“Πάνειον” Θέατρον Λαμίας

                                                             Πολιτιστικές προσπάθειες του τόπου

   Στην Ελλάδα του 19ου  αι. εμφανίστηκαν μεμονωμένα άτομα ή ομάδες καλλιεργημένων ατόμων, που διέθεταν και ικανές περιουσίες, με έντονη διάθεση προσφοράς, προερχόμενα κυρίως από τον παροικιακό ελληνισμό ή την ακόμη τότε τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, που έκαναν πράξη τις πολιτιστικές τους επιθυμίες. Αναφέρουμε λίγα αντιπροσωπευτικά κάποια παραδείγματα :

Το Μολυβδοσκέπαστο Τζαμί (1816-1911)

   Το κτίριο του θεάτρου “Απόλλων” της Πάτρας, που έγινε μετά από πρωτοβουλία ομάδας εύπορων αστών της πόλης σε οικόπεδο του δήμου Πατρέων. Έγινε την περίοδο 1871-1872, είχε αναγεννησιακά χαρακτηριστικά  και ήταν έργο του Έρνστ Τσίλερ (1837-1923).

    Το θέατρο “Φώσκολος” στη Ζάκυνθο, που έγινε την περίοδο 1871-1875 και είχε αντίστοιχα χαρακτηριστικά με το προηγούμενο. Κατέρρευσε στο σεισμό του 1953.

    Στη Λαμία, με το λυκόφως του 19^ου αιώνα (κατά το έτος 1898[1]), ο συμβολαιογράφος[2] Οδυσσέας Πάνου[3] Κουτσοχέρας, έχοντας ανάλογη επιθυμία ευεργεσίας προς την πόλη αυτή και αποδίδοντας ύψιστη σημασία στο θέατρο[4], διέθεσε το ποσό των 30.000 δραχμών για την ανέγερση θεάτρου. Ο δήμος Λαμιέων δέχθηκε τότε να χορηγήσει το οικόπεδο και παραχώρησε το γνωστό γήπεδο, όπου υψωνόταν ο μόνος τουρκικός Μιναρές, ο οποίος έδειχνε το πέρασμα του Τούρκου από την πατρίδα μας και ο οποίος τότε χρησίμευε μόνον ως εκλογικό τμήμα.

Η αρχή της προσπάθειας

    Σύντομα άρχισαν οι εργασίες για την ανέγερση του κτιρίου. Η λιθοδομή ολοκληρώθηκε, υψώθηκαν οι τοίχοι και άρχισε να αναδεικνύεται η καλή σχεδίαση και αισθητική του κτιρίου (είχε ελλειψοειδές σχήμα) με τις υψηλές τοξοειδείς πύλες στην είσοδο, τις πλευρικές πόρτες και τα παράθυρα στο ύψος του εξώστη. Από την πλευρά της οδού Υψηλάντου ήταν η είσοδος των θεατών στο Θέατρο, η δε σκηνή ήταν ακριβώς απέναντι (στα δυτικά). Διέθετε θεωρεία που κάλυπταν όλο το μήκος του τόξου της πρόσοψης και τις δύο πλευρές.

Το κτίριο του “Πάνειου” Θεάτρου (1926)

   Μπροστά στο κτίριο παρέμεινε το αιωνόβιο κυπαρίσσι, που πρέπει να  φυτεύτηκε όταν κτίστηκε και το Μολυβδοσκέπαστο (ή Κουρσούμ) Τζαμί, το οποίο ήταν δίπλα (κατεδαφίστηκε το 1911 για να κτιστεί το πετρόχτιστο Σχολείο[5] (γνωστό ως Πέτρινο).

   Το 1901 όμως η χαρά στο πρόσωπο όλων των κατοίκων μετατράπηκε σε αβεβαιότητα. Σύντομα το έργο σταμάτησε. Είχαν ήδη δαπανηθεί 17 χιλιάδες δραχμές, αλλά φαίνεται ότι το κόστος των εργασιών ήταν υψηλό και κατά τους μετριότερους τότε υπολογισμούς απαιτούντο 100 χιλιάδες δραχμές για την αποπεράτωσή του. Ζητήθηκαν επιπλέον χρήματα, αλλά ο δωρητής παραιτήθηκε των επί πλέον δαπανών. Το όλο θέμα οδηγήθηκε σε δικαστική λύση[6], αλλά το 1903 ο δωρητής Οδυσσέας Πάνου απεβίωσε. Το κοινό λυπήθηκε αλλά έμεινε αδρανές. Ο δήμος Λαμίας (με δήμαρχο το Νικόλαο Κρίτσα) αρνήθηκε να συμβάλλει οικονομικά στην αποπεράτωσή του και έτσι το κτίριο έμεινε ημιτελές. Το 1904 έγινε απογραφή της περιουσίας του δωρητή. Ο Οδυσσέας Πάνου Κουτσοχέρας[7] καταγόταν από τη Στυλίδα.

    Ο 20ός αιώνας βρήκε το θέατρο στην ίδια κατάσταση[8], όπως σημειώνει (1901) ο τοπικός τύπος :

“Μετά θλίψεως παρατηρούμεν ότι και το μέγα κτίριον του Πανείου Θεάτρου εγκατελείφθη από πολλά χρόνια χωρίς να αποπερατωθή τουλάχιστον η οικοδομή ...”.

    Έτσι διήλθε ένα τέταρτο αιώνα, με αλλεπάλληλους πολέμους (Α’ και Β’ Βαλκανικοί, Α’ Παγκόσμιος) και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τότε όμως προέκυψαν άλλες προτεραιότητες του τόπου και της χώρας, για επιβίωση, στέγαση των προσφύγων και προστασία της υγείας (από ελονοσία, φυματίωση, κ.ά.). Το 1912 που πέρασε από τη Λαμία ο Γερμανός περιηγητής F. Stälin, φωτογράφισε το ημιτελές κτίριο του “Πάνειου” θεάτρου ψηλά από το λόφο του Αγίου Λουκά.

Οι προσπάθειες του Ιωάν. Μακρόπουλου για ολοκλήρωση του έργου

    Στις 25 Οκτωβρίου 1925 εκλέχθηκε δήμαρχος Λαμίας ο Ιωάν. Μακρόπουλος, άνθρωπος με ευαισθησίες που ενδιαφέρθηκε για την ολοκλήρωση του πολιτιστικού αυτού έργου. Από το 1926-27 εισήγαγε το θέμα του θεάτρου στο Δημοτικό Συμβούλιο και κάλεσε τον επιθεωρητή δημοσίων έργων αρχιτέκτονα Χ. Σαδούκα, ο οποίος ήρθε κατ’ επανάληψιν στη Λαμία και μελέτησε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στο υπάρχον έργο, καθώς και το κόστος ολοκλήρωσης των εργασιών.

Ιωάν. Μακρόπουλος

   Στους πρώτους μήνες του 1928 γνωστοποιήθηκε το πόρισμα της μελέτης Σαδούκα, με βάση το οποίο ο χώρος της πλατείας του Θεάτρου κρίθηκε ανεπαρκής για τον τότε πληθυσμό της Λαμίας κι έπρεπε να διευρυνθεί. Επίσης προτάθηκε η κατάργηση των θεωρείων και η κατασκευή δύο μεγάλων εξωστών με χωρητικότητα 390 καθισμάτων. Στην πλατεία θα τοποθετούνταν 200 καθίσματα και έδρες. Η σκεπή του θεάτρου θα γινόταν από σιδηροπαγές σκυροκονίαμα (μπετόν αρμέ) έτσι ώστε  να είναι χρησιμοποιήσιμη η ταράτσα του, όπου το θέρος θα δίνονταν χοροί, συναυλίες, διαλέξεις και άλλες συγκεντρώσεις. Η πλατεία αυτή θα μπορούσε να περιλάβει 602 καθίσματα.

   Τα σχέδια ήταν ήδη έτοιμα και κατατεθειμένα στο Δημαρχείο. Εκπονήθηκαν από τον αρχιτέκτονα Χ. Σαδούκα μαζί με το συμπολίτη μας  νεαρό τότε αρχιτέκτονα  Κίμωνα Λάσκαρη.

   Οι τροποποιήσεις αποσκοπούσαν: (α) στην αύξηση της χωρητικότητας, (β) σε μείωση του κόστους, περικόπτοντας πολυτελείς δαπάνες (όπως τα θεωρεία) που ήταν απροσάρμοστες για επαρχιακή πόλη όπως η Λαμία, (γ) σε πολλαπλή χρήση του κτιρίου ως θεάτρου, χειμερινού και θερινού κινηματογράφου, αίθουσας διαλέξεων, χορών, συναυλιών, συγκεντρώσεων, κλπ. και (δ) δημιουργία μιας αίθουσας έξω από το χώρο του κυρίως θεάτρου που θα χρησίμευε ως λαϊκή βιβλιοθήκη.

   Η πολλαπλή χρήση των χώρων του “Πανείου” Θεάτρου θα κάλυπτε και τις κοινωνικές ανάγκες της πόλης, αλλά θα απέφερε και πρόσοδα στο Θέατρο, που υπολογίστηκαν σε 200.000 δραχ. για κάθε έτος τουλάχιστον. Η δαπάνη αποπεράτωσης του Θεάτρου κατά τον Χ. Σαδούκα, εκτιμήθηκε σε 1,5 εκατομμύρια δραχμές, που μπορούσε να κατέλθει - με άλλες περικοπές και την έκπτωση της δημοπρασίας - σε 1 έως 1,2 εκατομμύρια δραχμές.

    Οι επιλογές του δημάρχου Ιωάν. Μακρόπουλου ήταν τρεις : (1) να πάρει δάνειο ο Δήμος Λαμίας, αλλά υπήρχαν λόγοι αδυναμίας, (2) να δοθεί σε ιδιωτική εκμετάλλευση, από ομάδα επιχειρηματιών, αλλά το θέατρο έπρεπε να παραμείνει λαϊκό μέσο με φτηνό εισιτήριο. (3) να ιδρυθεί μια εταιρεία[9] π.χ. των Φίλων της Λαμίας, που θα συγκέντρωνε τα αναγκαία κεφάλαια και θα αποτελούσε ευρύτερο πολιτιστικό πυρήνα της Λαμίας. Επέλεξε την τρίτη πρόταση.

    Από τον Ιανουάριο του 1929 συστήθηκε Εταιρεία του Δημοτικού Θεάτρου Λαμίας και ψηφίστηκε το Καταστατικό της. Σχηματίστηκε πίνακας με ονόματα και ποσά από πολίτες-μετόχους στην εταιρεία. Πρώτος ο δικηγόρος Λαμίας Κ. Αλεξογιάννης[10] δήλωσε ότι προσφέρει 50.000 δραχ. ως πρώτη προσφορά. Ακολούθησε πλειάδα εισφορών ώστε ένα μήνα μετά[11] “ … Ο κ. Μακρόπουλος μας εβεβαίωσεν ότι συνεκεντρώθη ήδη το ποσόν των 890 χιλιάδων δραχ. και ελπίζει να φθάσει το εκατομμύριον, ποσόν το οποίον θα αρκέσει δια την μελετωμένην επισκευήν του Θεάτρου.”

   Οι πυρετώδεις ενέργειες κάλυψαν όλο το έτος 1928 και δεν απέμενε παρά να καταβληθούν τα χρήματα από τους μετόχους της συσταθείσης εταιρείας, εφόσον[12] “ … μελέτη και σχέδια κατεστρώθησαν και δεν υπολείπεται ή ο σχετικός διαγωνισμός δια την ανάδειξιν εργολάβου. ” Ακολούθησε πρόσκληση[13] των μετόχων-πολιτών στις 3-3-1929, στο Δημοτικό Κατάστημα για έγκριση του Καταστατικού του Θεάτρου. Παρόντες ήταν οι : Τρ. Σαμαράς, Γ. Κουράτος, Σ. Μπιτσικώκος, Κ. Αλεξογιάννης, Α. Παπαθανασίου, Π. Χατζόπουλος, Δ. Παπακωνσταντίνου, Γ. Πλατής, Κ. Αποστόλου, Θ. Διαμαντής, Ν. Χονδρόπουλος, Κ. Κρίτσας, Δ. Ρόδιος, Γ. Κλάρας, Ε. Τσουκαλάς, Χ. Γερογιάννης, Α. Τσιριγκούλης, κ.ά. Όπως γράφτηκε στον τύπο[14] “… το συγκεντρούμενον ποσόν θα ανέλθη το εκατομμύριον ο δε δήμος αναλαμβάνει την υποχρέωσιν να αποσβένη μετοχάς 100χιλ. δρχ. ετησίως. ”

   Σύμφωνα με το Καταστατικό, το κεφάλαιο της εταιρείας ορίστηκε σε 1.500.000 δραχ. διαιρούμενο σε 3 χιλιάδες μετοχές αξίας 500 δρχ. εκάστη. Μέτοχος μπορούσε να είναι όποιος κατείχε μετοχή και δεν ευθυνόταν πέραν του ονομαστικού κεφαλαίου των μετοχών του. Στη συνέλευση δηλώθηκαν τα επόμενα ονόματα[15] και αριθμός μετοχών :

“ Γ. Κουράτος (ήταν ο νομάρχης), Σ. Μπιτσικώκος 2, Τρ. Σαμαράς 30, Αδελφοί Μακροπούλου 150, Αδελφοί Μουζέλη 120, Δ. Παπακωνσταντίνου 50, Θρ. Λειβαδίτης 80, Θ. Διαμαντής 20, Αδελ. Παπαθανασίου 150, Χαρ. Γερογιάννης 50, Απ. Τσιριγκούλης 40, Χ. Γαλάνης 40, Π. Χαντζόπουλος 50, Ν. Γαζέτας 50, Γ. Πλατής 20, Ι. Κρανάκης 40, Κ. Κρίτσας 20, Κ. Αποστόλου 20, Αντ. Αποστόλου 50, Δ. Ρόδιος 20, Ι. Ρόδιος 30, Χρ. Πιλάλης 100, Γρ. Ασημακόπουλος 40, Αθ. Γραμματίκας 30, Απ. Κατσόγιαννος 50, Αδ. Μαυροειδή 30, Ν. Χονδρόπουλος 10, Π. Κλάρας 10, Β. Παπαδογεώργος 20, Κ. Πασχάλης 10, Ε. Τσουκαλάς 10, Αδελ. Ν. Ιωσήφ 40, Γ. Κοτορός 40, Αθ. Ράμμος 30, Ιω. Ελασσώνας 40. Ο Κ. Αλεξογιάννης εδήλωσε δωρεά υπέρ του Θεάτρου δραχ. 50.000 αλλά τη παρακλήσει των μετόχων εδέχθη και εδήλωσεν συμμετοχήν δια 75 χιλ. δραχ. αντί της δωρεάς. Πλήν των ως άνω μετόχων πλείστοι όσοι συμπολίται μας εδήλωσαν ότι επιθυμούν να γίνουν μέτοχοι και συνεπώς το κεφάλαιον συνεπληρώθη.” 

    Tο καταστατικό δόθηκε στο συμβολαιογράφο Χατζηχρήστο για τη σύνταξη του συμβολαίου, μετά την υπογραφή του οποίου οι μέτοχοι θα μπορούσαν να εκλέξουν το διοικητικό συμβούλιο και τα έργα να αρχίσουν αμέσως. Τον Ιούνιο του 1929 μετά από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Λαμίας το κτίριο του θεάτρου παραδόθηκε[16] στη συσταθείσα εταιρεία για την εκμετάλλευσή του. Το καταστατικό της εταιρείας επέστρεψε εγκεκριμένο από το Υπουργείο Εθν. Οικονομίας και τα μέλη της εταιρείας θα αποφάσιζαν για την έναρξη των εργασιών.

    Ο δήμαρχος Ιωάν. Μακρόπουλος είχε ολοκληρώσει την προσπάθεια για ολοκλήρωση των έργων στο ημιτελές “Πάνειο” Θέατρο. Στις δημοτικές εκλογές που έγιναν στις 4 Αυγούστου 1929, δεν ήταν υποψήφιος. Οι κάλπες ανέδειξαν νέο δήμαρχο το Γεώργιο Αλ. Πλατή, με πλειοψηφία 2 μόλις ψήφων έναντι του αντιπάλου του Αθανασίου Γ. Γραμματίκα. Η δυσαρέσκεια της ήττας δίχασε τα μέλη της εταιρείας του Θεάτρου και την οδήγησαν σε διάλυση. Ο τοπικός τύπος[17] επισημαίνει ότι:

“Μετά λύπης μας πληροφορούμεθα ότι οι δυσαρεστημένοι εκ του αποτελέσματος της εκλογής του Δημάρχου Λαμιέων νομίζουν ότι δύνανται να εκδικηθούν τούτον αρνούμενοι τας υποχρεώσεις των προς το θέατρον Λαμίας και προσπαθούν να διαλύσουν την συσταθείσαν εταιρείαν των φίλων της Λαμίας, η οποία δια συμβολαίου ανέλαβε την ανέγερσιν και εκμετάλλευσιν του θεάτρου. Με την πράξιν των ταύτην οι εταίροι δεν εκδικούνται τον κ. Πλατήν αλλά την πόλιν της Λαμίας, προπαντός δε πικραίνουν τον ιδρυτήν της εταιρείας κ. Μακρόπουλον και θέλομεν να ελπίζωμεν ότι εν τέλει θα επικρατήσουν λογικότεραι σκέψεις των φίλων του κ. Γραμματίκα, ο οποίος εξ ίσου εδήλωσεν συμμετοχήν εις το θέατρον.”

    Ο πρόεδρος της εταιρείας των Φίλων της Λαμίας και διευθυντής του Καταστήματος της Εθνικής Τράπεζας Λαμίας Τριαντ. Ν. Σαμαράς συγκάλεσε τους μετόχους “ περί του δυνατού ή μη της ανεγέρσεως του Θεάτρου Λαμίας ”.  Ο τέως δήμαρχος Ιωάν. Μακρόπουλος μίλησε[18] για τα οικονομικά στοιχεία του έργου. Επίσης “ … επειδή είδεν ότι τινές δυσαρεστημένοι εκ της εκλογής του δημοτικού άρχοντος εν τω προσώπω του κ. Πλατή παρετήρησεν ότι εις το υπό ανέγερσιν θέατρον δεν χωρεί πολιτική και έκαστος έπρεπε να αποβάλη την ιδεολογίαν του εις την είσοδον της αιθούσης προτού εισέλθη εις αυτήν.” Τελικά, οι μέτοχοι δήλωσαν ότι θα καταβάλουν τα χρήματα της συμμετοχής τους (πλην του Απ. Τσιριγκούλη) και 3μελής επιτροπή (Σαμαράς, Μακρόπουλος, Αλεξογιάννης) θα αναζητούσε την οικονομική συμμετοχή και άλλων συμπολιτών στην εταιρεία του Θεάτρου.

   Ήταν φανερό ότι το εκλογικό αποτέλεσμα είχε δηλητηριάσει το ευνοϊκό κλίμα εμπιστοσύνης, που είχε δημιουργήσει ο Ιωάν. Μακρόπουλος, για ολοκλήρωση του κτιρίου. Η μετεγκατάστασή του στην Αθήνα και η ενασχόλησή του με την πολιτική και η εκλογή του ως βουλευτή και υπουργού τα επόμενα χρόνια άφησε το θέμα του “Πανείου” Θεάτρου στην προτεραία κατάσταση. Η εταιρεία διαλύθηκε και επεστράφησαν τα χρήματα στους κατόχους των.

Το “Πάνειο” Θέατρο ημιτελές, με το κυπαρίσσι δεξιά του και δίπλα το «Πέτρινο» Σχολείο  [φωτ. 1935].

   Τα λίγα δημοσιεύματα (τα έτη 1933-34) στον τοπικό τύπο, περιγράφουν με τα χειρότερα επίθετα και ουσιαστικά (άθλιο, βρικολακιασμένο, ερείπιο, κ.ά.) την κατάσταση πλήρους εγκατάλειψης του ημιτελούς κτιρίου και του χώρου, που βρίσκεται επάνω στον κεντρικό δρόμο της πόλης. Αναφέρουν την αγνωμοσύνη[19] προς το διαθέτη Οδυσσέα Πάνου της πόλης Λαμίας, η οποία δεν μπορεί να αποπερατώσει ένα χρήσιμο κτίριο, για θέατρο, βιβλιοθήκη ή χώρο συγκεντρώσεων.

    Άλλο δημοσίευμα σατιρίζει[20] την ημιτελή κατάσταση για τόσα χρόνια, γράφοντας  « … Ενθάδε κείται το Θέατρο που πέθανε πριν γεννηθεί …», Επίσης συνδέει την ύπαρξη του αιωνόβιου κυπαρισσιού (ως πένθιμου δένδρου), με το θλιβερό γεγονός του σκελετού του κτιρίου αυτού. Έτερο δημοσίευμα[21] ζητά την κατεδάφισή του ή το κλείσιμο θυρών και παραθύρων για να μην απορρίπτονται άχρηστα αντικείμενα (π.χ. στρώματα, ρούχα φυματικών, κ.ά.) που σκορπίζουν μικρόβια “… εις τους κάμνοντας τον περίπατόν τους εις την λεωφόρον Υψηλάντου …”.

Άλλες προσπάθειες της δεκαετίας του ’30

    Την περίοδο της δημαρχίας[22] του Γεωργίου Πλατή και του Σπύρου Πετροπούλου έγιναν προσπάθειες για ανέγερση δημοτικού θεάτρου, στο υπάρχον κτίσμα του “Πάνειου” θεάτρου, οι οποίες όμως δεν τελεσφόρησαν.

    Έτσι φτάνουμε στο 1937. Ο δραστήριος δήμαρχος Λαμίας Νικ. Δουδουμόπουλος επανέφερε το θέμα. Προσκάλεσε[23] στη Λαμία τον Κωστή Μπαστιά, διευθυντή Γραμμάτων[24] και Τεχνών και διευθυντή του Ελληνικού Βασιλικού Θεάτρου, με σκοπό “να εξετάσει το υπάρχον κτίριον και να υποδείξη τας επιβαλλομένας μεταρρυθμίσεις”. Στη συνέχεια, ανάλογα με το πόρισμά του, ο δήμαρχος “θα προκηρύξη διαγωνισμόν δια την ίδρυσιν και εκμετάλλευσιν του θεάτρου”. Η προσπάθεια αυτή ήταν τμήμα ενός συνόλου πρωτοβουλιών του δημάρχου για πνευματική αναβάθμιση[25] των υποδομών της πόλης (ίδρυση σχολής ξένων γλωσσών, μελέτη για γηροκομείο, χώροι άθλησης νεολαίας, ίδρυση Λαμιακής χορωδίας, αναδιοργάνωση φιλαρμονικής Δήμου, Δημοτικό Θέατρο, κ.ά.).

    Με την είσοδο του 1939, ήρθε πρόταση[26] από μια Οργάνωση Νεολαίας (Ε.Ο.Ν.) να βοηθήσει στην αποπεράτωση του ημιτελούς κτιρίου του θεάτρου. Ο πρώην διευθυντής του καταστήματος Λαμίας της Εθνικής Τράπεζας Τριαντ. Σαμαράς με επιστολή[27] του ενίσχυσε την πρόταση, ως τη μόνη δυνατή να πραγματοποιήσει το πολυετές όνειρο για Δημοτικό Θέατρο στη Λαμία.

    Η απουσία χρηματοδότησης απέδειξε ότι η πρόταση της ΕΟΝ ήταν μάλλον ευχή ερασιτεχνών. Εν τω μεταξύ, ο δήμος Λαμίας (το 1939) ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Κακούρη τη σύνταξη νέας μελέτης για το Δημοτικό Θέατρο και του κατέβαλε αμοιβή 70 χιλιάδων δραχμών. Η μελέτη δεν παραδόθηκε, λόγω του πολέμου και της Κατοχής που επακολούθησε. Έτσι η πολυετής εγκατάλειψη του ημιτελούς κτιρίου για 40 χρόνια και τα νέα πλέον πληθυσμιακά χαρακτηριστικά της Λαμίας είχαν ξεπεράσει τη σχεδίαση του “Πάνειου” θεάτρου και ο δε επερχόμενος πόλεμος του ’40, ανέστειλαν το θέμα - για άλλη μια φορά - στο άγνωστο μέλλον.

Ο επίλογος του “Πάνειου” θεάτρου

    Στα μεταπολεμικά χρόνια, η είσοδος στη δεκαετία του ’50, βρήκε την Ελλάδα κατεστραμμένη. Για τη Λαμία που είχε δεχτεί μεγάλο αριθμό “υποχρεωτικών προσφύγων”, των λεγόμενων ανταρτόπληκτων, που έπρεπε τουλάχιστον να εκθρέψει, με κατεστραμμένα τα γύρω ορεινά χωριά και με πολλά ανθρώπινα θύματα, η δημιουργία θεάτρου ήταν … πολυτέλεια. Η ξένη βοήθεια αποκατέστησε ή βελτίωσε τις αναγκαίες υποδομές και η χώρα μας (και μαζί η Λαμία) μπήκε σε φάση ανάπτυξης.  

Μακέτα (Κίμωνα Λάσκαρη) του χειμερινού Δημοτικού Θεάτρου Λαμίας

   Την περίοδο της 1ης θητείας (1954-59) ως δημάρχου Λαμίας του Ιωάννη Παπασιόπουλου προγραμματίστηκε η ανέγερση χειμερινού δημοτικού θεάτρου, που έγινε με Βασιλικό Διάταγμα. Επελέγη ο κατάλληλος χώρος, αποζημιώθηκαν οι ιδιοκτήτες, και ο αρχιτέκτων Κίμων Λάσκαρης συνέταξε τη σχετική μελέτη, με κόστος 2.700.000 δραχμών. Την εκτέλεση του έργου ανέλαβε ως ανάδοχος εργολάβος ο συμπολίτης Αθαν. Κούτλας και θεμελιώθηκε επίσημα[28] στις 2-1-1959.

   Το τέλος του έτους 1957 κατεδαφίστηκε[29] το παλαιό θέατρο, ο δε χώρος διαμορφώθηκε και μεταβλήθηκε σε Κέντρο Παιδικής χαράς. Αυτός ήταν ο τυπικός επίλογος μετά την 60ετή ημιτελή παρουσία ενός ελπιδοφόρου πολιτιστικού κτίσματος και το οριστικό τέλος του ονείρου ενός θεατρόφιλου ευεργέτη της Λαμίας, του Οδυσσέα Πάνου.

   Την περίοδο της δημαρχίας του Αποστ. Κουνούπη αποφασίστηκε η κατασκευή της Θερινής Δημοτικής Σκηνής, στο χώρο όπου ήταν παλιά το κτίριο του “Πάνειου” Θεάτρου και είχε πλέον μετατραπεί σε παιδική χαρά. Το 1966-67 άρχισαν οι εργασίες εκσκαφής και έγινε θεμελίωσή[30] του. Δυστυχώς τότε :

“ ... εκόπη ασπλάχνως τη ανοχή δυστυχώς της δημοτικής αρχής, ένα μεγάλο, υψηλόν και ωραίον κυπαρίσσι ηλικίας άνω των 200 ετών, με την δικαιολογίαν ότι η κοπή του διηυκόλυνε την ανέγερσιν του κτιρίου, ενώ έπρεπε και ήτο δυνατόν να ευρεθή τρόπος να επιζήσει το αιωνόβιον αυτό και ζωντανόν μνημείον της πόλεως, και δύναται τις να είπη, κόσμημα του Θεάτρου. Το κυπαρίσσι έκειτο εντός του άλλοτε περιβόλου του προαναφερθέντος Κουρσούμ Τζαμί και ως φαίνεται εφυτεύθη κατά την ανέγερσιν του τζαμιού ή μετά. …”

Το κτίριο της Θερινής Δημοτικής Σκηνής της Λαμίας (2009)

   Την περίοδο της δικτατορίας (με δήμαρχο το Νικόλαο Μουντούρη) αποπερατώθηκε το κτίριο της Θερινής Δημοτικής Σκηνής.

   Τούτη η πόλη που - έστω καθυστερημένα - θυμήθηκε να τιμήσει με την προτομή του, το βουλευτή και πρώην υπουργό Ευάγ. Καλαντζή, ο οποίος συνέβαλε (έκανε και τη θεμελίωση) του νέου χειμερινού Θεάτρου Λαμίας, είχε “περιορισμένη μνήμη” για απόδοση της οφειλόμενης ευγνωμοσύνης στον αρχικό ευεργέτη τον Οδυσσέα Πάνου, που διέθεσε ένα πολύ σημαντικό ποσό για την εποχή εκείνη και ίσως να συνέβαλε με επιπλέον χρήματα, αν δεν έφευγε από τη ζωή, την περίοδο της οικοδόμησης του θεάτρου που ονειρεύτηκε. Η ιδέα του προηγήθηκε πολύ της εποχής του, σ’ αυτόν τον πολιτιστικά δύσκολο τόπο. Απετέλεσε όμως το σπόρο για τη δημιουργία θεάτρου στη Λαμία 60 χρόνια αργότερα.

    Τούτη η γραφή ας αποτελέσει την ελάχιστη συμβολή στη μνήμη του (εκ Στυλίδος) ευπατρίδη Λαμιώτη πολίτη Οδυσσέα Πάνου Κουτσοχέρα. Για την αγνωμοσύνη του τόπου …. Κρίμα.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

      φυσικός - καθηγητής

---

[1] Ο δήμαρχος Λαμίας Ιωάν. Μακρόπουλος (την περίοδο 1925-1929), σε επιστολή του το έτος 1928 προς την εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, σημειώνει “… το προ τριακονταετίας θεμελιωθέν θέατρον …” [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 20, σελ. 1, 25-2-1928, Λαμία]

[2] Ήταν συμβολαιογράφος την περίοδο 1869-1876. [Δημητρίου Νάτσιου : “Οι συμβολαιογράφοι της Λαμίας (1836-1970)”, εφ. “Εθνικός Αγών”, Κυριακή 18 Νοεμβρίου 1973, Λαμία]. Όμως, πρόσφατη μικρή έρευνα δείχνει ότι άσκησε το επάγγελμα του συμβολαιογράφου για πολύ βραχύ χρονικό διάστημα (1869-70), επιστρέφοντας πάλι στα δικηγορικά του καθήκοντα.

[3] Το όνομα Πάνου, είναι πιθανά το πατρώνυμο. Συνηθιζόταν τα παλιότερα χρόνια να κυριαρχεί το πατρώνυμο και να συγχέεται ή να αντικαθιστά το επώνυμο. Έτσι ο Οδυσσέας Κουτσοχέρας του Πάνου, έμεινε ως Οδυσσέας Πάνου. Αποτέλεσμα αυτού ήταν το κτίριο του θεάτρου που χρηματοδοτήθηκε απ’ αυτόν, να γραφεί στον τύπο και να αποκαλείται ως “Πάνειο” θέατρο.

[4] στην αρχαία Ελλάδα προσφερόταν από την πολιτεία δωρεάν και πολλές φορές ήταν υποχρεωτικό για το κοινό.

[5] Εκεί λειτούργησε το Παρθεναγωγείο Λαμίας, δηλ. το Δημοτικό Σχολείο Θηλέων (1912-1938), μετά στέγασε το Γυμνάσιο Αρρένων (1938-1978) και από το 1978 μέχρι σήμερα στεγάζεται εκεί το 6ο Γυμνάσιο Λαμίας.

[6] Δικαστική απόφαση 514/1902, στο Ιστορ. Αρχείο Λαμίας. [Ευχαριστώ τον καλό φίλο Γιώργο Δημητρίου για τη βοήθειά του].

[7] Η αναζήτηση άλλων στοιχείων  για τον ίδιο και την οικογένειά του - δυστυχώς - απέβη άκαρπη.

[8] εφ. “Φθιώτις”, φ. 131, 2-6-1901, Λαμία.

[9] όπως ήταν τότε η Εξωραϊστική Εταιρεία του Βόλου ή η Εταιρεία των Φίλων των Αθηνών.

[10] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, με τίτλο «Το Δημοτικόν Θέατρον» φ. 21, σ. 2, 29-2-1928, Λαμία.

[11] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, με τίτλο «Το Θέατρον» φ. 25, σ. 4, 17-3-1928, Λαμία.

[12] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, με τίτλο «Το Δημοτικόν Θέατρον» φ. 108, σελ. 1, 16-1-1929, Λαμία.

[13] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, με τίτλο «Πρόσκλησις» φ. 120, σελ. 4, 2-3-1929, Λαμία.

[14] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, με τίτλο «Το Δημοτ. Θέατρον» φ. 122, σελ. 4, 9-3-1929, Λαμία.

[15] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 130, σελ. 1, 6-4-1929, Λαμία.

[16] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, με τίτλο «ΤΟ ΘΕΑΤΡΟΝ», φ. 148, σ. 4, 8-6-1929, Λαμία.

[17] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, με τίτλο «ΤΟ ΘΕΑΤΡΟΝ», σ. 1, 10-8-1929, Λαμία.

[18] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, με τίτλο «ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΘΕΑΤΡΟΝ», φ. 168, σ. 4, 17-8-1929, Λαμία.

[19] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 734, σ. 1, 7-11-1933, Λαμία.

[20] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 664, σ. 1, 27-5-33, Λαμία.

[21] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, 1934.

[22] Γεωργ. Πλατή «ΛΑΜΙΑ», σελ. 166, έκδοση Δήμου Λαμιέων, 1973, Αθήναι.

[23] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1224, σ. 1, Τετάρτη 24-11-1937, Λαμία.

[24] Παράλληλα ο Κ. Μπαστιάς εξέτασε τα θέματα της μουσικής κίνησης στη Λαμία, για αναδιοργάνωση της Φιλαρμονικής και ίδρυση Μουσικής Σχολής (ανεξάρτητα από την υπάρχουσα Χορωδία Λαμίας και τη Φιλαρμονική του “Μουσικού Συλλόγου Λαμίας”).

[25] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1274, σ. 1, Σάββατο 11-6-1938, Λαμία.

[26] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1328, σ. 1, 16-2-1939, Λαμία

[27] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1329, σ. 1, Κυριακή 19-2-1939, Λαμία

[28] Με την παρουσία του υπουργού Δημόσιας Ασφάλειας Ευάγ. Καλατζή, των βουλευτών Φθιώτιδας Γ. Πλατή, Σ. Μακροπούλου και Δ. Κωστή, των αρχών της πόλεως, του προέδρου του Σ.Ε.Η. Μεσολογγίτη, του συμπολίτη ηθοποιού Χρ. Ευθυμίου, εκπροσώπων οργανώσεων, κ.ά. Τηλεγράφημα με συγχαρητήρια απέστειλε και ο δημοφιλής ηθοποιός και πρωταγωνιστής του θεάτρου Μάνος Κατράκης.

[29] εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, 10-11-1957, σ. 4, Λαμία. Επίσης εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, σ. 1,  6-1-1959, Λαμία.

[30] Γεωργ. Πλατή «ΛΑΜΙΑ», σελ. 166, έκδοση Δήμου Λαμιέων, 1973, Αθήναι.