Καταστροφή Μονής και Σανατορίου Αντίνιτσας

Μνήμες γερμανικής Κατοχής, 73 χρόνια μετά

    Το τελευταίο έτος της Κατοχής, με την αντιστασιακή δράση σε κορύφωση, οι κατακτητές εφάρμοζαν σκληρά αντίποινα σε αθώους. Στις αρχές Ιουνίου του 1944 είχε προηγηθεί μια ενέδρα, στη θέση “Πηγή του Αχιλλέα” σε γερμανικό στρατιωτικό αυτοκίνητο, με 3 αξιωματικούς νεκρούς. Αυτό ίσως ήταν η αφορμή.

Το ιστορικό Καθολικό της Μονής (φωτ. 1930)

   Ήταν 13 Ιουνίου 1944, όταν ένα γερμανικό στρατιωτικό απόσπασμα με αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες, εκρηκτικά και ολμοβόλα έφτασε στην Αντίνιτσα.

   Πρώτο (πιθανά) χτύπησαν με ολμοβόλα το Σανατόριο Αντίνιτσας “… καίγοντας αρρώστους και προσωπικό”. Να σημειωθεί ότι οι Γερμανοί δεν προειδοποίησαν κανένα για τις προθέσεις τους, ούτε ζήτησαν από το προσωπικό και τους ασθενείς να εγκαταλείψουν τα κτίρια. Κατέστρεψαν το κτίριο μαζί με τους ασθενείς του! Αναφέρεται ο αριθμός 36 ασθενών.

   Η Μονή Αντίνιτσας ήταν ο επόμενος στόχος. Δυστυχώς, δεν είναι γνωστός με βεβαιότητα ο τρόπος καταστροφής των κτιρίων της Μονής. Οι υπάρχουσες καταγραφές αναφέρουν ότι αυτά καταστράφηκαν  : “με πυροβόλα και έγινε παρανάλωμα πυρός”, είτε “ από θεμέλια με δυναμίτη, το Μοναστήρι και το γειτονικό Σανατόριο ”, ή “ από τις κατοχικές δυνάμεις έγινε ανατίναξη ”. Το πλέον πιθανό είναι συνδυασμός των παραπάνω τρόπων καταστροφής.

Μόνο το κυπαρίσσι έμεινε από την καταστροφή του 1944.

Το εκκλησάκι και τα ημιτελή κτίρια έγιναν τη δεκαετία του ’70.

   Σε ελάχιστο χρόνο, η αδιάκοπη ιστορική ζωή πέντε αιώνων της Μονής έσβησε. Ένα σπάνιο και μοναδικό Καθολικό στην κεντρική και νότια ηπειρωτική Ελλάδα έγινε σωρός ερειπίων. Ο κατακτητής απέδωσε το δικό του «δίκαιο» τιμωρώντας το ναό της Παναγίας. Να θυμίσουμε ότι οι ναζί, όπως και οι οικογένειές τους δήλωναν και ήταν πιστοί χριστιανοί (προτεστάντες)!

  Στο Μοναστήρι υπήρχαν ελάχιστα άτομα, όπως ο ηγούμενος και ο βοσκός της μονής εκτός αυτής. Ευτυχώς η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Αντίνιτσας διεσώθη.

   Μετά την καταστροφή της Μονής οι Γερμανοί έφυγαν και στη συνέχεια κατέστρεψαν με δυναμίτη όλα τα κτίρια (πλην τριών) του χωριού Καλαμάκι (ή Δερβέν Φούρκα). Ευτυχώς οι κάτοικοι είχαν ειδοποιηθεί από Ιταλούς κι έφυγαν στο γύρω δάσος.

  Στις δεκαετίες που ακολούθησαν η κατεστραμμένη Μονή πέρασε δύσκολα, χωρίς υποδομή, με ελάχιστους μοναχούς και χωρίς πόρους. Περιορισμένες προσπάθειες ευσεβών χριστιανών βοήθησαν για τα αναγκαία (ένα μικρό ναό και κελιά).

  Από το 1987, ο ηγούμενος Αγαθόνικος Αναγνωστόπουλος ανέλαβε και υλοποίησε το έργο της ζωής του, αλλά και την επιθυμία όλων, δηλ. την αναδημιουργία της Μονής, όπως ήταν πριν την καταστροφή. Σε 20 χρόνια, η υπόσχεση που έδωσε στην Παναγία, έγινε πραγματικότητα. Έγινε περίφραξη, κελιά, ξενώνας, χώροι εστίασης, αρχονταρίκι, μικροί ναοί (Αγίων Πάντων, Αγίου Αθανασίου Μετεωρίτου), πύλες, πλακοστρώσεις, καμπαναριό, φιάλη, βοηθητικοί χώροι, κ.ά. Επιπλέον έγινε το προσκυνητάρι του Αγ. Σώζοντος και αποκαταστάθηκε από πυρκαγιά το προσκυνητάρι της Αγ. Αικατερίνης. Κορυφαίο έργο του ήταν το Καθολικό, που έγινε όμοιο με το παλιό, με επιπλέον δύο παρεκκλήσια. Η αγιογράφηση και ιδιαίτερα τα εξαιρετικά ψηφιδωτά του ιερού αποτελούν κοσμήματα της Μονής.

  Στις 24η Ιουλίου 2012, ο 82χρονος ηγούμενος Αγαθόνικος Αναγνωστόπουλος εκοιμήθη. Ευχή όλων αποτελούσε η Παναγία Αντίνιτσα να φέρει έναν άξιο διάδοχο και ικανό συνεχιστή του έργου του, που θα αξιοποιήσει την αποκατεστημένη υλικοτεχνική υποδομή της Μονής και θα αποδώσει κοινωνικό έργο. Αυτό έγινε από τις 2 Μαΐου 2016, που ανέλαβε ο αρχιμανδρίτης π. Αμβρόσιος (κατά κόσμον Αθανάσιος) Αναστασίου. Το αμείωτο ενδιαφέρον του μητροπολίτη κ. Νικολάου συνέβαλε ιδιαίτερα στη στελέχωση της Μονής. Με το διάκονο Ανδρέα Κόλλια, τους δόκιμους μοναχούς Μωυσή και Παρθένιο (από το 2016) και τον επίσης δόκιμο μοναχό Φώτιο (από το Φεβρουάριο 2017), η Μονή Αντίνιτσας αριθμεί 4 μοναχούς, προσβλέποντας με αισιοδοξία στο μέλλον.

 

Η ψηφιδωτή εικόνα της Παναγίας Αντίνιτσας στο αψιδωτό υπέρθυρο

της εξωτερικής πύλης. (έργο Ε. & Θ. Μώρη)

   Η ιδέα του προ-ηγουμένου αειμνήστου Αγαθονίκου για απόδοση της οφειλόμενης τιμής (με τη δημιουργία μνημείου) αλλά και αξιοποίηση της διπλανής τοποθεσίας (με παιδικές κατασκηνώσεις), όπου ήταν το μαρτυρικό Σανατόριο Αντίνιτσας παραμένει ακόμη απραγματοποίητη. Δυστυχώς για τους διοικούντες και τη γεωργική υπηρεσία του νομού είναι ντροπή, αυτός ο μαρτυρικός χώρος να είναι το μαντρί για αιγοπρόβατα! Στα χρόνια που πέρασαν κανείς δεν τόλμησε να ελευθερώσει αυτό το χώρο και να τον αποδώσει στη Μονή, για κοινωνική χρήση. Καλώ την αυτοδιοίκηση, να τιμήσει το χώρο θυσίας ασθενών και νοσηλευτών, εκείνης της τραγικής ημέρας της 13ης Ιουνίου 1944.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                 φυσικός