Ελασσώνειο Πολιτικό Νοσοκομείο Λαμίας

Ευεργεσίες στην υγεία του τόπου μας

   Στην Ελλάδα του 19ου  αι., όταν το κράτος απουσίαζε ή αδυνατούσε να καλύψει βασικές ανάγκες των πολιτών, όπως η παιδεία, η υγεία, ο πολιτισμός, κ.ά. εμφανίστηκαν μεμονωμένα άτομα ή ομάδες ευαίσθητων ατόμων, που διέθεταν και ικανές περιουσίες, με έντονη διάθεση προσφοράς, προερχόμενα κυρίως από τον παροικιακό ελληνισμό ή την ακόμη τότε τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, που έκαναν πράξη τις ευεργετικές τους επιθυμίες. Εστιάζοντας στο χώρο της υγείας και στη Φθιώτιδα (με κέντρο την πόλη της Λαμίας) η απουσία δευτεροβάθμιας περίθαλψης, δηλαδή ενός νοσοκομείου ήταν προφανής.

    Αν σκεφτούμε ότι η πρωτεύουσα της Ελλάδος η Αθήνα, απέκτησε το Θεραπευτήριο[1] “Ευαγγελισμός” στην 20ετία 1881-1900, με πρωτοβουλία της τότε βασίλισσας Όλγας και οικονομική συνεισφορά του τσάρου της Ρωσίας και Ελλήνων επιχειρηματιών, τότε η υπόλοιπη Ελλάδα δεν μπορούσε να ελπίζει σε ίδρυση κρατικού πολιτικού νοσοκομείου.

    Η μεθοριακή θέση του νομού Φθιώτιδας (μέχρι το 1881) σε συνδυασμό με την έξαρση της ληστείας, που ανάγκαζε σε διατήρηση ισχυρών δυνάμεων χωροφυλακής και στρατού, οδήγησε στη λειτουργία περιστασιακών μικρών στρατιωτικών νοσοκομειακών μονάδων σε ενοικιασμένα ή εγκαταλειμμένα  κτίρια (όπως το τέμενος “Χουνιγκιάρ Τζαμί”[2], στην οδό Ρήγα Φεραίου), που κάλυπταν τις ανάγκες τους. Επίσης έγιναν μεμονωμένες προσπάθειες για ίδρυση[3] Δημοτικού Νοσοκομείου Λαμίας, χωρίς επιτυχία. Για τους πολίτες όμως, με σοβαρότερα περιστατικά υγείας (όπως π.χ. χειρουργικά) νοσοκομείο διέθετε μόνο η Αθήνα.

Η ιδέα – Οι αλλεπάλληλες ευεργεσίες 

   Η σοβαρή αυτή έλλειψη περίθαλψης στη Λαμία, φαίνεται ότι καλύφθηκε από το περίσσευμα ευαισθησίας κάποιου ανθρώπου. Αυτός ήταν ο Κωνσταντίνος Παπαθανασίου Ελασσώνας. Πριν από αρκετά χρόνια άφησε την πατρίδα του (την τότε τουρκοκρατούμενη Ελασσώνα) κι εγκαταστάθηκε στη Λαμία, όπου ως έμπορος και κτηματίας απέκτησε σημαντική περιουσία. Παντρεύτηκε, αλλά δεν απέκτησε παιδιά. Τα προβλήματα υγείας των συμπολιτών του από την έλλειψη νοσοκομείου, η μεγάλη περιουσία του και η απουσία κληρονόμων, σε συνδυασμό με το προηγούμενο του νοσοκομείου “Ευαγγελισμός” στην Αθήνα, που προαναφέρθηκε, του έδωσαν την ιδέα. Να διαθέσει όλη την περιουσία του για την κατασκευή και λειτουργία νοσοκομείου στη Λαμία.

Το κτιριακό συγκρότημα του Θεραπευτηρίου Αθηνών “Ευαγγελισμός”.

Αποτέλεσε το πρότυπο του ευεργέτη Κωνστ. Παπαθανασίου Ελασσώνα.

    Έτσι το 1893 ανέλαβε την πρωτοβουλία και υπέβαλε πρόταση στο Δημοτικό Συμβούλιο Λαμίας για τη σύσταση Αδελφότητος που θα αναλάβει την ανέγερση Νοσοκομείου στη Λαμία. Φυσικά, η πρότασή του εγκρίθηκε με την πράξη 66/1893 του Δημοτικού Συμβουλίου Λαμίας, όπως επίσης και με την 8090/17-11-1893 απόφαση της Νομαρχίας Φθιωτιδοφωκίδος.

    Την ολοκληρωμένη σύλληψη της ευεργεσίας του ο Κωνσταντίνος Παπαθανασίου Ελασσώνας, διατύπωσε προς το συμβολαιογράφο Λαμίας Δημ. Ρέντζο, δύο χρόνια μετά, κατά τη σύνταξη της διαθήκης του, στις 21-2-1895. Συγκεκριμένα και με απλά λόγια διαθέτει όλη την περιουσία[4] του (μετά το θάνατο της συζύγου του) για να ανεγερθεί Νοσοκομείο, με τον όρο να ονομαστεί Ελασσώνειο Νοσοκομείο.

   Το σχέδιο του Νοσοκομείου πρέπει “να είναι σύμφωνο με το Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» των Αθηνών”.

   Έχει υπολογίσει τα αναγκαία χρήματα αναφέροντας ότι : “Οι δαπάνες του κτιρίου του Νοσοκομείου μέχρι αποπερατώσεως και επιπλώσεως δεν πρέπει να υπερβούν τις 99.000 δρχ.”.

 Το κτίριο του νοσοκομείου «θα περιλαμβάνει τουλάχιστον 20 κλίνας.»

Για την τοποθεσία όπου θα γίνει το νοσοκομείο όρισε ότι “Θα ανεγερθή σε ανατολικομεσημβρινό οικόπεδο της Λαμίας, με 5 τουλάχιστον στρέμματα κήπο με δένδρα για λόγους υγείας … ”.

Στον περιβάλλοντα χώρο του Νοσοκομείου και με ταυτόχρονη οικοδόμηση “θα ανεγερθή κατάλληλος ιερός ναός επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου (όπου θα φυλάσσονται τα οστά του ζεύγους Παπαθανασίου Ελασσσώνα) θα τελήται δε κατ’ έτος επιμνημόσυνον του ζεύγους κατά την επέτειον του Αγίου.”.

Έχοντας πρακτικό νου και επίγνωση ότι κάποια έργα αρχίζουν κάποτε, αλλά δεν τελειώνουν ποτέ, ορίζει την έναρξη και τη λήξη του έργου γράφοντας “... Μετά το θάνατο της συζύγου, κατά την 5ετίαν που ακολουθεί, να γίνη έναρξις των εργασιών για την ανέγερσιν του Νοσοκομείου το οποίον να αποπερατωθή εντός 3ετίας.”.

    Όλα αυτά είναι σημαντικές και καθοριστικές λεπτομέρειες του έργου που αποτέλεσε το όνειρο της ζωής του. Τα χρήματά του ήθελε να τα διαθέσει όχι μόνο για την κατασκευή του έργου, αλλά και τη λειτουργία του στα χρόνια που θα ακολουθήσουν. Για τη διαχείριση της περιουσίας του δημιούργησε δύο ασφαλιστικές δικλείδες (ώστε να αποφύγει τη διασπάθιση ή λανθασμένη εφαρμογή της). Είναι (α) το Αδελφάτο και (β) το Διοικητικό Συμβούλιο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου. Η στελέχωσή τους διασφαλιζόταν από επιλεγμένα ευυπόληπτα άτομα της Λαμιακής κοινωνίας με σημαντικές θέσεις ευθύνης. Συγκεκριμένα το Αδελφάτο είναι ισόβιο και 3μελές όργανο, που το αποτελούσαν ο Δ/ντής του Υποκαταστήματος Λαμίας της Εθνικής Τράπεζας (Πρόεδρος του Αδελφάτου), ο Δήμαρχος Λαμίας και ο Πρόεδρος των Πρωτοδικών Λαμίας, με σκοπό τη διαχείριση της περιουσίας. Μόνον ο πρόεδρος του αδελφάτου λάμβανε αμοιβή 50 δρχ. μηνιαίως και κανείς άλλος. Το Διοικητικό Συμβούλιο ήταν 5μελές όργανο και εκλεγόταν από το εκάστοτε Δημοτικό Συμβούλιο Λαμίας, για ένα έτος, απαρτιζόμενο από επιλεγμένα, τίμια και ηθικά άτομα για να εξελέγχει τις πράξεις του αδελφάτου.

    Για τη διατήρηση της περιουσίας του Νοσοκομείου ο διαθέτης αναφέρει ότι “ Το ίδρυμα θα συντηρήται εκ των τόκων και των εισοδημάτων της περιουσίας, ενώ τα κεφάλαια θα παραμένουν άθικτα ”. Έτσι το νοσοκομείο θα μπορούσε να παρέχει τις υπηρεσίες του για πολλά χρόνια.

    Με την είσοδο του 20ού αι., έγινε γνωστή στην κοινωνία της Λαμίας η εκπληκτική ευεργεσία του Κωνστ. Παπαθανασίου Ελασσώνα και λειτούργησε ενισχυτικά. Συγκεκριμένα έπρεπε να βρεθεί κατάλληλο οικόπεδο στη θέση που όριζε ο διαθέτης (ανατολικομεσημβρινά της Λαμίας) και στην αναγκαία έκταση (πλέον των 5 στρεμμάτων). Την κίνηση έκανε τότε ο κτηματίας Γεώργιος Σ. Καρακαντάς με τη δωρεά[5] στις 9-12-1904 “ ενός αγρού εις θέσιν Συκιά της περιοχής Λαμίας επί της οδού Λαμίας-Αμφίσσης, εκτάσεως 5 στρεμμάτων προκειμένου να ανεγερθή πολιτικόν Νοσοκομείον (σύμφωνα με τις  διατάξεις της διαθήκης του Κωνστ. Παπαθανασίου Ελασσώνα του 1895). ” Η ευαισθησία ενός ανθρώπου βρήκε θερμό συμπαραστάτη το Γεώργ. Σ. Καρακαντά που ανταποκρίθηκε αμέσως προσφέροντας “το απαιτούμενο κατάλληλο οικόπεδο, το οποίο δωρίζει δια να ευεργετήση την πόλιν της Λαμίας εις μνήμην των γονέων του Σπύρου και Ασήμως Καρακαντά, συντελώντας εις την ευόδωσιν του έργου …”. Ο μόνος όρος που έθεσε ο δωρητής είναι  “η έναρξις των εργασιών ανεγέρσεως γίνη εντός 2 ετών από σήμερον …  ”

    Στον επόμενο χρόνο πρέπει να άρχισε η οικοδόμηση του κτιρίου του νοσοκομείου. Η πετρόκτιστη οικοδομή στο σχέδιο του Νοσοκομείου “Ευαγγελισμός”  (μικρότερο σε μέγεθος) υψώθηκε και οι κάτοικοι της περιοχής Λαμίας αισθάνονταν την υλοποίηση του ονείρου (που συνέλαβε ο Κωνσταν. Παπαθανασίου Ελασσώνας). Το 1910 το κτίριο του νοσοκομείου και του γειτονικού μικρού ναού του Αγίου Γεωργίου είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί και απέμενε η επίπλωση και η οργάνωση της λειτουργίας τους.

    Τότε (στις 21-6-1910) οι κληρονόμοι του Μελετίου Γεωργιάδου, του πρώην νομιάτρου Φθιωτιδοφωκίδος, ως ιατρική οικογένεια[6], εκφράζουν την ευαισθησία τους. Με το συμβόλαιο 8408/21-6-1910 του συμβολαιογράφου Δημητρίου Ε. Δημολιούλια, δώρισαν ένα οικόπεδο αξίας 200 δρχ., με έκταση 1 γαλλικό στρέμμα και 140 τ.μ. “συνορευόμενον ανατολικώς με το γήπεδον του Ελασσωνείου Νοσοκομείου, ίνα χρησιμεύση αυτώ δεόντως … ”.

Έναρξη και λειτουργία του Νοσοκομείου

    Με την είσοδο του 1911, όλα ήταν έτοιμα για να αρχίσει τη λειτουργία του το Ελασσώνειο Νοσοκομείο. Με επισημότητα και μεγαλοπρέπεια οργανώθηκαν τα εγκαίνια[7]. Από το πρωί της ημέρας οι άμαξες μετέφεραν κόσμο (επισήμους και μη) για να παραστούν στην τελετή. Στην όλη προετοιμασία συνέβαλαν “οι κ. κ. Στάικος, ο ιατρός του νοσοκομείου κ. Ν. Κοντογιάννης[8], Αντ. Αποστόλου λογιστής της Τραπέζης, Κ. Λάγος και Ι. Τσιότρας δημοδιδάσκαλοι”. 

Ο Ι. Ν. του Αγίου Γεωργίου του Ελασσωνείου Νοσοκομείου,

που τμήμα του διακρίνεται στα αριστερά (μεταπολεμική φωτ.)

    Στην τελετή χοροστάτησε ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος - Λοκρίδος και Θαυμακού Θεόφιλος Ιωάννου. Παράλληλα εγκαινίασε και τον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου στα δυτικά (στην πίσω πλευρά) του Νοσοκομείου. Φρόντισε μάλιστα να τοποθετήσει και ιερέα στο ναό, τον Κωνσταντίνο Μητσάκη[9] (1865-1945).

Ν. Κοντογιάννης (1952)

   Το νοσοκομείο διέθετε 20 κλίνες και υπεύθυνος ιατρός ήταν ο χειρούργος Νικ. Κοντογιάννης. Τα μισά περιστατικά (τα 10) γίνονταν δεκτά δωρεάν για νοσηλεία ή για εγχείρηση. Τα υπόλοιπα δέκα “επί πληρωμή” για 10ήμερη νοσηλεία (προπληρωμένη) με τρεις επιλογές θέσεων Α’ , Β’ και Γ’, που χρεώνονταν ανάλογα με 7 δρχ., 5 δρχ. ή 3 δρχ. Για τις εγχειρήσεις οι ασθενείς προπλήρωναν αντίστοιχα με τη θέση ένα ποσό που ορίστηκε σε 25 δρχ., 15 δρχ. ή 7 δρχ.

   Για την οικονομική στήριξη του Ελασσωνείου Νοσοκομείου - πέραν της δικής του περιουσίας - ο τότε Νομάρχης Φθιωτιδοφωκίδος Γ. Τσιμπουράκης υποχρέωσε τους δήμους και τις κοινότητες του νομού να συνεισφέρουν υπέρ του νοσοκομείου. Υπολογίστηκε ότι το ποσόν της συνεισφοράς ταύτης θα ανερχόταν σε 4.000 δρχ. ετησίως.

   Η υλοποίηση της επιθυμίας του Κωνσταντίνου Παπαθανασίου Ελασσώνα και οι δωρεές που ακολούθησαν, φαίνεται ότι άγγιξαν κι άλλους. Ο κτηματίας Λαμίας Κωνσταντίνος Αθ. Κοτρωνιάς στις αρχές του 1911, με το Ελασσώνειο Νοσοκομείο ήδη να λειτουργεί, αποφάσισε να το στηρίξει. Έτσι στη διαθήκη[10] του, που συντάχθηκε στις 21-1-1911, όρισε ως κληρονόμους (δεν είχε αποκτήσει παιδιά) : (1) την Αικατερίνη Κοτρωνιά σύζυγό του, (2) το Γεώργιο Ιωάν. Κοντοδήμον, γυναικάδελφό του από την πρώτη σύζυγό του Αικατερίνη και (3) τον Κωνσταντίνο Σπ. Κοτρωνιά, πρώτο ανεψιό του. Συμπλήρωσε δε “ ... εις περίπτωσιν καθ’ ήν ο ανεψιός ούτος και κληρονόμος μου Κωνσταντίνος Σπύρου Κοτρωνιάς δεν έχει κατιόντα και αποβιώσει άνευ τούτων ή δεν γίνει κληρονόμος λόγω θανάτου ή άλλης αιτίας, διορίζω υποκατάστατον αυτού το ενταύθα νομίμως συγκεκροτημένον και λειτουργούν Ελασσώνειον Πολιτικόν Νοσοκομείον, εις ό τιουτοτρόπως θέλω να περιέρχηται κατά κατοχήν και κυριότητα άπασα η ακίνητος περιουσία μου … ”. Η ζωή έφερε έτσι τα πράγματα και εφόσον ο ανεψιός του δεν απέκτησε παιδιά, αυτό είχε ως αποτέλεσμα όλη η περιουσία (κτήματα στην περιοχή και ακίνητα στη Λαμία) του Κωνστ. Αθ. Κοτρωνιά να περιέλθει στο Ελασσώνειο Πολιτικό Νοσοκομείο.

    Από πλευράς νοσοκομειακής περίθαλψης, η Λαμία βρέθηκε τότε στη σπάνια θέση να διαθέτει δύο θεραπευτήρια, που κατέγραψε ο Έλληνας περιηγητής[11] Ν. Ιγγλέσης (πέρασε το 1911 από δω) : Το Ελασσώνειο Νοσοκομείο και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο.

    Ο μικρός ναός του Αγίου Γεωργίου δέχτηκε τα οστά του ευεργέτη τους και της γυναίκας του (όπως όριζε η διαθήκη). Για ένα περίπου χρόνο είχε και ιερέα, αλλά μετά έμεινε ως απλό ξωκλήσι.

    Οι μεγάλες δωρεές έγιναν γνωστές και η πραγματικότητα του Ελασσωνείου Νοσοκομείου έφεραν ένα ρεύμα μικρών ή μεγαλύτερων δωρεών, στο σπουδαίο αυτόν κοινωνικό σκοπό. Αναφέρουμε τον Κωνσταντίνο Ροδάτο, ενοικιαστή του κτήματος[12] Μέρλιν που “κατέβαλε εις το ταμείον του Νοσοκομείου 31 δρχ. και 20 λ.. προερχομένας εξ εράνων των υπ’ αυτού εργατών”[13].

   Ακολούθησαν δύσκολα χρόνια. Από το Σεπτέμβριο 1912 αρχίζουν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι με πολλά θύματα. Το Ελασσώνειο Πολιτικό Νοσοκομείο υπηρετούσε τον υγειονομικό του σκοπό. Η καλύτερη υποδομή του και οι αριθμοί των ασθενών του στρατού δημιούργησαν μια γέφυρα υποστήριξης μεταξύ Στρατιωτικού Νοσοκομείου και Ελασσωνείου.

   Πρέπει να υπήρξε και κάποια μορφή δωρεάς από το Μουστάκειο Κληροδότημα προς το Ελασσώνειο. Τούτο προκύπτει από δημοσίευμα του 1913, όπου το Αδελφάτο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου υπέβαλε μήνυση κατά των κληρονόμων Μουστάκα, οι οποίοι κατακρατούσαν[14] το κληροδότημα (πιθανά μέσω της δικαστικής οδού).

   Φαίνεται όμως ότι υπήρξαν κακοτεχνίες στο έργο. Μετά από 3 μόλις χρόνια λειτουργίας, προκηρύχθηκε μειοδοτική δημοπρασία[15] το 1914  για επισκευή της στέγης του κτιρίου. Με την ευκαιρία έγιναν και άλλες επισκευές (σε παράθυρα και ταβάνια), αλλά βελτιώθηκε και η υποδομή του Ελασσωνείου με την κατασκευή δευτέρου μαγειρείου με ταράτσα και την κατασκευή υδαταποθήκης. Επίσης έγινε αναγκαία η κατασκευή νέου κτιρίου “εκ δύο δωματίων και θαλάμου” που θα χρησιμοποιείτο για περιπτώσεις μεταδοτικών νοσημάτων. Η προθεσμία παράδοσης των έργων ήταν 2μηνη και η προκήρυξη υπογραφόταν από τον Γ. Χαραλάμπη, ως πρόεδρο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου (ήταν ο Δ/ντής του Υποκαταστήματος Λαμίας της Εθνικής Τράπεζας).

   Με δραστήριο τον πρόεδρο Γ. Χαραλάμπη (ευαίσθητο σε θέματα υγείας, εφόσον στις 25-12-1911 είχε χάσει τη γυναίκα του Ταρσία) ενοικιάστηκαν με πλειοδοτική δημοπρασία[16] (το 1915) τα ιδιόκτητα κτήματα του Ελασσωνείου στην περιφέρεια της Δαϊτσάς[17].

   Το 1918 ενσκήπτει η πανδημία ισπανικής γρίπης. Στη Λαμία οι θάνατοι από γρίπη είναι πολλοί. Οι γιατροί, χωρίς αξιόλογα φαρμακευτικά μέσα, αγωνίζονταν να περισώσουν τα πλέον ανθεκτικά άτομα, δίνοντας ταυτόχρονα και οδηγίες πρόληψης. Στις αρχές του 1920 θα λήξει το κακό.

Η πρόσοψη του κτιρίου του Ελασσωνείου Νοσοκομείου το 1922.

Οικογένειες προσφύγων αναμένουν τη διανομή αγαθών.

    Η Μικρασιατική Καταστροφή έφερε το κύμα της προσφυγιάς και στη Λαμία. Η περίθαλψη ήταν αναγκαία. Οι γιατροί υποστηρίζουν ταλαιπωρημένους ανθρώπους, που δεν διαθέτουν τα αναγκαία οικονομικά. Σε φωτογραφία του Ελασσωνείου Νοσοκομείου (βλ. δίπλα), με συγκεντρωμένες οικογένειες προσφύγων και κάποιους επισήμους γράφει σε χειρόγραφη λεζάντα : «Συνοικισμός προσφύγων Ελασσωνείου Νοσοκομείου και διανομή αγαθών, Εν Λαμία 1922». Επομένως θα είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες πλησίον του Ελασσωνείου Νοσοκομείο ώστε να χαρακτηριστεί ως Συνοικισμός προσφύγων!

   Για το σχετικά μικρό μέγεθος των δυνατοτήτων του Ελασσωνείου Νοσοκομείου, σε σχέση με τις τεράστιες ανάγκες του τόπου και τη χρονική αυτή περίοδο, η κατάσταση έγινε πολύ δύσκολη. Πρώτα τα οικονομικά του που περιορίστηκαν από  τα μειωμένα ενοίκια των κτημάτων και ακινήτων, όσο και την τοκοφορία των καταθέσεων. Κεντρικό πρόσωπο στο Αδελφάτο (σύμφωνα με τη διαθήκη Ελασσώνα) είναι ο εκάστοτε διευθυντής του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας, που - ίσως - το θεωρούσε πάρεργο, δεν έπαιρνε πρωτοβουλίες και δεν ενδιαφερόταν για την κατάσταση της υποδομής και τα προβλήματα λειτουργίας του Νοσοκομείου. Στον τοπικό τύπο δεν βρίσκουμε ανακοινώσεις ή ειδήσεις για κάποια δραστηριότητα της διοίκησης του Ελασσωνείου Νοσοκομείου.

   Κάποια χρονική στιγμή το Ελασσώνειο Πολιτικό Νοσοκομείο έγινε και Στρατιωτικό, από τις μονάδες της Λαμίας, με κυρίαρχο το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων. Αυτό διέθετε Αναρρωτήριο στο στρατώνα, αλλά δύσκολα περιστατικά (κυρίως χειρουργικά) αντιμετωπίζονταν στο κτίριο του Ελασσωνείου, που διέθετε την κατάλληλη υποδομή.

   Ο τόπος υπέφερε πολύ από την ελονοσία[18], το δάγκειο[19] πυρετό και είχε σημαντικό αριθμό φυματιώντων. Ο υπίατρος (τότε) Γεώργιος Πολίτης[20] έγραψε : “Τα χρόνια εκείνα η ελονοσία έβραζε, εκατόν τουλάχιστον ημερησίως στο ευζωνικό οι εμπύρετοι ελονοσούντες. Γεμάτο το αναρρωτήριο 30 κλινών. Η επίσκεψις άρχιζε μετά το ρόφημα και τελείωνε το μεσημέρι. Αι ενέσεις κινίνης σωρό κάθε πρωί”.

Τα προβλήματα – Η εγκατάλειψη του Νοσοκομείου

    Η ιδιωτική πρωτοβουλία στο χώρο της υγείας έκανε δειλά την εμφάνισή της. Έτσι το 1925 ιδρύθηκε η Φαρμακοεμπορική[21] Εταιρεία Λαμίας με συνεταιριστικό κεφάλαιο των φαρμακοποιών της Λαμίας. Αρχίζει από το 1926 η ίδρυση ιδιωτικών Κλινικών (Παθολογικών, Μαιευτικών, κ.ά.) από τους γιατρούς Αθαν. Αθανασίου (χειρούργο) και Κων. Καρυαμπά (παθολόγο). Μαιευτικές-Γυναικολογικές Κλινικές ίδρυσαν στη Λαμία : ο γιατρός Γεώργιος Κ. Χορμόβας (το 1927), ο μαιευτήρας Ευστάθιος Γκλέτσος (το 1928) και  ο μαιευτήρας Λουκάς Τσαγκάρης (το 1929).

   Στο πρόβλημα της φυματίωσης έδωσε λύση η οικογένεια Μακροπούλου (Ιωάννης και Δημήτριος) που ανακοίνωσε (το 1928) την ανέγερση «Σταθμού νοσηλείας των φυματιώντων παρά την Μονήν Αντινίτσης, με ιατρική προστασία των γιατρών της Λαμίας. Για το Ίδρυμα αυτό προσέφεραν το ποσό των 400.000 δραχμών».

   Στο μεταξύ, από το 1927, η εγκατάλειψη του κτιρίου του (μοναδικού νοσοκομειακού ιδρύματος) Ελασσωνείου από το Αδελφάτο είναι εμφανέστατη. Η στέγη του βορείου Περιπτέρου απειλούσε με πτώση. Οι τοίχοι παντού εγδάρησαν, η τοιχοποιία νοτιζόταν σε βαθμό επικίνδυνο και το δάπεδο πολλών δωματίων υποχωρούσε. Ο τοπικός τύπος[22] αναφέρει ότι “Το Αδελφάτον εντούτοις δεν στερείται πόρων. Νομίζομεν ότι δύναται να επιφέρει τας μικράς επιδιορθώσεις, αι οποίαι δεν απαιτούν εισέτι τας δαπάνας, αι οποίαι θα απαιτηθούν αύριον, οπότε το κακόν θα μεγαλώσει. Περιμένομεν την απόφασιν του Αδελφάτου.”.

   Στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο την περίοδο 1928-1930 ήταν επικεφαλής ο επίατρος Κων. Μουτάφης. Προηγήθηκε στη θέση αυτή ο επίατρος Αγαλιώτης. Άλλος στρατιωτικός γιατρός ήταν ο Κωνσταντίνος Θεοδωράκος (1886-;) από τη Σπάρτη. Επίσης υπηρέτησε ως στρατιωτικός γιατρός (για 8 χρόνια) ο υπίατρος Γεώργιος Πολίτης[23] από την Παλαιοβράχα. Την άνοιξη του 1928 “το  Στρατιωτικόν Νοσοκομείον[24] δεν έχει ουδέ μίαν κλίνην αδειανήν, νοσηλεύονται δε υπέρ τους 80 ασθενείς στρατιώτες και πολίτες”.

    Η οικονομική καταστροφή του 1929 και η ελληνική χρεοκοπία στις αρχές της 10ετίας του ’30 μειώνουν τα οικονομικά[25] του Ελασσωνείου, από τις περιουσιακές του πηγές. Χρήματα δεν διατίθενται για επισκευές του κτιρίου που αφήνεται στη φθορά του χρόνου. Ο τοπικός τύπος αναζητούσε απαντήσεις από το Αδελφάτο, που όμως δεν δίνονταν. Από το 1928 (και μέχρι το 1940, που συνταξιοδοτήθηκε) πρόεδρος του Αδελφάτου του Ελασσωνείου και του Μουστακείου ήταν ο Τριαντάφυλλος Σαμαράς[26], Διευθυντής του υποκαταστήματος Λαμίας της Εθνικής Τράπεζας, που παράλληλα ήταν πρόεδρος του “Μουσικού Συλλόγου Λαμίας”, πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων της Λαμίας και σημαντικό μέλος της ελίτ της Λαμίας. Η γυναίκα του Ελένη ήταν πρόεδρος του Συλλόγου Κυριών & Δεσποινίδων  Λαμίας, δραστήρια γυναίκα με σημαντική φιλανθρωπική δράση.

   Η αδυναμία παρέμβασης του δημάρχου Λαμίας (όπως ο δραστήριος Ιωάν. Μακρόπουλος, αλλά και ο επόμενος Γεώργ. Πλατής) οφείλεται μάλλον στον διαθέτη Κωνστ. Παπαθανασίου Ελασσώνα, που όρισε ως διαχειριστή της περιουσίας τον εκάστοτε Δ/ντή του Καταστήματος Λαμίας της Εθνικής Τράπεζας. Από το 1933 τέθηκε πρόταση δημιουργίας Δημοτικού[27] Νοσοκομείου Λαμίας, εφ’ όσον το Ελασσώνειο ήταν φανερό ότι είχε εγκαταλειφθεί. Οι οικονομικοί λόγοι είναι μια πιθανή απάντηση (εφ’ όσον τα κεφάλαια έπρεπε να παραμείνουν άθικτα, οι δε τόκοι και τα ενοίκια δεν απέδιδαν τα αναγκαία ποσά).

    Η ελληνική χρεοκοπία της περιόδου 1931 και μετά, δεν επέτρεπε την οικονομική στήριξη ενός ιδιωτικού Ιδρύματος (όπως το Ελασσώνειο) από το κράτος, ούτε τη δημιουργία (με κρατική χρηματοδότηση) ενός Δημοτικού Νοσοκομείου Λαμίας. Να σημειωθεί ότι την περίοδο αυτή, ο Ιωάννης Μακρόπουλος ήταν υπουργός Κοινωνικής Προνοίας, που την περίοδο εκείνη θεμελίωσε το κτίριο του Ορφανοτροφείου Λαμίας.

    Το 42 Σύνταγμα ανακοίνωσε την εγκατάλειψη του κτιρίου του Ελασσωνείου, που εκκενώθηκε[28] την 1-7-1933. Ο τοπικός τύπος ζητούσε απαντήσεις για την αδράνεια[29] των υπευθύνων του Αδελφάτου του Ελασσωνείου, οι οποίοι εφάρμοζαν μια τακτική που “ είναι αντίθετη με την επιθυμία των ευεργετών ”, που “ σχεδόν περιφρονεί τις διαθήκες τους ”, που “ αποτρέπει τον ζήλο ή επιθυμία άλλων συμπολιτών να διαθέσουν την περιουσίαν των υπέρ των κοινών ως ευεργέτες ”. Μπορεί να υπήρχαν νομικά ή άλλα ζητήματα κατά τη λειτουργία των κληροδοτημάτων, όμως επιβαλλόταν μεγαλύτερη προσπάθεια των διαχειριστών αυτών για να εκτελεσθούν οι επιθυμίες των ευεργετών, επ’ αγαθώ των κατοίκων του τόπου.

    Μετά την εκκένωση του Νοσοκομείου από το 42 Σύνταγμα η πόλη της Λαμίας δεν θα διέθετε ούτε μία κλίνη υπέρ απόρου κατοίκου της, που θα είχε ανάγκη ολιγοήμερης νοσηλείας και επίσης δεν ήταν γνωστά τα αποθέματα υλικού του νοσοκομείου. Μπροστά στη δυσοίωνη προοπτική, οι προτάσεις[30] για τη νοσοκομειακή κάλυψη του τόπου ήταν πολλές, όπως : (1) να γίνει τροποποίηση της διαθήκης των δύο κληροδοτημάτων Ελασσωνείου και Μουστακείου, ώστε να στηριχθεί οικονομικά η ίδρυση του Δημοτικού Νοσοκομείου. (2) τουλάχιστον 10 κλίνες ίσως είναι δυνατόν να λειτουργούν με (έστω) εξωτερικόν ιατρόν, μια νοσοκόμα και έναν υπηρέτη.

    Κατά την εφημερίδα Η ΕΠΑΡΧΙΑ, δεν επιτρεπόταν το νοσοκομείο να κλείσει εντελώς, αλλά έπρεπε να λειτουργεί έστω και πλημμελώς. Ώφειλε να μεριμνήσει ο δημοτικός άρχων (ήταν τότε ο Γ. Πλατής) και το Ελασσώνειον Κληροδότημα, που αδρανούσε αντίθετα με την επιθυμία του ευεργέτη και το πνεύμα της διαθήκης του.

   Στο δημόσιο διάλογο τέθηκαν και αριθμητικά οικονομικά στοιχεία. Η πρόταση από την τοπική εφημερίδα Η ΕΠΑΡΧΙΑ, για ίδρυση και λειτουργία Δημοτικού Νοσοκομείου Λαμίας, δεν είναι δυνατή εφόσον τα εισοδήματα του Κληροδοτήματος μόλις φτάνουν τις 750.112 δραχ. Όμως η λειτουργία του νοσοκομείου έστω και με 10 κλίνες θα απαιτούσε ποσό 400.000 δραχ. ετησίως. Έτσι δεν είναι δυνατόν[31] να στηριχθεί από το Κληροδότημα.

   Το γεγονός όμως ήταν ότι η Λαμία έμεινε πλέον χωρίς (πολιτικό) νοσοκομείο. Η πίεση προς τους πολιτικούς ήταν μεγάλη (ιδιαίτερα προς τον Λαμιώτη υπουργό Προνοίας Ιωάν. Μακρόπουλο) για αξιοποίηση του κτιρίου του Ελασσωνείου ως Δημοτικού πλέον Νοσοκομείου. Είναι δε τραγικό για τη Λαμία να θεμελιώνει Ορφανοτροφείο (για 100 ορφανά), να ετοιμάζει για λειτουργία (από το 1935) το Ορεινό Αντιφυματικό Αναρρωτήριο Αντίνιτσας (Σανατόριο) για τους φυματικούς και να μη διαθέτει Νοσοκομείο! Η στάση και η σιωπή του Αδελφάτου του Ελασσωνείου είναι τουλάχιστον περίεργη, εφόσον δεν έδινε εξήγηση σε κανένα για τη διαμορφωμένη οικονομική κατάσταση και την προοπτική για το τεράστιο κτίριο και το σκοπό που δημιουργήθηκε (σε εφαρμογή της διαθήκης του ευεργέτη Κωνστ. Παπαθανασίου Ελασσώνα).

   Στη 10ετία του ’30, ο αριθμός των Ιδιωτικών Κλινικών που ιδρύονται κορυφώνεται. Απαριθμούμε τα ονόματα των Κλινικαρχών και το έτος ίδρυσης : Ζ. Ζάχου (1930), Παν. Βακαλόπουλου (1931), Παν. Παναγιωτόπουλου (1931), Κων. Καρυαμπά (1933), Αποστ. Κουνούπη (1933), Ιωάν. Παπασιοπούλου (1937), Δημ. Καρπούζα (1939), Νικ. Αναστασίου (1940), Παν. Κούρου (1940), κ.ά. Άλλες τρεις κλινικές ιδρύθηκαν στην Αταλάντη. Άραγε, λειτούργησε η αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων στην υγεία, ώστε οι ασθενείς να οδηγηθούν στις ιδιωτικές κλινικές ; Μήπως η “πάνω πλατεία” νίκησε την “κάτω πλατεία”, όπως έλεγαν στη Λαμία του Μεσοπολέμου, για το διαχωρισμό των κοινωνικών τάξεων (αστοί και λαός) ;

   Στον απολογισμό του, το 1934, ο δήμαρχος Γεωργ. Πλατής στο κεφάλαιο με τίτλο ΥΓΕΙΑ αναφέρει : «Δυστυχώς η παρά του κράτους χρησιμοποίησις του Ελασσωνείου Νοσοκομείου δεν κατέστησε δυνατήν την λειτουργίαν εν τη πόλει Νοσοκομείου, πράγμα το οποίον κρίνομεν ότι αποτελούν πρώτιστον καθήκον του δήμου».

    Το έλλειμμα ενδιαφέροντος του Αδελφάτου του Ελασσωνείου για αξιοποίηση της περιουσίας και άντληση πόρων για το σκοπό του διαθέτη, φαίνεται και από ιδιόκτητο κτίριο στη γωνία του οδού Ρήγα Φερραίου, με πολυετή εγκατάλειψη ενοικιασμένο για ευτελές ενοίκιο ως χασάπικο[32] ή πατσατσίδικο!

    Η ακίνητη περιουσία του Ελασσωνείου Νοσοκομείου (και κληροδοτήματος) δεν είναι ακριβώς γνωστή (απαιτεί επιπλέον έρευνα). Τη 10ετία του 1910-20 απαρτιζόταν από τις σημαντικές περιουσίες των μεγάλων ευεργετών του τόπου του Κωνσταντίνου Παπαθανασίου Ελασσώνα και του Κωνσταντίνου Αθαν. Κοτρωνιά. Να προστεθεί και ο Χρήστος Τύμπας-Ελασσώνας που μαζί «με το Αδελφάτο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου αγόρασε[33] όλη την περιουσία που βρίσκεται στο Δομοκό». Στα χρόνια που πέρασαν όμως ήταν εύκολη η καταπάτηση σε κτήματα, εφόσον ο έλεγχος από το Αδελφάτο ήταν ελλειμματικός ή ανύπαρκτος ή να χαρακτηριστεί η ακίνητη περιουσία ως “σχολάζουσα”. Πάντως, το Ελασσώνειο Νοσοκομείο διέθετε σημαντική περιουσία[34] στην ευρύτερη περιοχή Αγριλιάς (Νταϊτσάς), στον Αχινό, στο Δομοκό, στο Λιανοκλάδι, αλλά και ακίνητα μέσα στη Λαμία.

   Η ευτέλεια στο χειρισμό ενός κοινωνικού προϊόντος μεγάλης ευεργεσίας, όπως το Ελασσώνειο Νοσοκομείο, έφτασε στο σημείο να παζαρεύουν την πώλησή του στο δημόσιο! Κατά την επίσκεψη του τότε υπουργού Δικαιοσύνης Ταλιαδούρου στη Λαμία και στο κτίριο των ποινικών φυλακών διαπίστωσε ότι “είναι ένα μεσαιωνικό μπουντρούμι, όπου σήπονται 100 και πλέον ανθρώπινες υπάρξεις.” Στη συνέχεια : “Ο Δήμαρχος κ. Πετρόπουλος και ο υπουργός Ταλιαδούρος συζήτησαν για μεταφορά των φυλακών στο κτίριο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου.”. Όμως “Για εξαγορά του κτιρίου του Ελασσωνείου το Υπουργείο είναι διατεθειμένο να δώσει 600-700 χιλιάδες δρχ. Η αξία του είναι μεγαλύτερη των 2.000.000 δρχ.” Επονείδιστη αγοραία συμπεριφορά για την μεγάλη ευεργεσία ενός φιλανθρώπου.

    Η τοπική εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ[35] αντιπρότεινε να δοθεί το κτίριο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου σε δημοπρασία. Με το ποσό που θα εισπράξει από την πώληση του Ελασσωνείου, “το Αδελφάτον θα εγείρει κτίριον εντός της πόλεως δια την μόνιμον λειτουργίαν Δημοτικού Νοσοκομείου, αστυκλινικής και πρώτων βοηθειών”.

    Με την είσοδο του 1937[36], στη σιωπή του περίφημου Αδελφάτου, απέναντι στο βασανιστικό ερώτημα : Γιατί σταμάτησε τη λειτουργία του το Ελασσώνειο Νοσοκομείο; Την απάντηση δίνει η τοπική εφ. ΕΠΑΡΧΙΑ : “Με τα 3/5 των κατοίκων της να είναι άποροι, χρειάζεται κρατική επιχορήγηση[37] του Ελασσωνείου για να είναι Νοσοκομείο.”

    Το τέλος του σκοπού για τον οποίο έγινε το Ελασσώνειο ήρθε με την απόφαση της κυβερνήσεως για ίδρυση[38] Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου στη Λαμία. Για το σκοπό αυτό “παρελήφθη από τον Δήμο Λαμίας κρατική χορηγία 5 εκατομ. δρχ. και κατετέθη στην Εθνική Τράπεζα.” Το νέο νοσοκομείο θα διαθέτει 100 κλίνες με προοπτική αύξησης σε 200.

    Είναι πλέον αυταπόδεικτη η αμέλεια των τοπικών αρχών (του Αδελφάτου κυρίως), που οδήγησε σε ναυάγιο την ευγενή αυτή προσπάθεια και ερειπώθηκε το κτίριο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου[39]. Όμως τι θα γίνει το μεγαλοπρεπές κτίριο, που κατέρρεε[40] με την πάροδο του χρόνου, από έλλειψη επίβλεψης και  συντήρησης ; Αυτό το ερώτημα έθεταν πλέον όλοι.

Ο επίλογος του Νοσοκομείου – Η αλλότρια χρήση

    Με τον Α. Ν. (Αναγκαστικό Νόμο) 1867/1939, «Περί διαθέσεως της περιουσίας του εν Λαμία Ελασσωνείου Νοσοκομείου υπέρ του Γεν. Νοσοκομείου Λαμίας» με τον οποίο «Η περιουσία του δια της υπ’  αριθμ. 1379 της 21 Φεβρουαρίου 1895 δημοσίας διαθήκης του Κων. Παπαθανασίου Ελασσώνα, … διατίθεται υπέρ του … υπό την Επωνυμίαν Γενικόν Νοσοκομείον Λαμίας (ΦΕΚ 82/4-3-1938) συσταθέντος Νοσοκομείου, ως καταστάντος απολύτως ανεφίκτου του υπό του ως άνω διαθέτου οριζομένου σκοπού, ότι των κεφαλαίων του Νοσοκομείου τούτων όντων ανεπαρκών προς επανάληψιν της λειτουργίας αυτού.»

   Η απάντηση λοιπόν στο ερώτημα γιατί εγκαταλείφθηκε από το Αδελφάτο το Ελασσώνειο, δόθηκε. Τα κεφάλαια ήταν ανεπαρκή και επομένως ο σκοπός που όρισε ο διαθέτης έγινε ανέφικτος.

   Στον ίδιο Αναγκαστικό Νόμο αναφέρει επίσης ότι : «Υπέρ του αυτού Νοσοκομείου και δια τον αυτόν λόγον διατίθεται η παρά του Κων. Κοτρωνιά δια της υπ’  αριθμ. 24531 της 21^ης Ιανουαρίου 1911 δημοσίας διαθήκης του, συνταγείσης ενώπιον του Συμβολαιογράφου Λαμίας Χαρ. Ζέρβα και δημοσιευθείσης υπό του Πρωτοδικείου Λαμίας προς το Ελασσώνειον Νοσοκομείον καταληφθείσα περιουσία.»

    Η οφειλόμενη τιμή από το νομοθέτη προς τους ευεργέτες αποδίδεται ως εξής : «Δύο των αιθουσών του ανεγερθησομένου κτιρίου του Γ. Ν. Λαμίας θέλουσι φέρει τα ονόματα του Κων. Παπαθανασίου Ελασσώνα και του Κων. Αθ. Κοτρωνιά εις μνήμην των.»

    Το Μάρτιο του 1939, ήρθαν στην Ελλάδα οι Έλληνες πόντιοι πρόσφυγες[41] από την τέως Σοβιετική Ένωση (εξ αιτίας των Σταλινικών διώξεων). Είχαν ελληνικά διαβατήρια και ελληνική υπηκοότητα (αρνήθηκαν τη ρωσική). Αποβιβάστηκαν στον Πειραιά. Η κυβερνητική απόφαση όριζε να μετακινηθούν στη Λαμία (μια άγνωστη πόλη γι’ αυτούς). Αντέδρασαν αλλά μάταια (ήθελαν να πάνε στη Δράμα). Έμειναν για μικρό χρονικό διάστημα στο Γυμνάσιο Θηλέων Λαμίας και στη συνέχεια τους εγκατέστησαν στο κτίριο του Ελασσωνείου, που ήταν πλέον εγκαταλειμμένο. Στη Φθιώτιδα ήρθαν 80 οικογένειες προσφύγων[42], από τις οποίες μόνιμα εγκαταστάθηκαν 40 οικογένειες. Οι άλλες έφυγαν για τη Βόρεια Ελλάδα.

     Η εποχή ήταν δύσκολη. Άρχισε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κατοχή, ο Εμφύλιος. Οι πρόσφυγες αντιμετώπισαν πολλά δεινά. Επιβίωσαν, ρίζωσαν, δημιουργήθηκαν και πρόκοψαν.

    Το 1952,  στο ερειπωμένο κτίριο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου στεγάζονταν[43] ακόμη 17 οικογένειες, δηλ. συνολικά 90 άτομα κάτω από άθλιες συνθήκες. Το 1953 έγινε η αγροτική αποκατάσταση των οικογενειών των προσφύγων.

   Μέχρι τον Ιανουάριο του 1961 οι πρόσφυγες[44] έμειναν στο κτίριο του Ελασσωνείου. Μέσα στην καρδιά του χειμώνα, γέροι, γριές, λεχώνες, μικρά παιδιά, νέοι και νέες εξαναγκάσθηκαν να το εγκαταλείψουν με 10.000 δρχ. στο χέρι για κάθε οικογένεια. Οι Αρχές είπαν ότι ήταν επικίνδυνο το κτίριο, οι πρόσφυγες όμως λένε ότι τους έδιωξαν, για να μην αποκτήσουν δικαίωμα χρησικτησίας.

Το τέλος του κτιρίου και η επελθούσα λήθη

    Το κτίριο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου Λαμίας κατεδαφίστηκε[45] γύρω στο 1965. Παρέμεινε ο μικρός ναός του Αγίου Γεωργίου. Τα επόμενα χρόνια στη θέση του πανέμορφου πετρόκτιστου Ελασσωνείου έγινε ένα ισόγειο κτίριο (άκομψο κουτί) όπου στεγάστηκε ο Β’ Παιδικός Σταθμός Λαμίας. Ήταν η περίοδος του τσιμέντου και της αντιπαροχής, που είχε ως αποτέλεσμα η Λαμία να χάσει πολλά νεοκλασικά της και το χαρακτήρα της παλιάς πόλης της.

Η περιοχή του (πρώην) Ελασσωνείου. Διακρίνεται ο μικρός ναός του Αγίου Γεωργίου. Στο μεγάλο κτίριο στεγάζεται ο Α’ Παιδικός Σταθμός Λαμίας, εκεί όπου πριν ήταν το κτίριο του Ελασσωνείου. Το καλλιεργημένο χωράφι εμπρός είναι ιδιοκτησία του Κωνστ. Απ. Κατσόγιαννου (σήμερα στη θέση αυτή είναι το μάρκετ Carrefour).  (φωτ. ΚΑΜ, 1981)

     Οι κατά καιρούς ανιστόρητοι δημοτικοί ή νομαρχιακοί άρχοντες αυτού του τόπου συναίνεσαν στην πρόταση κατεδάφισης του κτιρίου του Ελασσωνείου, όταν το κτίριο του “Πέτρινου” Γυμνασίου, που επίσης κτίστηκε το ίδιο έτος 1911, υπάρχει μέχρι σήμερα και είναι ένα στολίδι της Λαμίας. Το κτίριο του Ελασσωνείου δεν έπρεπε να κατεδαφιστεί εφόσον, παρά την εγκατάλειψή του:

(α)  παρέμενε ένα γερό κτίριο για χρήση, με τις αναγκαίες επισκευές ( κυρίως αντικατάσταση της στέγης, νέα επιχρίσματα, δάπεδα, πόρτες και παράθυρα).

(β) ήταν η ευεργεσία ενός ανθρώπου με κοινωνική αντίληψη και αγάπη προς τον τόπο του.

(γ)  προσέφερε για 22 χρόνια νοσοκομειακή περίθαλψη (1911-1933) στους ασθενείς του τόπου μας.

(δ)  με την κατάλληλη επισκευή και συντήρηση θα γινόταν ένα θαυμάσιο πολιτιστικό κέντρο ή ένας κοινωνικός χώρος, που πάντα έλειπαν από τη Λαμία.

    Τούτος ο τόπος, μέσα από τις πράξεις των τοπικών “αρχόντων” του παραμένει αγνώμων. Πόσοι νέοι μας (ή και μεγαλύτεροι) ξέρουν για το Ελασσώνειο Νοσοκομείο (το μοναδικό που απέκτησε η Λαμία μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο;  Τα ονόματα Κωνστ. Παπαθανασίου Ελασσώνας, Κωνστ. Αθ. Κοτρωνιάς, Γεώργ. Σ. Καρακαντάς, Ιωάν. Γεωργιάδης, κ.ά. κανένας ή λίγοι τα ξέρουν, ούτε την προσφορά τους (μεγάλη ή μικρή) στη Λαμία. Το ετήσιο μνημόσυνο, που όρισε στη διαθήκη του ο Κωνσταντίνος Παπαθανασίου Ελασσώνας να τελείται στο Ναό του Αγίου Γεωργίου, στη μνήμη του Αγίου, προφανώς δεν γινόταν.  Τα οστά τους που τέθηκαν στο Ναό, δεν ξέρω που βρίσκονται (μετά την κατεδάφιση του μικρού ναού και την ανέγερση του νέου). Στο νέο Περιφερειακό Γενικό Νοσοκομείο Λαμίας, όπου περιήλθε η περιουσία του Ελασσωνείου, άραγε δόθηκαν σε δύο αίθουσες τα ονόματα των ευεργετών Κωνστ. Παπαθανασίου Ελασσώνα και Κωνστ. Αθ. Κοτρωνιά; Στο παλιό Νοσοκομείο Λαμίας (της οδού Φλέμιγκ), τώρα που το κτίριο περιήλθε στο Δήμο Λαμίας, παραμένουν τα ονόματα των ανωτέρω ευεργετών;

    Φέτος που συμπληρώνεται ένας αιώνας (1911-2011) από τα εγκαίνια του Ελασσωνείου, τούτη η γραφή ας αποτελέσει την ελάχιστη οφειλόμενη συμβολή στη μνήμη των ευεργετών της υγείας του τόπου. Η εκδήλωση της ευγνωμοσύνης από τους εκπροσώπους της Λαμίας και της Φθιώτιδας αναζητείται …

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

      φυσικός - καθηγητής

--------------------------------------------------------------

Δημοσιεύτηκε στην εφ. “ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ”, σε συνέχειες στα φύλλα από 17 έως 20 Αυγούστου 2011.

---

[1] Με πρωτοβουλία της βασίλισσας Όλγας ιδρύθηκε το θεραπευτήριο «Ευαγγελισμός»  στην Αθήνα.  Την περίοδο 1881-1884 οικοδομήθηκε ο αρχικός πυρήνας του κτιριακού συγκροτήματος του Θεραπευτηρίου. Το 1888 προστέθηκε το Α’ Χειρουργείο. Το 1897-1898 κτίστηκε ο οίκος των αδελφών νοσοκόμων. Στην ανέγερση και κατόπιν στη συμπλήρωση των διαφόρων πτερύγων, συνεισέφεραν οικονομικά ο τσάρος Αλέξανδρος Β’, η Μονή Ασωμάτων (Πετράκη) και γνωστοί Έλληνες επιχειρηματίες όπως ο Ανδρέας Συγγρός, ο Γεώργιος Δρομοκαΐτης, ο Μ. Κοργιαλένιος, ο Δ. Θεοδωρίδης, κ.ά.

[2] Στη θέση του σήμερα βρίσκεται η Στρατιωτική Λέσχη Λαμίας.

[3] Διάταγμα στο ΦΕΚ 42/20-9-1871, αναφέρει ότι εγκρίθηκε λαχειοφόρος για αγορά οικοπέδου από τον κ. Ζαγγογιάννη (αντί ποσού 8.000 δρχ.) για την ανέγερση Δημοτικού Νοσοκομείου. [Από το Βιβλίο : «Ο Νομός Φθιώτιδος» του Παναγιώτη Τσώνη, σελ. 174, Λαμία 1983]

[4] Για τον - υπό κατασκευήν - Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Ευαγγελίστρια) έδωσε ποσό 60.000 δραχμών.

[5] Συμβόλαιο 640/9-12-1904 του συμβολαιογράφου Δημητρίου Ε. Δημολιούλια, για δωρεά εν ζωή 1.500 δραχ.

[6] Είναι η Αφροδίτη χήρα Μελετ. Γεωργιάδου οικιακά, ο Ιωάννης Μ. Γεωργιάδης και ο Αλέξανδρος Μ. Γεωργιάδης κτηματίες.

[7] Από την εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 663, σ. 2, 25-5-1933, Λαμία. Τίτλος “ΠΡΟ 22 ΕΤΩΝ” και υπογραφή Ο ΠΑΛΑΙΟΣ.

[8] Ο Νικόλαος Δ. Κοντογιάννης γεννήθηκε στη Σπερχειάδα της Φθιώτιδας το 1880. Σπούδασε γιατρός με ειδικότητα χειρούργος. Το 1911 ανέλαβε πρώτος γιατρός του Ελασσωνείου Νοσοκομείου Λαμίας. Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν δύσκολα για όλους. Το χειρότερο όμως έπαθε ο ίδιος ο χειρούργος γιατρός. Έχασε το ένα χέρι  πιθανά από κάποια μόλυνση ή τραυματισμό. Έτσι εγκατέλειψε την ειδικότητα του χειρουργού κι έγινε παθολόγος. Άνοιξε Παθολογική και Μαιευτική Κλινική στη βόρεια γωνία των οδών Μάρκου Μπότσαρη και Σατωβριάνδου, όπου ήταν και το σπίτι του. Στους τοκετούς τον βοηθούσε ο μαιευτήρας Ευστ. Γκλέτσος. Από το γάμο του απέκτησε ένα γιο το Δημήτριο. Στη διάρκεια της Κατοχής, το 1943, ανέλαβε ως Διευθυντής του νέου τότε Γενικού Νοσοκομείου Λαμίας. Πέθανε στις 23-12-1960, σε ηλικία 80 ετών.

[9] Γεννήθηκε στο χωριό Ασπρόκαμπος. Σπούδασε κι έγινε δημοδιδάσκαλος. Υπηρέτησε τη δημοτική εκπαίδευση στην Πτελέα μέχρι τη συνταξιοδότησή του. Χειροτονήθηκε διάκονος και μετά πρεσβύτερος, από τον επίσκοπο Φθιώτιδος Θεόφιλο. Με την λειτουργία του Ελασσωνείου Νοσοκομείου Λαμίας ορίστηκε ως ιερέας του μικρού Ι. Ν. του Αγίου Γεωργίου. Ήταν τακτικός εφημέριος στην Πτελέα την περίοδο (1912-1930). Μετά διορίστηκε στον Πύργο (μέχρι το 1938), οπότε απαλλάχθηκε λόγω παθήσεως, παραμένοντας προσωρινά στην ίδια ενορία. Απεβίωσε την 11η Μαΐου 1945, σε ηλικία 80 ετών.

[10] με την αριθμ. 24531/21-1-1911 δημόσια διαθήκη του στο συμβολαιογράφο Λαμίας Χαράλ. Ζέρβα.

[11] Ν. Ιγγλέση : “ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ”, 1911 , ΕΤΟΣ Γ’.

[12] Είναι το αγρόκτημα στην περιοχή Μεγάλης Βρύσης - Μαυρομαντήλας, αρχικής έκτασης 30.000 στρεμμάτων, που αγόρασε το έτος 1918 ο Χρήστος Κ. Στεργιόπουλος - Κόγκας από τον Άγγλο Σίδνεϋ Μέρλιν.

[13] εφ. “ΣΗΜΑΙΑ”, φ. 26, 2-7-1911, Λαμία.

[14] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 658, σ. 2, με τίτλο ΠΡΟ 20ΕΤΙΑΣ, 13-5-1933, Λαμία.

[15] εφ. ΣΗΜΑΙΑ, φ. 168, σ. 4, 20-3-1914, Λαμία.

[16] Η πλειοδοτική δημοπρασία ήταν για 3ετή ενοικίαση (μέχρι το 1918) των κτημάτων στην περιφέρεια του χωρίου Δαϊτσάς, στα δυτικά της. Περιλάμβαναν καλλιεργήσιμες γαίες, λειβαδικές, νερά, δάση οικόπεδα, αλώνια, γιούρτια, μια οικία κι έναν αχυρώνα. Ως πρώτη προσφορά ορίστηκε το ποσό των 2.500 δρχ. [εφ. ΣΗΜΑΙΑ, φ. 238, σελ. 4, 15-7-1915, Λαμία].

[17] Είναι το χωριό Αγριλιά Λαμίας.

[18] Ο καύσωνας του Αυγούστου 1928, αύξησε τα κρούσματα ελονοσίας, στην περιοχή Λαμίας. Το στρατιωτικό νοσοκομείο αριθμεί «υπερδιακοσίους γριππιώντας». Στη Νομαρχία δηλώθηκαν πάνω από εκατό κρούσματα ευτυχώς ελαφριάς μορφής. Αιτία είναι η μεταβολή του καιρού. [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, Αύγουστος 1928, Λαμία].

[19] Πολλά κρούσματα δάγκειου πυρετού (20 περίπου) που προήλθαν από Αθηναίους επισκέπτες στη Λαμία. Ο νομάρχης Φθιωτιδοφωκίδας προσβλήθηκε από δάγκειο πυρετό, σε επίσκεψη στην Αθήνα. [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 113, σ. 4, 2-2-1928, Λαμία, εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 91,  10-11-1928, Λαμία.]

[20] Γεωργίου Ανδρ. Πολίτη : “Σκόρπιες μνήμες και διαλογισμοί”, Γενικού Αρχίατρου Ε.Α., 1989, Αθήνα.

[21] Ήταν ιδέα του Γεωργ. Πιπιλίγκα. Τη διεύθυνση της εταιρείας ανέλαβε ο φαρμακοποιός Νικόλαος Χρ. Δασκαλόπουλος. Έμεινε γνωστή ως Φαρμακαποθήκη Λαμίας μέχρι σήμερα.

[22] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1 ή 2, σ. 1, με τίτλο ΔΙΑ ΤΟ ΑΔΕΛΦΑΤΟΝ, 13-11-1927, Λαμία.

[23] Από το βιβλίο: “Σκόρπιες μνήμες και διαλογισμοί”, του Γεωργίου Ανδρ. Πολίτη, Γενικού Αρχίατρου Ε.Α., 1989, Αθήνα.

[24] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 28, σελ. 4, με τίτλο ΤΟΠΙΚΑ, 28-3-1928, Λαμία

[25] Το Αδελφάτο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου προκηρύσσει πλειοδοτική δημοπρασία για 5ετή μίσθωση ενός ελαιώνα στον Αχινό. [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 636, σελ. 2, 18-3-1933, Λαμία].

[26] Ο Τριαντάφυλλος Σαμαράς (1874-1946) γεννήθηκε στη Σιάτιστα. Πριν ακόμα ελευθερωθεί η Μακεδονία ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα. Υπηρέτησε στην Εθνική Τράπεζα από διάφορες θέσεις. Από τις αρχές της 10ετία του ’20 βρισκόταν στη Λαμία. Μετά την συνταξιοδότησή του ο Τριαντάφ. Σαμαράς παρέμεινε στη Λαμία, όπου και πέθανε σε ηλικία 72 ετών.

[27] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 646, σελ. 4, με τίτλο ΤΟ ΔΗΜ. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ, 11-4-1933, Λαμία.

[28] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 679, σελ. 1, με τίτλο ΤΟ ΕΛΑΣΣΩΝΕΙΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ, 1-7-1933, Λαμία.

[29] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 679, σελ. 1, με τίτλο ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑΤΑ, 1-7-1933, Λαμία.

[30] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 650, σελ. 1, με τίτλο ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ, 22-4-1933, Λαμία.

[31] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 681, σελ, 1, 6-7-1933, Λαμία.

[32] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, 14-2-1935, Λαμία.

[33] Δημ. Νάτσιου : Ιστορία του Γενικού Νοσοκομείου Λαμίας (1938-2007), σ. 62-63, Λαμία 2007.

[34] Στα περιουσιακά στοιχεία προστέθηκαν κι άλλα από μεταγενέστερες διαθήκες φιλανθρώπων ή και απλές δωρεές, που έμειναν ανενεργές ή λησμονήθηκαν, εφόσον το Αδελφάτο δεν τις κατέγραψε και δεν ενεργοποίησε με κατάλληλες νομικές διαδικασίες. Τα τελευταία χρόνια, που όλα περιήλθαν στο Περιφερειακό Γενικό Νοσοκομείο Λαμίας γίνεται έρευνα για εντοπισμό, καταγραφή και διεκδίκηση της περιουσίας (από τυχόν καταπατητές).

[35] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, 28-2-1935, Λαμία.

[36] Από δημότη της Λαμίας τέθηκε η πρόταση για εγκατάσταση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας στο κτίριο του Ελασσωνείου. [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, 23-1-1937, Λαμία].

[37] από μερικά εκατομμύρια ετησίως.

[38] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, 20-4-1938, Λαμία.

[39] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1261, σ. 1, 20-4-1938, Λαμία.

[40] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1342, σ. 1, 16-4-1939, Λαμία.

[41] Από το Βιβλίο «Αναμνήσεις ενός Ημερολογίου» του Θεοδώρου Κορυφίδη, «Μακεδονικές Εκδόσεις», 2006. Το βιβλίο αυτό παρουσιάστηκε στη Λαμία, στο Βιβλιοπωλείο «ΚΕΝΤΡΙ» στις 3-5-2006.

[42] Συμέλα Τουμανίδου-Πατσινακίδου, φιλόλογος : “Η κατά καιρούς εγκατάσταση των Ελλήνων Ποντίων προσφύγων του Πόντου και Καυκάσου στη Φθιώτιδα”, σελ. 169, Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας, 2005, Λαμία.

[43] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, φ. 572, 25-12-1952, Λαμία.

[44] Συμέλα Τουμανίδου-Πατσινακίδου, φιλόλογος : “Η κατά καιρούς εγκατάσταση των Ελλήνων Ποντίων προσφύγων του Πόντου και Καυκάσου στη Φθιώτιδα”, σελ. 169, Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας, 2005, Λαμία.

[45] ό. π.