Οι αιωνόβιοι της Λαμίας

Στη διάρκεια του πρώτου μισού του 20ού αι.

“Τα 116 του χρόνια έκλεισε ο γηραιότερος άνθρωπος στο κόσμο, ο Ιάπωνας Χιροέμον Κιμούρα. Γεννήθηκε το 1897 στην πόλη Κιοτάνγκο, όπου άλλα 94 άτομα έχουν κλείσει τα εκατό ή και περισσότερα χρόνια. Στην πόλη αυτή των 60.000 κατοίκων, οι κάτοικοι τρέφονται συνήθως με ψάρι και δεν καταναλώνουν πολύ αλάτι.”

                                                                           (Από τον τύπο, στις 19 Απρ. 2013)

   Η παρατεταμένη διάρκεια ζωής στον άνθρωπο ήταν πάντα ένα αξιοσημείωτο φαινόμενο. Από το πρώτο περιστατικό της Βίβλου με το Μαθουσάλα, ο οποίος έζησε 969 έτη (Γένεση 5:27, Ο’), που φαίνεται απίστευτο, μέχρι και τον Ιώβ, ο οποίος παρά τις μεγάλες δοκιμασίες που πέρασε και τις άντεξε, έφτασε στην ηλικία των 248 ετών, όταν εγκατέλειψε τα εγκόσμια. Τα υπάρχοντα στοιχεία για το μέσο όρο ζωής του ανθρώπου από τα παλαιότερα χρόνια δέχονται ότι κυμαίνονταν μεταξύ 20 και 40 ετών, αλλά σήμερα έχει φτάσει τα 70-80 χρόνια.

   Οι υπερήλικες όμως ήταν πάντα τα ζωντανά μνημεία της ζωής, οι σοφοί γέροντες που συμβούλευαν τους νεότερους για τις σωστές αποφάσεις στις φυλές ή στις πόλεις-κράτη, αλλά και μετέφεραν προφορικά την ιστορία και παράδοση του τόπου τους. Οι υπέργηροι θαυμάζονταν για τη δυνατή κράση τους στις κακουχίες της ζωής (από πολέμους, ασθένειες, δυστυχίες, κ.ά.). Η συμπλήρωση και υπέρβαση των εκατό ετών ζωής (αιωνόβιοι) ήταν η κορύφωση του φυσικού φαινομένου (σε ελάχιστα άτομα) και η καταγραφή τους όσο και η μελέτη του τρόπου ζωής τους απασχολούσε και γοήτευε το κοινωνικό σύνολο.

   Στον ευρωπαϊκό χώρο, που στη διάρκεια του 20ού αι. αποτέλεσε το πεδίο δύο παγκοσμίων πολέμων και ειδικά στην Ελλάδα, η οποία επιπλέον πέρασε φτώχεια, προσφυγιά, Κατοχή και Εμφύλιο, είναι ενδιαφέρουσα η μελέτη των χρόνων ζωής στην ακραία τιμή τους. Το ερώτημα εστιάζεται στη Λαμία, την πόλη που ζούμε. Η έρευνα από τα βιβλία των παλαιότερων Ιερών Ναών της Λαμίας απέφερε ενδιαφέροντα στοιχεία. Από τη μελέτη τους προήλθε η παρούσα εργασία. Αναφερόμαστε στον 20ό αι. (όχι σε όλη τη διάρκεια, εφόσον η πρόσβαση δεν είναι εύκολη), αλλά σε κάποιες 10ετίες αυτού. Θα παρουσιαστούν κατά ενορίες της Λαμίας, για να είναι ευκολότερα στον αναγνώστη. Έτσι:

α) Στην ενορία του Ι. Ν. των Αγίων Θεοδώρων: Μελετήθηκαν στοιχεία στις περιόδους 1912-24 και 1928-1998 (λείπουν στοιχεία για την περίοδο 1924-1928). Η χρονική διάρκεια καλύπτει περίοδο 82 ετών.

    Βρέθηκαν 23 άτομα που έφτασαν την ηλικία των 90 ετών. Οι 2 ήταν άνδρες και οι 21 ήταν γυναίκες. Ο ένας άνδρας ήταν στη ζωή του υποδηματοποιός, ενώ είναι άγνωστο το επάγγελμα του άλλου). Για τον τόπο καταγωγής τους ξέρουμε ότι προέρχονται από : Λαμία (14), Υπάτη (2), Κορυτσά (1), Νικομήδεια (1), Ασπροπόταμο (1), Πετράλωνα Ευρ. (1), Άμφισσα (1), Σκιάθο (1), Χαλκίδα (1).

Δημ. Μπούσιος

   Από 91 έως 99 ετών βρέθηκαν 38 άτομα (βλ. παρατιθέμενο πίνακα 1). Οι περισσότεροι αριθμητικά έφτασαν στην ηλικία των 95 ετών. Από τα 38 αυτά άτομα, οι 11 είναι άνδρες και οι 27 γυναίκες. Μας είναι γνωστό το επάγγελμα των 4 μόνον ανδρών, δηλ. είναι 1 γεωργός (Μιλτ. Κουτροζής), 1 κτηματίας (Αθαν. Κυτέας), 1 υποδηματοποιός (Νικ. Παλάσκας) και 1 ζαχαροπλάστης (Δημ. Μπούσιος). Για την καταγωγή τους δηλώνουν τη Λαμία, εκτός από 4 άτομα που ήρθαν από άλλα μέρη (Αταλάντη, Μαυρολιθάρι, Αρτοτίνα, Σκόπελος).

    Για την χρονική περίοδο που έχουμε στοιχεία βρέθηκαν 11 άτομα  που επάξια είναι αιωνόβιοι και πλέον (με ηλικίες 100 ετών και άνω) της συνοικίας και ενορίας αυτής. Τρεις γυναίκες έφτασαν τα 110 χρόνια! Η μία απ’ αυτές (Ευγενία Νταή) τελεύτησε στη Λαμία, όπου ήρθε ως πρόσφυγας από την Κωνσταντινούπολη. Μόνο ένας είναι άνδρας (γεννημένος στη Χιλιαδού ή Φιλιαδώνα Δομοκού) και οι υπόλοιπες 10 είναι γυναίκες.
Τιμητικά δίνουμε σε πίνακα λίγα στοιχεία γι’ αυτές τις ανθρώπινες “βελανιδιές” της ζωής  :

 β) Στην ενορία του Ι. Ν. του Αγίου Νικολάου: Μελετήθηκαν στοιχεία που καλύπτουν την περίοδο 1913-1965, δηλ. διάρκειας 52 ετών. Βρέθηκαν 20 άτομα που έφτασαν σε ηλικίες από 91 έως 99 χρόνια (βλ. Πίνακα 3). Οι 8 ήταν άνδρες και οι 12 ήταν γυναίκες. Τα επαγγέλματα των ανδρών ήταν : 3 κτηματίες (Ηλ. Αγγελόπουλος, Σωτ. Λάμπρου και Αναστ. Γεμενής), 1 αμπελουργός (Κωνστ. Βαρζάκας) και 1 έμπορος (Κωνστ. Ράμμος), ενώ για τους υπόλοιπους δεν είναι γνωστό.

   Πέρασαν τον έναν αιώνα ζωής δύο γυναίκες. Έφτασαν τα 106 και 108 χρόνια ζωής. Ως τόπος καταγωγής τους δηλώθηκε η Λαμία. Σε επόμενο πίνακα δίνονται τα στοιχεία τους :

 

γ) Στην ενορία του Ι. Ν. της Παναγίας Δέσποινας : Μελετήθηκαν στοιχεία τα οποία καλύπτουν την περίοδο 1913-1951, δηλ. διάρκειας 38 ετών. Βρέθηκαν 7 άτομα που έφτασαν σε ηλικίες από 91 έως 99 χρόνια (βλ. Πίνακα 4).

  Το εκπληκτικό στην περίπτωση αυτή είναι ότι όλοι αυτοί οι υπερήλικες είναι άνδρες ! Τα γνωστά επαγγέλματα μερικών απ’ αυτούς ήταν : γεωργός, κτηνοτρόφος, εργάτης, οπωροπώλης και απόστρατος.

   Επιπλέον όμως αυτών έχουμε και αιωνόβιους. Είναι τρία άτομα που έφτασαν τα 100, 102 και 103 χρόνια. Είναι και πάλι 3 άνδρες ! Δεν κατάγονται από τη Λαμία, αλλά από τόπους της Φθιώτιδας.

   Στον ακόλουθο πίνακα δίνονται στοιχεία γι’ αυτούς.

δ) Στην ενορία του Ι. Ν. του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Ευαγγελίστριας) : Από τα βιβλία του Ι. Ναού της περιόδου 1923-1971, δηλ. σε χρονική διάρκεια 48 ετών προέκυψαν επίσης ενδιαφέροντα στοιχεία. Συγκεκριμένα εντοπίστηκαν 9 υπερήλικες που έφτασαν σε ηλικίες 92 έως 99 ετών (παρατίθεται ο σχετικός Πίνακας 5). Το ενδιαφέρον (και πάλι) χαρακτηριστικό είναι ότι ήταν όλοι άνδρες ! Τα επαγγέλματα που άσκησαν στη ζωή τους οι άνθρωποι αυτοί ήταν : 3 έμποροι (Γεώργ. Ι. Ντούτσας, Αθαν. Θεοδώρου και Γρηγ. Παπασιόπουλος), 1 κτηματίας (Νικόλ. Αθ. Αλεξίου), 1 καθηγητής (Χρήστ. Ηλ. Χαντζηχρήστος) και 1 υλοτόμος (Ναούμ Χρ. Χριστόπουλος). Για τους άλλους 3 δεν μας είναι γνωστά.

Γεώργ. Μπούτλας

  Υπάρχει κι ένας αιωνόβιος στη ζώνη της ενορίας αυτής. Ήταν ο Γεώργιος Μπούτλας, περιώνυμος ποτοποιός και έμπορος της Λαμίας. Γεννήθηκε το 1869 και τελεύτησε το 1971, φθάνοντας στην ηλικία των 102 ετών.

ε) Στην ενορία του Ι. Ν. του Αγίου Δημητρίου: Τα διαθέσιμα στοιχεία καλύπτουν τη χρονική περίοδο 1929-1965, δηλ. έχουν διάρκεια 36 ετών. Η ανάλογη αναζήτηση εντόπισε 13 υπερήλικες, που έφτασαν σε ηλικίες από 91 έως 99 ετών. Απ’ αυτούς οι 4 είναι άνδρες και οι 9 ήταν γυναίκες. Για τρεις από τους άνδρες αυτούς είναι γνωστά τα επαγγέλματά τους (κτηνοτρόφος, ψιλικατζής και ασβεστάς). Τόπος καταγωγής τους ήταν η Λαμία εκτός από 2 άτομα που ήρθαν από άλλα μέρη (Κορυτσά και Άμφισσα). Περισσότερα αριθμητικά στοιχεία γι’ αυτούς δίνονται στον παρατιθέμενο Πίνακα 6).

    Επιπλέον αυτών, καταγράφηκαν και άλλα 4 αιωνόβια άτομα που τελεύτησαν στην ενορία. Είναι 2 άνδρες και 2 γυναίκες. Για τον ένα από τους άνδρες είναι γνωστό το επάγγελμά του (ήταν γεωργός), γεννημένος στο Γαρδικάκι (Οίτη) Φθιώτιδας. Τα άλλα 3 άτομα δηλώθηκαν με καταγωγή τη Λαμία. Τα ονομαστικά στοιχεία τους ακολουθούν αμέσως :

ζ) Στην ενορία του Ι. Ν. της Αγίας Παρασκευής Νέας Άμπλιανης : Διατέθηκαν (και με δυσκολία) περιορισμένα στοιχεία που καλύπτουν την χρονική περίοδο 1928-1952, δηλαδή έχουν διάρκεια 24 ετών. Ο διαφορετικός τρόπος ζωής των ενοριτών αυτών στην αναφερόμενη περίοδο, που ήταν ημινομάδες κτηνοτρόφοι, γεγονός που έκανε τη ζωή τους δυσκολότερη και δεν επέτρεψε να γίνουν αιωνόβιοι. Μόνο μια γυναίκα, η αμπλιανίτισσα Σπυριδούλα Καλτσούλα (1851-1946), έφτασε τα 95 χρόνια ζωής.

   Οι ενορίες από τις οποίες ελήφθησαν στοιχεία είναι οι παλαιότερες της Λαμίας (πριν από το 2ο Παγκόσμιο πόλεμο). Οι άλλες ενορίες είναι νεότερες, από τις οποίες μπορούν να αναζητηθούν ανάλογα στοιχεία και να συμπληρώσουν την παρούσα εργασία. Η φυσική αντοχή και μακροβιότητα των 17 υπερ-αιωνόβιων της Λαμίας που αναφέρθηκαν, όσο και των πολύ περισσότερων συμπολιτών μας οι οποίοι προσέγγισαν τον αιώνα ζωής έχει ιδιαίτερη σημασία, εφόσον τα άτομα αυτά πέρασαν φτώχεια, στερήσεις, σκληρή εργασία, πολέμους, δυστυχίες, απώλεια αγαπημένων προσώπων, προσφυγιά και επιπλέον δεν υπήρχαν φάρμακα για τόσες ασθένειες (μερικές αγιάτρευτες) και επιδημίες που τότε “θέριζαν”.

   Αποτελεί διαρκές αντικείμενο μελέτης το “μυστικό” της μακροζωίας τους, αν και ξέρουμε ότι θα ζήσουμε ανάλογα με το τι τρώμε (ποιότητα και ποσότητα τροφών), από τη διατήρηση του “μέτρου” αποφεύγοντας τις υπερβολές σε καρυκεύματα και οινοπνευματώδη και ελέγχοντας τον τρόπο και ρυθμό της ζωής μας (άγχος, απληστία αγαθών και φιλοδοξίας). Τέλος, η καλή ψυχολογία και οι οικογενειακοί δεσμοί, όσο και η διαρκής επαφή και καλή σχέση με τη φύση είναι σίγουροι συντελεστές μακροζωίας και ευτυχίας.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

----------------------------------------------------------------

Δημοσιεύτηκε στην εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ στο φ. 20356, σελ. 7, Μεγ. Σάββατο 4-5-2013, Λαμία.