Ισχυροί σεισμοί στην ανατολική Στερεά Ελλάδα

  Η ανατολική Στερεά Ελλάδα δέχτηκε μεγάλους και καταστροφικούς σεισμούς από τα αρχαία χρόνια. Υπάρχουν αναφορές από αρχαίους συγγραφείς όπως οι : Θουκυδίδης, Ιουστίνος, Αππιανός, Διόδωρος Σικελιώτης και Παυσανίας. Νεότερη εκτίμηση δίνει αριθμητικό μέγεθος στους σεισμούς αυτούς από τους σεισμολόγους Βασίλειο και Κατερίνα Παπαζάχου. Παραθέτουμε τα  στοιχεία :

Σκάρφεια : Έγινε το καλοκαίρι του 426 π.Χ, όπως αναφέρουν ο Διόδωρος Σικελιώτης και ο Θουκυδίδης (βιβλίο Γ’, § 87, 89, 106).

   Από τους καταστρεπτικότερους[1] σεισμούς στην Αρχαία Ελλάδα. Προκάλεσε εδαφικές μεταβολές και θαλάσσιο κύμα στο Καλλίαρο πεδίο (πεδιάδα της Αταλάντης). Έφερε καταρρεύσεις οικοδομών και πολλούς θανάτους.

   Η Σκάρφεια καταστράφηκε εκ θεμελίων, θάβοντας στα ερείπια περισσότερους από 1.700 ανθρώπους. Στο Θρόνιο επίσης σκοτώθηκαν πολλοί (περίπου χίλιοι). Μεγάλο μέρος του Εχίνου, των Φαλάρων και της Ηράκλειας Τραχιναίας κατέπεσε. Τα Φάλαρα καταστράφηκαν μέχρι θεμελίων. Παρόμοια συνέβησαν στη Λαμία και στην Κρεμαστή Λάρισα (Πελασγία). Στους Ωρεούς κατέπεσε το προς τη θάλασσα τείχος και 700 σπίτια. Μεγάλο μέρος από τα νησιά Λιχάδες και Κύνου καταδύθηκαν (βυθίστηκαν). Για 3 μέρες στέρεψαν οι θερμές πηγές Θερμοπυλών και Αιδηψού, αλλά επανήλθαν αναβλύζοντας και από άλλες θέσεις. Η θάλασσα στις Οροβίες (Ροβιές) της Εύβοιας αποσύρθηκε[2] από τις ακτές και επανήλθε ως μεγάλο κύμα, κατακλύζοντας μέρος της πόλης. Χάθηκαν άνθρωποι που δεν πρόλαβαν να καταφύγουν σε ψηλότερα μέρη. Παρόμοια κύματα σημειώθηκαν στο Αταλαντονήσι (έξω απ’ τις ακτές των Οπουντίων Λοκρών) καταστρέφοντας μέρος του φρουρίου των Αθηναίων. Τριπλό θαλάσσιο κύμα κινήθηκε νότια (προς Τάρφη και Θρόνιο), δυτικά (προς τις Θερμοπύλες) και νοτιοανατολικά (προς το Δαφνούντα της Φωκίδας). Οι πηγές των ποταμών στέρεψαν για κάποιες μέρες. Ο ποταμός Σπερχειός άλλαξε κοίτη, πλημμυρίζοντας τους δρόμους. Ο ποταμός Βοάγριος άλλαξε φαράγγι ροής. Έγιναν σοβαρές καταστροφές στην Αλόπη, τον Κύνο και τον Οπούντα (καταστρέφοντας τελείως το κάστρο του, το Οίον). Κατέρρευσε μέρος από τα τείχη της Ελάτειας. Λέγεται ότι στο εσωτερικό της Αταλάντης χωρίστηκε στα δύο και πλημμύρισε με νερό, ώστε χωρούσαν να περάσουν πλοία. Πιθανά έγινε από ισχυρό σεισμό (ίσως με άλλο επίκεντρο) προς το τέλος Οκτωβρίου, που γιόρταζαν τα Θεσμοφόρια (για τη θεά Δήμητρα). Τότε στη Λοκρίδα, μια λωρίδα γης (χερσόνησος) αποκόπηκε και σχηματίστηκε το νησί της Αταλάντης. Επίσης στην Άλπωνο (κοντά στις Θερμοπύλες) 25 κορίτσια σε ψηλό πύργο έπεσαν στη θάλασσα μαζί με τον πύργο. Αναφέρεται ο συνολικός αριθμός των 3.000 τουλάχιστο νεκρών.

Δελφοί : Το 279 π.Χ.

Κατά την επιδρομή[3] του Βρέννου με τη στρατιά των Γαλατών στην περιοχή του Παρνασσού, από σεισμό[4] σχίστηκε μέρος του βουνού και έπεσε πάνω στο Γαλατικό στρατό. Βροχή από κοφτερές πέτρες κατρακύλησε απάνω τους προκαλώντας καταστροφές. Σχεδόν όλη την ημέρα η περιοχή αυτή με τους Γαλάτες δονήθηκε βίαια.

Κυτίνιο : Το 226 π.Χ.

Στην ηγετική πόλη της αρχαίας Δωρίδας, στις βόρειες πλαγιές του Παρνασσού, μνημονεύεται[5] σεισμός[6], με καταστροφές. Μέρος των τειχών από όλες τις πόλεις της περιοχής είχε καταρρεύσει (την περίοδο που ο Αντίγονος εισέβαλε στη Φωκίδα). Είναι πιθανή, μια ευρύτερη σεισμική έξαρση, που κατέστρεψε τα τείχη της Μελιταίας[7] (στη βόρεια πλευρά της Όθρυος). Επίσης είναι πιθανό να συνδέεται με τη σεισμική αυτή έξαρση και η υποχώρηση της θάλασσας στην Λάρυμνα, όπου  πλοία του Αντίγονου (γιου του Δημητρίου) που έπλεαν, βρέθηκαν στη στεριά.

Οπούντας : 105 μ.Χ.

 Η πληροφορία έρχεται από τον Ευσέβιο. Ισχυρός σεισμός[8] κατέστρεψε τον Οπούντα στη Λοκρίδα και τους Ωρεούς στη Β. Εύβοια. Σημειώθηκε επί Ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού, ο οποίος φρόντισε για την ανακούφιση των σεισμοπαθών.

Δελφοί : Το 361 μ.Χ.

Σεισμός[9] κατέστρεψε το παλάτι και τα άλλα κτίρια του Μαντείου. Ο ρωμαίος Ορειβάσιος, που πήγε για να λάβει χρησμό (με εντολή του αυτοκράτορα Ιουλιανού) ανέφερε ότι “ακόμη και το λάλον ύδωρ έχει στερέψει”.

Εχινός : 551 μ.Χ.

Σεισμική[10] έξαρση στην ευρύτερη περιοχή της κεντρικής Ελλάδος, με τρεις κύριους σεισμούς που εκδηλώθηκαν στο Μαλιακό Κόλπο, στο ΒΑ Κοριθνιακό Κόλπο (Κρισαίο[11] Κόλπο, Χαιρώνεια, Κορώνεια) και στον Πατραϊκό Κόλπο (Πάτρα, Ναύπακτο). Πολλά χωριά και 8 πόλεις ισοπεδώθηκαν, όπως π.χ. Χαιρώνεια, Κορώνεια, Πάτρα και Ναύπακτος (με πολλούς νεκρούς). Στο έδαφος έγιναν χάσματα. Ξαφνικό θαλάσσιο κύμα (τσουνάμι) στο Μαλιακό Κόλπο έπληξε τις πόλεις Εχινό και Σκάρφεια, τις οποίες ισοπέδωσε. Έμεινε τοποθεσία με το όνομα Σχίσμα, όπου υπήρξαν οι περισσότεροι νεκροί και καταστροφές. Πιθανά είχε συγκεντρωθεί πολύ κόσμος λόγω κάποιας γιορτής.

Λαμία : Μάρτιος 1545

Στις 23 Μαρτίου 1545, τρεις ώρες πριν τα ξημερώματα έγινε[12] τρομερός σεισμός[13] που κατέστρεψε τη Λαμία (Sittuni), όπου ανασύρθηκαν από τα ερείπια 3.700 πτώματα περίπου, ενώ άλλα έμειναν κάτω από τα συντρίμμια. Η γη άνοιξε και πολύ νερό ξεχύθηκε προς τη Λαμία. Η Υπάτη είχε λιγότερες καταστροφές, αν και μεγάλο μέρος της πόλης καταστράφηκε με πολλούς νεκρούς. Αναφέρθηκε[14] μεγάλη καταστροφή της Πελασγίας. Επίσης αναφέρθηκε ότι έπεσαν και τα τείχη των πόλεων αυτών.

   Κατολισθήσεις στο Ξηρόμερο, έφραξαν έναν ποταμό (πιθανά τον Αχελώο) που υπερχείλισε. Τα τείχη της Ναυπάκτου ρηγματώθηκαν σε 2 μέρη. Ο σεισμός είχε διάρκεια και έγινε αισθητός σε Ζάκυνθο και Κεφαλονιά.

Αγία Ευθυμία, Φωκίδα : 1580

Από σεισμό[15] καταστράφηκε εντελώς το χωριό Μυνιά (Αγία Ευθυμία). Ζημιές και θύματα είχαν τα χωριά Κολοπετινίτσα, Βουνιχώρα, Πέντε Όρια. Πολλά σπίτια έπεσαν στο Λιδωρίκι, Άμφισσα, Ναύπακτο, Γαλαξίδι και περίχωρα αυτού. Γκρεμίστηκαν τα κελιά της Μονής του Σωτήρος με 3 καλόγερους νεκρούς. Ο σεισμός έγινε αισθητός σε Πελοπόννησο και Επτάνησα.

Γαλαξίδι : 1660

Από σεισμό[16] και επιδρομή πειρατών το Γαλαξίδι έγινε ερείπια. Σκοτώθηκαν και 5 πειρατές. Η εκκλησία καταστράφηκε. Η πόλη εγκαταλείφθηκε για 13 χρόνια, αλλά μετά ξανακτίστηκε.

Ναύπακτος :  1703

Από σεισμό κατέρρευσε μια έπαλξη και έπαθαν ζημιές τα τείχη του Κάστρου.

Ναύπακτος :  1714

Στις 27 Ιουλίου 1714 έγινε σεισμός με μεγάλες καταστροφές στα σπίτια, διοικητήριο, τζαμί, μέρος του κάστρου και λιμάνι. Μεγάλες ζημιές έπαθε και η Πάτρα.

Θερμοπύλες : 1740

Τη νύχτα 23 Σεπτεμβρίου 1740 έγινε σεισμός, ο οποίος αναφέρθηκε από τον άγγλο περιηγητή Ρίτσαρντ Πόκοκ (Pocoque) που βρέθηκε τότε στο Ζητούνι. Όλα τα πλινθόκτιστα σπίτια (300-400 περίπου) έπεσαν και υπήρξαν θύματα. Τα τούρκικα σπίτια (με ασβεστοκονίαμα) δεν κατέρρευσαν. Καταστράφηκαν τα χωριά Θερμοπύλες, Μώλος, Ρεγγίνι και Υπάτη (Παλαιά Πάτρα). Κατέρρευσε και η Μονή Αγάθωνος. Στην πεδιάδα έγιναν ρήγματα. Ο σεισμός είχε βοή και ήταν μεγάλος[17]. Έγινε έντονα αισθητός στη Ζαγορά μέχρι και τα Γιάννενα.

Ναύπακτος : 1756

Από ισχυρό σεισμό έπεσαν στη Ναύπακτο δύο τζαμιά, πύργοι και τείχη του κάστρου. Αντίστοιχε καταστροφές έγιναν στο φρούριο και τα οχυρώματα του Αντιρρίου. Ζημιές έγιναν στο Αίγιο, Λιδωρίκι και Άμφισσα.

Γαλαξίδι : 1794

Ισχυρός σεισμός[18] έγινε στις 11 Ιουνίου 1794. Σε μια τοποθεσία, κοντά στη θάλασσα, άνοιξε η γη και νερό με κοκκινωπή λάσπη πετάχτηκε και κύλησε προς τη θάλασσα. Στην ακτογραμμή, η θάλασσα ανέβηκε ψηλότερα στα 10 βήματα με θόρυβο και μετά υποχώρησε χαμηλότερο από το κανονικό επίπεδο πάλι περίπου 10 βήματα. Αυτό επαναλήφθηκε και μειούμενο είχε διάρκεια 12 ωρών, μέχρι η επιφάνεια να επιστρέψει στην παλαιά στάθμη της. Ανάλογο φαινόμενο παρατηρήθηκε σ’ όλο τον Κορινθιακό Κόλπο.

Γραβιά : 1852

  Από σεισμό[19] κατέρρευσαν βράχοι κοντά στους Δελφούς. Πολλοί οικισμοί καταστράφηκαν στην περιοχή μεταξύ Γραβιάς και Μαυρολιθαρίου. Υπήρξαν ανθρώπινα θύματα, αλλά και κοπάδια από γιδοπρόβατα σκοτώθηκαν από τους βράχους που έπεφταν. Έγινε αισθητός και στη Ζάκυνθο.

Άγιος Κωνσταντίνος, Μαλεσίνα, Μαρτίνο : 1894

Στις 20 Απριλίου 1894 έγινε προσεισμός (6,6 R) με επίκεντρο τη Μαλεσίνα και Μαρτίνο.  Πιο έντονα φαινόμενα ήταν στη χερσόνησο της Λάρυμνας και στην περιοχή της Αταλάντης. Μεγάλες καταστροφές έγιναν στα χωριά Προσκυνά, Μαλεσίνα και Μαρτίνο. Καταστράφηκε η Μονή Αγίου Γεωργίου Μαλεσίνας (του έτους 1512), όπως και ο βυζαντινός ναός του Αγ. Νικολάου στη Λάρυμνα (11-12ου αι.). Στις 27 Απριλίου ακολούθησε ο κύριος σεισμός (7,0 R) που κατέστρεψε τον Άγιο Κωνσταντίνο. Από τους δύο σεισμούς καταστράφηκαν 3.783 σπίτια σε 69 οικισμούς της περιοχής αυτής με 255 νεκρούς. Καταστράφηκαν Αταλάντη, Σκεντέρ-Αγά (Μεγαπλάτανος) και Λιβανάτες.

   Παρατηρήθηκε επιφανειακό ρήγμα σε συνολικό μήκος 55 Km (από Σκορπονέρι μέχρι Μώλο). Όλη η περιοχή των Οπούντιων Λοκρών έπαθε καθίζηση 1-1,5 μ. με κατολισθήσεις. Θαλάσσιο κύμα ύψους 3 μ. στη θέση Αλμυρά (στο χωριό Κυπαρίσσι) εισχώρησε 1 χλμ. μέσα κατακλύζοντας τον εθνικό δρυμό.

   Μικρότερες καταστροφές έγιναν στις περιοχές Λιβαδειάς, Θήβας, Χαλκίδας και Ιστιαίας (Ξηροχώρι). Ελαφρές ζημιές έγιναν στη ζώνη από Πειραιά μέχρι Στυλίδα και από Άμφισσα μέχρι Αγία Άννα της Εύβοιας. Ο σεισμός έγινε αισθητός μέχρι τη Θεσσαλονίκη και την Κρήτη.

Δαφνοχώρι[20] Φωκίδας : 1909

   Στις 30 Μαΐου 1909 σεισμός (6,2 R) προκάλεσε σοβαρές ζημιές στο Δαφνοχώρι. Ρήγματα σε τοίχους έγιναν σε Ιτέα και Αγία Ευθυμία (μέχρι και το Αίγιο). Έντονα έγινε αισθητός σε Πάτρα, Άμφισσα και Λαμία. 

Θήβα : 1914

   Στις 17 Οκτωβρίου 1914 σεισμός (6,0 R) κατέστρεψε τη Θήβα και πολλά χωριά στη Βοιωτία. Ελαφρότερες βλάβες έγιναν σε Αταλάντη, Μαλεσίνα και Χαλκίδα. Έγινε αισθητός σε Αθήνα και Πειραιά.

----------------------------------------

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    Βασ. Παπαζάχου και Κατ. Παπαζάχου : “ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ”, , Γ’ έκδοση, εκδ. ΖΗΤΗ, Θεσσαλονίκη 2003

2.    Βικιπαίδεια

---

          ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Οι σεισμολόγοι Βασ. & Κατ. Παπαζάχου τον εκτιμούν σε μέγεθος 7 R.

[2] Παρόμοια απόσυρση της θάλασσας έγινε και στην Πεπάρηθο (Σκόπελο), χωρίς όμως πλημμύρα. Ο σεισμός κατέστρεψε μέρος του τείχους, μερικά σπίτια και το Πρυτανείο (κτίριο των αρχόντων).

[3] Σύμφωνα με τους Ιουστίνο, Παυσανία και Αππιανό.

[4] Οι σεισμολόγοι Βασ. & Κατ. Παπαζάχου τον εκτιμούν σε μέγεθος 6,4 R.

[5] Σε επιγραφή που βρέθηκε στην Ξάνθο της Λυδίας (είναι επιστολή των Δωριέων του Κυτινίου, που ζητά οικον. ενίσχυση).

[6] Το μέγεθος του σεισμού εκτιμήθηκε (Βασ. & Κατ. Παπαζάχου) σε 6,4 R.

[7] Για ανοικοδόμηση των τειχών αυτής, ο βασιλιάς των Αθαμάνων έδωσε 10 ασημένια τάλαντα.

[8] Το μέγεθος του σεισμού εκτιμήθηκε (Βασ. & Κατ. Παπαζάχου) σε 6,4 R.

[9] Το μέγεθος του σεισμού εκτιμήθηκε σε 6,8 R.

[10] Το μέγεθος εκτιμήθηκε σε 6,8 R.

[11] Είναι ο κόλπος της Ιτέας.

[12] Αναφέρεται σε επιστολή.

[13] Το μέγεθος εκτιμήθηκε σε 6,8 R.

[14] Αναφέρεται  ως είδηση από εμπόρους της Ναυπάκτου.

[15] Το μέγεθος εκτιμήθηκε σε 6,8 R.

[16] Το μέγεθος εκτιμήθηκε σε 6,4 R.

[17] Το μέγεθος εκτιμήθηκε σε 6,6 R.

[18] Το μέγεθος εκτιμήθηκε σε 6,7 R.

[19] Το μέγεθος εκτιμήθηκε σε 6,0 R.

[20] Μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα έφερε το όνομα Μαραζιά, στη συνέχεια ονομάστηκε Ροδοδάφνη και έπειτα Δαφνοχώρι.