίες ηλικίες 21-30 ετών, με 23 μετανάστες. Η κατανομή των ηλικιών δίνεται στον πίνακα 3. Ο μέσος όρος των ηλικιών των 61 μεταναστών της Μακρακώμης ήταν 24,5 έτη.

      Σε μεγαλύτερες ηλικίες πήγαν στην Αμερική οι :

(α) Δημήτριος Κοντοδήμας, ετών 45 (πήγε το 1920)

(β) Νικόλαος Παπανικολάου, ετών 44 (πήγε το 1921)

(γ) Κωνσταντίνος Πλιάτσικας, ετών 43 (πήγε το 1920).

       Σε μικρότερες ηλικίες πήγαν :

(α) Αλέξανδρος Παπαλέξης, 17 ετών (πήγε το 1912)

(β) Στυλιανός Αρχοντής, 18 ετών (πήγε το 1914)

(γ) Κωνσταντίνος Καντερές, 18 ετών (πήγε το 1914)

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Μακρακώμης ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 61 μετανάστες οι 43 ήταν άγαμοι (ποσοστό 70%), ενώ οι υπόλοιποι 18 ήταν έγγαμοι.

    Από τις ευρύτερες οικογένειες της Μακρακώμης τους περισσότερους - αριθμητικά - μετανάστες στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα (πίνακας):

3.    Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 6 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας. Στον παρατιθέμενο πίνακα 7 δίνονται τα χρόνια που εργάστηκαν στην Αμερική στο πρώτο ταξίδι τους, μέχρι την επιστροφή. Ο μέσος όρος παραμονής και εργασίας ήταν 2 έτη. 

   Τα περισσότερα χρόνια (5) έμεινε ο Κωνσταντίνος Πλιάτσικας.

   Τα ονόματα και οι πολλαπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Βασίλειος Λαμπαδιάρης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-08 σε τόπο της Αϊόβα. Το β’ ταξίδι του έγινε το 1910 στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα.

2.    Νικόλαος Παπαλέξης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1908-09 στην πόλη Σωλτ Λέικ της Γιούτα. Το β’ ταξίδι του έγινε το 1910 στη Νέα Υόρκη.

3.    Νικόλαος Σκαργιώτης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ. Το β’ ταξίδι του έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Ιωάννης Παπαλέξης : Το α’  ταξίδι έγινε το 1912. Το β’ ταξίδι του έγινε το 1914 στον Ανατ. Σικάγο της Ιντιάνα.

5.    Κωνσταντίνος Πλιάτσικας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-14 σε τόπο του Μίτσιγκαν. Το β’ ταξίδι του έγινε το 1920 στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ.

6.    Σταύρος Παπατριανταφύλλου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1913-15 στο Κλώστερ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι του έγινε το 1921 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4. Τα πλοία

   Τα μεγάλα ταξίδια γίνονταν με ατμόπλοια, που ανήκαν σε ελληνικές ή σε ξένες εταιρείες. Μεγάλη ξένη εταιρεία ήταν η Austro-Americana Line[4], με μεγάλα υπερωκεάνια, όπως τα : Alice, Giulia, Martha Washington, Oceania, Kaiser Franz Josef I, Laura, Argentina, κ.ά.  Οι άλλες ξένες εταιρείες ήταν μικρότερες.

Διαφήμιση σε εφημερίδα της Λαμίας

 (Αρχές 20ού αι.)

Ελληνικές ατμοπλοϊκές εταιρείες δημιουργήθηκαν από το έτος 1907, στην υπερπόντια γραμμή[5] Ελλάδα - Αμερική.  Οι πρώτες εταιρείες ήταν: “Μωραΐτης”[6] (1906-1908) και “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα[7]” (1910-1912), που δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό και χρεοκόπησαν.

Αντίθετα, η εταιρεία “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος[8]” των αδελφών Εμπειρίκου κυριάρχησε στο χώρο των υπερωκεανίων για 30 χρόνια (1908-1937), με πλοία όπως : Patris[9], Themistocles, Macedonia, Ioannina, Thessaloniki, Vassilefs Constantinos[10], Athinai, κ.ά.

Τα ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοια έπαιρναν επιβάτες από διάφορα λιμάνια (Θεσσαλονίκη, Πειραιά, Καλαμάτα, Πάτρα) με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Με σχετικά μικρή συνολική χωρητικότητα 5-6 χιλιάδων κόρων μετέφεραν 1.200 περίπου επιβάτες. Τα  μεγάλα ξένα ατμόπλοια της υπερατλαντικής γραμμής Μεσόγειος-Νέα Υόρκη έπαιρναν επιβάτες (κυρίως μετανάστες) από πολλά λιμάνια της Μεσογείου. Αυτά τα πλοία ήταν συνήθως μεγαλύτερα για μεταφορά πλέον των 1.500 επιβατών (τα πιο μεγάλα μετέφεραν 2.000 και πλέον επιβάτες).

Λιμάνι της Πάτρας, αρχές του 20ού αιώνα. Μετανάστες

περιμένουν να επιβιβαστούν στο πλοίο  (Φωτ.: Αρχείο EΛIΑ).

   Άλλη επιλογή ταξιδιού των μεταναστών ήταν να περάσουν από ελληνικό λιμάνι (Πειραιά, Πάτρα, κ.ά.) σε ξένο λιμάνι (Νάπολη ή Μεσσήνη της Ιταλίας, τη Μασσαλία της Γαλλίας, Τεργέστη της Αυστροουγγαρίας). Από εκεί, έπαιρναν άλλο ατμόπλοιο (ξένης εταιρείας) κι έφταναν στην Αμερική. Τέτοια πλοία υπήρχαν πολλά όπως Argentina, Kaiser Franz Josef I, Panonnia, Caronia, Germania, Alice, Carpathia, Eugenia, κ.ά.

   Η επιλογή του πλοίου δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για το μετανάστη εκτός από το κόστος του εισιτηρίου. Πυκνότερη κίνηση είχαν τα ξένης ιδιοκτησίας ατμόπλοια, εφόσον ήταν αριθμητικά περισσότερα. Οι περισσότεροι μετανάστες της Βαρυμπόπης (10 άτομα) ταξίδεψαν από τον Πειραιά με το ατμόπλοιο “Gallia”.

Συνολικά έγιναν 34 ταξίδια που διακίνησαν 61 μετανάστες της Βαρυμπόπης (Μακρακώμης). Οι περισσότεροι μετανάστες (27) προτίμησαν το λιμάνι του Πειραιά, ενώ 23 έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας (βλ. πίνακα 6).

Με το πλοίο “Patris” από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 7 μετανάστες, σε ένα ταξίδι το 1912. Με το πλοίο “Perugia” από τη Νάπολη έφυγαν 4 μετανάστες σε ένα ταξίδι το 1907. Με το πλοίο “Gerty” από την Πάτρα έφυγαν 3 μετανάστες σε ένα ταξίδι το 1906.

   Ελληνικής ιδιοκτησίας ήταν τα πλοία: “Macedonia”, “Patris”, “Athinai” και “Themistocles”. Οι αριθμοί ταξιδιών και μεταναστών δίνονται στον  παρατιθέμενο πίνακα 7.

5. Το ταξίδι – η άφιξη

   Οι σχετικά περισσότεροι μετανάστες της Βαρυμπόπης - όπως προαναφέρθηκε - προτίμησαν το μεγάλο ελληνικό λιμάνι του Πειραιά και πήραν το ατμόπλοιο για την Αμερική ή μέσω Ιταλία, ή Γαλλίας, απ’ όπου πήραν άλλο πλοίο για τον ίδιο τελικό προορισμό. Σε πλοία των 5-6 χιλιάδων κόρων, οι 1.000-1.300 επιβάτες της 3ης θέσης (οι μετανάστες) στοιβάζονταν σε πολύ στενούς χώρους, κάτω απ’ το κατάστρωμα. 

Σ’ ένα κρεβάτι-κουκέτα μόνο περνούσαν αναγκαστικά όλες  τις ώρες και μέρες του ταξιδιού, λόγω του συνωστισμού. Η πολυκοσμία, η ανύπαρκτη καθαριότητα (η ατομική και των χώρων), η ναυτία, το κρύο και η κακή ποιότητα του φαγητού ήταν, για τις 20 περίπου μέρες ταξιδιού, ένα μαρτύριο που το υπέμεναν αναγκαστικά.

Άφιξη των μεταναστών στην Αμερική

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, περνούσαν όλοι από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

Οι νεοαφιχθέντες έμεναν για λίγο στη Νέα Υόρκη [11] (η πρώτη εικόνα της Αμερικής). Ήταν όμως ακριβή πόλη[12] και αναγκαστικά έφευγαν σύντομα για τον τελικό προορισμό τους. Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

Πλήθος μεταναστών στο κατάστρωμα του πλοίου,

έτοιμο για αποβίβαση.

6. Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (84 %) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν : εργάτες σε φάρμα, αγρότες-κτηματίες, και κάποια μεμονωμένα επαγγέλματα.  Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

7. Προορισμοί - Τόποι εργασίας

   Από μελέτη των στοιχείων προκύπτει ότι οι επιλεγμένοι προορισμοί των μεταναστών ήταν:

(α)  Οι ανατολικές και βορειοανατολικές πολιτείες του Ιλινόις, Αϊντάχο και η μητροπολιτική περιοχή της Νέας Υόρκης

(β) Οι πόλεις των ανατολικών πολιτειών της Μασαχουσέτης και του Νιου Χαμσάιρ.

 (γ) Η μεσοανατολική πολιτεία της Αϊόβα, Γιούτα, Πενσυλβάνια, Βιρτζίνια και Κονέκτικατ. στο νότο.

 (δ) Από τις δυτικές πολιτείες προτίμησαν μόνο την Ουάσιγκτον και την Καλιφόρνια.

       (ε) Ελάχιστοι πήγαν στις κεντρικές πολιτείες.

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ (αριθ. μεταναστών)
Ιλινόις (Ill.)	Chicago (14)
Αϊντάχο (Idaho)	Davenport (9)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (8), Brooklyn (1)
Μασαχουσέτη (Mass.)	Lowell (3), Closter (1)
Νιου Χαμσάιρ (N.H.)	Manchester (4)
Αϊόβα(Iowa)	Des Moines (1), Mason (1), Lewenfort (1)
Γιούτα (Utah)	Castle Gate (2), Salt Lake (1)
Πενσυλβάνια (Pa.)	Ambridge (3)
Βιρτζίνια (Va.)	Newport News (1), Petersburg (1)
Κονέκτικατ (Conn.)	Thompsonville (2)
Ουάσινγκτον (Wash.)	Seattle (2)
Νεβάδα (Ne.)	East Ely (2)
Ιντιάνα (Ind.)	E. Chicago (1)
Καλιφόρνια (Cal.)	Oakland (1)
δ. α.	2
ΣΥΝΟΛΑ	61

8. Αλφαβητικός Πίνακας των μεταναστών

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Βαρυμπόπης που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[13]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών από της Βαρυμπόπης δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α       Ονοματεπώνυμο            χρ. άφιξης    ηλικία   έγγαμος    Πλοίο  ταξιδιού   Λιμάνι αναχ.

1       Αρχοντής Δημήτριος        14-3-1912       19        όχι        Patris                  Πειραιεύς

2       Αρχοντής Κωνσταντ.        27-9-1912       22        όχι       Macedonia           Πειραιεύς

3       Αρχοντής Στυλιανός        18-3-1914       18        όχι        Ioannina              Πειραιεύς

4       Αρχοντής Τριαντάφ.        14-3-1912       19       όχι        Patris                   Πειραιεύς

5       Γεωργίου Ιωάννης            3-2-1914        30       ναι    Martha Washington   Πάτρα

6       Κάκκος Σταύρος               4-1-1907        18       όχι        Perugia                 Νάπολη

7       Καντερές Κωνσταντ.        17-4-1914       18       όχι        Madonna               Νάπολη

8       Καράμπελας Γεώρ. Αθ.    18-10-1906      25      ναι        Gerty                    Πάτρα

9       Κοντοδήμας Δημήτριος     24-3-1920       45       ναι        Argentina             Πάτρα

10      Κουδουνάς Νικόλαος        13-3-1911       29       όχι   Martha Washington    Πάτρα

11      Κωνσταντόπουλος Κω.     18-10-1906     19       όχι        Gerty                   Πάτρα

12      Λαμπαδιάρης Βασίλ.         19-4-1907       20      όχι        Gallia                   Πειραιεύς

13      Λαμπαδ[ι]άρης Βασίλ.      29-10-1910      22      όχι        Eugenia                Πάτρα

14      Λαμπαδιάρης Ιωάννης       4-1-1907         21     όχι         Perugia                Νάπολη

15      Λάμπρου Γεώργιος           14-3-1912       19      όχι         Patris                  Πειραιεύς

16      Λιάσκας Αλέκος                19-4-1907       35      ναι        Gallia                   Πειραιεύς

17      Λιάσκας Ανδρέας              19-4-1907       19      όχι        Gallia                   Πειραιεύς

18      Λιάσκας Ευάγγελος           4-1-1907          29     όχι         Perugia               Νάπολη

19      Μπάνος Γεώργιος              6-8-1916         18     όχι   Vasilefs Constantinos Πειραιεύς

20      Μυλωνάς Ευστάθιος Ι.      18-10-1906       23     όχι         Gerty                  Πάτρα

21      Νικολάου Δημήτριος         23-4-1916         39     ναι  Vasilefs Constantinos Πειραιεύς

22      Νικολάου Ευάγγελος         31-5-1911        19     όχι         Oceania              Πάτρα

23      Νικολάου Ευάγγελος         28-8-1912        20     όχι         Carpathia            Τεργέστη

24      Νικολάου Ευστράτιος        31-5-1911        28     όχι         Oceania               Πάτρα

25      Παπαευθυμίου Δημήτρ.     14-3-1912         19     όχι          Patris                 Πειραιεύς

26      Παπαλέξης Αλέξανδρος     27-7-1912        17     όχι          Patris                 Πειραιεύς

27      Παπαλέξης Γεώργιος         27-7-1912        19     όχι          Patris                 Πειραιεύς

28      Παπαλέξης Ιωάννης           7-5-1914         25     όχι        Laconia (1912)      Πάτρα

29      Παπαλέξης Νικόλαος         1-11-1910        25     ναι         Venezia               Μασσαλία

30      Παπαλέξης Νικόλαος          2-5-1906        33     ναι         Gerty                  Μεσσήνη

31      Παπανικολάου Νικόλ.         20-1-1921       44     ναι       Megali Hellas         Πειραιεύς

32      Παπατριανταφύλλου Στ.     13-2-1910       19     όχι    Martha Washington   Πάτρα

33      Παπατριανταφύλλου Στ.     22-2-1921       29     ναι        Calabria               Πάτρα

34      Πλιάτσικας Κωνσταντ.        2-12-1909       26     ναι        Argentina             Πάτρα

35      Πλιάτσικας Κωνσταντίνος   18-6-1920       43     όχι      Themistocles          Πειραιεύς

36      Σακκάς Μιχαήλ                   18-12-1910     19     όχι      Themistocles          Πειραιεύς

37      Σαρδέλλας Ιωάννης            29-3-1912       22     όχι        Oceania               Πάτρα

38      Σκαργιώτης Βασίλειος         1-11-1907       37     ναι         Cretic                 Νάπολη

39      Σ[κ]αργιώτης Νικόλαος       18-10-1912     27     ναι        Argentina             Πάτρα

40      Σ[κ]αργιώτης Νικόλαος       3-2-1914        29     ναι     Martha Washington  Πάτρα

41      Σκούρας Ευάγγελος            14-3-1912       20     όχι          Patris                 Πειραιεύς

42      Σοφιανός Αθανάσιος           14-3-1912       20     όχι          Patris                 Πειραιεύς

43      Σοφιανός Δημήτριος           16-9-1907       23     όχι          Alice                  Πάτρα

44      Σοφιανός Ιωάννης              16-9-1907       19     όχι          Alice                  Πάτρα

45      Σοφιανός Κωνσταντίνος     14-3-1912       20     όχι          Patris                 Πειραιεύς

46      Σοφιανός Λεωνίδας            19-4-1907       19     όχι         Gallia                  Πειραιεύς

47      Σπανός Ιωάννης                 20-5-1912       33     ναι     Martha Washington  Πάτρα

48      Σπανός Κωνσταντίνος        28-8-1912       32     ναι        Carpathia             Τεργέστη

49      Τζαμάρας Ανδρέας             27-10-1909     19     όχι         Laura                  Πάτρα

50      Τζαμάρας Ανδρέας             13-3-1911       20     όχι     Martha Washington  Πάτρα

51      Τζαμάρας Ιωάννης             19-4-1907       23     όχι         Gallia                  Πειραιεύς

52      Τοψής Γεώργιος                 19-4-1907       19     όχι         Gallia                  Πειραιεύς

53      Τριανταφύλλου Γεώργ.      7-9-1909        19     όχι          Laura                 Πάτρα

54      Τσάμης Σταύρος                 19-4-1907       19     όχι         Gallia                  Πειραιεύς

55      Τσεκούρας Ιωάννης            27-3-1907       19     όχι         Cretic                  Νάπολη

56      Χάκας Βάγιας                     19-4-1907       32     ναι         Gallia                  Πειραιεύς

57      Χάκας Γεώργιος                 19-4-1907       30     ναι         Gallia                  Πειραιεύς

58      Χάκας Ευάγγελος               19-4-1907       27     ναι         Gallia                  Πειραιεύς

59      Χάκας Νικόλαος                 4-1-1907        25     όχι         Perugia                Νάπολη

60      Χαλδούπης Ιωάννης            9-11-1911       26     όχι         Athinai                Πειραιεύς

61      Χολέβας Γρηγόριος             7-9-1909        23     όχι          Laura                 Πάτρα

          9. Μεταναστευτικό χρονικό της Βαρυμπόπης (Μακρακώμης)

Α. Οι πρωτοπόροι

   Το δρόμο προς την Αμερική φαίνεται ότι άνοιξε ο Νικόλαος Παπαλέξης (Nicolas Papaleksi). Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο πρώτα στην Ιταλία. Στις 13 Απριλίου 1906, από το ιταλικό λιμάνι της Μεσσήνης (στη Σικελία) αναχώρησε με το πλοίο “Gerty” και στις 2 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 33 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Με 36 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Νιούπορτ, όπου ήταν ο φίλος του Στυλιανός Παπαγρηγορίου.

   Από το καλοκαίρι του 1906 πρέπει να  είχαν ετοιμαστεί για το μακρινό ταξίδι της Αμερικής. Ήταν τρεις νέοι άνθρωποι της Βαρυμπόπης. Συγκεκριμένα, την τριάδα αποτελούσαν οι : Γεώργ. Αθ. Καράμπελας, Κωνστ. Θ. Κωνσταντόπουλος και Ευστ. Ι. Μυλωνάς. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 25 Σεπτεμβρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Gerty” και στις 18 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το διαθέσιμο αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επίσης ότι :

·         Ο Γεώργιος Αθ. Καράμπελας ήταν 25 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Με 15 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Γ. Μαντάς.

·         Ο Κωνσταντίνος Θ. Κωνσταντόπουλος ήταν 19 ετών. Αναζητούσε  δουλειά (με 13 $ μαζί του) στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημήτριος Μητρόπουλος.

·         Ο Ευστάθιος Ι. Μυλωνάς ήταν 23 ετών. Με 15 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Δ. Μαντά.

Πλοίο “Gerty”

Β. Πρώτη κορύφωση της μετανάστευσης στο 1907

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 5 ταξίδια (3 ομαδικά και άλλα 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 18 άνθρωποι της Βαρυμπόπης. Αναλυτικά έχουμε :

  Η πρώτη ομαδική άφιξη στο 1907 έγινε από τετραμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Στ. Κάκκος, Ιωάν. Λαμπαδιάρης, Ευάγ. Λιάσκας και Νικ. Χάκας. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά, δηλ. από τον Πειραιά, με πλοίο πέρασαν στην Ιταλία. Στις 20 Δεκεμβρίου 1906, από το λιμάνι της Νάπολης αναχώρησαν με το πλοίο “Perugia” και στις 4 Ιανουαρίου 1907 έφτασαν στην Αμερική. Το υπάρχον αρχειακό υλικό μας γνωρίζει επίσης ότι :

·         Ο Σταύρος Κάκκος (Khacos) ήταν 18 ετών. Γεννήθηκε στη Βαρμπόπη (όπως το δήλωσε), με τελευταίο τόπο διαμονής τον Πειραιά! Προορισμός του (με 40 $) για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο Σταύρο Αναγνωστόπουλο.

·         Ο Ιωάννης Λαμπαδιάρης (Jean Lubadiaris) ήταν 21 ετών. Με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντάβενπορτ (Davenport) του Αϊντάχο, όπου ήταν ο φίλος του Μιλτιάδης Χρυσικόπουλος.

·         Ο Ευάγγελος Λιάσκας ήταν 29 ετών. Αναζητούσε δουλειά (με 60 $ στην τσέπη) στην πόλη Ντάβενπορτ του Αϊντάχο, όπου ήταν ο φίλος Μιλτιάδης Χρυσικόπουλος.

·         Ο Νικόλαος Χάκας ήταν 25 ετών. Με 43 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στην πόλη Ντάβενπορτ του Αϊντάχο, κοντά στο φίλο του Σταύρο Αναγνωστόπουλο.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Ιωάννη Τσεκούρα. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα πήγε με πλοίο μέχρι την Ιταλία. Στις 13 Μαρτίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης έφυγε με το πλοίο “Cretic” και στις 27 Μαρτίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 19 ετών. Προορισμός του για δουλειά (με 20 $) ήταν ο τόπος Λέβενφορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ένας θείος[14] του.

Πλοίο “Cretic” (Photo: Andreas Hernandez Collection )

  Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 ήταν η μεγαλύτερη αριθμητικά, με 10 άτομα. Σ’ αυτή περιλαμβάνονταν οι : Βασ. Λαμπαδιάρης, Αλ. Λιάσκας, Ανδρ. Λιάσκας, Λεων. Σοφιανός, Ιωάν. Τζαμάρας, Γεώρ. Τοψής, Σταύρ. Τσάμης, Βάγ. Χάκας, Γεώρ. Χάκας και Ευάγ. Χάκας. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 26 Μαρτίου ταξίδεψαν με το πλοίο “Gallia” και στις 19 Απριλίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Βασίλειος Λαμπαδιάρης ήταν 20 ετών. Με 10 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης Λαμπαδιάρης.

·         Ο Αλέκος Λιάσκας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Πήγαινε για δουλειά (με 10 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Τσαρουχάς.

·         Ο Ανδρέας Λιάσκας ήταν 19 ετών. Με 10 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Σερετάκη.

·         Ο Λεωνίδας Σοφιανός ήταν 19 ετών. Προορισμός του για δουλειά (με 20 $) ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Καραγεωργόπουλος.

·         Ο Ιωάννης Τζαμάρας ήταν 23 ετών. Με 10 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Καραγεωργόπουλος.

·         Ο Γεώργιος Τοψής (Toptsis) ήταν 19 ετών. Αναζητούσε δουλειά, με 10 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Σερετάκη.

·         Ο Σταύρος Τσάμης ήταν 19 ετών. Με 10 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Ντάβενπορτ (Davenport) της Αϊόβα, όπου είχε τον ξάδερφό του Νικόλαο Χάκα.

·         Ο Βάγιας Χάκας ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του (με 10 $) για δουλειά ήταν η πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν αδερφός του Νικόλαος Χάκας.

·         Ο Γεώργιος Χάκας ήταν 30 ετών κα παντρεμένος. Με 10 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν αδερφός του Νικόλαος Χάκας.

·         Ο Ευάγγελος Χάκας ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά, με 10 $ στην τσέπη, στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, κοντά στον αδερφό του Νικόλαο Χάκα.

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

  Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους Δημ. Σοφιανό και Ιωάν. Σοφιανό. Στις 30 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Alice”  και στις 16 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Δημήτριος Σοφιανός[15] ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του στη Βαρυμπόπη λεγόταν Νικόλαος. Με 30 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημήτριος Χ. Σοφιανός.

·         Ο Ιωάννης Σοφιανός ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Χρήστος. Με 10 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο Σοφιανό.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Βασίλειο Σκαργιώτη. Από την Ελλάδα πήγε πρώτα με πλοίο στην Ιταλία. Στις 18 Οκτωβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης αναχώρησε με το πλοίο “Cretic” και την 1η Νοεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 37 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην πατρίδα λεγόταν Ελένη. Προορισμός του (με 31 $) για δουλειά ήταν το Ώκλαντ της Καλιφόρνια, όπου ήταν ο αδελφός του Ευθύμιος Σκαργιώτης.

Γ. Λίγοι μετανάστες στα έτη 1909, 1910 και 1911

   Στη διάρκεια του 1909 έγιναν 3 ταξίδια (1 ομαδικό και άλλα 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική, με 4 μετανάστες συνολικά. Στη διάρκεια του 1910 έγιναν 4 μεμονωμένα ταξίδια. Το 1911 έγιναν 3 ταξίδια (2 ομαδικά κι 1 μεμονωμένα) με 5 μετανάστες συνολικά. Πιο συγκεκριμένα :

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από δύο άτομα, τους : Γεώρ. Τριανταφύλλου και Γρηγ. Χολέβα. Στις 23 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laura” και στις 7 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από τα υπάρχοντα στοιχεία[16] ξέρουμε ότι:

·         Ο Γεώργιος Τριανταφύλλου ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στη Μακρακώμη λεγόταν Χρυσάφω. Με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Άμπριτζ (Ambridge) της Πενσυλβάνια, όπου είχε τον ξάδερφό του Ευάγγελο Χολέβα.

·         Ο Γρηγόριος Χολέβας ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στη Μακρακώμη λεγόταν Πέτρος. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Άμπριτζ της Πενσυλβάνια, κοντά στον αδερφό του Ευάγγελο Χολέβα.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Ανδρέα Τζαμάρα. Στις 11 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Laura” και στις 27 Οκτωβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 19 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η μητέρα του λεγόταν Παρασκευή. Με 23 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Σωλτ Λέικ Σίτυ της Γιούτα, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης Τζαμάρας.

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Κωνσταντίνο Πλιάτσικα. Από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Argentina” και στις 2 Δεκεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 26 ετών και παντρεμένος. Ελλείπουν[17] άλλα στοιχεία.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Σταύρο Παπατριανταφύλλου. Από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Φεβρουαρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Τ. Κόντος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Βασίλειο Λαμπαδιάρη (Lampadaris). Στις 9 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Eugenia” και στις 29 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Με 35 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Χάκας. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Βασίλειος Λαμπαδιάρης την περίοδο 1906-1908 και εργάστηκε πάλι στην Αϊόβα.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Νικόλαο Παπαλέξη. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στη Γαλλία. Στις 18 Οκτωβρίου από το γαλλικό λιμάνι της Μασσαλίας, αναχώρησε με το πλοίο “Venezia” και την 1η Νοεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε καλλιεργητής (cultivator). Η γυναίκα του στη Βαρυμπόπη λεγόταν Κωνσταντίνα. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Λάμπρο Ζαχαρή[18]. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Νικολάου Παπαλέξη στις ΗΠΑ. Πρωτοπήγε την περίοδο 1908-1909 και εργάστηκε στο Σωλτ Λέικ Σίτυ  της Γιούτα.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Μιχαήλ Σακκά. Στις 25 Νοεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 18 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 19 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Βασιλική. Με 29 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συγγενής του Δ. Τσιάμης.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από δύο άτομα, τους : Νικ. Κουδουνά και Ανδ. Τζαμάρα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 27 Φεβρουαρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υλικό του αρχείου μα πληροφορεί ακόμη ότι :

·         Ο Νικόλαος Κουδουνάς ήταν 29 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε κομμωτής (hair dresser). Στη Βαρυμπόπη είχε τον αδερφό του Κώστα. Προορισμός του (με  25 $) ήταν η Τόμσονβίλ (Thompsonville) του Κονέκτικατ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Βασ. Ριζάκης.

·         Ο Ανδρέας Τζαμάρας ήταν 20 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Παρασκευή. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην  Τόμσονβίλ του Κονέκτικατ, κοντά στον ξάδερφό του Βασ. Ριζάκη.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από διμελή ομάδα, με τους : Ευάγ. Νικολάου και Ευστρ. Νικολάου. Στις 15 Μαΐου από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Oceania” και στις 31 Μαΐου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Ευάγγελος Νικολάου ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Ζήσης. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Σικάγο, όπου είχε το συγγενή του Ευ. Μπάνο.

·         Ο Ευστράτιος Νικολάου ήταν 28 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Χρήστος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 50 $ στην τσέπη) στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Δ. Μπάνος

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Ιωάννη Χαλδούπη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 19 Οκτωβρίου έφυγε με το πλοίο “Athinai” και στις 9 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 26 ετών και αναλφάβητος. Στη Βαρυμπόπη είχε την αδερφή του Κωνσταντίνα. Ο τελικός του προορισμός (με 35 $) για δουλειά ήταν το Σικάγο, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Καραγκούνη[19].

Δ. Δεύτερη κορύφωση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 7 μεταναστευτικά ταξίδια (3 ομαδικά και άλλα 4 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 15 άνθρωποι της Βαρυμπόπης. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε επτά άτομα και τη συγκρότησαν οι : Δημ. Αρχοντής, Τριαν. Αρχοντής, Γεώρ. Λάμπρου, Δημ. Παπαευθυμίου, Ευάγ. Σκούρας, Αθαν. Σοφιανός και Κων. Σοφιανός. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 25 Φεβρουαρίου επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 14 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Το διαθέσιμο αρχειακό υλικό μας αναφέρει γι’ αυτούς ότι:

·         Ο Δημήτριος Αρχοντής ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Θανάσης. Ο τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Κωστ. Γρίβας.

·         Ο Τριαντάφυλλος Αρχοντής ήταν19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Με 25 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Άμπριτζ (Ambridge) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Γρηγορόπουλος[20].

·         Ο Γεώργιος Λάμπρου ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στη Βαρυμπόπη λεγόταν Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά (με 30 $ μαζί του) στο Σικάγο, κοντά στο θείο του Αριστείδη Χατζή[21].

·         Ο Δημήτριος Παπαευθυμίου ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Γρηγόριος Πολίτης.

·         Ο Ευάγγελος Σκούρας ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Θωμάς. Προορισμός του (με 37 $) για δουλειά ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Λεωνίδας Σοφιανός.

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

·         Ο Αθανάσιος Σοφιανός ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Σικάγο, κοντά στον ξάδερφό του Λεωνίδα Σοφιανό.

·         Ο Κωνσταντίνος Σοφιανός ήταν 20 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Βασίλω. Αναζητούσε δουλειά (με 30 $ μαζί του) στο Σικάγο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ανδρέας Λιάσκας.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ιωάννη Σαρδέλλα. Στις 11 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Oceania” και στις 29 Μαρτίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος, Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Σικάγο, κοντά στον ξάδερφό του Ανδρέα Λιάσκα.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ιωάννη Σπανό. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 6 Μαΐου ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 20 Μαΐου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 33 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Βαρυμπόπη λεγόταν Αικατερίνη. Προορισμός του (με 35 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Σηάτλ (Seattle) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο συγγενής του Δημήτριος Κατσίνης.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από διμελή ομάδα, με τους αδελφούς : Αλέξ. Παπαλέξη και Γεώρ. Παπαλέξη. Στις 11 Ιουλίου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Patris” και στις 27 Ιουλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι:

·         Ο Αλέξανδρος Παπαλέξης ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευάγγελος. Με 23 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη[22] στο Ήστ Έλυ (East Ely) της Νεβάδα, όπου ήταν ο αδελφός του Ιωάννης Παπαλέξης.

·         Ο Γεώργιος Παπαλέξης ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στη Βαρυμπόπη λεγόταν Ευάγγελος. Κι αυτός με 23 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Ήστ Έλυ της Νεβάδα, όπου ήταν ο αδελφός του Ιωάννης Παπαλέξης.

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από τους : Ευάγ. Νικολάου και Κων. Σπανό. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στην Τεργέστη (λιμάνι στην Αδριατική). Από εκεί, ταξίδεψαν με το πλοίο “Carpathia” και στις 28 Αυγούστου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Επιπλέον στοιχεία αναφέρουν ότι :

·         Ο Ευάγγελος Νικολάου ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Ζήσης. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη ημέρας (day-labourer) στην τοποθεσία Μέισον (Mason) της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Ευστράτιο Νικολάου.

·         Ο Κωνσταντίνος Σπανός ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Βαρυμπόπη λεγόταν Σοφία. Τελικός προορισμός του (με 24 $) για δουλειά ήταν το Σηάτλ (Seattle) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης Σπανός.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Κωνσταντίνο Αρχοντή. Στις 12 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Macedonia” και στις 27 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευάγγελος. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Νιούπορτ Νιους (Newport News) της Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Βασίλειο Χατζή.

   Η τέταρτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Νικόλαο Σ[κ]αργιώτη (Sargiotis). Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 30 Σεπτεμβρίου έφυγε με το πλοίο “Argentina” και στις 18 Οκτωβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 27 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ευαγγελία. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο συγγενής του Ν. Κανδήλας.

E. Λίγες αναχωρήσεις και στο 1914

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13 και την αποστράτευση όλων, έχουμε πάλι την φυγή μεταναστών. Ο αριθμός αυτών όμως είναι μικρός. Έτσι στη διάρκεια του 1914 έγιναν 4 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και άλλα 3 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 5 άνθρωποι της Βαρυμπόπης (Μακρακώμης). Συγκεκριμένα :

   Η (μοναδική) ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους : Ιωάν. Γεωργίου και Νικ. Σκαργιώτη. Στις 19 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Φεβρουαρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ότι :

·         Ο Ιωάννης Γεωργίου ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του λεγόταν Σαβούλα. Με 24 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χ. Ζιώγκας.

·         Ο Νικόλαος Σ[κ]αργιώτης (Sargiotis) ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ευαγγελία. Με 20 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά αγρότη-κτηματία (farmer) στο Μάντσεστερ[23] του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Μ. Μπουρνόβας. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Νικόλαος Σκαργιώτης την περίοδο 1911-1912 και εργάστηκε πάλι στο Νιου Χαμσάιρ.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Στυλιανό Αρχοντή. Στις 24 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Ioannina” και στις 18 Μαρτίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 18 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Ευάγγελος.  Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν το Σικάγο, κοντά στον αδερφό του Κωνσταντίνο Αρχοντή.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Κωνσταντίνο Καντερέ. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα πήγε πρώτα με πλοίο στην Ιταλία. Την 1η Απριλίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης ταξίδεψε με το πλοίο “Madonna” και στις 17 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιορδάνης. Με 16 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, όπου είχε το φίλο του Τζέιμς Σπαθάρα.

Πλοίο Laconia (1912) [Photo: Hisashi Noma Collection]

   Η τρίτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Ιωάννη Παπαλέξη. Στις 2 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Laconia (1912)”  και στις 17 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών. Για επάγγελμα δήλωσε μάγειρας (cook). Ο πατέρας του λεγόταν Ευάγγελος. Με 11 $ μαζί του πήγαινε στο Ανατ. Σικάγο της Ιντιάνα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Λούης Σοφιανός. Ο Ιωάννης Παπαλέξης είχε ξαναπάει στην Αμερική το έτος 1912 και επέστρεψε στην Ελλάδα για να στρατευτεί.

Ζ. Δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1916

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση έγινε από το Δημήτριο Νικολάου. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 7 Απριλίου 1916 ταξίδεψε με το πλοίο “Vasilefs Constantinos” και στις 23 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 39 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Με 25 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά στο Πέτερσμπουργκ της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Παναγιώτης Καράπος[24].

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση έγινε από το Γεώργιο Μπάνο. Από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε με το πλοίο “Vasilefs Constantinos” και στις 6 Αυγούστου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 18 ετών. Προορισμός του (με 33 $) για δουλειά ήταν το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνστ. Μακρής[25].

Η. Τελευταίες αναχωρήσεις στο 1920 και 1921 - Μεταναστευτικός επίλογος

   Στη διάρκεια του 1920 έγιναν δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις. Αντίστοιχα, το τελευταίο έτος της μετανάστευσης από τη Μακρακώμη έγιναν δύο τελευταίες αφίξεις. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από το Δημήτριο Κοντοδήμα (Contodimas). Στις 11 Μαρτίου 1920, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Argentina” και στις 24 Μαρτίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 45 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η γυναίκα του λεγόταν Θανασώ. Με 24 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Αντώνιος Λυμπερόπουλος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Κωνσταντίνο Πλιάτσικα. Στις 29 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Themistocles” και στις 18 Ιουνίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 43 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μαρία. Προορισμός του (με 30 $) για δουλειά ήταν το Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κώστας Γκιόλας. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική για τον Κωνσταντίνο Πλιάτσικα. Πρωτοπήγε την περίοδο 1909-1914 και εργάστηκε σε τόπο του Μίτσιγκαν.

Πλοίο Megali Hellas (Photo: Richard Faber Collection)

  Η πρώτη μεμονωμένη άφιξη στο 1921 έγινε από το Νικόλαο Παπανικολάου. Στις 31 Δεκεμβρίου 1920, από το λιμάνι του Πειραιά αναχώρησε με το ελληνόκτητο πλοίο “Megali Hellas”  και στις 20 Ιανουαρίου 1921, έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ο μετανάστης ήταν τότε 44 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Χρυσούλα. Με 85 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Σικάγο, όπου ήταν ο συγγενής του Αναστάσιος Ρήγας[26].

  Η δεύτερη μεμονωμένη άφιξη στο 1921 έγινε από το Σταύρο Παπατριανταφύλλου. Στις 30 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Calabria” και στις 22 Φεβρουαρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Με 39 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Κλώστερ της Μασαχουσέτης, όπου είχε ένα φίλο του. Είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ ο Σταύρος Παπατριανταφύλλου την περίοδο 1913-1915 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

---

Ιωάννης Παπαλέξης (1889-1957)

Ένας πετυχημένος μετανάστης και έμπορος

   Γεννήθηκε το 1889 στη Βαρυμπόπη (Μακρακώμη). Οι γονείς του ονομάζονταν Ευάγγελος και Αικατερίνη. Το 1912 πήγε μετανάστης στην Αμερική.

   Επέστρεψε το ίδιο έτος (πρέπει να υπηρέτησε στο στρατό). Στις 2 Μαΐου 1914, από την Πάτρα, έφυγε πάλι - με το πλοίο Laconia (1912) - και στις 17 Μαΐου έφτασε στην Αμερική, με προορισμό το Σικάγο, κοντά στον ξάδερφό του Λούη Σοφιανό. Ως επάγγελμα δήλωσε μάγειρας (cook)! 

Ο Ιωάννης Παπαλέξης στο αυτοκίνητο Essex, που έφερε από την Αμερική.

   Πήγε στο Ντιτρόιτ και εργάστηκε στο εργοστάσιο αυτοκινήτων Ford. Ο ίδιος ο ιδρυτής της αυτοκινητοβιομηχανίας εκτίμησε τα προσόντα και την εργατικότητά του και τον έστειλε με δική του υποτροφία να σπουδάσει (μαζί με το γιο του) μηχανολόγος στο Σικάγο. Ο Ιωάννης Παπαλέξης στην εταιρία Ford,  με την ικανότητα και αξία του, κατάφερε να γίνει επιθεωρητής μηχανών[27]. Παράλληλα ήταν και άριστος οδηγός. Συμμετείχε σε αγώνες ταχύτητας στην Αμερική με αυτοκίνητα Ford. 

Αθανάσιος Ευαγ. Παπαλέξης

(1891-1922)

   Το 1922 επέστρεψε στην Ελλάδα, μετά το θάνατο του αδελφού του Αθανασίου στη μάχη του Αφιόν Καραχισάρ στη Μικρά Ασία το Μάρτιο του 1922. Μαζί του έφερε ένα επιβατηγό αυτοκίνητο Ford καμπριολέ, τύπου Essex 5 θέσεων. Επιπλέον η εταιρία Ford του ανέθεσε τη γενική αντιπροσωπεία[28] αυτοκινήτων της σε όλη την Ελλάδα. Με κεντρικά γραφεία, έκθεση αυτοκινήτων στην οδό Κολοκοτρώνη της Λαμίας και με συνεργεία στην οδό Σατωβριάνδου. Ίδρυσε υποκαταστήματα και αντιπροσωπείες της Ford σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, και άλλες πόλεις. Η Ελλάδα γέμισε αυτοκίνητα Ford με οικονομικό κέντρο τη Λαμία.

   Με τον πόλεμο του ’40 και  την Κατοχή που ακολούθησε, η επιχείρηση καταστράφηκε από βομβαρδισμούς και λεηλασίες. Όλα τα αυτοκίνητα επιτάχθηκαν και όλα χάθηκαν.

   Ο Ιωάννης Παπαλέξης από το γάμο του με την Ηλίτσα Ιωάν. Λάμπρου, απέκτησε[29] 5 κόρες (Ελένη, Βασιλική, Αικατερίνη, Δήμητρα, Μαρία) και δύο γιους (Αθανάσιος και Φιλοποίμην).

   Ο Ιωάννης Παπαλέξης πέθανε το 1957 σε ηλικία μόλις 68 ετών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

5.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

6.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

7.    Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

8.    Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

9.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012-2013, Λαμία.

10.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 7-7-2014 (α’ μέρος) και 14-7-2014 (β’ μέρος).

11.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη Σπερχειάδα (ή Αγά) Φθιώτιδος, μετανάστες στην Αμερική (1906-1924)”.

12.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Απ’ το Γαρδίκι Ομιλαίων μετανάστες στην Αμερική (1903-1921)”.  Εκδόθηκε σε βιβλίο από το Σύλλογο Απανταχού Γαρδικιωτών Ομιλαίων Φθιώτιδος, 2013, Λαμία.

13.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από την Υπάτη, μετανάστες στην Αμερική (1906-1923)”.

14.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από την Παλαιοβράχα Φθιώτιδος, μετανάστες στην Αμερική (1904-1924)” .

15.  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη Χαλίλη (Μεσοποταμία) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1914)”.

16.  Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

17.  Ιστοσελίδα http://www.dimosmakrakomis.gov.gr

18.  Ιστοσελίδα https://sotosalexopoulos.blogspot.gr

19.  Ιστοσελίδα http://www.makrakomites.gr/

20.  Ιστοσελίδα :  www.amfictyon.blogspot.gr

21.  Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

22.  περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

23.  Φοίβος Ιωσήφ, χρονογράφημα με τίτλο “Εμπορικός Οίκος «Ιωάννης Παπαλέξης»”, στην εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, φ. 20771, σελ. 6, 3 & 4 Ιαν. 2015, Λαμία.

24.  Μαρτυρία αειμνήστου Κώστα Κρητικού, τέως δημάρχου Μακρακώμης.

25.  Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Στην παρούσα εργασία βρέθηκαν 10 αναλφάβητοι, δηλ. ποσοστό 17 %. Οι γυναίκες - συνήθως - ήταν αναλφάβητες.

[2] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[3] Κατά μέσο όρο, ο πληθυσμός της Βαρυμπόπης την περίοδο αυτή βρίσκεται από τις 3 απογραφές πληθυσμού στα έτη 1889, 1896 και 1920. Ο μέσο όρος είναι (612+555+1288) / 3 = 2455 / 3 = 818 κάτοικοι. Έτσι το ποσοστό που μετανάστευσε θα βρεθεί με τη διαίρεση : 61Χ100 / 818= 7 %.

[4] Αντιπρόσωπος (πράκτορας) για τη Φθιώτιδα ήταν ο Αθανάσιος Γιαννούκος, με γραφείο στην οδό Ρήγα Φεραίου στη Λαμία.

[5] Οι ελληνικές υπερπόντιες γραμμές που αναπτύχθηκαν ήταν κυρίως δύο : η γραμμή βορείου Ατλαντικού (1907– 1977), που τη διέκοψε για επτά χρόνια ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η γραμμή Αυστραλίας (1947 – 1977).

[6] Εταιρεία των Δ. Μωραΐτη και Παν. Βαλλιάνου. Είχε τα αγγλικής κατασκευής υπερωκεάνια "Μωραΐτης" (Moraitis) και "Αθήναι" (Athinai).

[7] Είχε τα ίδια πλοία της προηγούμενης εταιρείας (δηλ. Moraitis και Athinai). Όμως χρεοκόπησε το 1912 και απορροφήθηκε από την εταιρεία των Αφών Εμπειρίκου.

[8] Η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» συχνά αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει επιτάξεις και φθορές πλοίων, από πολεμικές αντιξοότητες (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ παγκόσμιος πόλεμος) αλλά και από εχθρότητα των αντίπαλων πολιτικών μερίδων, που εναλλάσσονταν τότε στη διακυβέρνηση της χώρας. Στη συνέχεια η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» ίδρυσε την αγγλική εταιρεία «Byron Steamship Company» που διαλύθηκε το 1928, μετά υπέγραψε μια ατυχή σύμβαση το 1932 με το κράτος και τελικά το 1937 διαλύθηκε.

[9] Ήταν το πρώτο πλοίο που παρέλαβε το 1909 από τα αγγλικά ναυπηγεία (4.890 κόρων).

[10] Τα επόμενα χρόνια μετονομάστηκε σε Megali Hellas (το 1919) και αργότερα σε Byron (το 1923).

[11] Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα.

[12] «Ο βίος εν Νέα Υόρκη είναι αρκούντως πολυδάπανος. Αν ο μετανάστης μείνει ημέρας τινάς άεργος ενταύθα και δεν έχει συγγενείς ή φίλους, οι οποίοι να δαπανώσι δι΄ αυτόν, οφείλει να υπολογίζει εν τουλάχιστον δολλάριον καθ΄ ημέραν δια τροφήν και κατοικίαν, ήτοι πέντε περίπου φράγκα. Και ταύτα αν τρώγει εις τα ελληνικά μικροεστιατόρια και αποφεύγει τα ποτά και τα κεράσματα. Οιονδήποτε ποτόν στοιχίζει το ολιγότερον 5 σεντς, ήτοι 25 λεπτά. Καλόν είναι ο μετανάστης να προσπαθεί να μη μείνει μακρόν χρόνον εν Νέα Υόρκη, αλλά να διευθύνεται εις το εσωτερικόν. [Από τον «Οδηγόν του Μετανάστου», 1910].

[13] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[14] Δυστυχώς το όνομα είναι κακογραμμένο στο χειρόγραφο.

[15] Όταν επέστρεψε από την Αμερική έφερε μαζί του και μια αμερικάνικη φοράδα! Το παρωνύμιο που είχε ήταν Τσέλιγκας.

[16] Το αξιοσημείωτο είναι ότι και οι δύο αυτοί μετανάστες δήλωσαν τον τόπο γέννησης και κατοικίας ως Μακρακώμη και όχι ως Βαρυμπόπη! Θυμίζουμε ότι η μετονομασία από Βαρυμπόπη σε Μακρακώμη έγινε στις 5-5-1916.

[17] Από πρόβλημα του αρχείου.

[18] Από τη Φτέρη. Ο Λάμπρος Δ. Ζαχαρής πήγε το 1906 στην Αμερική, σε ηλικία 20 ετών, με προορισμό τη Νέα Υόρκη.

[19] Από το Αρχάνι. Στην Αμερική πήγε το 1910, σε ηλικία 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Σωτήριος. Τελικός προορισμός του ήταν το Σικάγο.

[20] Από την Τσούκα. Πήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία 30 ετών και  παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Προορισμός του ήταν η τοποθεσία Ολντ Πόιντ Κόμφορτ (Old Point Comfort) στη Βιρτζίνια.

[21] Από τον Αγά (Σπερχειάδα). Πήγε το 1911 στην Αμερική, σε ηλικία 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Αρχικός του προορισμός ήταν το Μίλφορντ (Milford) της Μασαχουσέτης. Μετά άλλαξε τόπο εργασίας.

[22] Αρχικά γράφτηκε ως μαθητής (scholar).

[23] Αρχικά δήλωσε τη Νέα Υόρκη ως τόπο προορισμού, αλλά μετά άλλαξε γνώμη.

[24] Πήγε το 1915 στην Αμερική, σε ηλικία 44 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε τη Βαρυμπόπη. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Προορισμός του ήταν η Μέικον Σίτυ της Αϊόβα. Δεν περιλαμβάνεται όμως στους μετανάστες της Βαρυμπόπης, επειδή ο αείμνηστος Κώστας Κρητικός (πρώην δήμαρχος Μακρακώμης) με βεβαίωσε ότι δεν κατάγεται από τη Μακρακώμη.

[25] Με αυτό το ονοματεπώνυμο υπήρξαν μετανάστες, που κατάγονταν από τη Φτέρη, ή το Περίβλεπτο. Ένας δε δήλωσε ως ιδιαίτερη πατρίδα του τη Βαρυμπόπη. Το επώνυμο όμως δεν προέρχεται από τη Μακρακώμη (Βαρυμπόπη), όπως με βεβαίωσε ο Κώστας Κρητικός (όπως ανέφερα στην προηγούμενη υποσημείωση).

[26] Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 20 ετών. Ξαναπήγε το 1910, με προορισμό τη Νέα Υόρκη και τις δύο φορές. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Δήλωσε ως τόπο γέννησης και διαμονής τη Βαρυμπόπη (και τις δύο φορές). Δεν περιλαμβάνεται όμως στους μετανάστες της Βαρυμπόπης, επειδή ο αείμνηστος Κώστας Κρητικός (πρώην δήμαρχος Μακρακώμης) με βεβαίωσε ότι δεν κατάγεται από τη Μακρακώμη.

[27] Από το βιβλίο του Βαγγέλη Κ. Χορμόβα : “Ιστορία της Μακρακώμης”, 1990, Μακρακώμη.

[28] Στοιχεία ελήφθησαν από το χρονογράφημα του Φοίβου Ιωσήφ, με τίτλο “Εμπορικός Οίκος «Ιωάννης Παπαλέξης»”, που δημοσιεύτηκε στην εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, φ. 20771, σελ. 6, 3 & 4 Ιαν. 2015, Λαμία.

[29] Από το βιβλίο Γεννήσεων-Βαπτίσεων του Ι. Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Ευαγγελίστριας) Λαμίας.