Τηλέγραφος και τηλέφωνα στην Ελλάδα – Η εφαρμογή στη Φθιώτιδα

Η διάδοση και χρήση των τηλεπικοινωνιών

Γενικά

   Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι τηλεπικοινωνίες στηρίχθηκαν : (α) στην αποστολή σημάτων με φωτιές, καπνό, καθρέφτες, περιστέρια (β) στην αποστολή σημάτων με μηχανικούς τρόπους (σημαφόροι), (γ) στον ηλεκτρομαγνητισμό ενσύρματα (ηλεκτρικά σήματα Mors, τηλέφωνο, τηλέτυπο, φαξ, κ.ά.) και (δ) στα ηλεκτρομαγνητικά κύματα (ασύρματη μορφή δηλ. τηλέφωνα, τηλεόραση, υπολογιστές).

Α. Στα χρόνια του τηλεγράφου

 

   Ήταν τα χρόνια του βασιλιά Όθωνα στην Ελλάδα, το 1844, όταν στην Αμερική ο Σάμουελ Μορς έδειξε σε πρώτη λειτουργία την εφεύρεσή του. Ήταν ο τηλέγραφος, με τον οποίο έστειλε το πρώτο ενσύρματο μήνυμα μεταξύ Ουάσιγκτον και Βαλτιμόρης. Από το επόμενο έτος (1845) άρχισε η εγκατάσταση τηλεγράφων στην Ευρώπη (Γαλλία, Αγγλία και Ολλανδία).

Ο τηλέγραφος του Morse (1837)

  Στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο μεγαλύτερο[1] εμπορικό λιμάνι της, τη Σύρο, εγκαινιάστηκαν οι ελληνικές τηλεπικοινωνίες, εφόσον το 1856 έφτασε το πρώτο τηλεγράφημα από τη Χίο (άλλο σημαντικό λιμάνι του Αιγαίου, που ήταν τότε υπό τουρκική κατοχή). Η χρησιμότητα του νέου μέσου ανάγκασε το ελληνικό κράτος να το αναπτύξει. Έτσι, το 1859, Βαυαροί μηχανικοί ένωσαν τα ταχυδρομεία της Αθήνας και του Πειραιά μέσω εναέριας τηλεγραφικής γραμμής. Στη Ελλάδα η πρώτη τηλεγραφική επικοινωνία εγκαινιάστηκε το Φεβρουάριο του 1859 με τρεις γραμμές, η πρώτη Πειραιάς - Σύρος - Χίος, η δεύτερη Αθήνα - Πειραιάς και η τρίτη Αθήνα - Πάτρα.

   Οι ανάγκες επικοινωνιών της χώρας με το εξωτερικό επέβαλαν τη δημιουργία τηλεγραφικής γραμμής. Τα χερσαία σύνορα της Ελλάδος τότε ήταν στην κορυφογραμμή της Όθρυος[2] και η Λαμία ήταν ακριτική πόλη της. Κατασκευάστηκε λοιπόν την περίοδο αυτή εναέρια τηλεγραφική γραμμή Λαμίας-Τουρκίας, που επέτρεπε τη σύνδεση της Ελλάδας με την Οθωμανική Τουρκία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Στις 12 Φεβρουαρίου 1859, από τον τηλεγραφικό σταθμό Αθηνών διαβιβάζεται το πρώτο διεθνές τηλεγράφημα στον τηλεγραφικό σταθμό Κωνσταντινουπόλεως.

   Το ίδιο έτος (1859) το ελληνικό κράτος αγόρασε, από την εταιρεία Νουβάλ, το ποντισμένο καλώδιο  Πειραιά - Σύρου και Χίου - Σύρου. Με τον τρόπο αυτό έγινε δυνατή η υποθαλάσσια επικοινωνία της Ελλάδος με το εξωτερικό μέσω Τουρκίας. Όμως αυτά τα υποβρύχια καλώδια, μετά από διετή συνεχή λειτουργία, έγιναν άχρηστα. Έτσι μόνη επικοινωνία της Ελλάδος με το εξωτερικό ήταν η εναέρια γραμμή Λαμίας – Τουρκίας, που όμως ήταν βραδύτατη και δύσχρηστη.

   Το 1878 άρχισε η κατασκευή του δρόμου[3] από τη Λαμία μέχρι τον αυχένα Δερβέν Φούρκα, δηλ. τα ελληνοτουρκικά (τότε) σύνορα. Ταυτόχρονα έγινε και νέα εναέρια γραμμή σύνδεσης με χερσαίο τηλέγραφο της Ελλάδος με την τότε οθωμανική Τουρκία.

   Το 1887 οι επικοινωνίες εισέρχονται ως ιδιαίτερος τομέας[4] στον ελληνικό στρατό. Στο Υπουργείο Στρατιωτικών οργανώθηκε τηλεγραφείο. Για το στρατό ξηράς δημιουργήθηκε ένας λόχος Τηλεγραφητών (που υπαγόταν στο Μηχανικό).

    Με απόφαση της τότε κυβερνήσεως (το έτος 1887) ενώθηκαν οι ταχυδρομικές με τις τηλεγραφικές υπηρεσίες σε μία, με το ίδιο προσωπικό.

Β. Από τον τηλέγραφο στο τηλέφωνο

 

   Το 1876 ο αμερικανός Γκράχαμ Μπελ ανακάλυψε[5] το τηλέφωνο και από τον επόμενο χρόνο (1877) οργάνωσε στις ΗΠΑ μια τηλεφωνική εμπορική επιχείρηση.

παλιά τηλεφωνική συσκευή

   Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση του Χαριλάου Τρικούπη (το 1892) ψήφισε το νόμο «περί τηλεφωνικής συγκοινωνίας». Ο νόμος αυτός κατοχύρωνε το μονοπώλιο των ταχυδρομικών, τηλεγραφικών και τηλεφωνικών υπηρεσιών (τα πασίγνωστα τότε τρία Τ). Ταυτόχρονα αποφασίστηκε η εγκατάσταση τηλεφώνων στην Ελλάδα.

   Η τηλεγραφία συνέχισε να αναπτύσσεται. Στα χέρια της αγγλικής ιδιωτικής εταιρείας Eastern Telegraph, αλλά υπό τον έλεγχο του ελληνικού κράτους, η τηλεγραφία ενώθηκε ως ενιαία υπηρεσία (το 1892) - στην αρχή με τα Ταχυδρομεία και από το 1895 και με την τηλεφωνία – στη διεύθυνση των Τ.Τ.Τ., που αρχικά λειτούργησε στο Υπουργείο Εσωτερικών.

   Στα μέσα του 1892, ταυτόχρονα με την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής[6] στη Φθιώτιδα, κατασκευάστηκε και ο σιδηροδρ. τηλέγραφος[7] από την Αγία Μαρίνα Φθιώτιδος μέχρι το Λιανοκλάδι και από εκεί μέχρι τις Βαρδάτες, από το Διομήδη Σεμτέλο, άριστο γνώστη των τηλεγράφων του Κράτους. Ο ίδιος είχε αναλάβει και θα συνέχιζε την εργασία του προς το Μπράλο (παράλληλα με την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής).

   Στις παραμονές των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα λειτουργούσαν 90 τηλεφωνικές γραμμές, εκ των οποίων μία στα ανάκτορα. Τον ίδιο χρόνο εγκαταστάθηκαν τα πρώτα τηλεφωνικά κέντρα των 30 συνδρομητών το κάθε ένα, στην Αθήνα (δύο) και στον Πειραιά (ένα).

   Στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, στις μεραρχίες (όπως τότε ονομάστηκαν) Θεσσαλίας και Ηπείρου αντίστοιχα, ανέλαβαν την υπηρεσία διαβιβάσεων (έγινε πρώτη χρήση του όρου στο στρατό) ένας Λόχος και μια Διμοιρία τηλεγραφητών.

   Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι συνδρομητές τηλεφώνου ήταν 400, ενώ αντίθετα τα τηλεγραφεία που λειτουργούσαν σ’ όλη την Ελλάδα ήταν 232.

   Με το νέο Οργανισμό του ελληνικού Στρατού το έτος 1910, δημιουργήθηκε (υπό το Μηχανικό) μία Μοίρα Τηλεγραφητών με 2 λόχους.

   Η έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου το 1912 βρήκε τον ελληνικό στρατό να διαθέτει για πρώτη φορά Ελληνικό Τάγμα Επικοινωνιών[8] (με 2 λόχους Τηλεγραφητών κι ένα λόχο ασυρμάτων). Ο λόχος ασυρμάτων είχε 2 σταθμούς ασυρμάτου επάνω σε άμαξες, 2 σε ημίονους και 2 φορητούς, που λειτουργούσαν με ποδοκίνητες γεννήτριες. Με τον τρόπο αυτό γινόταν η επικοινωνία του αρχιστρατήγου με τις μεραρχίες. Αντίθετα, με τις μικρότερες μονάδες γινόταν ευρεία χρήση αγγελιαφόρων και ενσύρματου τηλεγράφου.

 

Σταθμός διαβιβάσεων (Μπιζάνι, 1913)

   Μετά τη νικηφόρα λήξη των Βαλκανικών πολέμων, ο ελληνικός στρατός - το Νοέμβριο του 1913 - συγκρότησε 2 Συντάγματα Τηλεγραφητών (σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα). Η κυβέρνηση βλέποντας τη μεγάλη σημασία των επικοινωνιών, από το 1914, με νόμο απέκτησε το δικαίωμα να επιστρατεύει τους υπαλλήλους των ΤΤΤ (για στρατιωτική υπηρεσία όταν χρειαστεί).

Συσκευή τηλεφώνου του 1920

   Πάντως η διείσδυση του τηλεφώνου στην ελληνική αγορά παρέμενε αργή σε σχέση με την τηλεγραφία. Το 1922 οι συνδρομητές τηλεφωνικών γραμμών στην Ελλάδα δεν ξεπερνούσαν τις 2.000. Στη διάρκεια του έτους 1925 ανταλλάχθηκαν 5,5 εκατ. τηλεγραφήματα, δηλαδή περίπου ένα για κάθε κάτοικο της χώρας.

   Στη Λαμία καταγράφουμε δύο υπαλλήλους[9] : τον τηλεγραφητή Βασίλειο Γαλανό (1901-1941) που καταγόταν από τη Βόνιτσα και τον υπάλληλο των ΤΤΤ, Νικόλαο Κ. Δαουκλιώτη (1888-1940), από το Μπεκή.

   Το 1923 λειτουργεί στη Γερμανία το πρώτο αυτόματο υπεραστικό κέντρο. Στις επόμενες δεκαετίες και ιδιαίτερα μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, η αυτοματοποίηση επεκτείνεται σε πολλά εθνικά και διεθνή δίκτυα. Στη Θεσσαλονίκη, από το έτος 1926, λειτούργησε μεταλλάκτης 1.200 συνδρομητών.

Γ. Από την ενσύρματη  στην ασύρματη επικοινωνία

 

   Η διαρκής έρευνα των φυσικών επιστημόνων, αλλά και η εφευρετική ικανότητα των ανθρώπων έφερναν πάντα την εξέλιξη. Έτσι το 1895 ο Ιταλός Γουλιέλμο Μαρκόνι (Marconi), χρησιμοποιώντας το διεγέρτη του Χερτζ[10], πέτυχε για πρώτη φορά την ασύρματη εκπομπή και λήψη σημάτων. Το 1897 απέκτησε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για ασύρματη μετάδοση και το 1901 έστειλε το πρώτο υπερατλαντικό σήμα. Επίσης έγινε και η πρώτη ασύρματη μετάδοση ήχου.

   Μεγάλος σταθμός στην ιστορία του ασυρμάτου ήταν η εφεύρεση, το 1904, της διοδικής λυχνίας από τον Αμερικανό Φλέμινγκ (Fleming). Το 1906 έγινε η πρώτη ασύρματη αμφίδρομη υπερατλαντική επικοινωνία και η πρώτη ραδιοφωνική εκπομπή με μουσικό περιεχόμενο. Το ίδιο έτος η πρώτη διάσκεψη για την ασύρματη τηλεγραφία που έγινε στο Βερολίνο, υιοθέτησε το SOS ως σήμα κινδύνου. Η ανυπολόγιστη αξία του ασυρμάτου στη ναυσιπλοΐα αποδείχθηκε το 1912 στην τραγωδία του ατμοπλοίου “Τιτανικός”, κατά την οποία πολλοί ναυαγοί διασώθηκαν[11] χάρη στον ασύρματο.

   Στην Ελλάδα η πρώτη συστηματική εκμετάλλευση του ασύρματου τηλέγραφου έγινε το 1909. Μέχρι το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο ασύρματος χρησιμοποιήθηκε μόνο για τη διαβίβαση σημάτων μορσικού αλφαβήτου.

   Το 1921 Έλληνες αξιωματικοί εκπαιδεύτηκαν στην Αγγλία και παρέλαβαν τους πρώτους σταθμούς ασυρμάτου με λυχνίες. Το επόμενο έτος (1922) στάλθηκαν ασύρματοι στη Στρατιά Μικράς Ασίας, που όμως δεν χρησιμοποιήθηκαν (λόγω της κατάρρευσης του μετώπου).

   Το 1923 ιδρύθηκε και λειτούργησε η πρώτη Σχολή Ασυρματιστών για το στρατό στην Αθήνα. Επίσης άρχισαν οι τηλεπικοινωνίες[12] με την εμπορική ναυτιλία (οι γνωστοί “μαρκόνηδες” των ελληνικών πλοίων).

   Το 1925 γίνεται από την Ελλάδα η πρώτη μεγάλη παραγγελία 23 ασυρμάτων (μάρκας TELEFUNKEN) Γερμανίας, με ισχύ  8 έως 200 Watts.

Δ. Από την Α.Ε.Τ.Ε.  στον Ο.Τ.Ε.

 

   Το 1931 είναι το έτος που ξεκίνησε η ανάπτυξη των τηλεφωνικών υπηρεσιών στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε η Ανώνυμος Ελληνική Τηλεφωνική Εταιρεία (ΑΕΤΕ). Επίσης η αστική τηλεφωνία επεκτάθηκε σε αρκετές ακόμα ελληνικές πόλεις.

 Στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος[13] στη διάρκεια του 1929 προγραμματίστηκαν να τοποθετηθούν[14] 46 τηλέφωνα, σε χωριά όπως Σπαρτιά, Τσερνοβίτι, Κομποτάδες, Μεξιάτες, Αρχάνι, Πλατύστομο, Γραμμένη, Μοσχοκαρυά, Παύλο, Σεγδίτσα, και Δωρίδα (Τριζώνια, Καλλιθέα, Μακρυνή, Λούτσα, Καρνεζά).

   Με την ανάπτυξη της τηλεφωνίας μειώθηκε αρχικά το ενδιαφέρον για την τηλεγραφία. Η εφεύρεση όμως το 1931 του τηλέτυπου, που επέτρεπε την εκτύπωση του κειμένου κατευθείαν, έδωσε νέα ώθηση στην τηλεγραφία. Στη διάρκεια της δεκαετίας 1930-40 τοποθετήθηκαν αστικά τηλεφωνικά κέντρα σε μεγάλες πόλεις, με τηλεφωνικούς θαλάμους και γίνονταν συνδέσεις με άλλες γειτονικές χώρες.

   Η κρατική υπηρεσία T.T.T., που επόπτευε τις δύο εταιρείες (ΑΕΤΕ και Eastern Telegraph), ανέλαβε, μαζί με τα ταχυδρομεία και δύο ακόμα τομείς: τη χειροκίνητη υπεραστική τηλεφωνία, τη διεθνή και στις μικρές πόλεις τα τηλεγραφήματα εσωτερικού.

   Το 1935, από τον ελληνικό στρατό συγκροτήθηκε ένα ακόμα Τάγμα Τηλεγραφητών[15] στη Θεσσαλονίκη.

   Στις τηλεφωνικές υπηρεσίες, εκτός του τηλεφωνικού καταλόγου, άρχισε από το 1937 και η αυτόματη αναγγελία[16] της ώρας.

Από την εφ. ΕΠΑΡΧΙΑ (6-4-1939)

   Στη Λαμία, από τον Απρίλιο του 1939, η Τηλεφωνική Εταιρία γνωστοποίησε[17] την έναρξη κατασκευής του δικτύου για το αυτόματο τηλεφωνικό Κέντρο Λαμίας. Όσοι επιθυμούσαν αυτόματο τηλέφωνο, έπρεπε να υποβάλουν αιτήσεις. Στις αρχές Αυγούστου 1939 έγιναν στη Λαμία τα εγκαίνια[18] του τηλεφωνικού Κέντρου.

   Με την έναρξη του πολέμου του ’40, στην Ελλάδα υπήρχαν 45.000 συνδρομητές τηλεφωνικών υπηρεσιών. Λειτουργούσαν 42 αυτόματα τηλεφωνικά κέντρα και 5.500 κοινοτικά τηλεφωνεία.

   Στη διάρκεια της Κατοχής τα τηλεφωνικά και τηλεγραφικά δίκτυα και οι αντίστοιχες εγκαταστάσεις έπαθαν τεράστιες ζημιές, ενώ οι πληροφορίες ελέγχονταν - διοικητικά και μέσω της λογοκρισίας - από τον κατακτητή. Οι συνδέσεις μειώθηκαν. Οι υπόλοιπες υπολειτουργούσαν. Ο ασύρματος, το “χωνί” και ο αντιστασιακός σύνδεσμος μπήκαν στη θέση του ενσύρματου μέσου, που χάθηκε. Κι όταν τα στρατεύματα Κατοχής υποχώρησαν, κατέστρεψαν κι αυτό που είχε απομείνει ή δεν είχε δηλωθεί. Το Τηλεφωνικό Κέντρο Λαμίας, στην οδό Αινιάνων, οι Γερμανοί το ανατίναξαν τα μεσάνυχτα της 17ης Οκτωβρίου 1944 και στο επόμενο πρωί έφυγαν από τη Λαμία.

   Ακολούθησε ο Εμφύλιος, που ολοκλήρωσε την καταστροφή κι ερήμωσε την ύπαιθρο. Παράλληλα όμως, άρχισε η αναδιοργάνωση στις τηλεπικοινωνίες, με τη δημιουργία του Ο.Τ.Ε.

E. Ο Ο.Τ.Ε. κατά την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία

 

   Ένα μήνα μετά τη λήξη του Εμφυλίου στην Ελλάδα έγιναν, στις 10-11-1949, με λαμπρότητα τα εγκαίνια. Το ευρύ κοινό της χώρας δεν έδειξε ανάλογο ενδιαφέρον[19].

   Ο ΟΤΕ απέκτησε όλα τα περιουσιακά στοιχεία της ΑΕΤΕ (23 εκατομμύρια δολάρια). Υπόψη ότι η ΑΕΤΕ ανήκε κατά 75% στη γερμανική Siemens Haske και είχε κρατικοποιηθεί[20] τρία χρόνια νωρίτερα, ως αντιστάθμισμα για τις καταστροφές των ναζί στην Ελλάδα. Η Eastern Telegraph, ήλεγχε τις τηλεγραφικές επικοινωνίες (ενσύρματες και ασύρματες) εξωτερικού και διατήρησε αυτό το μονοπώλιο μέχρι το 1953, οπότε πέρασε στη βρετανική εταιρία Cable & Wireless, για να περιέλθει τελικά, το έτος 1957, το μονοπώλιο των τηλεγραφικών υπηρεσιών στον ΟΤΕ.

   Το 1949, σε όλη τη χώρα λειτουργούσαν περίπου 60.000 αυτόματες τηλεφωνικές παροχές και άλλες 2.000 χειροκίνητες - τα γνωστά «καβουρδιστήρια». Η τηλεφωνική επικοινωνία ήταν μάλλον προνόμιο των κρατικών αρχών και αξιωματούχων, καθώς και των ιδιαίτερα πλουσίων της εποχής.

   Σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας 1940-50 η τηλεφωνική διείσδυση παρέμεινε σε μια τηλεφωνική σύνδεση ανά 100 κατοίκους - όση δηλαδή ήταν στα τέλη της δεκαετίας του ’30 - ενώ το μεγαλύτερο μέρος του δικτύου της ΑΕΤΕ ήταν κατεστραμμένο από τον πόλεμο. Η νέα τηλεφωνική εταιρεία (ΟΤΕ) είχε πολύ έργο να επιτελέσει.

   Νέα ώθηση στην τηλεγραφία έδωσε από το 1950 η δημιουργία των αυτόματων τηλετυπικών δικτύων (TELEX).

   Με την είσοδο στη δεκαετία του ’50, οι ελληνικές στρατιωτικές επικοινωνίες στηρίζονταν στους αγγελιαφόρους, σε ενσύρματες επικοινωνίες και σε σταθμούς ασυρμάτου (που ήταν ογκώδεις), οι περισσότεροι των οποίων λειτουργούσαν μόνο σε τηλεγραφία.

   Το 1953 εκδόθηκε ο πρώτος μεταπολεμικός τηλεφωνικός κατάλογος. Στην ιστορία των τηλεπικοινωνιών της χώρας ήταν ο δεύτερος που εκδόθηκε.

Εξώφυλλο του τηλεφ. Καταλόγου  (1957)

   Η εγκατάσταση του πρώτου δικτύου ασύρματης επικοινωνίας σταθερών σημείων σε πανελλαδική κλίμακα έγινε από το έτος 1954. Αυτό στη συνέχεια επεκτάθηκε από τις κύριες γραμμές Αθηνών - Θεσσαλονίκης μέχρι αρκετά δυσπρόσιτα ορεινά σημεία της χώρας και τα μεγάλα νησιωτικά κέντρα. Το παράκτιο δίκτυο του ΟΤΕ περιελάμβανε 34 ενισχυτικούς και τερματικούς (τηλεγραφικούς και τηλεφωνικούς) σταθμούς μικροκυμάτων πολλαπλής επικοινωνίας του γαλλικού οίκου LTM. Επίσης, περιελάμβανε την εγκατάσταση 144 πομπών, 144 δεκτών και 117 παραβολικών κατόπτρων. Έτσι, για πρώτη φορά στην ιστορία των ελληνικών τηλεπικοινωνιών, οι κάτοικοι των νησιωτικών κέντρων μπορούσαν να επικοινωνούν τηλεφωνικά με την ηπειρωτική Ελλάδα.

   Το ίδιο έτος (1954) ήρθε στην Ελλάδα το τηλέφωνο με το καντράν[21], που πλέον αντικατέστησε την τηλεφωνήτρια.

   Όμως στην περιφέρεια της Ελλάδας η κατάσταση είναι διαφορετική. Από τα χωριά μας λείπει το τηλέφωνο και επιπλέον έχουν καταστραφεί και οι τηλεφωνικές γραμμές. Το 1956, στο χωριό Ροβολιάρι ζητούν[22] τηλέφωνο. Το αφαίρεσαν αντάρτες επί Κατοχής και καταστράφηκε και η τηλεφ. γραμμή. Επίσης όλα τα ορεινά χωριά δεν είχαν τηλέφωνο.

   Το 1957 έγινε επιτέλους τοποθέτηση[23] τηλεφώνου στη Στρώμη. Το 1958 εγκρίθηκε η τοποθέτηση τηλεφώνου στην κοινότητα Φραντζή. Αντίθετα το έτος 1959, το χωριό Καλαμάκι είναι χωρίς τηλέφωνο.

   Το Μάρτιο του 1957, η εφημερίδα “ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ” (του Μιλτ. Αλεξανδρή) εξέδωσε σε βιβλίο τον “Κατάλογο Συνδρομητών τηλεφώνων Λαμίας - Καρπενησίου”. Αυτός περιλάμβανε το ονοματεπώνυμο, την ιδιότητα-επάγγελμα, τη διεύθυνση του κατόχου και τον αριθμό τηλεφώνου, που ήταν τριψήφιος (π.χ. ο αριθμός κλήσης του “Λαμιακού Τύπου” ήταν 3.60).

Τμήμα της σελίδας 20, του Καταλόγου Συνδρομητών τηλεφώνων Λαμίας-Καρπενησίου (1957)

   Πάντως, μέχρι το τέλος[24] της δεκαετίας του ’50, η τηλεφωνική διείσδυση στην Ελλάδα σχεδόν τριπλασιάστηκε (αντιστοιχούσαν 2,88 συνδέσεις/100 κατοίκους). Τα κοινοτικά[25] τηλεγραφεία-τηλεφωνεία είχαν τετραπλασιαστεί και πλέον ξεπερνούσαν τα 6.500 σ’ ολόκληρη την Ελλάδα.

   Το αστικό κέντρο του ΟΤΕ Λαμίας αρχικά είχε 400 αριθμούς και το 1951 επεκτάθηκε με 100 αριθμούς επιπλέον το δε 1956 με άλλους 200 αριθμούς. Από το 1960 προβλέφθηκε νέα αύξηση κατά 300 αριθμούς (παροχές) ακόμα.

   Το τραγούδι “Πάρε με στο τηλέφωνο”, του συνθέτη Μανώλη Χιώτη, που γράφτηκε το 1959 είναι ενδεικτικό της εισβολής του τηλεφώνου στην (αστική πρώτα) ελληνική κοινωνία.

Ζ. Το αγαθό του τηλεφώνου επεκτείνεται και βελτιώνεται

 

   Σε διεθνές επίπεδο, η τεχνολογία των τηλεπικοινωνιών είναι αλματώδης. Έγιναν νέες ποντίσεις καλωδίων[26] για τη σταθερή τηλεγραφία και τηλεφωνία, ενώ στο διάστημα άρχισε η χρήση των τεχνητών δορυφόρων[27] για τις ασύρματες επικοινωνίες. Επίσης συνδυάστηκαν οι τεχνητοί δορυφόροι με τη μεγάλη ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των ψηφιακών επικοινωνιών στις διηπειρωτικές τηλεφωνικές και τηλεοπτικές επικοινωνίες.

  Η είσοδος στη δεκαετία του ’60 ήταν εκρηκτική σε νέες τεχνολογίες, σε ανάπτυξη των δικτύων στην Ελλάδα και βελτίωσή τους, με τεράστια ζήτηση σε τηλεφωνικές συνδέσεις.

   Παρά τον εκσυγχρονισμό του τηλεπικοινωνιακού δικτύου, οι τηλεφωνικές συνδέσεις παρέμεναν ακριβές και απρόσιτες στο ευρύ κοινό. Η σταδιακή αύξηση του εισοδήματος των Ελλήνων (τη δεκαετία του ’60) δημιούργησε λίστα με εκκρεμείς αιτήσεις[28] για τηλεφωνικές συνδέσεις. Το μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας παρέμενε αποκομμένο από τις τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες και οι άνθρωποι ανέμεναν καρτερικά στα τηλεφωνεία της πόλης ή του χωριού, όπου υπήρχαν, για να επικοινωνήσουν με τους δικούς τους που βρίσκονταν μακριά. Επιπλέον, εκείνη την περίοδο εκδηλώθηκε το μεγάλο ρεύμα εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης. Οι επιστολές και τα τηλεγραφήματα συνέχιζαν να αποτελούν τον βασικό τρόπο επικοινωνίας, καθώς την εποχή εκείνη η χωρητικότητα του δικτύου του ΟΤΕ δεν ξεπερνούσε τις 100.000 τηλεφωνικές γραμμές, τις περισσότερες εκ των οποίων διαχειριζόταν ο ίδιος ο ΟΤΕ στα τηλεφωνεία του.

Από την εφ. “Εθνικός Αγών”,

(10-11-1968) Λαμία

  Στη Λαμία, αγοράστηκε[29] από τον ΟΤΕ, οικόπεδο[30] στην πλατεία Ελευθερίας και από τις 22-6-1961 άρχισαν εργασίες ανέγερσης του κτιρίου για τη στέγαση μηχανημάτων και υπηρεσιών του ΟΤΕ. Έγινε αναθεώρηση[31] των σχεδίων του κτιρίου, που με την ολοκλήρωση και λειτουργία του βελτίωσε την υποδομή και παραμένει μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο κέντρο του νομού.

   Στην Ελλάδα έγινε το 1962 εγκατάσταση του πρώτου υποβρύχιου καλωδίου μεταξύ Κρήτης και Σικελίας. Το 1966 προστέθηκε και δεύτερο ομοαξονικό καλώδιο στον άξονα Αθηνών-Θεσσαλονίκης. Το ίδιο έτος (1966) άρχισε η αυτοματοποίηση του υπεραστικού τηλεφωνικού δικτύου της χώρας, με την εγκατάσταση αυτόματων κέντρων σε 20 πόλεις.

   Το 1969, οι ενεργές συνδέσεις είναι 723.000, ενώ οι εκκρεμείς αιτήσεις έφτασαν τις 200.000. Ο ΟΤΕ την 5ετία 1964-69 επένδυσε 6,3 εκατ. δραχμές. Το προσωπικό του από 1.700 άτομα που ήταν το έτος 1949, έφτασαν τα 35.000 άτομα το έτος 1970.

   Στις 19-7-1969 θεμελιώθηκε και από το 1970 άρχισε να λειτουργεί (η πρώτη κεραία) το Κέντρο[32] Δορυφορικών Επικοινωνιών στις Θερμοπύλες, με το οποίο για πρώτη φορά η χώρα επικοινωνούσε δορυφορικά με ΗΠΑ, Καναδά και Βρετανία. Το 1972 προστέθηκε και η δεύτερη κεραία.

   Το 1970 ολοκληρώθηκε στη Θεσσαλονίκη η κατασκευή του Πύργου στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ, που αποτέλεσε το σήμα κατατεθέν της Έκθεσης τα επόμενα χρόνια.

Ο δορυφορικός σταθμός Θερμοπυλών

(σε μεταλλικό κέρμα)

   Στη δεκαετία του ’70, ο αριθμός των τηλεφωνικών συνδέσεων θα τριπλασιαστεί αλλά, ταυτόχρονα, θα υπάρχουν περίπου 1 εκατομμύριο εκκρεμείς αιτήσεις.

   Το 1970 στη Φθιώτιδα, το εσωτερικό δίκτυο στην Πελασγία συνδέθηκε[33] με το γενικό δίκτυο του ΟΤΕ. Από την αρχή του έτους 1973, οι αριθμοί κλήσεως των τηλεφωνικών συνδέσεων του Αστικού Κέντρου Λαμίας από τετραψήφιοι έγιναν πενταψήφιοι[34] προτάσσοντας τον αριθμό 2. Από τον Αύγουστο 1973 αυτοματοποιήθηκαν[35] τα 18 χειροκίνητα τηλέφωνα του χωριού Δίκαστρου. Στο 1975, τοποθετήθηκαν υπαίθριοι τηλεφ. θάλαμοι[36] με ειδικό νόμισμα για αυτόματες υπεραστικές συνδιαλέξεις σε Κάτω Τιθορέα, Αταλάντη και Λειβανάτες. Επιπλέον αυτοματοποιήθηκαν[37] τα χειροκίνητα τηλεπικοινωνιακά πρακτορεία σε Καρπενήσι, Ραφτόπουλο και Προυσσό.

   Μετά το 1980 η μεταβίβαση δεδομένων (DATA – είδος τηλεγραφικών σημάτων), με μεγάλη ταχύτητα έκανε δυνατή τη διακίνηση μεγάλου όγκου πληροφοριών, που επεξεργάζονταν ηλεκτρονικοί υπολογιστές ενώ δημιουργήθηκαν νέες δυνατότητες επικοινωνίας με την ανάπτυξη ξεχωριστών «Υπηρεσιών», όπως TELETEXT, FAX, VIDEOTEXT κλπ. Η αντικατάσταση των καλωδίων με δίκτυο οπτικών ινών επέτρεψε τη μεγάλη αύξηση της ταχύτητας μετάδοσης δεδομένων. Η κυριαρχία στο μέλλον των ασύρματων υπολογιστών τύπου τσέπης θα γενικευτεί.

   Η τεχνολογία είναι πλέον αλματώδης και δεν χρειάζεται να κουράσουμε κι άλλο με τις μεγάλες δυνατότητες που ανοίχθηκαν. Το όνειρο του ανθρώπου για επικοινωνία με πολυμέσα (ήχο, εικόνα, γραφή, κλπ.) πραγματοποιήθηκε. Είναι βέβαιο ότι βελτίωσε τη ζωή του ανθρώπου, στην καθημερινότητα, σε πρακτικές ανάγκες, στην επαγγελματική ζωή, ακόμα και στη διασκέδαση. Στη μοναξιά του σημερινού ανθρώπου έγινε γέφυρα, που - έστω και εικονικά - έφερε την επαφή με άλλους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο (με τη χρήση του Διαδικτύου).

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

       φυσικός

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ

1.      εφ. ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ, 1878, Λαμία.

2.      εφ. ΦΘΙΩΤΙΣ, 1892, Λαμία.

3.      εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ ετών 1929, 1939, Λαμία.

4.      εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ ετών 1956-1975, Λαμία.

5.      Ευαγ. Μανδραβέλη : “150 χρόνια ελληνικές τηλεπικοινωνίες”, περ. gk της εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 31-8-2012.

6.      Google : Η ιστορία των τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα (https://sites.google.com)

7.      Ο ΟΤΕ και το τηλέφωνο στην Ελλάδα (Διαδίκτυο : bill-files.blogspot.gr/12-12-2012)

8.      περιοδ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2011, Λαμία.

9.      Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη

10.  Δημ. Αλεξ. Μηνογιάννη : “Η παλιά Οροθετική Γραμμή Ελλάδος - Τουρκίας”, περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1987, σελ. 91-97, Λαμία.

11.  http://www.army.gr/

12.  http://mikros-romios.gr/

----------------------------------------

Δημοσιεύτηκε στην εφ. “ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ”, την 1 & 2 Φεβρ. 2014, φ. 20541, σελ. 8-9, Λαμία.

---

[1] Αργότερα αναπτύχθηκε ο Πειραιάς και έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της Ελλάδας.

[2] Από το Στόμιο (είσοδος του κόλπου του Βόλου), μέσω Δερβέν Φούρκας Κούρνοβου, Γιαννιτσού, κ.ά., μέχρι το Άκτιο (του Αμβρακικού Κόλπου). Η Οροθετική αυτή γραμμή είχε 31 σταθμούς ελέγχου και ίσχυσε μέχρι τις 24 Ιουνίου 1881.

[3] εφ. ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ, αριθ. 734, 1-1-1878, Λαμία.

[4] Τα επόμενα χρόνια απετέλεσαν Μονάδα Διαβιβάσεων, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στους Βαλκανικούς πολέμους, στη Μικρασιατική Εκστρατεία και στον πόλεμο του ’40.

[5] Ο ιταλοαμερικανός Αντόνιο Μέουτσι, από το 1871 είχε προσωρινή πατέντα για την εφεύρεση του τηλεφώνου, η οποία όμως έληξε το 1874, χωρίς ανανέωση. Έτσι το Αλεξάντερ Γράχαμ Μπελ πήρε το 1876 πατέντα ευρεσιτεχνίας. Η αμερικανική Βουλή αποφάσισε (από το 2002) ότι ο Αντόνιο Μέουτσι είναι ο εφευρέτης του τηλεφώνου.

[6] Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: “Ο σιδηρόδρομος στη Φθιώτιδα”, περιοδ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2011, σελ. 114, Λαμία.

[7] εφ. ΦΘΙΩΤΙΣ, Δευτέρα, 21-7-1892, Λαμία.

[8] Περιλάμβανε επίσης ένα λόχο σιδηροδρόμων και ένα λόχο αεροπορίας.

[9] Και οι δύο διέμεναν στη ζώνη της ενορίας των Αγίων Θεοδώρων (από το Βιβλίο Θανάτων του Ι. Ναού).

[10] Ο Χάινριχ Ρούντολφ Χερτς ή Χερτζ, (Heinrich Rudolf Hertz), (1857-1894) ήταν Γερμανός φυσικός, ο πρώτος που πέτυχε την ασύρματη εκπομπή, μετάδοση και λήψη ραδιοκυμάτων.

[11] Από το ατμόπλοιο “Carpathia” διασώθηκαν 700 άτομα. Η σύγκρουση του “Τιτανικού” με το παγόβουνο έγινε στις 11.40’ μ.μ. της 14ης Απριλίου 1912, βυθίστηκε δε στις 2.20’ π.μ. της 15ης Απριλίου. To “Carpathia” έφτασε εκεί στις 3.30 π.μ.

[12] Γίνονταν σε διαμόρφωση πλάτους (ΑΜ) σε βραχέα, μεσαία και μακρά κύματα. Το 1935 έγινε και η πρώτη εκπομπή με διαμόρφωση συχνότητας (γνωστή ως FM).

[13] Ίσως η πρώτη σύνδεση τηλεφώνου στη Λαμία δόθηκε στον Ιατρικό Σύλλογο Λαμίας, με αριθμό 01. Στα μεταπολεμικά χρόνια έγινε τριψήφιος και με τις προσθήκες αριθμών κατέληξε 22001, ενώ σήμερα είναι 2231022001.

[14] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 151, σ.4, 19-6-1929, Λαμία.

[15] Είναι γνωστό το ζεϊμπέκικο τραγούδι του Βασ. Τσιτσάνη, με τίτλο “Το Τάγμα Τηλεγραφητών”, που είναι αυτοβιογραφικό, εφόσον ο συνθέτης του στρατεύτηκε και υπηρέτησε στη Θεσσαλονίκη, σ’ αυτό το Τάγμα. Το τραγούδι αυτό κυκλοφόρησε σε δίσκο το ίδιο έτος (1938).

[16] Η αυτόματη αναγγελία της ώρας μέσω του τηλεφώνου, με την ανάλογη χρέωση, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις 17 Ιανουαρίου 1937, ημέρα που άρχισε και η ισχύς του νέου τηλεφωνικού καταλόγου της Ανωνύμου Ελληνικής Τηλεφωνικής Εταιρείας (ΑΕΤΕ). Μέχρι τότε οι συνδρομητές καλούσαν την τηλεφωνήτρια και τη ρωτούσαν τι ώρα είναι, εκείνη δε απαντούσε με όλη την ευγένειά της. Από τότε όμως όσοι καλούσαν τον αριθμό 14 - μετέπειτα 141 και σήμερα 14844 - άκουγαν την ευδιάκριτη γυναικεία φωνή που είχε αποτυπωθεί σε ηχητική ταινία να τους αναγγέλλει την ώρα.

[17] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, Μεγάλη Πέμπτη 6 Απριλίου 1939, Λαμία.

[18] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1369, σ. 1, Τετάρτη 2 Αυγ. 1939, Λαμία.

[19] Μόλις ένα μήνα μετά τη λήξη του εμφύλιου πολέμου, η ελληνική κοινωνία ακόμα δεν είχε συνέλθει από το σοκ. Έτσι, η είδηση της δημιουργίας του ΟΤΕ πέρασε μάλλον στα ψιλά. Οι πολίτες της χώρας πολύ λίγο ενδιαφέρονταν για τις πρωτοβουλίες του ελληνικού κράτους στις τηλεπικοινωνίες. Αυτό που τους ενδιέφερε ήταν να εδραιωθεί η ειρήνη και τους ανησυχούσαν περισσότερο ειδήσεις όπως η ρήξη του Τίτο με τη Σοβιετική Ένωση και οι ατομικές βόμβες που αυτή κατείχε.

[20] ενώ άλλες πηγές αναφέρουν, ότι οι μέτοχοι της ΑΕΤΕ αποζημιώθηκαν.

[21] Το 1956 ποντίστηκε το πρώτο υποβρύχιο τηλεφωνικό καλώδιο μεγάλης χωρητικότητας, μεταξύ Αγγλίας και Αμερικής, για να καλύψει την αυξημένη ζήτηση διεθνών τηλεφωνικών κυκλωμάτων.

[22] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, με τίτλο “Τα χωριά μας ζητούν τηλεφωνικήν επικοινωνίαν”, 4-11-1956, σ. 3, Λαμία.

[23] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 24-1-1957, σ. 4, Λαμία.

[24] Το 1959 αρχίζει η κατασκευή του κτιρίου για τηλεφωνικό Κέντρο ΟΤΕ στην Άμφισσα, με κόστος 1,2 εκατ. δρχ. για να λειτουργήσει από το 1960.

[25] Στο έτος 1958 αποφασίστηκε η εγκατάσταση τηλεφώνου στο χωριό Άνυδρο Φθιώτιδας για επικοινωνία με τη Λαμία. [εφ. “Εθνικός Αγών”, σ. 4, 16-3-1958, Λαμία].

[26] Το 1956 ποντίστηκε το πρώτο υποβρύχιο τηλεφωνικό καλώδιο μεγάλης χωρητικότητας, μεταξύ Αγγλίας και Αμερικής, ώστε να καλύψει την αυξημένη ζήτηση διεθνών τηλεφωνικών κυκλωμάτων.

[27] Από το 1958 άρχισε η εφαρμογή της ζεύξεως δύο σταθμών με τη χρήση τεχνητών δορυφόρων, που διακρίνονται σε παθητικούς και ενεργούς. Οι παθητικοί ανακλούν απλώς τα ραδιοκύματα που δέχονται, ενώ οι ενεργοί τα λαμβάνουν, τα ενισχύουν κατάλληλα και τα μεταδίδουν ξανά προς τη γη.

[28] Ο ΟΤΕ δημιούργησε υπόγεια δίκτυα, σκάβοντας όλους τους δρόμους.

[29] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 30-7-1961, σ. 1, Λαμία.

[30] Ιδιοκτησίας των κληρονόμων Μ. Γεωργιάδη. Από το 19ο αιώνα, ήταν εκεί το δίπατο σπίτι του νομίατρου Φθιώτιδος Μελετίου Γεωργιάδη. Το ισόγειο ενοικιαζόταν (στο 19ο αι.) ως συμβολαιογραφείο για αρκετά χρόνια. Το 1941, βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς και γκρεμίστηκε. Παρέμεινε έτσι μέχρι τα μεταπολεμικά χρόνια, που αγοράστηκε από τον ΟΤΕ.

[31] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 21-9-1961, σ. 1, Λαμία.

[32] Έχει παραβολικό κάτοπτρο διαμέτρου 30 μ.

[33] εφ. “Εθνικός Αγών”, σ. 3, 20-12-1970, Λαμία.

[34] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σ. 4, 28-1-1973, Λαμία.

[35] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σ. 4, 9-8-1973, Λαμία.

[36] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σ. 3, 7-8-1975, Λαμία.

[37] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 22-7-1976, σ. 4, Λαμία.