Η Γραβιά της δεκαετίας του ’30

Καταγραφή[1]

του Αθανασίου Κων.  Μπαλωμένου[2]

Προλεγόμενα

Παλιά σφραγίδα του Δήμου

 Δωριέων, μέχρι το 1912.

       Η Γραβιά ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του πατέρα μου. Η περίοδος 1918 – 33,  που έζησε σαν παιδί, είναι αυτή που καταγράφεται. Μετά το 1933, πήγε στη Λαμία για να δουλέψει  - ως μεγαλύτερος – και να βοηθήσει την οικογένεια. Η καλή του μνήμη, παρά τα χρόνια του, ήταν μια καλή βάση για να γίνει αυτή η καταγραφή, που εύκολα διασταυρώνεται με γραπτά στοιχεία (όσα υπάρχουν) αλλά και μνήμες άλλων επιζώντων.

      Εκτιμώ την καταγραφή αυτή και μαζί μια πρώτη σύντομη κοινωνική ανάλυση, ως πολύ χρήσιμη έως σημαντική, εφόσον βοηθά το σημερινό ή μελλοντικό κάτοικο ή και το μελετητή του τόπου να σχηματίσει μια εικόνα της προπολεμικής Γραβιάς και της κοινωνίας της.

      Η μικρή αυτή προσπάθεια αποβλέπει επίσης στο θυμικό όσων ξέρουν αυτή τη Γραβιά, που φεύγει μαζί με τους ανθρώπους που την έζησαν. Ως κατάθεση μνήμης είναι αναγκαία για τους νεότερους, στους οποίους και χαρίζεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

         φυσικός – καθηγητής

A. Συνοπτική κοινωνική περιγραφή

    Η δυναμική της Γραβιάς τη δεκαετία του ’30, συνοψίζεται στον παρακάτω πίνακα, με τις επαγγελματικές δραστηριότητες των αρχηγών των νοικοκυριών. Έχουμε λοιπόν :

Γεωργία : Ο κάμπος της Γραβιάς έχει περιορισμένη έκταση, όπως και τα  αγροτικά μερίδια των κατοίκων της Γραβιάς. Καλλιεργούσαν σιτάρια, κριθάρι, καλαμπόκι και βρώμη. Επίσης είχαν αμπέλια και έφτιαχναν εξαιρετικό κρασί. Τον ελεύθερο χρόνο τους, οι άντρες αγρότες δεν τον αξιοποιούσαν. Οι γυναίκες όμως είχαν  ένα μικρό κήπο στην αυλή του σπιτιού, όπου καλλιεργούσαν λαχανικά, με το νερό του χωριού, έτσι ώστε το σπίτι να  έχει αυτάρκεια σ’ αυτά τα είδη. Στην περιοχή της Γραβιάς δεν υπήρχαν αρκετές ελιές. Έτσι το λάδι δεν έφτανε για όλη τη χρονιά. Αντίθετα, το κρασί στα βαρέλια δεν έλειπε από το κατώι του σπιτιού.

    Τα   κτήματα του μοναστηριού της Ζωοδόχου Πηγής τα καλλιεργούσαν κάτοικοι της Γραβιάς ή της Μαριολάτας, εφόσον ο μοναδικός καλόγερος της Μονής, ήταν αδύνατον να τα δουλέψει. Επίσης, υπήρχε και το κοινοτικό κτήμα στο Ρισνίκο. Συνήθως το νοίκιαζε.

Το Ρισνίκο (φωτ. 2010)

Κτηνοτροφία :  Ήταν μεγάλη σε κοπάδια και ζώα. Κυριαρχούσαν τα γιδοπρόβατα. Μερικοί κτηνοτρόφοι είχαν πολλά ζώα, όπως ο Μπούγας (με 400 γίδια), ή ο Ηλίας Μανανάς, που είχε το παρατσούκλι « ο τετρακόσια γίδια». Γελάδια είχαν πολύ λίγοι (γύρω στις 10 οικογένειες). Στα σπίτια υπήρχαν οικόσιτα 1-2 ζώα (κατσίκα, προβατίνα ή γελάδα), που κάλυπτε τις ανάγκες του σπιτιού.

     Το χωριό είχε βοσκό, που έβοσκε τα ζώα (όπως ο Βασίλειος Βλάχος), σε διάφορα βοσκοτόπια, στον κάμπο ή προς το ορεινό μέρος της Γραβιάς. Για το χειμώνα φρόντιζαν να έχουν ζωοτροφές στο κατώι ή σε αποθήκη (που συνήθως ήταν πλινθόκτιστη). Κάθε σπίτι είχε γάιδαρο, μουλάρι ή άλογο για τις μεταφορές και τις αγροτικές εργασίες.

      Για τα προβλήματα μεταξύ αγροτών αλλά και με κτηνοτρόφους, το χωριό είχε 6 αγροφύλακες.

Ελεύθεροι επαγγελματίες : Είναι η μεγαλύτερη αριθμητικά κοινωνική ομάδα. Περιλαμβάνει όλα σχεδόν τα επαγγέλματα  και καλύπτει τις ανάγκες του τόπου. Είχε 7 παντοπωλεία, 5 καφενεία, 2 χασάπικα, 2 εστιατόρια, 1 φαρμακείο, 4 τσαγκάρηδες, 2 ραφεία (και δύο ακόμα ράφτες σε σπίτια), 1 τσαρουχάδικο, 2 σιδηρουργεία, 1 κουρείο, 1 ξυλουργική κορδέλα και 4 μαραγκούς, 1 γανωτή (καλαντζή), Μονοπώλιο, 3 εμπόρους, Καπνοπωλείο, Πρατήριο Καυσίμων, 2 Πρακτορεία ΚΤΕΛ, 3 καροτσέρηδες και 2 ταξιτζήδες. Είχε και 2 νερόμυλους.

     Αναλυτικά υπήρχαν :

Παντοπωλεία            : Ιωάνν. Μακαρέζος, Αθαν. Σπυρόπουλος, Αντων. Σπυρόπουλος, Ευστ. Καράντζαλης, Κων. Μπρόφας, Ιωάν. Τραμπάκλος, Κων. Βέλλιος.

Καφενεία                  : Γ. Αντιπάτης, Χρ. Αντιπάτης , Αθ. Μπρόφας, Χαρ. Σπυρόπουλος, Αδελφοί Μπούγα.

Χασάπικα                  : Γιαν. Σπυρόπουλος (μετά Αθαν. Κατσίμπρας), Ηλ. Καράντζαλης, Ιωάν. Καμέρας (στο σπίτι του).

Εστιατόρια                : Νικ.  Λαλάς, Χρ.  Βισβίκης, Δημ. Γκόλφης.

Πρακτορεία ΚΤΕΛ      : Νικ.  Λαλάς, Χρ.  Βισβίκης.

Πρατήριο καυσίμων  :  Ιωάν. Τραμπάκλος

Μονοπώλιο               : Γεώργ.  Παπαταξιάρχου

Ραφεία – ράφτες       : Παπαδημητρίου, Γεώρ. Δούρος (οι δε Περ. Τριανταφύλλου, Δημ. Τριανταφύλλου στα σπίτια τους).

Καπνοπωλείο            : Γεώργ. Δούρος, Χαράλ. Κραββαρίτης.

Τσαρουχάδικο           : Γεωργ. Ολυμπίου.

Τσαγκάρικα – (δες)    : Ηλ. Τέμπελος, Καζακόπουλος, Κωνσταντίνου, Αθ. Μπαλωμένος.

Σιδηρουργεία              : Γεώρ. Δροσόπουλος, Παν. Αντιπάτης.

Κουρείο                      : Έξαρχος

Ξυλουργεία-μαραγκοί : Παπαδημητρίου, (Ράπτης, Αρ. Κοντογιάννης, Σκέντζος)

Γανωτής (καλαντζής)  : Αλέξ. Κολλίρης (ή Καλαντζαλέξης)

Ταξιτζήδες                  : Μπουλούλης, Κων. Ντούλας

Έμποροι                      : Ιωάν. Γιαννόπουλος, Αθαν. Ζαμανάκης, Νικ. Κοντογιάννης, Γεώρ. Μανανάς.

Φαρμακείο                : Αθαν. Καρδάκος

Καροτσέρηδες           :  Κων. Μακαρέζος, Αθ. Κουρμούσης, Αντιπάτης (ή Πατάκας).

Μουσικοί [3]                 :  Κρέμαστος, Καραγιάννης

Δημόσια Καταστήματα : Είχε Κοινοτικό Κατάστημα (που έγραφε απέξω «Δημαρχείο Δωριέων»), Ειρηνοδικείο, Σταθμό Χωροφυλακής, Κατάστημα  3Τ και  Δημοτικό Σχολείο (με 2 δασκάλους).

Κεντρικός δρόμος της Γραβιάς

Ιεροί Ναοί – Μονές :  Υπάρχουν  4 εκκλησίες : ο Άγιος Αθανάσιος, ο Άγιος Βασίλειος, οι Άγιοι Απόστολοι και ο Αη Γιάννης. Εφημέριος στη  Γραβιά την περίοδο αυτή ήταν ο παπα-Δήμος Κόλλιας[4].

    Κοντά είναι το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, που τότε είχε έναν καλόγερο.

Υπάλληλοι :  Από τη Γραβιά είναι :  2 ταχυδρομικοί  αγροτικοί διανομείς για τα γύρω χωριά, 3 υπάλληλοι των 3Τ, 4 δάσκαλοι (οι 2 διδάσκουν στο Δημοτικό Σχολείο Γραβιάς), 4 γραμματείς και κλητήρες στα Δικαστήρια, 6 αγροφύλακες και 4 σιδηροδρομικοί. Στους τελευταίους είναι και άλλοι 2 (παιδιά του Νικ. Βισβίκη) και ένα υψηλόβαθμο στέλεχος σε θέση Διευθυντή (ένας γιος του παπα-Κόλλια).

Εργάτες :  Ήταν ελάχιστοι (περίπου 8). Αυτό εξηγείται εύκολα για ένα χωριό, που δεν έχει βιοτεχνίες ή βιομηχανίες. Ευτυχώς που υπάρχουν τα Μεταλλεία Παρνασσού και κάποια Λατομεία., για να υπάρχουν και εργάτες. Εξάλλου, κάθε εργασία στα σπίτια τους, οι ιδιοκτήτες την έκαναν μόνοι τους (π.χ. τη στέγη του σπιτιού τους).

    Δεν υπάρχουν καθόλου χτίστες. Αυτό όμως καλυπτόταν  από τη Μαριολάτα, που είχε αρκετούς, ή από περιπλανώμενους ηπειρώτες χτίστες.

Μετανάστες[5]  :  Το ρεύμα είχε ξεκινήσει από τις αρχές του 20ού  αιώνα, κυρίως για την Αμερική. Από τη Γραβιά είχαν φύγει : παιδιά του Αθαν. Τραμπάκλου, ο Ηλίας Κρανιάς, ο Κρέμαστος, παιδιά του Σπυρόπουλου, ένας γιος του Μελίτη Κουτροζή, ο Παπαδημητρίου, ο Ντούλας, ο Περικλής Μπαλωμένος, ο Ιωάννης Μπαλωμένος και ο Ιωάννης Μελισσάρης. Επίσης ο Μπουλούλης δούλεψε στην Περσία. Απ’ αυτούς αρκετοί δεν γύρισαν.

Συνταξιούχοι : Ήταν πολύ λίγοι (3), εφόσον τα χρόνια εκείνα οι γεωργοί, οι κτηνοτρόφοι και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, δεν έπαιρναν σύνταξη. Από τους συνταξιούχους, οι δύο έπαθαν εργατικό ατύχημα στα Μεταλλεία Παρνασσού, από εκρηκτικά. Υπάρχουν επίσης 2 ανάπηροι πολέμου, που παίρνουν σύνταξη (Χρ. Δούρος και Χαράλ. Κραββαρίτης).

Εκδηλώσεις

Οδυσσέας Ανδρούτσος

   Ήταν η Εμποροπανήγυρη (το παζάρι) , που γινόταν κάθε χρόνο, το Μάιο, στη γιορτή του Αγίου Κωνσταντίνου, σε κοινοτικό λιβάδι, στο Ρισνίκο. Ταυτόχρονα γινόταν και η ζωοπανήγυρη.

    Η  επέτειος του  Χανιού  της Γραβιάς, που γινόταν στις 8 Μαΐου[6], κάθε χρόνο. Στην εκδήλωση αυτή, εκφωνούσαν λόγους και τα παιδιά έλεγαν ποιήματα ή έπαιζαν κάποια ιστορικά σκετς.

    Η γιορτή του Μοναστηριού. Γιόρταζε 5 μέρες μετά το Πάσχα, της Ζωοδόχου Πηγής. Μαζευόταν πολύς κόσμος απ’ τα γύρω χωριά. Μετά τη λειτουργία, γινόταν χορός με όργανα.

B.  Καταγραφή  κατοικιών – καταστημάτων

       Αρχίζοντας από το πιο ορεινό μέρος της Γραβιάς προς τα κάτω :

1.Οικία Γεωργίου Σκέντζου, γεωργού. Είχε χωράφια με στάρια. Είχε 2 αγόρια και ένα κορίτσι. Έζησε 102 χρόνια. Το ένα αγόρι ήταν αξιωματικός και ο άλλος μαραγκός.

2. Οικία Αθανασίου Τραμπάκλου. Ήταν αγρότης. Είχε πολλά παιδιά. Τα περισσότερα έφυγαν στην Αμερική. Μια κόρη του παντρεύτηκε τον Αθανάσιο Λαλά. Ο γιος του Γιάννης Τραμπάκλος είχε μπακάλικο στη Γραβιά, δίπλα στο σπίτι του Γιάννη Μπαλωμένου[7] (του Διμπλά).

3. Οικία Αντωνίου Αρβανίτη[8].Είχε πολλά παιδιά. Ήταν αγροτικός ταχυδρόμος. Έκανε διανομή αλληλογραφίας στην Άνω Αγόριανη και στη Βάριανη.

4. Οικία Βασιλείου Κατηνιώτη. Ήταν βοσκός (είχε πρόβατα). Είχε ένα γιο.

5. Οικία Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου ή γερακάρη. Το σπίτι[9] από αχυρώνα που ήταν στην αρχή, μετατράπηκε σε διώροφο πλινθόκτιστο σπίτι με στέγη, το 1918. Κάηκε το 1947 από αντάρτες του Διαμαντή

6. Οικία Χαράλαμπου Χρήστου Κοντολάτη. Ήταν τσοπάνης και κλέφτης, που καταγόταν από τη Βάριανη. Είχε κάνει 2 γάμους και είχε αποκτήσει 3 παιδιά, το Χρήστο και το Γιώργο, που δούλευαν στα μεταλλεία  Παρνασσού κι ένα κορίτσι.

7. Οικία Διαμαντονικόλα Παππά[10], αγρότη. Είχε 3 κορίτσια. Η μία παντρεύτηκε το Δήμο Μπαλωμένο στη Γραβιά, η άλλη παντρεύτηκε στη Μαριολάτα και η  τρίτη – η Αφροδίτη – παντρεύτηκε έναν αρβανίτη[11].

8. Οικία  Γεωργίου Παππά. Ήταν κάτω απ’ του Αρβανίτη. Ήταν ισόγειο σπίτι. Είχε γελάδια. Είχε ένα γιο και μια κόρη.

9. Οικία αδελφών Τραμπάκλου[12]. Το σπίτι ήταν ισόγειο. Σ’ αυτό έμεναν τρία αδέρφια με τις οικογένειές τους. Ο Κώστας που έμεινε στη Γραβιά, ενώ οι άλλοι παντρεύτηκαν και έφυγαν. Τη μάνα τους τη λέγαν Ευθυμία. Ο Κώστας ήταν αγροφύλακας.

10. Οικία Ηλία Κρανιά[13]. Η γυναίκα του λεγόταν Παράσχω. Ο άντρας της Ηλίας ήταν στην Αμερική, όπου και πέθανε. Παιδιά τους ήταν ο Δημήτριος, ο Παναγιώτης, ο Κωνσταντίνος, η Βασιλική και ο Αριστείδης. Είχαν χωράφια και ζούσαν απ’ αυτά. Χρήματα από την Αμερική δεν έπαιρναν. Οι Δημήτριος, Παναγιώτης και Κωνσταντίνος έγιναν αγρότες. Ο Αριστείδης έγινε αξιωματικός του στρατού. Η Βασιλική παντρεύτηκε έναν Παναγιώτη Αντιπάτη, αγρότη, που ήταν και ψάλτης.

11. Οικία Αθανασίου Καθρή. Το σπίτι του ήταν επάνω από τη βρύση[14], στον πλάτανο. Ήταν διώροφο. Ήταν βοσκός και είχε δυο κορίτσια. Η μία παντρεύτηκε το Γιάννη Μπαλωμένο (το Διμπλά) και η άλλη τον Κοντογιάννη, αγρότη. Είχε και 2 αγόρια, που έγιναν βοσκοί. Τον Παναγιώτη, που πέθανε και το Γιάννη που έζησε στη Γραβιά.

 

Πλάτανος Σότσικας Γραβιάς

12. Οικία Νικολάου Δούρου[15]. Ήταν διώροφο. Ήταν ταχυδρομικός υπάλληλος. Είχε 2 αγόρια κι ένα κορίτσι. Ο ένας ήταν υπάλληλος των 3Τ[16] και ο άλλος ήταν αγροφύλακας. Το κορίτσι παντρεύτηκε στα Καστέλλια τον Κωνσταντίνο Χαλατσά.

13. Οικία Αναστασίου Δούρου. Δίπατο σπίτι. Ήταν  γεωργός. Ήταν αδερφός του Νικολάου Δούρου. Είχε ένα  γιο τον Κώστα και μια κόρη.

14. Οικία Περικλή Τριανταφύλλου (πιο κάτω από του Δούρου). Δίπατο σπίτι. Ήταν ράπτης. Είχε δύο αγόρια που έμεναν στη Θεσσαλονίκη. Είχε και μια κόρη.

15. Οικία Δημητρίου Τριανταφύλλου (αδελφός του Περικλή). Ήταν επίσης ράπτης και έμενε δίπλα. Είχε 4 κορίτσια (η μία, η Δέσπω παντρεύτηκε το Χρήστο Κραββαρίτη, η άλλη πήρε το Χαράλαμπο Σπυρόπουλο, οι δε άλλες δύο δεν παντρεύτηκαν) και 1 αγόρι, τον Ιωάννη[17], που ήταν σπουδαίος ράπτης στη Λαμία. 
   Αδελφός του Περικλή και του Δημητρίου Τριανταφύλλου ήταν ο Τριαντάφυλλος[18] Τριανταφύλλου, που έγινε καλόγερος στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, κοντά στους Δελφούς.

16. Οικία Γεωργίου Ασημακοπούλου[19]. Ισόγειο σπίτι. Ήταν αγρότης. Ήταν γαμπρός του Αθανασίου Τραμπάκλου. Είχε 2 κορίτσια.

17. Οικία Αθανασίου Δούρου. Ισόγειο σπίτι. Ήταν αγρότης. Είχε μια κόρη.

18. Οικία  Ιωάννη Μαυριά. Ήταν τσοπάνης (είχε πρόβατα). Είχε κορίτσια.

19. Οικία Ευσταθίου Καθρή[20]. Ήταν αδελφός του Αθανασίου και βοσκός το επάγγελμα. Είχε 2 αγόρια και μια κόρη. Η κόρη παντρεύτηκε τον Παναγιώτη Διαμάντη στη Γραβιά. Από τα αγόρια, ο ένας εγκαταστάθηκε στη Λαμία, ενώ ο άλλος έμεινε στη Γραβιά.

20. Οικία Ηλία Μανανά (πιο κάτω απ’ του Ασημακόπουλου). Σπίτι ανώγειο. Παρατσούκλι «ο 400 γίδια». Ήταν βοσκός και είχε πράγματι 400 γίδια. Είχε 2 κορίτσια που σπουδάσανε.

21. Οικία Αθανασίου Μπουσγολίτη. Τα  παιδιά του είχαν επιχειρήσεις και ήταν στη Θεσσαλονίκη. Είχε και μια κόρη, την Αφροδίτη.

22. Οικία Δημητρίου Μίμηνα (κάτω απ’ τον Μπουσγολίτη). Ισόγειο σπίτι. Ήταν λατόμος. Ήταν γαμπρός σε αδερφή του Ευσταθίου Καθρή. Είχε 2 παιδιά.

23. Οικία Ευσταθίου Παππά, διώροφη[21]. Είχε πρόβατα. Είχε 2 παιδιά, τον Παναγιώτη και το Διαμάντη, που αυτοκτόνησε.

24. Οικία[22] Κωνσταντίνου Γουλιάμου, διώροφη. Είχε γελάδια. Είχε 2 παιδιά τον Αθανάσιο, και του Αντρέα και μια κόρη την Αργυρώ. Είχε και άλλο ένα παιδί, από άλλη γυναίκα.

25. Οικία Λουκά Μπαλωμένου (ή Τσούτσουλου). Ισόγειο σπίτι. Είχε 2 παιδιά (αγόρια).

26. Οικία χήρας Καριοφύλλη. Είχε 2 κορίτσια. Η μία κόρη είχε παντρευτεί το Γεώργιο Μανανά, ο οποίος ήταν δερματέμπορος.

27. Οικία[23] Κων/νου Μίχου, βοσκού. Ισόγειο σπίτι. Ανύπαντρος.

28. Οικία Αθανασίου Μπαλωμένου. Δίπατο σπίτι. Ήταν τσαγκάρης.

29. Ιερός Ναός Αγίων Αποστόλων.

30. Οικία[24] Αθανασίου Γουλιάμου, (παρατσούκλι Ζέρβας). Δίπατη. Βοσκός (γίδια). Ήταν πολύτεκνος και  είχε 14 παιδιά  (το 13^ο παιδί το ονόμασε Σοφία και το 14^ο Αντώνη) !

31. Οικία  Αθανασίου Μανανά. Άγνωστα άλλα στοιχεία.

32. Οικία χήρας Γουλιάμου. Έκανε δωρεά στην εκκλησία (Αγίους Αποστόλους) ένα οικόπεδο. Χωρίς οικογένεια.

33. Οικία Δημητρίου Αντιπάτη, κτηματία. Είχε 2 κόρες. Η μία είχε παντρευτεί το δάσκαλο Δούρο. Δίπατο σπίτι.

34. Οικία Χρήστου  Αντιπάτη . Ήταν πρώτος ξάδερφος του Δημητρίου.

35. Οικία Νικολάου Βισβίκη, διώροφη. Είχε δύο παιδιά, που έγιναν σιδηροδρομικοί. Είχε και έναν αδερφό το Μελέτιο. Ήταν σιδηροδρομικός.

36. Οικία Κωνσταντίνου Βισβίκη. Ήταν αγρότης (είχε αμπέλια). Στο σπίτι έμεναν τα παιδιά του, δηλ. 2  κοπέλες και ένας αδερφός, ο Αθανάσιος, που ήταν απόστρατος αξιωματικός.

37. Οικία Γεωργίου Κουτροζή, που ήταν δημοδιδάσκαλος στη Μαριολάτα. Είχε πέτρινο διώροφο σπίτι με κήπο. Είχε 4 – 5  κορίτσια.

38. Οικία Παναγιώτη Αντιπάτη, σιδηρουργού. Ανώγειο σπίτι. Είχε 3 παιδιά.

39. Οικία Χρήστου Δούρου, απέναντι απ’ το Γεώργιο Κουτροζή. Ήταν ανάπηρος πολέμου, της Χωροφυλακής. Παιδιά του ήταν ο Γεώργιος, κ.ά.. Ο Γεώργιος ήταν ράφτης.

40. Οικία Ιωάννη Γιαννοπούλου. Έκανε εμπόριο ποτών (κρασιών, ούζου, τσίπουρου κ.ά.). Δίπατο σπίτι. Έμενε μαζί του η μάνα του και η αδερφή του. Είχε 1 αγόρι κι ένα κορίτσι.

41. Οικία Δημητρίου Μακαρέζου (ή Κατσαπράγκα). Δίπατο σπίτι. Ήταν υπάλληλος των 3Τ. Είχε πολλά παιδιά (Λεωνίδα, Θανάση, Νίκο, Γιώργο, κ.ά.).

42. Οικία Γεωργίου Καφούση. Ήταν αγρότης. Ισόγειο σπίτι. Ήταν παντρεμένος χωρίς παιδιά. Έμενε μαζί και η αδερφή του.

43. Οικία Χρήστου Μπαλωμένου. Ανώγειο σπίτι. Ήταν βοσκός. Δεν είχε  παιδιά.

44. Οικία Ευσταθίου Μπαλωμένου (ή Διμπλά). Δίπατο σπίτι. Ήταν βοσκός (είχε πρόβατα). Είχε 1 παιδί.

45. Οικία Γεωργίου  Κρέμαστου. Ήταν οργανοπαίκτης (έπαιζε κλαρίνο). Είχε 2 παιδιά, ο ένας ήταν δάσκαλος και ο Ηλίας που ήταν ταχυδρόμος.

46. Οικία Δημητρίου Μπαλωμένου (ή δεκανέα). Αγρότης. Δίπατο σπίτι. Είχε 2 αγόρια, τον Κώστα και τον Αθανάσιο.

47. Οικία Ηλία Ράπτη. Ήταν μαραγκός. Δίπατο σπίτι. Είχε ένα γιο, το Θόδωρο.

48. Οικία χήρας  Νέφτηνα.  Είχε 1 παιδί.

49. Οικία χήρας Χριστοδούλου. Τον άντρα της τον σκότωσε ο Καραθανάσης[25], ο ληστής. Είχε 2-3 κορίτσια. Το ένα το πάντρεψε με τον Κωνσταντίνο Τραμπάκλο, που ήρθε απ’ την Αμερική, παντρεύτηκε και έφυγε πάλι.

50. Οικία   …………… Παππά. Είχε γελάδια. Είχε ένα γιο το Σταμάτη.

51. Οικία Ανδρέα Μπαλωμένου (ήταν Διμπλάς).  Αγρότης. Παντρεύτηκε, αλλά πέθανε νέος.

52. Οικία Νικολάου Κοντογιάννη. Ήταν καροτσέρης. Ανώγειο σπίτι. Παντρεμένος.

53. Οικία Βασιλείου Κοντογιάννη. Είχε περιβόλι. Ανώγειο σπίτι. Παντρεμένος.

54. Οικία Κωνσταντίνου Μακαρέζου. Το σπίτι του ήταν στο δρόμο (άσφαλτο) προς Μαριολάτα. Είχε ένα κάρο. Είχε 2 παιδιά , το Θανάση και το Γιώργο.

55. Οικία[26]   Κωνσταντίνου Βισβίκη. Είχε  2 ή 3 κορίτσια που έμειναν ανύπαντρα.

56. Οικία Αριστείδη Κοντογιάννη (είχε αδερφό το Γιάννη). Ήταν μαραγκός. Ανώγειο σπίτι. Ήταν παντρεμένος με την κόρη του Αθαν. Καθρή.

57. Οικία Σταμάτη Παππά. Αγρότης. Δίπατο σπίτι. Ήταν παντρεμένος.

58. Οικία Δήμου Κολλίρη. Αδερφός του Αλέξη Κολλίρη (ή Καλαντζαλέξη). Ήταν συνταξιούχος των μεταλλείων από εργατικό ατύχημα (έσκασαν δυναμίτες και είχε χτύπημα στο κεφάλι). Ήταν παντρεμένος.

59. Οικία   Αντρέα  Λαλά. Ήταν βοσκός. Είχε ένα παιδί.

60. Οικία Ιωάννη  Μίμηνα. Ήταν εργάτης. Ήταν  γιος του Δημητρίου Μίμηνα.

61. Οικία  ………… Χαρίλα. Ήταν γραμματέας της εισαγγελίας στη Λαμία. Η γυναίκα του ήταν μαία, επίσης  στη Λαμία. Είχε 2 παιδιά.

62. Οικία  ………………  Παρατσόκα. Ήταν τσοπάνης. Παντρεμένος.

63. Οικία Αλέξανδρου Κολλίρη ή Καλαντζή (Καλαντζαλέξη). Ήταν γανωτής (καλαντζής). Είχε μάθει την δουλειά στη Λαμία, κοντά στο Γεώργιο Χριστόπουλο, το χαλκουργό. Δίπατο σπίτι. Είχε 1 γιο και μια κόρη.

64. Οικία[27] Γεωργίου Κουτροζή. Ήταν σιδηροδρομικός. Σπίτι δίπατο. Το σπίτι ήταν του Καθρή  και το αγόρασε. Ήταν παντρεμένος με παιδιά.

65. Οικία Τριαντάφυλλου Μπαλωμένου, σιδηροδρομικού. Δίπατο σπίτι, απέναντι απ’ τον Καλαντζαλέξη.  Είχε 2 παιδιά.

66. Οικία[28]  Γιάννη Κανέλλου. Ήταν γραμματέας στο πρωτοδικείο. Ανώγειο σπίτι. Ήταν παντρεμένος με παιδιά.

67. Οικία  Δήμου  Γκόλφη. Άγνωστα άλλα στοιχεία.

68. Οικία …………… Χριστοδούλου. Ήταν εργάτης στα μεταλλεία.

69. Οικία Δημητρίου Κανέλλου (αδερφός του Γιάννη). Ήταν δικαστικός κλητήρας στη Γραβιά. Ανώγειο σπίτι. Ήταν παντρεμένος.

70. Οικία[29] Ευσταθίου Μπαλωμένου (ή Κολοβού). Ήταν σιδηροδρομικός. Είχε τρία αγόρια και ένα κορίτσι.

71. Οικία  Ιωάννη Διαμάντη. Είχε γελάδια. Ήταν παντρεμένος με 2 παιδιά. Μια αδερφή του παντρεύτηκε ο Δημήτριος Κρανιάς.

72. Οικία Αθανασίου Κραββαρίτη. Αγρότης. Ήταν γαμπρός του Μακαρέζου (ή Κατσαπράγκα). Η γυναίκα του Δέσπω πέθανε νέα. Είχε δύο κορίτσια.

73. Οικία Ιωάννη Μελισσάρη. Ήταν αμερικάνος. Είχε 2 παιδιά (που μετά[30] έφτιαξαν τη χοιροτροφική μονάδα ΚΟΝΜΕΛ).

74. Οικία Δημητρίου Δημοπούλου. Ήταν αγροφύλακας. Είχε 2 κορίτσια.

75. Οικία Παναγιώτη Μανανά. Αγρότης. Είχε 3 κορίτσια και 1 αγόρι.

76. Οικία παπα-Δήμου  Κόλλια. Ήταν ο παπάς της Γραβιάς. Είχε 3 κορίτσια και 2 αγόρια. Ο ένας, ο Βασίλης, έγινε αντιστράτηγος, αλλά συγκρούστηκε με το Μακαρέζο και αποστρατεύτηκε. Ο άλλος ήταν διευθυντής των ΣΕΚ[31].

77. Οικία Ιωάννη Μπαλωμένου. Ήταν υπάλληλος των 3Τ  και μετά του ΟΤΕ. Γυναίκα του ήταν η Δημητρούλα και είχαν  ένα αγόρι, το Στάθη (έγινε υπάλληλος της ΔΕΗ) και ένα κορίτσι, που παντρεύτηκε το δάσκαλο τον Κουρμούση.

78. Οικία Αλέξανδρου Καράντζαλη. Ήταν συνταξιούχος από αναπηρία (ατύχημα με εκρηκτικά). Χωρίς παιδιά.

79. Δημοτικό Σχολείο Γραβιάς. Τότε είχε μια αίθουσα διδασκαλίας μόνο, ενώ από το υπόλοιπο είχε πέσει η σκεπή. Στο σχολείο έμενε και η δασκάλα μου (η κ. Μαριγούλα) με την κόρη της Ειρήνη.
 

Δημοτικό Σχολείο Γραβιάς

80. Οικία  Γεωργίου Αντιπάτη (ή Πατάκα). Ήταν καροτσέρης. Είχε 1-2 κορίτσια.

81. Οικία  Παναγιώτη Αντιπάτη. Ήταν σιδηρουργός Είχε 2 παιδιά[32].

82. Οικία  ……………  Σπυροπούλου. Άγνωστα άλλα στοιχεία.

83. Οικία  Γεωργίου Δροσοπούλου (ή γυφτογιώργη). Ήταν σιδηρουργός. Είχε 4 αγόρια (τον Ηλία, έναν  που έγινε λοχαγός, τον Αντρέα και το Δροσάκη).

84. Οικία[33] Χρήστου Κουτσογιάννη. Τριέριζε σιτάρια. Ήταν παντρεμένος. Υιοθέτησε ένα κορίτσι του Γεωργίου Σκέντζου.

85. Διώροφο σπίτι. Το είχε δωρίσει στο κράτος ένας στρατιωτικός απ’ τη Γραβιά, ο Κουτσογιάννης (αδελφός του άλλου Κουτσογιάννη). Τότε ήταν εκεί ο Σταθμός Χωροφυλακής Γραβιάς, γιατί στο άλλο κτίριο της Χωροφυλακής είχε πέσει η σκεπή.

86. Οικία[34]  Ευθυμίου Κρέμαστου. Ήταν αδελφός του οργανοπαίκτη (που έπαιζε κλαρίνο). Ήταν αμερικάνος. Είχε 2 κόρες κι ένα γιο.

87. Οικία Αχιλλέα Δερμάνη. Ήταν εργάτης σε νταμάρι. Είχε 2 κορίτσια.

88. Οικία  Περικλή  Μπαλωμένου (ή Μαντζαβίνου). Ήταν αμερικάνος. Παιδιά του ήταν ο Χρήστος, ο Κώστας, ο Γιώργος και 2 κόρες.

89. Οικία  Λουκά  Μπαλωμένου. Πέθανε νέος. Είχε τέσσερα παιδιά , τον Αθανάσιο που έγινε τσαγκάρης, τον Παναγιώτη, τον Κώστα κι έναν ακόμα.

90. Οικία  χήρας Καλαμπαλίκη. Ήταν αδελφή του Λουκά Μπαλωμένου. Είχε δύο κορίτσια την Ελένη και την Κανέλλα και ένα αγόρι, που πέθανε νέο. Στην Κανέλλα έκανε γαμπρό το Γεράσιμο Μπαντζίκο[35] και έκανε 1 γιο και 1 κόρη.

91. Οικία Κωνσταντίνου Βέλλιου. Μεγάλο σπίτι. Ήταν έμπορος[36] και είχε μαγαζί το σημερινό Δημαρχείο  Γραβιάς. Φορούσε φουστανέλα και παπούτσια. Είχε μία κόρη (Παναγιούλα) και τρεις γιους. Έκανε γαμπρό το στρατιωτικό Αντωνόπουλο, που έγινε στρατηγός. Οι δύο γιοι του ήταν γιατροί (Νικόλαος, ακτινολόγος στις Σέρρες και Ιωάννης, αρχίατρος-πνευμοωολόγος) και  ο άλλος ο Παναγιώτης ήταν στρατιωτικός.  Έγινε Διοικητής της 6^ης Μεραρχίας Σερρών. Όμως, τη 10ετία του   ’60, συγκρούστηκε με το Γεώργιο Παπανδρέου και παραιτήθηκε. Το ιδιόκτητο μαγαζί του ο Κωνσταντίνος Βέλλιος το πούλησε στην Εταιρεία Μεταλλείων Παρνασσού, που εκείνη το δώρισε - επί δικτατορίας - στην (τότε) Κοινότητα Γραβιάς.

92. Οικία Ιωάννη Αντωνοπούλου. Είχε μία κόρη. Το σπίτι το πούλησε και έγινε καφενείο του Ζέρβα. Στο ανώγειο  έχει  μια πλάκα, που γράφει «Βασίλειος Αντωνόπουλος», δηλ. το όνομα του πατέρα του.

93. Καφενείο Ιωάννη Γουλιάμου ( ή Ζέρβα).

94. Καφενείο αδελφών Παναγιώτη και Ευσταθίου Μπούγα.

95. Οικία[37] Νικολάου Νικολάου. Ήταν εργάτης στα μεταλλεία. Άγνωστη η οικογένειά του.

96. Μπακάλικο Ιωάννη  Γιαννοπούλου. Ήταν απέναντι από το Σταθμό Χωροφυλακής Γραβιάς. Έκανε εμπόριο ποτών (κρασί, τσίπουρο, ούζο, κ.ά.). Είχε μια κόρη κι ένα γιο.

97. Οικία[38] Αργύρως Αντωνοπούλου.  Ο άντρας[39] της Λεωνίδας είχε το μαγαζί, που μετά πήρε ο Ζέρβας. Εγκατέλειψε το σπίτι του. Είχε ένα παιδί, το Βασίλη που έγινε δάσκαλος και ένα κορίτσι που πέθανε νέο.

98. Κτίριο Σταθμού Χωροφυλακής Γραβιάς. Έγραφε απέξω «Δημαρχείον Δωριέων». Ανήκε στο δημόσιο.

99. Οικία[40]  Δήμου  Μπαλωμένου (ή Τζωρτζά).  Αγρότης. Είχε ένα παιδί, το Γιώργο.

100. Οικία[41]  Παναγιώτη Κουτροζή. Ήταν τσοπάνης. Είχε  2  παιδιά.

101. Οικία[42]  Σπύρου  Ιωάννου  Λαλά. Ήταν τσοπάνης (είχε πρόβατα). Άγνωστη οικογένεια.

102. Οικία  Παναγιώτη  Λαλά. Ήταν αγρότης. Είχε μια κόρη.

103. Οικία Ηλία Καράντζαλη. Ήταν χασάπης (είχε χασάπικο στη Γραβιά). Είχε 2 αγόρια κι ένα κορίτσι.

104. Οικία αδελφών Σπυροπούλου. Από τα αδέλφια, 2-3 αγόρια ήταν στην Αμερική και είχε μείνει μια αδελφή τους, που ήταν χήρα. Αυτή είχε ένα παιδί, που ήταν γεωπόνος. Στην Κατοχή, το εκτέλεσαν οι ιταλοί στο Δαδί (Αμφίκλεια).

105. Οικία Ευθυμίας Τραμπάκλου. Τα παιδιά της είχαν φύγει και κατοικούσαν στην περιοχή Λοκρίδας (στους αρβανίτες).

106. Οικία[43]  Παντελή  Μανανά. Ήταν τσοπάνης[44]. Είχε δύο παιδιά (ο ένας ήταν αγροφύλακας).

107. Ραφείο Δημητρίου Παπαδημητρίου. Ήταν ανύπαντρος.

108. Οικία   Νικολάου Ζαγγογιάννη. Είχε 2 παιδιά. Δούλευε στα Μεταλλεία.

109. Οικία  Απόστολου Καζακόπουλου. Ήταν Γραμματεύς της Εισαγγελίας. Παιδιά του ήταν ο Πέτρος, ο Χρήστος, ο Λεωνίδας και μια κόρη. Ο Πέτρος[45] ήταν στρατιωτικός και το 1941 μόλις πρόλαβε κι έφυγε στη Μέση Ανατολή. Ο Χρήστος ήταν στη Χωροφυλακή.

110. Οικία   Σωτηρίου  Κατσάμπα. Ήταν μυλωνάς. Δούλευε σε νερόμυλο δίπλα στο ποτάμι, προς τα Αμπέλια (στα Βίσαλα). Είχε ένα παιδί[46].

111. Οικία Γεωργίου Κουτροζή. Ήταν σιδηροδρομικός. Είχε ένα γιο και μια κόρη.

112. Οικία Μελίτη Κουτροζή. Είχε ένα γιο που υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό και πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έπαιρνε μισθό γι’  αυτό. Είχε κι ένα άλλο παιδί το Γιώργο, που ήταν υπάλληλος των 3Τ  (μετά ΟΤΕ).

113. Οικία Γεωργίου Κουτροζή. Ήταν τσοπάνης και μετά πήγε καλόγερος. Είχε 2 αδερφές. Τη μία, πήρε ο Δημήτριος Δούρος και την άλλη ένας Αντιπάτης (παρατσούκλι τούρκος).

114. Οικία Αθανασίου Μανανά. Αγρότης. Είχε τρία κορίτσια.

115. Οικία Αθανασίου Κατσίμπρα. Ήταν χασάπης. Είχε 2 κορίτσια κι  ένα γιο.

116. Οικία Σπύρου Κουρμούση. Άγνωστα άλλα στοιχεία. Παιδί του ήταν ο δάσκαλος.

117. Οικία  …………….. Καραγιάννη. Οργανοπαίκτης (έπαιζε κλαρίνο). Ήταν ανάπηρος (είχε ένα πόδι). Είχε μία κόρη.

118. Οικία Αθανασίου Καμέρα. Ήταν αγροφύλακας. Είχε 1ή 2 κόρες.

119. Οικία  Ιωάννη  Καμέρα (αδελφός του Αθανασίου). Ήταν χασάπης. Είχε το χασάπικο στο σπίτι. Είχε 2 παιδιά.

120. Οικία  Παναγιώτη  Μπούγα. Ήταν καφετζής. Είχε ένα γιο και μια κόρη.

121. Οικία  Ευσταθίου Μπούγα (αδελφός του Παναγιώτη). Ήταν καφετζής. Είχε ένα γιο και μια κόρη.

122. Οικία Ευθυμίου  Λαλά. Ήταν πρακτικός γιατρός. Είχε 2 αγόρια και μια κόρη.

123. Σιδηρουργείο Γεωργίου Δροσοπούλου.

124. Κατάστημα 3Τ (μετά ΟΤΕ).

125. Οικία  Ηλία Μπαλωμένου. Αγρότης. Είχε 2 παιδιά.

126. Οικία Νικολάου Αντωνίου[47]. Κτηματίας. Διετέλεσε Πρόεδρος της Κοινότητας Γραβιάς. Είχε ένα γιο και μια κόρη.

127. Οικία χήρας[48] Βασιλικής Μπούγα. Ο άντρας της είχε 400 γίδια. Είχε 3 παιδιά (Ηλία, Θανάση και Μήτσο).

128. Χασάπικο Ηλία Καράντζαλη. Ήταν δίπλα στη γέφυρα, δεξιά όπως πηγαίνουμε προς την πλατεία, απέναντι απ’ το χασάπικο Σπυροπούλου (και μετά Αθανασίου Κατσίμπρα).

129. Δέρματα ζώων  : Γεώργιος Μανανάς (δίπλα στο χασάπικο του Ηλία Καράντζαλη, στο ίδιο κτίριο).

130. Χασάπικο[49]  Γιαννάκη Σπυροπούλου. Πήρε φωτιά και καταστράφηκε. Μετά το αγόρασε ο Αθανάσιος Κατσίμπρας και το έκανε χασάπικο με ψησταριά και κρασί.

131. Κουρείο  …………….. Έξαρχου. Ήταν μετά τη γέφυρα, πηγαίνοντας προς την πλατεία, αριστερά, πίσω από μια κρήνη.

132. Ραφείο  και  Πρατήριο Σιγαρέττων [50] Γεωργίου Δούρου.

133. Οικία Δημητρίου Καναβού. Είχε χωράφια και περιουσία. Είχε ένα γιο. Έκανε δωρεά το σπίτι στην Κοινότητα Γραβιάς.

134. Οικία  ……………  ………………. Έμενε δίπλα στον Καναβό. Ήταν κλητήρας στην Κοινότητα. Χωρίς παιδιά.

135. Οικία χήρας  Μαρίας Μπούγα. Είχε 1 κόρη.

136. Οικία αδελφών Παπαδημητρίου. Ο πατέρας τους ήταν στην Αμερική. Γύρισε, αλλά είχε πεθάνει η γυναίκα του και έφυγε πάλι. Είχε τρία παιδιά.

137. Οικία Κωνσταντίνου Μανανά. Είχε γίδια. Είχε 2 αγόρια και μια κόρη.

138. Οικία Γρηγορίου Μανανά. Είχε πρόβατα και γελάδια. Είχε 4 παιδιά ( Αντώνιος, Γεώργιος, Ιωάννης, Αθανάσιος).

139. Οικία Νικολάου Μανανά. Ήταν αγροφύλακας. Είχε μία κόρη και έκανε γαμπρό τον Κωνσταντίνο Τραμπάκλο.

140. Οικία Δημητρίου Μανανά. Αγρότης. Είχε μία κόρη.

141. Οικία Γεωργίου Μανανά. Ήταν αγροφύλακας. Είχε 3 κορίτσια.

142. Οικία Παναγιώτη Μανανά. Αγρότης. Είχε ένα γιο και μια κόρη.

143. Οικία  χήρας Ρίνας  Δερμάνη. Σε δεύτερο γάμο παντρεύτηκε τον Έξαρχο (τον κουρέα). Απ’ τον πρώτο γάμο είχε 3 παιδιά.

144. Οικία Βασιλείου  Κορομπίλη.  Είχε τρία κορίτσια.

145. Οικία  ………………. Κωνσταντίνου. Ήταν τσαγκάρης. Άγνωστη οικογένεια.

146. Οικία Στέργιου Ντούλα. Ήταν σοβατζής. Είχε  2 παιδιά.

147. Οικία Κωνσταντίνου Ντούλα[51]. Οδηγός ταξί. Άγνωστη οικογένεια.

148. Οικία   Αντώνη Αντωνίου (ήταν αδελφός του Προέδρου της Κοινότητας). Αγρότης. Είχε κορίτσια.

149. Οικία Γουλιάμου  Αντωνίου (ήταν γιος του προηγουμένου). Ήταν (μάλλον) εργάτης μεταλλείων. Είχε 2 παιδιά.

150. Οικία  Λουκά  Μανανά. Είχε γίδια. Είχε 3 κορίτσια.

151. Οικία  χήρας  Λάντζου (ή Λάντζαινα). Είχε μία κόρη (τη Χρυσούλα) και ένα γιο (που πέθανε μικρός).

152. Οικία Αθανασίου Κρανιά. Είχε γίδια. Είχε 3 κορίτσια.

153. Οικία Γεωργίου Ολυμπίου. Ήταν τσαρουχάς. Είχε ένα γιο, το Νίκο, που σκοτώθηκε[52] στον Εμφύλιο και μια κόρη (τη Χρυσούλα).

154. Οικία[53] Ηλία  Κρανιά. Ήταν τσοπάνης. Είχε ένα γιο, το Μήτσο και 3 κορίτσια.

155. Οικία  Ευσταθίου Μπαλωμένου (ή Κοτρώνα). Είχε γίδια. Είχε 2 παιδιά (Αθανάσιος, Ιωάννης).

156. Οικία Δήμου Μπαλωμένου (ή Διμπλά). Ήταν κτηματίας. Είχε 2 παιδιά, το Γιάννη[54] και τον Κώστα.

157. Οικία Νικολάου Μπαλωμένου (Διμπλά). Είχε γελάδια. Είχε παιδιά του το Γιώργο[55], το Γιάννη και 3 κορίτσια.

158. Οικία Γεωργίου Μπαλωμένου (Διμπλά). Ήταν αγρότης. Είχε 1 κορίτσι και 2 γιους.

159.Οικία  Δήμου Γκόλφη. Είχε πρόβατα. Είχε 1 παιδί.

160. Οικία Κωνσταντίνου Γκόλφη[56]. Είχε 2 παιδιά. Δούλευαν σε νταμάρια.

161. Οικία Αθανασίου Μανανά[57]. Ήταν οδηγός. Άγνωστα άλλα στοιχεία.

162. Οικία  ………………… Καζακόπουλου. Ήταν τσαγκάρης. Είχε και 3 αδελφές. Άγνωστη η οικογένειά του.

163. Τσαρουχάδικο  Γεωργίου Ολυμπίου.

164. Οικία Χρήστου Αντιπάτη. Ήταν γεωργός. Είχε 2 παιδιά.

165. Καφενείο Γεωργίου Αντιπάτη.

166. Οικία Γεωργίου Αντιπάτη[58]. Είχε καφενείο. Ήταν γιος του Χρήστου Αντιπάτη. Άγνωστη η οικογένειά του.

167. Οικία  Ιωάννη Μακαρέζου. Είχε μπακάλικο. Είχε 3 παιδιά (Νικόλαος[59],  Αθανάσιος και  Τάκης).

168. Παντοπωλείο[60] Ιωάννη Μακαρέζου.

169. Οικία Αθανασίου Σπυροπούλου. Ήταν μπακάλης. Είχε 2 παιδιά (το Σπύρο και το Νίκο).

170. Παντοπωλείο[61] Αθανασίου Σπυροπούλου.

171. Οικία Αντωνίου Σπυροπούλου. Ήταν μπακάλης. Είχε κορίτσια.

172. Παντοπωλείο[62] Αντωνίου Σπυροπούλου.

173. Οικία Λουκά Κατσίμπρα. Ήταν αγρότης. Είχε μια κόρη.

174. Οικία Αθανασίου Κουρμούση. Είχε κάρα. Είχε 2  παιδιά.

175. Οικία Βασιλείου Κουρμούση. Είχε κορίτσια (τη Γιαννίτσα, μια ήταν μαμή, κ.ά.).

176. Οικία  Αθανασίου  Κουρμούση. Ήταν αγρότης. Είχε 2 κορίτσια.

177. Οικία Γεωργίου Μανανά. Ήταν προϊστάμενος στα Μεταλλεία. Είχε 2 κορίτσια.

178. Οικία  ………….. Μανανά. Εκεί ήταν μια κοπέλα, που έμενε μόνη της.

179. Οικία Γεωργίου Δρίβα. Ήταν υπάλληλος των  3Τ  (μετά ΟΤΕ). Άγνωστη οικογένεια.

180. Οικία   Γεωργίου  Δρίβα (αδελφός του Γεωργίου). Ήταν αγροφύλακας. Άγνωστη οικογένεια.

181. Οικία Παντελή  Μπούγα. Είχε γίδια. Είχε 3 κορίτσια κι ένα γιο.

182. Οικία Γεωργίου Αντιπάτη. Ήταν εργάτης μεταλλείων. Είχε 1 γιο[63].

183. Οικία χήρας Παρασκευής Μανανά. Είχε μια κόρη.

184. Οικία Ιωάννη Αντιπάτη. Είχε πρόβατα. Παιδιά του ήταν η Δημητρούλα (που παντρεύτηκε τον Ιωάννη Μπαλωμένο), τον Παναγιώτη, το Χρήστο και μια άλλη κόρη (που παντρεύτηκε το Γεώργιο Μανανά – προϊστάμενο μεταλλείων).

185. Οικία  Αντρέα Καραλή. Ήταν αγροφύλακας. Τη γυναίκα του τη λέγανε Βαρσάμω. Άγνωστα άλλα στοιχεία.

186. Οικία Βασιλείου Καραγκούνη. Ήταν αγρότης. Είχε 1 κόρη.

187. Οικία Βασιλείου Βλάχου. Αυτός βοσκούσε τα ζώα του χωριού. Χωρίς παιδιά.

188. Ιερός Ναός Αγίου Βασιλείου

 

Ι. Ν. Αγίου Βασιλείου Γραβιάς

189. Υδρόμυλος[64] Νικολάου Αντωνίου (ή Κατσαντώνη).

190. Οικία Παναγιώτη Αντιπάτη. Ήταν αγρότης. Επίσης ήταν και ψάλτης. Είχε 2 κορίτσια.

191. Οικία[65] Κωνσταντίνου Καράντζαλη. Είχε πρόβατα. Παιδιά είχε δύο.

192. Οικία  Παντελή  Καράντζαλη. Είχε πρόβατα. Είχε 2 παιδιά (Ευστάθιος, Γεώργιος).

193. Ιερός Ναός Αγίου  Αθανασίου.

194. Οικία Ηλία  Τέμπελου. Ήταν  τσαγκάρης. Δεν είχε παιδιά. Είχε και μια αδελφή. Το οικόπεδο του σπιτιού τους δωρίθηκε και γκρεμίστηκε για το χώρο  του Χανιού της Γραβιάς, όπως είναι σήμερα.

195. Το  Χάνι της  Γραβιάς[66]. Ιστορικός χώρος. Σήμερα είναι η προτομή του Οδυσσέα Ανδρούτσου και γύρω μικρό πάρκο.

196. Καφενείο Χρήστου Αντιπάτη.

197. Αποθήκη Παναγιώτη Γουλιάμου. Είχε μέσα ζωοτροφές.
 

Κατάστημα Γενικού Εμπορίου Κων. Βέλλιου
και μετά Δημαρχείο Γραβιάς.

198. Κατάστημα  Γενικού εμπορίου Κωνσταντίνου Βέλλιου. Μετά έγινε Δημαρχείο  Γραβιάς[67].

199. Οικία Χαράλαμπου Κραββαρίτη. Ήταν ανάπηρος του Μικρασιατικού πολέμου. Είχε περίπτερο με τσιγάρα και ψιλικά στο σπίτι του. Γυναίκα του ήταν η Δέσπω, κόρη του Δημητρίου Τριανταφύλλου. Είχε 1 γιο.

200. Οικία[68] Χρήστου Αντιπάτη, καφετζή. Είχε 2 παιδιά (Νικόλαος, Παναγιώτης) και 2 κορίτσια.

 

Ο χείμαρρος Χαϊνίτσα  και το κεντρικό γεφύρι από τα δυτικά

201. Οικογένεια χήρας[69] Μπουλούλη. Ο άντρας[70] της δούλευε σε εταιρεία στην Περσία και σκοτώθηκε. Είχε ένα παιδί, που ήταν ταξιτζής. Μετά, η χήρα, παντρεύτηκε και πήρε έναν χωροφύλακα.

202. Παντοπωλείο[71] Ευσταθίου Καράντζαλη.

203. Οικία[72] αδελφών Κρικώνη. Ζούσαν δύο αδελφές. Η μια ήταν μαζί με τον άντρα της, η δε άλλη ήταν ανύπαντρη.

204. Οικία  …………. Τσώνου.  Άγνωστα στοιχεία.

205. Οικία Παναγιώτη Μελισσάρη. Ήταν δάσκαλος στη Γραβιά. Είχε 2 αγόρια και μια κόρη. Στο σπίτι του τότε έκαναν μάθημα οι τάξεις Γ’, Δ’ , Ε’ και Στ’, επειδή στο σχολείο της Γραβιάς είχε πέσει η στέγη. Σε μια αίθουσα του σχολείου, που υπήρχε η στέγη, έκαναν μάθημα οι πρώτες τάξεις Α’ και Β’, με τη δασκάλα την κ. Μαριγούλα.

206. Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννη (Αϊ – Γιάννης).

207. Μονοπώλιο Γεώργιος Παπαταξιάρχου.

208. Οικία (επάνω απ’ το Μονοπώλιο) Γεωργίου Παπαταξιάρχου. Ήταν ανύπαντρος.

209. Οικία Δημητρίου Κρανιά. Ήταν αγρότης. Άγνωστη η οικογένειά του.

210. Οικία[73] Αθανασίου Ζαμανάκη (στο ανώγειο). Ήταν μεγαλέμπορος (γεωργικά προϊόντα, ζωοτροφές, κ.ά.). Είχε 4 κορίτσια.

211. Γενικό Εμπόριο Αθανασίου Ζαμανάκη (στο ισόγειο). Μεγάλο μαγαζί.

212. Οικία[74] Κωνσταντίνου Μπρόφα. Είχε μπακάλικο. Είχε 2 παιδιά (το Θανάση, που έγινε καφετζής και τον Αντρέα, που είχε το μπακάλικο). Τον Αντρέα τον εκτέλεσαν οι γερμανοί.

213. Παντοπωλείο Κωνσταντίνου Μπρόφα.

214. Καφενείο Αθανασίου Μπρόφα.

215.Οικία Γεωργίου Λαλά. Ήταν κτηματίας. Είχε 1 γιο.

216.Οικία Νικολάου Λαλά (αδελφός του Γεωργίου). Χωρίς παιδιά.

217. Πρακτορείο ΚΤΕΛ . Είχε και εστιατόριο. Το είχε ο Νικόλαος Λαλάς. Το πρακτορείο ήταν μπροστά και το σπίτι πίσω.

218. Φαρμακείο  Αθανασίου Καρδάκου.

219. Οικία  Αθανασίου  Καρδάκου, φαρμακοποιού. Καταγόταν απ’ το Μπράλλο. Ήταν ανύπαντρος. Έμενε μαζί με μια ανύπαντρη αδελφή του.

220. Οικία  ………… Μπουσγολίτη. Ήταν δάσκαλος. Ήταν γαμπρός του Λαλά.

221. Οικία[75] χήρας Αντωνίου Κακκαρά. Στο πίσω μέρος είχε και χάνι (για ν’ αφήνουν τα ζώα). Είχε ένα αγόρι και κορίτσια. Το αγόρι ήταν συμβολαιογράφος, αλλά  πέθανε νέος.

222. Ειρηνοδικείο Δωριέων.

223. Οικία χήρας Παρασκευής Κακκαρά. Ο άντρας της σκοτώθηκε στον πόλεμο, στο Κιλκίς. Παιδιά της ο Αλέκος, ο Γιάννης και 3 κορίτσια.

224. Οικία ανώγεια Χρήστου Βισβίκη. Είχε 2 γιους και 3 κορίτσια.

225. Πρακτορείο και ξενοδοχείο[76] Χρήστου Βισβίκη (στο ισόγειο). Η γυναίκα του Μαρία (ήταν αδερφή του Κρέμαστου, που έπαιζε κλαρίνο) κρατούσε το μαγαζί.

226. Οικία ανώγεια Δημητρίου Γκόλφη. Είχε  εστιατόριο στο ισόγειο. Είχε μία κόρη. Την παντρεύτηκε ο Τάκης Χαραλάμπους Σπυρόπουλος .

227. Εστιατόριο  Δημητρίου  Γκόλφη.

228. Οικία[77] Δημητρίου Σπυροπούλου[78]. Ήταν γεωργός. Είχε 2 παιδιά.

229. Οικία Χαράλαμπου Σπυροπούλου, καφετζή. Είχε 1 γιο. Ήταν γαμπρός σε κόρη του Γκόλφη, που είχε το εστιατόριο.

230. Καφενείο Χαράλαμπου Σπυροπούλου.

231. Οικία Ιωάννη Τραμπάκλου. Ήταν μπακάλης. Είχε 2 παιδιά (ο ένας έγινε γιατρός και αργότερα ήταν στο ΚΑΤ).

232. Μπακάλικο &  Πρατήριο Καυσίμων  Ιωάννη Τραμπάκλου.

233. Οικία Ιωάννη Μπαλωμένου[79]. Ήταν χωροφύλακας στη Λαμία. Είχε 2 παιδιά και μια κόρη.

234. Οικία Ευσταθίου Σπυροπούλου. Το σπίτι ήταν πολύ έξω στην είσοδο της Γραβιάς. Άγνωστα άλλα στοιχεία.

235. Οικία  Δημητρίου Παπαδημητρίου. Είχε μια κορδέλα[80] και μύλο (δούλευε με μηχανή).  Άγνωστα άλλα στοιχεία.

236. Οικία Κωνσταντίνου Ντούλα. Ήταν χαμηλά εκεί που είναι το σημερινό δημοτικό σχολείο). Ήταν αγρότης. Είχε ένα παιδί, που είναι γραμματέας στην Κοινότητα.

237. Υδρόμυλος Σωτηρίου Κατσάμπα. Ήταν 1 χιλιόμετρο έξω απ’ το χωριό προς τα βόρεια. Έπαιρνε νερό απ’ το Καστελλιώτικο (το ρέμα που ερχόταν απ’ τα Καστέλλια). Δούλευε το χειμώνα[81]. Το μύλο τον δούλευε ο ιδιοκτήτης.

Η Γραβιά όπως φαίνεται από το Νεκροταφείο (Νοε. 2009)

--------------------------------------------------------

Η εργασία δημοσιεύτηκε στο περ. ΦΩΚΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 9-11 (τόμοι Θ’, Ι’, ΙΑ’), σελ. 168-186, Άμφισσα 2000-2003.


              ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Η καταγραφή άρχισε την 1η Ιουλίου 2002,  στη Λαμία.

[2] Γεννήθηκε το 1918, στη Γραβιά. Παντρεύτηκε, έζησε στη Λαμία και απεβίωσε στις 30-1-2003.

[3] Ήταν οργανοπαίκτες (έπαιζαν κλαρίνο).

[4] Δήμος Αθ. Κόλλιας, ιερέας (1870-1944).

[5] Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Μετανάστες της Γραβιάς στην Αμερική”, 2009, Λαμία.

[6] Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος με εκατό παλληκάρια, μπήκε στο Χάνι χορεύοντας στις 8 Μαΐου 1821, μαζί με το Γκούρα, τον παπα-Αντρέα Μώρη, τον Τράκα, τον Αναστάσιο Μάρο, τον Αγγελή Γοβγίνα, τον Π. Μπουτούνη κ.ά.  Κράτησαν όλη μέρα τους Τούρκους, σκοτώνοντας πολλούς. Την επόμενη νύχτα έφυγαν όλοι απ’ το Χάνι. Οι Έλληνες είχαν 2 νεκρούς, τους Αθανάσιο Καπλάνη και Αθανάσιο Σεφέρη και 2 πληγωμένους. [βλ. Ιωάν. Βορτσέλα  «ΦΘΙΩΤΙΣ, η προς νότον της Όθρυος», σε. 409-410, εκδ. Κασταλία, 1973, Αθήνα]

[7] Ήταν κουμπάρος μου, είχε βαφτίσει τον Κώστα, το γιο μου.

[8] Το σπίτι ήταν πιο κάτω.

[9] Ήταν το πατρικό μου σπίτι. Πριν ήταν του παππού μου Χρήστου Μπαχούμη, που καταγόταν από τη Βάριανη.

[10] Πιο πάνω απ’ το σπίτι και ανάμεσα στα σπίτια Κατηνιώτη και Καθρή ήταν το αλώνι. Κάτω ήταν στρωμένο με πέτρα  Άλλα αλώνια υπήρχαν στο Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής και του Κατή τ’  Αλώνι (που το χρησιμοποιούσε μόνο ο Ζέρβας). Τα σιτάρια του κάμπου αλωνίζονταν επιτόπου ή με  πατόζα (αλωνιστική μηχανή).  Μια φορά, τη 10ετία του  ’30, οι ιδιοκτήτες αλόγων που αλώνιζαν, σαμποτάρισαν την πατόζα, βάζοντας ένα υνί, μέσα σε δεμάτι. Έτσι έπαθε ζημιά η  μηχανή. Η χωροφυλακή τους έπιασε και τους έκλεισε μέσα όλους.

[11] Σημ. Κων. Αθ. Μπαλωμένου : Εννοεί αρβανίτη στην καταγωγή,  δηλαδή στην περιοχή Λοκρίδας μάλλον.

[12] Το σπίτι ήταν δίπλα στου Παππά.

[13] Το σπίτι ήταν ακριβώς απέναντι και κάτω απ’ το πατρικό μου.

[14] Οι βρύσες έγιναν το 1930, από τον περίφημο εργολάβο Αθανάσιο Γρηγ. Γρηγορόπουλο (1902-1973). Είχαν πετρόχτιστη μάντρα  με 5 βρύσες και 5 ποτίστρες για τα ζώα  και  στις  πλαϊνές λεκάνες για να πλένουν οι γυναίκες τα ρούχα. Στη μέση ήταν ο πλάτανος που είχε φυτέψει ο Χρήστος Μπαχούμης (ο παππούς μου). Προπολεμικά ήταν η μοναδική πηγή νερού για τη Γραβιά. Εδώ έπαιζαν τα παιδιά και οι γυναίκες έπαιρναν νερό με βαρέλες και στάμνες. Όσοι έμεναν πιο χαμηλά έπαιρναν νερό από πηγάδια.  Μέσα στην κατοχή (το 1942) με σωλήνες των Μεταλλείων Παρνασσού, έφτιαξαν δίκτυο νερού και εκτός από την επάνω Βρύση, έγιναν άλλες δυο : στου Περικλή Μπαλωμένου (ή Διμπλά) και του Νικολάου  Αντωνίου (ή Κατσαντώνη), του προέδρου της Κοινότητας.

[15] Το σπίτι ήταν δίπλα στη βρύση.

[16] 3Τ = Ταχυδρομεία – τηλεγραφεία – τηλεφωνεία.  

[17] Πέθανε μετά από εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας, που έγινε από το χειρούργο Παν. Βακαλόπουλο,  στη Λαμία (το 1936).

[18] Το εκκλησιαστικό του όνομα ήταν Τιμόθεος (1866-1938).

[19] το σπίτι ήταν δίπλα στου Τριανταφύλλου.

[20] Το σπίτι ήταν δίπλα και πιο κάτω απ’ του Ασημακόπουλου, αριστερά, όπως κατεβαίνουμε.

[21] Το σπίτι ήταν κάτω απ’ του Μίμηνα.

[22] Το σπίτι είναι στο δρόμο (άσφαλτος) προς τη Μαριολάτα και  κάπως απομονωμένο.

[23] Ήταν κοντά στο δρόμο(άσφαλτος) προς τον Αλέξανδρο Κολλίρη (ή Καλαντζαλέξη).

[24] Πάλι απ’ τον πλάτανο, προς τα κάτω.

[25] Πήγε στον πεθερό της και του ζήτησε μια προβατίνα. Εκείνος αρνήθηκε. Τον απείλησε «θα σου σκοτώσω το παιδί». Εκείνος αρνήθηκε και τότε ο ληστής σκότωσε το παιδί του.

[26] Ήταν επί του δρόμου (στην άσφαλτο).

[27] Τέρμα, στο δρόμο  προς τη Μαριολάτα.

[28] Το σπίτι ήταν προς τα πίσω,  προς το χωριό.

[29] Τα περισσότερα σπίτια της Γραβιάς ήταν από πέτρα και  δίπατα, δηλαδή το κατώι και επάνω στο σπίτι, με εξωτερικό ξύλινο συνήθως μπαλκόνι ή στεγασμένη βεράντα, που συγκοινωνούσε με την αυλή με πλάγια ξύλινη σκάλα. Λίγα σπίτια ήταν πλινθόκτιστα. Οι αποθήκες ήταν πλινθόκτιστες.

[30] στα χρόνια της δικτατορίας και μετά.

[31] ΣΕΚ = Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους (τώρα έγινε ΟΣΕ).

[32] παιδιά δηλ. εννοεί αγόρια.

[33] είναι δίπλα στο ρέμα (στον ξεριά Χαϊνίτσα  ή  «κουραδά»).

[34] στο κέντρο του χωριού.

[35] δούλευε στα νταμάρια, σε μια γαλλική εταιρεία, που έφτιαξε το δρόμο Άμφισσας – Λαμίας.  Το εργοτάξιο της εταιρείας ήταν κοντά στο νεκροταφείο.

[36] Μπαίναν οι πιτσιρικάδες στο μαγαζί και λέγανε :  -  Μπάρμπα Κώστα  δώ’ μ’ ένα φράγκο σηκω-βάρα. -  Στάσου  να σ’κωθώ με τη μαγκούρα, έλεγε ο γέροντας.                                                             

[37] Το πατρικό σπίτι του πατέρα μου Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου.

[38] δίπλα στο Σταθμό Χωροφυλακής Γραβιάς.

[39] Τον λέγανε  «μαντράχαλο». Πήγαινε σε γυναίκες. Στη Μαριολάτα ήταν γνωστή η  Τσικνού. Υπήρχε τότε και το δίστιχο : «ένα αυγό κι ο φώλος και της Τσικνούς ο κώλος».

[40] Πίσω από το σπίτι της Αργύρως Αντωνοπούλου.

[41] πιο πάνω,  προς τον ανήφορο.

[42] προς τον ανήφορο.

[43] αρχίσαμε να κατεβαίνουμε.

[44] ο νονός  του αδελφού μου  Νικολάου  Μπαλωμένου.

[45] ήταν συμμαθητής στο σχολείο στη  Λαμία με το Σπύρο Δημητρίου Τσιφτσή, που μετά ήταν δικηγόρος και έγινε κουνιάδος μου.

[46] Έγινε στέλεχος του ΕΑΜ, στην Κατοχή.

[47] Είχε ιδιόκτητο νερόμυλο δίπλα στον Ι. Ν. Αγίου Βασιλείου.

[48] τον άντρα της τον σκότωσαν οι Ζερβαίοι, γιατί τους έβρισε τη μάνα. Λέγεται πώς τη στιγμή του σκοτωμού, μάτωσε η μύτη του παιδιού του.

[49] δίπλα στη γέφυρα, αριστερά,  πηγαίνοντας προς την πλατεία.

[50] περνώντας τη γέφυρα,  προς την  πλατεία  αριστερά.

[51] το σπίτι είναι πιο πίσω.

[52] Ήταν αξιωματικός του στρατού (του πυροβολικού). Τον κατηγόρησαν ότι ήταν στα Τάγματα Ασφαλείας και τον σκότωσαν στη Θράκη. Υπάρχει στη Γραβιά τώρα οδός Νικολάου Ολυμπίου.

[53] Είναι το τελευταίο σπίτι,  κοντά στο ποτάμι.

[54] Βάφτισε το γιο μου, τον Κώστα.

[55] Έγινε γεωπόνος.  Το ’40 πολέμησε στην Αλβανία  (προήχθη σε υπολοχαγό). Στη διάρκεια της Κατοχής βγήκε στο βουνό (στην περιοχή Όρθρυος) με το ψευδώνυμο «καπετάν Τρεμπεσίνας». Τον σκότωσαν στο χωριό Σπαρτιά  Φθιώτιδας.

[56] τα  ’πινε κάπως.

[57] Ήταν ανηψιός του Νικολάου Μακαρέζου.

[58] στο πίσω μέρος του μαγαζιού.

[59] ο Νικόλαος Μακαρέζος, μαζί με τον Γ. Παπαδόπουλο και το Στ. Παττακό, έκαναν το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου 1967.

[60] Ήταν δίπατα σπίτια. Κάτω ήταν το μαγαζί και στο ανώγειο ήταν το σπίτι.

[61] ό. π.

[62] ό. π.

[63] τον  κοροϊδεύανε «τούρκο».

[64] Ο νερόμυλος ήταν δίπλα στον Ι. Ν. Αγίου Βασιλείου. ΄Έπαιρνε νερό απ’ τον ξεριά και δούλευε μόνο το χειμώνα. Είχε και πριονοκορδέλα. Τον νοίκιαζε σε διάφορους μυλωνάδες.

[65] Αρχίζουμε απ’ την άλλη μεριά του ποταμού (του ξεριά). Απ’ τον Άγιο Βασίλειο.

[66] Υπήρχε παλιότερα  πολύ χαμηλή τοιχοποιΐα του παλιού ιστορικού Χανιού. Η περίφραξη αυτή έγινε το έτος 1888, όταν έγινε το μνημείο όπου τέθηκε η προτομή του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Με τα χρόνια η χαμηλή τοιχοποιία καταστράφηκε και επί δημαρχίας Ιωάννη Βισβίκη (το 1930) διαμορφώθηκε ο χώρος, έγινε δε περίφραξη του χώρου, με μια πολύ ψηλή πετρόχτιστη μάντρα. Την περίοδο της κατοχής, μέσα  στο χώρο αυτό αμύνθηκαν 27 γερμανοί σε επίθεση ανταρτών. Μεταπολεμικά, γκρεμίστηκε η  ψηλή μάντρα και άνοιξε  ο χώρος, όπως είναι σήμερα.

[67] Το ιδιόκτητο μαγαζί του ο Κωνσταντίνος Βέλλιος το πούλησε στην Εταιρεία Μεταλλείων Παρνασσού, που εκείνη το δώρισε – επί δικτατορίας – στην (τότε) Κοινότητα Γραβιάς.

[68] Στην ίδια οικία έμεναν χωριστά, δύο οικογένειες Αντιπάτη και Μπουλούλη.

[69] Το 1939, με τη μεγάλη πλημμύρα, φούσκωσε το ποτάμι και πήρε τη μάνα της Μπουλούλη. Τη βρήκαν πιασμένη σ’ ένα δέντρο.

[70] Ο Χρίστος Μπουλούλης ετών 32, με διαμονή Λαμία, στις 8 Ιανουαρίου 1928 νυμφεύτηκε την Ιωάννα Χρίστου Αντιπάτη, ετών 22, με διαμονή Λαμία Παράνυμφος η Ερμιόνη Βάλλα. [Από το Βιβλίο Γάμων του Ι. Ναού Παναγίας Δέσποινας Λαμίας]

[71] Μετά το δρόμο, στη γωνία της γέφυρας του ξεριά (του « Κουραδά»).

[72] δίπλα στο ποτάμι.

[73] Στην οδό Λαμίας – Άμφισσας.

[74] Ανώγεια κατοικία και κάτω ήταν το μπακάλικο. Ήταν απέναντι απ’  το Ζαμανάκη.

[75] Απ’  την άλλη μεριά του δρόμου.

[76] όταν  λέμε ξενοδοχείο, εννοούμε εστιατόριο.

[77] Απ’ την άλλη μεριά του δρόμου, όπως μπαίνουμε δεξιά.

[78] Ήταν ο νονός μου.

[79] Βάφτισε το παιδί μου.

[80] πριονοκορδέλλα για ξύλα.

[81] Τις άλλες εποχές, τα αλέσματα του χωριού, τα πηγαίναμε στη Σουβάλα (όπου είχε μύλο με  φτερωτή-γεννήτρια και ρεύμα, κατασκευή του Αδαμόπουλου)  ή στο Μπράλο, όπου το μύλο κινούσε πετρελαιομηχανή.  Ο μύλος του Αδαμόπουλου (στη Σουβάλα) άλεθε και καφέ.